Πουέρτο Ρίκο

Το Πουέρτο Ρίκο (αγγλικά: Commonwealth of Puerto Rico‎‎, ισπανικά: Estado Libre Asociado de Puerto Rico‎‎) ή αλλιώς Πόρτο Ρίκο, είναι νησί της Κεντρικής Αμερικής στον Ατλαντικό ωκεανό. Πρόκειται για το μικρότερο και ανατολικότερο από τα νησιά των Μεγάλων Αντιλλών. Έχει έκταση 9.104 τ. χλμ. και πληθυσμό 3.203.295 κατοίκους σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024 και αποτελεί υπερπόντια κτήση των ΗΠΑ. Από το 1952 είναι μαζί με τα γύρω του νησιά αυτοκυβέρνητη πολιτεία (Ελεύθερη Συνδεδεμένη Πολιτεία του Πουέρτο Ρίκο), εξαρτημένη στην εξωτερική πολιτική και την άμυνα από τις ΗΠΑ. Η ονομασία Πουέρτο Ρίκο μεταφράζεται στα ελληνικά ως Πλούσιο Λιμάνι.

Κοινοπολιτεία του Πουέρτο Ρίκο Estado Libre Asociado de Puerto Rico Commonwealth of Puerto Rico
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικό σύνθημα: Joannes est nomen eius (Το όνομά του είναι Ιωάννης)
Εθνικός ύμνος: La Borinqueña
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο
Πρωτεύουσα	Σαν Χουάν
Επίσημες γλώσσες	Ισπανικά, Αγγλικά
Πολίτευμα	Μη ενσωματωμένη περιοχή των ΗΠΑ με Αυτόνομη Κοινοβουλευτική δημοκρατία
Πρόεδρος Κυβερνήτης Κάτοικος Αρμοστής	Τζο Μπάιντεν Πέδρο Πιερλουίσι Τζένιφερ Γκονζάλες
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό	9.104 km2 (168η) 1,6
Πληθυσμός  • Εκτίμηση 2024   • Απογραφή 2020   • Πυκνότητα	3.203.295 (136η)  3.285.874   351,9 κατ./km2 (38η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2018)  • Κατά κεφαλή	129,908 δις $   39.763 $
ΑΕΠ (ονομαστικό)  • Ολικό  (2018)  • Κατά κεφαλή	104,557 δισ. $   32.004 $
ΔΑΑ (2015)	0,845 (40η) – πολύ υψηλός
Νόμισμα	Δολάριο ΗΠΑ (USD)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	(UTC -4) (UTC -4)
ISO 3166-1	PR
Internet TLD	.pr
Οδηγούν στα	δεξιά
Κωδικός κλήσης	++1-787, +1-939

Γεωγραφία

Θέση - Σύνορα

Το νησί του Πουέρτο Ρίκο βρίσκεται σε βόρειο γεωγραφικό πλάτος 18 στην τροπική ζώνη, ανατολικά του νησιού της Ισπανιόλας, και εκτείνεται από δυτικά προς στα ανατολικά ως ένα παραλληλόγραμμο με μήκος 180 χλμ. και πλάτος 64 χλμ. Η Ελεύθερη Συνδεδεμένη Πολιτεία του Πουέρτο Ρίκο βρέχεται βόρεια από τον Ατλαντικό ωκεανό, νότια από την Καραϊβική θάλασσα, ανατολικά βρίσκεται ο θαλάσσιος δίαυλος των Παρθένων Νήσων και δυτικά με τον δίαυλο της νήσου Μόνα χωρίζεται από τη Δομινικανή Δημοκρατία.

Μορφολογία

Το έδαφος του νησιού του Πουέρτο Ρίκο είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος του ορεινό και διασχίζεται από Δ στα Α από μία ενιαία ορεινή ζώνη, που περιλαμβάνει τις οροσειρές της Κεντρικής Κορδιλιέρας, με ψηλότερη κορυφή τη Σιέρρα ντε Πούντα (1.336 μέτρα), και της Σιέρρα ντε Λουκίγιο. Το ορεινό αυτό σύστημα είναι απότομο προς Ν και σχετικά ομαλό προς Β, όπου δημιουργούνται στενές αλλά εύφορες παραθαλάσσιες πεδιάδες. Σε μικρότερη έκταση, πεδινή ζώνη υπάρχει και στο νότιο τμήμα του νησιού.

Οι βόρειες και νότιες ακτές του νησιού είναι αρκετά απόκρημνες, σε αντίθεση μάλλον με τις δυτικές και ανατολικές. Γενικό γνώρισμα των νότιων ακτών είναι ότι δεν υπάρχουν λιμάνια προφυλαγμένα από τους ισχυρούς ανέμους της περιοχής. Μικρά νησιά περιβάλλουν τις ακτές, όπως και σειρά από σκοπέλους. Στα ανατολικά του νησιού βρίσκεται το νησί Μόνα, ενώ στα δυτικά τα νησιά Βιέκες και Κουλέμπρα.

Ποτάμια - Λίμνες

Το νησί διαρρέεται από πολλούς χειμάρρους, κυρίως προς Β, όμως και προς Ν. Τα μικρά αυτά ποτάμια γενικά ξεκινούν από το κεντρικό σύστημα ορεινών όγκων που διατρέχει το νησί. Οι λίμνες του νησιού είναι και αυτές μικρές και σχετίζονται με τα υδροηλεκτρικά έργα που εκμεταλλεύονται τους υδάτινους πόρους ορισμένων από τα ποτάμια του Πουέρτο Ρίκο. Στις ακτές παρατηρείται και αριθμός λιμνοθαλασσών.

Κλίμα

Το βόρειο μέρος του νησιού βρίσκεται υπό την επίδραση των ΒΑ αληγών ανέμων που δημιουργούν άφθονες βροχές και πυκνότατη τροπική βλάστηση, ενώ το νότιο μέρος είναι ξηρότερο και στις πλαγιές των βουνών υπάρχουν στέπες και αρκετές άγονες εκτάσεις. Το κλίμα είναι καθαρά τροπικό κυρίως στο βόρειο τμήμα του νησιού, που πλήττεται συχνά από τις τροπικές θύελλες.

Βλάστηση - Ζώα

Ως προς τη χλωρίδα και την πανίδα του το Πουέρτο Ρίκο χαρακτηρίζεται από τα γενικά ανάλογα γνωρίσματα των νησιών της Καραϊβικής. Το τροπικό κλίμα έχει αποτέλεσμα να εντοπίζεται στο νησί η σχετική βιοποικιλότητα των δασών της βροχής, ειδικά στο βορειοανατολικό τμήμα του Πουέρτο Ρίκο, το οποίο σε ένα βαθμό τελεί υπό καθεστώς προστατευόμενης περιοχής. Δεν υπάρχουν μεγάλα θηλαστικά, όμως είναι αξιοσημείωτος ο πλούτος σε είδη ερπετών. Μεγάλος είναι και ο πλούτος της θαλάσσιας ζωής των υδάτων που περιβάλλουν το Πουέρτο Ρίκο.

Οικονομία

Πρωτογενής παραγωγή

Το Πουέρτο Ρίκο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη γεωργική παραγωγή. Κυριότερα προϊόντα είναι το ζαχαροκάλαμο, ο καφές, ο καπνός, τα εσπεριδοειδή, οι μπανάνες, οι ανανάδες, τα οπωρολαχανικά, το ρύζι κ.ά., ενώ ο σχετικά αναπτυγμένος τομέας της κτηνοτροφίας αφορά στην εκτροφή κυρίως βοοειδών, πουλερικών και χοίρων και κατά δεύτερο λόγο αιγοπροβάτων. Η παραγωγή αλιευμάτων είναι αξιόλογη και σ’ αυτήν εντάσσονται και προϊόντα ιχθυοτροφίας. Το υπέδαφος του νησιού περιλαμβάνει χρώμιο, χρυσό, κοβάλτιο, νικέλιο, γραφίτη, τύρφη. Εξορύσσονται επίσης άργιλος και αλάτι. Η δασοκομία βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα και αυτό οφείλεται στην παλαιότερη υπερεκμετάλλευση των δασικών πόρων του νησιού που είχε ως αποτέλεσμα ευρεία αποψίλωση έως τον 20ό αιώνα.

Βιομηχανία - Εμπόριο

Ειδικός οργανισμός έχει την εποπτεία όλης της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Χάρη σε ένα πρόγραμμα ανάπτυξης έχουν δημιουργηθεί πολλές βιομηχανίες, που έχουν αυξήσει τη γεωργική παραγωγή, τις μεταφορές και επικοινωνίες, το οικιστικό πρόγραμμα και πολλούς άλλους παραγωγικούς τομείς. Η βιομηχανία γνωρίζει σημαντική ανάπτυξη στην υφαντουργία, τα είδη διατροφής, την τσιμεντοποιία, την υποδηματοποιία. Επίσης παρασκευάζεται ρούμι από ζαχαροκάλαμο κτλ. Στη βιομηχανική ανάπτυξη συμβάλλει και η ηλεκτρική αυτάρκεια του νησιού, συνέπεια επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν μετά το β’ παγκόσμιο πόλεμο. Με την πάροδο του χρόνου και με τις ευνοϊκές συνθήκες, όπως το χαμηλό κόστος της εργασίας και παλαιότερα οι φοροελαφρύνσεις των αμερικανικών επιχειρήσεων για τις επενδύσεις τους στο Πουέρτο Ρίκο, σημαντικές πρόοδοι σημειώθηκαν επίσης στην πετροχημική βιομηχανία, στη φαρμακοβιομηχανία και στον τομέα της παραγωγής προϊόντων των νέων τεχνολογιών. Τα περισσότερα προϊόντα εξάγονται στις ΗΠΑ που είναι ο μεγαλύτερος και ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της χώρας. Ανοδική είναι η πορεία του γενικού τομέα των υπηρεσιών. Ο τουρισμός επίσης συντελεί στην οικονομική ανάπτυξη του Πουέρτο Ρίκο και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις αφίξεις επισκεπτών από τις ΗΠΑ.

Πολιτική Εξέταση

Το Πουέρτο Ρίκο είναι πυκνοκατοικημένη περιοχή. Τα 2/3 του πληθυσμού είναι ισπανικής και λοιπής ευρωπαϊκής καταγωγής και το υπόλοιπο 1/3 αποτελείται από αφρικανικής καταγωγής κατοίκους και μιγάδες. Οι κάτοικοι, όσον αφορά τον τρόπο ζωής τους, είναι επηρεασμένοι από την ισπανική κατοχή και διατηρούν πολλά από τα λατινοαμερικανικά έθιμα. Επίσημη γλώσσα είναι η ισπανική, παρόλο που και η αγγλική χρησιμοποιείται ευρέως και για διοικητικούς σκοπούς. Το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων είναι χριστιανοί (καθολικοί).

Σαν Χουάν

Πρωτεύουσα του Πουέρτο Ρίκο είναι το Σαν Χουάν (421.958 κάτοικοι). Άλλες μεγάλες πόλεις είναι η Μπαγιαμόν (220.262 κατ.) στο βόρειο τμήμα του νησιού, η Πόνσε (187.749 κατ.) στο νότιο τμήμα, η Κάγουας (133.447 κάτ.) στο κεντροδυτικό, η Μαγιαγουές (100.371 κατ.), σημαντικό λιμάνι των δυτικών ακτών του Πουέρτο Ρίκο, κ.ά.

Πολιτική

Το Πουέρτο Ρίκο βρίσκεται υπό την πολιτική και οικονομική κυριαρχία των ΗΠΑ. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τον κυβερνήτη, ενώ η νομοθετική από τη γερουσία και τη βουλή. Ο κυβερνήτης και τα δύο νομοθετικά σώματα προκύπτουν με καθολική ψηφοφορία των κατοίκων και έχουν τετραετή θητεία. Σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1952, που έγινε δεκτό από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, το Πουέρτο Ρίκο είναι ελεύθερο κράτος ενωμένο με τις ΗΠΑ. Οι κάτοικοί του έχουν την αμερικανική ιθαγένεια, αλλά δεν εκπροσωπούνται κανονικά στο κογκρέσο των ΗΠΑ, ούτε καταβάλλουν ομοσπονδιακούς φόρους. Τον κυβερνήτη επικουρούν στο έργο του οι υπουργοί, οι οποίοι έχουν τη συγκατάθεση της Βουλής και της Γερουσίας. Ανά 4 χρόνια, εκλέγεται αντιπρόσωπος του Πουέρτο Ρίκο, ο οποίος δίχως δικαίωμα ψήφου εκπροσωπεί τους κατοίκους στο αμερικανικό κοινοβούλιο. Στην πολιτική ζωή της χώρας κυριαρχούν δύο μεγάλα κόμματα, που εκφράζουν αντίστοιχα και διαφορετικά ρεύματα της πορτορικανικής κοινωνίας, ως προς το ζήτημα των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Πρόκειται για το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα, που υποστηρίζει το σημερινό καθεστώς της κοινοπολιτείας, και το Νέο Προοδευτικό Κόμμα, το οποίο τάσσεται υπέρ της πλήρους ενσωμάτωσης στις ΗΠΑ. Μειοψηφική είναι η εκλογική παρουσία του Κόμματος για την Ανεξαρτησία του Πουέρτο Ρίκο, που όπως δηλώνει και ο τίτλος του συγκεντρώνει στους κόλπους του τους υποστηρικτές της ολοκληρωτικής αποδέσμευσης από τις ΗΠΑ.

Το καθεστώς του Πουέρτο Ρίκο έχει επιτρέψει στα νησιά που το συνιστούν να απολαμβάνουν ευμάρεια πρωτόγνωρη σε σχέση με τα ανεξάρτητα κράτη στην ευρύτερη περιοχή της Καραϊβικής, αν και σε γενικές γραμμές το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων βρίσκεται συγκριτικά προς αυτό των ΗΠΑ σε χαμηλό επίπεδο.

Εκλογές

Στο Πουέρτο Ρίκο διεξάγονται κάθε 4 χρόνια εκλογές για Κυβερνήτη και Κάτοικο Αρμοστή (εκλέγεται κάθε 4 έτη, τελευταία εκλογή το 2020). Εκλέγεται επίσης η Γερουσία και η Βουλή των Αντιπροσώπων.

Ιστορία

Πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Ινδιάνοι της φυλής των Αραουάκων, οργανωμένοι σε ομάδες και με κύρια απασχόληση τη γεωργία και το ψάρεμα. Ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακάλυψε το νησί το 1493, στο δεύτερο ταξίδι του και αφού τους εξολόθρευσε το ονόμασε Σαν Χουάν Μπατίστα. Επικράτησε όμως λίγο αργότερα η ονομασία Πουέρτο Ρίκο, η οποία αρχικά περιλαμβανόταν στην ονομασία του νησιού και σημαίνει «πλούσιο λιμάνι» στα ισπανικά, από την εύφορη τοποθεσία της πρώτης αποβίβασης. Το όνομα Σαν Χουάν διατηρήθηκε όσον αφορά την ονομασία της πρωτεύουσας.

Για πρώτη φορά εγκαταστάθηκαν μόνιμοι άποικοι Ισπανοί το 1509 με την επίβλεψη του πρώτου κυβερνήτη, του Χουάν Πόνθε ντε Λεόν. Το 1521, ιδρύθηκε η πρωτεύουσα του νησιού, η Σαν Χουάν. Γρήγορα, οι Ισπανοί εξαφάνισαν τους ιθαγενείς και εγκατέστησαν μεταφερμένους από την Αφρική δούλους στις φυτείες και τα ορυχεία χρυσού, που ήταν πλούσια την εποχή εκείνη.

Τον 17ο και τον 18ο αιώνα έγιναν πολλές προσπάθειες κατάληψης του νησιού, που ήταν σημαντική στρατιωτική βάση, άλλοτε από τους Ολλανδούς και άλλοτε από τους Βρετανούς, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Οι προστριβές με τη μητρόπολη άρχισαν τον 19ο αιώνα, με αποκορύφωμα την απόπειρα εξέγερσης του 1867, η οποία όμως απέτυχε. Το 1897, η Ισπανία αναγνώρισε την αυτονομία του νησιού, το οποίο καταλήφθηκε το 1898 από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ισπανοαμερικανικού πολέμου.

Με τη συνθήκη του Παρισιού (1898), το Πουέρτο Ρίκο παραχωρήθηκε στις ΗΠΑ, οι οποίες μετονόμασαν το νησί σε Porto Rico , διόρισαν στρατιωτικό διοικητή και εκτελεστικό συμβούλιο (1900). Τον στρατιωτικό διοικητή αντικατέστησε αργότερα πολιτικός διοικητής, κυβερνήτης (διορισμένος κατευθείαν από τον πρόεδρο των ΗΠΑ), τον οποίο βοηθούσε στο έργο του μια αιρετή βουλή. Με το Σύνταγμα («Οργανικός Χάρτης») του 1917, οι Πορτορικανοί απέκτησαν την αμερικανική ιθαγένεια, ενώ συμπεριλήφθηκε και η μέριμνα παράστασης στο αμερικανικό κοινοβούλιο ενός αιρετού από τους Πορτορικανούς αντιπροσώπου του νησιού με τετραετή θητεία.

Το 1918, μεγάλος σεισμός έπληξε το νησί και προκάλεσε δεκάδες θυμάτων, όπως επίσης και εκτεταμένες υλικές καταστροφές, ιδίως στο δυτικό τμήμα του και το λιμάνι του Μαγιαγουές. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, το Πουέρτο Ρίκο ήταν σημαντική αεροπορική και ναυτική βάση των ΗΠΑ, καθώς εξασφάλιζε την προστασία της διώρυγας του Παναμά. Το 1948 αποδόθηκε στους κατοίκους του Πουέρτο Ρίκο το δικαίωμα να εκλέγουν μόνοι τους τον κυβερνήτη και τα μέλη της βουλής και της γερουσίας. Πρώτος κυβερνήτης του νησιού εκλέγεται ο Λουίς Μουνιόζ Μαρίν, αρχικά ένθερμος οπαδός της ανεξαρτησίας του νησιού και ηγέτης του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος. Οι προσπάθειές του για διεύρυνση της αυτονομίας του Πουέρτο Ρίκο καρποφόρησαν με την παραχώρηση από τις ΗΠΑ του σημερινού καθεστώτος, το οποίο τέθηκε σε ισχύ το 1952, μαζί με το σημερινό σύνταγμα του Πουέρτο Ρίκο. Το 1967 πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα, με το οποίο οι Πορτορικανοί ψήφισαν κατά 60% υπέρ της διατήρησης της κατάστασης σύνδεσης με τις ΗΠΑ.

Παρά τις προσπάθειες ορισμένων κυβερνητών, όπως του Πέδρο Ροσελό που άσκησε τα καθήκοντά έως το 2000, για αλλαγή του καθεστώτος σύνδεσης του Πουέρτο Ρίκο με τις ΗΠΑ, η πλειοψηφία συνέχισε να επιθυμεί το ήδη υπάρχον καθεστώς. Τις δεκαετίες 1970 και 1980 κορύφωσε τις επιθετικές του ενέργειες ο παράνομος στρατός των Ενόπλων Δυνάμεων της Εθνικής Απελευθέρωσης, που δρούσε με βάση την πορτορικανική κοινότητα των ΗΠΑ. Το 1993, σε δημοψήφισμα για το ίδιο θέμα η πλειοψηφία επέλεξε τη διατήρηση τη υπάρχουσας κατάστασης. Ίδιο ήταν και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος το 1998, όταν είχε προταθεί να γίνει το Πουέρτο Ρίκο η 51η πολιτεία των ΗΠΑ. Η πλειοψηφία και πάλι αποφάσισε να παραμείνει η περιοχή σε σχέση σύνδεσης με τις ΗΠΑ. Αξιοσημείωτα χαμηλό υπήρξε το ποσοστό των Πορτορικανών που επέλεξαν στο δημοψήφισμα να ταχθούν υπέρ της ανεξαρτησίας του νησιού, ενώ πάνω από 40% δήλωσε την υποστήριξή τους στην πλήρη ενσωμάτωση του νησιού στις ΗΠΑ.

Η χρονιά του 1998 σημαδεύτηκε για το νησί από τις καταστροφικές συνέπειες που προκάλεσε ο τυφώνας Τζορτζ. Κατά τις εκλογές του 2000, η πρώτη γυναίκα κυβερνήτης του Πουέρτο Ρίκο, Σίλα Μαρία Καλδερόν, δεσμεύτηκε ότι θα διατηρηθεί το καθεστώς που προϋπήρχε.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημη Ιστοσελίδα της Κυβέρνησης Αρχειοθετήθηκε 2007-05-17 στο Wayback Machine. (Ισπανικά)
• Ρίκο Πουέρτο Ρίκο στο Curlie