Νόμοι (διάλογος)
Οι Νόμοι είναι ο τελευταίος και εκτενέστερος πλατωνικός διάλογος που γράφτηκε προς το τέλος της ζωής του Πλάτωνα, μετά το τρίτο ταξίδι του στη Σικελία.[1] Είναι ο μοναδικός πλατωνικός διάλογος όπου δεν συμμετέχει ο Σωκράτης. Αποτελείται από δώδεκα βιβλία με τρεις συνδιαλεγόμενους ηλικιωμένους άνδρες. Τον διάλογο που εξελίσσεται στην Κρήτη, κατευθύνει και μονοπωλεί ένας ανώνυμος Αθηναίος ξένος. Τα άλλα δύο πρόσωπα είναι ο κρητικός Κλεινίας και ο Σπαρτιάτης Μέγιλλος. Οι τρεις διαλεγόμενοι περιπατητικοί συζητητές κατευθύνονται από την Κνωσσό στο σπήλαιο και το ναό του Δία, κάνοντας την πορεία του βασιλιά και νομοθέτη της Κρήτης Μίνωα, που συναντά τον πατέρα του Δία, σύμβουλο στο νομοθετικό του έργο.
 | |
| Συγγραφέας | Πλάτων |
|---|---|
| Τίτλος | Νόμοι |
| Γλώσσα | αρχαία ελληνικά |
| Σειρά | Πλατωνικός διάλογος |
| Επόμενο | Ἐπινομίς |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Σύνοψη
ΕπεξεργασίαΜε τη συγγραφή των Νόμων ο Πλάτων καθώς η ψυχική του διάθεση τον έστρεφε προς την πολιτική πράξη, θέλησε κάπως να γεφυρώσει το χάσμα, που χωρίζει την ιδεατή πολιτεία του από την πραγματική ελληνική πολιτεία. Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα του διαλόγου «Νόμοι» και από αυτό προσδιορίζεται το περιεχόμενό του. Σημαντική είναι η αναφορά στην εντελώς απομυθοποιημένη ερμηνεία της Θεολογίας, αλλά και στην αιτιολόγηση των κανόνων θέσπισης του θετού δικαίου. [2]
Δομή του έργου
Επεξεργασία- Στόχος του νόμου (Βιβλία Α και Β)
- Διδάγματα της ιστορίας (Βιβλίο Γ)
- Η ίδρυση του κράτους (Βιβλία Δ και Ε)
- Το κράτος και η κοινωνική τάξη (Βιβλία ΣΤ-ΙΒ)
Πολιτεία των «Νόμων» ή η ύπαρξη θετών κανόνων
ΕπεξεργασίαΟ Πλάτων σε αυτόν τον διάλογο προχωρεί στην διατύπωση συγκεκριμένων κανόνων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, που ενδιαφέρουν τον ιστορικό του δικαίου πολύ περισσότερο, παρά τον φιλόσοφο. Μερικά όμως σημεία αυτής της νομοθεσίας παρουσιάζουν ενδιαφέρον και για τη γενική θεωρία του δικαίου. Στην πραγματική πολιτεία, την υπαρκτή, την μέτρια ως κακή χωρίς την ιδεατή υπόθεση της ύπαρξης «βασιλικών ανδρών» τις αντίρροπες τάσεις την ορίζουν εδώ πια οι νόμοι. Όπου δεν μπορεί να επιβληθεί (να κυβερνά) ο νους ως μόνος άρχων των πάντων, που δεν επιτρέπεται να είναι κανενός δούλος ή υπήκοος, μόνο ένα υποκατάστατο υπάρχει, η θέσπιση του νόμου.
«ὡς ἄρα νόμους ἀνθρώποις ἀναγκαῖον τίθεσθαι καὶ ζῆν κατὰ νόμους ἢ μηδὲν διαφέρειν τῶν πάντῃ ἀγριωτάτων θηρίων.[3]
Έτσι προτιμότερος χάριν της τάξης είναι ο νόμος.
«διὸ δὴ τὸ δεύτερον αἱρετέον, τάξιν τε καὶ νόμον.
Στην μέτρια πολιτεία έως κακή, όπως είναι και οι ιστορικές πολιτείες,[4] για παράδειγμα Λακεδαιμονίων Πολιτεία[5] ή Αθηναίων Πολιτεία, όπως μας τις περιγράφει ο Ξενοφών αλλά και ο Αριστοτέλης[6] αντίστοιχα ούτε τέλεια γνώση του λόγου, του ορθού δικαίου θα υπάρχει, ούτε όμως και τέλεια αγνωσία. Θα υπάρχει η δυνατότητα της γνώσης. Γι αυτό οι νόμοι θα συντάσσονται με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην επιβάλλονται αναιτιολόγητα στον εξουσιαζόμενο. Πριν από κάθε νομοθετική επιταγή θα προτάσσεται, όπως έγινε αργότερα στα βυζαντινά νομοθετήματα, ένα προοίμιο, ένα είδος εισηγητικής έκθεσης, όπου θα εκθέτονται οι λόγοι που επιβάλλουν την ισχύ του νόμου[7].
Η θεωρία περί ποινής
ΕπεξεργασίαΟ Πλάτων είναι ο πρώτος που διατύπωσε την θεωρία της γενικής και ειδικής πρόληψης με σαφή τρόπο στον Πρωταγόρα, αλλά και στον Γοργία:
"ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα.[8]
«προσήκει δὲ παντὶ τῷ ἐν τιμωρίᾳ ὄντι, ὑπ' ἄλλου ὀρθῶς τιμωρουμένῳ, ἢ βελτίονι γίγνεσθαι καὶ ὀνίνασθαι ἢ παραδείγματι τοῖς ἄλλοις γίγνεσθαι, ἵνα ἄλλοι ὁρῶντες πάσχοντα ἃ ἂν πάσχῃ φοβούμενοι βελτίους γίγνωνται».[9]
Έτσι και στους Νόμους προχωρεί στην διατύπωση συγκεκριμένων κανόνων δημοσίου και ιδιωτικού δικαιου
«οὐχ ἕνεκα τοῦ κακουργῆσαι διδοὺς τὴν δίκην οὐ γὰρ τὸ γεγονὸς ἀγένητον ἔσται ποτέ τοῦ δ' εἰς τὸν αὖθις ἕνεκα χρόνον ἢ τὸ παράπαν μισῆσαι τὴν ἀδικίαν αὐτόν τε καὶ τοὺς ἰδόντας αὐτὸν δικαιούμενον, ἢ λωφῆσαι μέρη πολλὰ τῆς τοιαύτης συμφορᾶς».
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Κωνσταντίνος Τσάτσος, Η κοινωνική φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων, σ. 98 Πανεπιστημιακές παραδόσεις, 1962 2η
- ↑ Αυτόθι, Βιβλίο Θ 875e
- ↑ Αυτόθι, Βιβλίο Θ 875a
- ↑ Κωνσταντίνος Τσάτσος, Η κοινωνική φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων, σ. 164, 1970, εκδ. οίκος Εστία 3η
- ↑ Ξενοφών , Λακεδαιμονίων Πολιτεία
- ↑ Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία
- ↑ Αυτόθι, Νόμοι Νόμοι IA΄ 934a
- ↑ Πρωταγόρας (διάλογος),324b.
- ↑ Αυτόθι, Γοργίας 525b
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Λουί Ζερνέ, Πλάτων, Νόμοι, Βιβλία Ι και ΙΙ
- Πλάτων, Νόμοι, εκδ. Πάπυρος, Πρόλογος Κωνσταντίνος Γεωργούλης, 1968
- Πλάτων, Νόμοι, εκδ. Κάκτος, τομίδια 6
- Πλάτων, Νόμοι, εκδ. Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος, 2000 ISBN 978-960-227-364-7