Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας

Ελληνικό πολιτικό κόμμα

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (KKE) είναι ελληνικό μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα. Ιδρύθηκε το 1918 ως Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος, στον απόηχο της Οκτωβριανής Επανάστασης. Το 1924 μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Σημερινός Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής είναι ο Δημήτρης Κουτσούμπας.

Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας
Γενικός ΓραμματέαςΔημήτρης Κουτσούμπας
Εκπρόσωπος ΤύπουΓιάννης Γκιόκας
ΙδρυτέςΑβραάμ Μπεναρόγια
Νίκος Δημητράτος
Δημοσθένης Λιγδόπουλος
Ίδρυση17 Νοεμβρίου 1918
ΠροκάτοχοςΣοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος
ΈδραΛ. Ηρακλείου 145,
Περισσός, Αθήνα
ΕφημερίδαΡιζοσπάστης
Πτέρυγα νεολαίαςΚομμουνιστική Νεολαία Ελλάδας
Φοιτητική πτέρυγαΠανσπουδαστική Κίνηση Συνεργασίας
ΙδεολογίαΚομμουνισμός[1]
Μαρξισμός-Λενινισμός[2]
Ευρωσκεπτικισμός[3]
Ριζοσπαστισμός[4]
Οικονομικός εθνικισμός[5]
Αριστερός εθνικισμός[6]
Αντικαπιταλισμός[7]
Αντιπαγκοσμιοποίηση[8]
Αριστερός συντηρητισμός[9]
Αντιιμπεριαλισμός[10]
Πολιτικό φάσμαΑριστερά[11]
Ευρωπαϊκή προσχώρησηΕυρωπαϊκή Κομμουνιστική Δράση
Ομάδα Ευρωπαϊκού ΚοινοβουλίουΜη εγγεγραμμένοι
Διεθνής προσχώρησηΔιεθνής Συνάντηση Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων
Χρώματα     Κόκκινο
Βουλή
των Ελλήνων
21 / 300
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
2 / 21
Σύμβολο εκλογών
Σημαία κόμματος
Ιστότοπος
kke.gr
Πολιτικό σύστημα Ελλάδας
Πολιτικά κόμματα
Εκλογές

Σήμερα εκπροσωπείται στη Βουλή των Ελλήνων από 21 βουλευτές. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκπροσωπείται από δύο ευρωβουλευτές, οι οποίοι ανήκουν στους μη εγγεγραμμένους. Αποτελεί ένα από τα λίγα σημαντικά σε απήχηση κομμουνιστικά κόμματα της Δυτικής Ευρώπης, που δεν ακολούθησαν τη γραμμή του ευρωκομμουνισμού.

Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Κομμουνιστικής Δράσης και της Διεθνούς Συνάντησης Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων. Είναι το μακροβιότερο κόμμα στην ελληνική πολιτική ιστορία.

Ιστορικό

Επεξεργασία

Μεταπολίτευση

Επεξεργασία

Η περίοδος 1974-1989

Επεξεργασία
 
Η έδρα του ΚΚΕ στον Περισσό.
 
Η μακροβιότερη Γενική Γραμματέας του Κ.Κ.Ε. (1991-2013), Αλέκα Παπαρήγα.
 
Ο εν ενεργεία Γενικός Γραμματέας της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε., Δημήτρης Κουτσούμπας.

Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, το 1974, η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή νομιμοποίησε το Κ.Κ.Ε.[12]. Στις εκλογές του 1974 το Κ.Κ.Ε., η Ε.Δ.Α. και το Κ.Κ.Ε. Εσωτερικού συμμετείχαν από κοινού στην εκλογική διαδικασία ως Ενωμένη Αριστερά λαμβάνοντας ποσοστό 9,47%.

Στην περίοδο που ακολούθησε τη μεταπολίτευση, το Κ.Κ.Ε. κατάφερε να ενισχύσει τις θέσεις του στο συνδικαλιστικό και το φοιτητικό κίνημα και να ηγηθεί των κινητοποιήσεων εκείνης της περιόδου.

Κεντρικό σύνθημα αυτής της περιόδου υπήρξε η «Αλλαγή», που ερμηνευόταν ως ένα στάδιο δημοκρατικού μετασχηματισμού που υπό προϋποθέσεις θα οδηγούσε στον σοσιαλισμό. Σε αυτή τη βάση υπήρξε συνεργασία στο συνδικαλιστικό επίπεδο με τις δυνάμεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ.. Αργότερα και ιδίως μετά το 1985, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. θεωρήθηκε ότι αθέτησε τις προεκλογικές του υποσχέσεις για φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις και κατεγράφη από το Κ.Κ.Ε. ως δύναμη ενσωματωμένη στο σύστημα.

Η περίοδος του Συνασπισμού και οι διασπάσεις

Επεξεργασία

Το 1989 στη βάση του Κοινού Πορίσματος Κ.Κ.Ε. - Ε.Α.Ρ. συγκροτήθηκε ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου ως συμμαχία ανάμεσα στο Κ.Κ.Ε., την Ελληνική Αριστερά (μετεξέλιξη του Κ.Κ.Ε. Εσωτερικού) και άλλες μικρότερες οργανώσεις της Αριστεράς.[13]

Ο Συνασπισμός συμμετείχε για τρεις μήνες από κοινού με τη Νέα Δημοκρατία στην κυβέρνηση Τζαννετάκη με σκοπό την άρση της ασυλίας του Ανδρέα Παπανδρέου και την παραπομπή του σε δίκη για το Σκάνδαλο Κοσκωτά και έξι μήνες στην οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα.[14]

Η συμμετοχή του Συνασπισμού στην κυβέρνηση Τζανετάκη με τη Νέα Δημοκρατία και μετά στην οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Ζολώτα με τη Ν.Δ. και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. ήταν η αφορμή που οδήγησε στη διάσπαση του Κ.Κ.Ε. και της Κ.Ν.Ε. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των αγωνιστών προχώρησε στη δημιουργία του Νέου Αριστερού Ρεύματος (Ν.Α.Ρ.). Επίσης η πλειοψηφία της Κ.Ν.Ε. που συντάχτηκε με το Ν.Α.Ρ. μετονομάστηκε στο 5ο Συνέδριο σε Κ.Ν.Ε. - Ν.Α.Ρ., τίτλο που κράτησε έως το Συνέδριο μετεξέλιξης το 1995, οπότε μετονομάστηκε σε Νεολαία Κομμουνιστική Απελευθέρωση (Ν.Κ.Α.). Η διάσπαση αυτή υπήρξε σχετικά μικρή για το Κ.Κ.Ε., αλλά τεράστια για την Κ.Ν.Ε., η οποία μετά από καιρό επανάκτησε ένα μέρος από την δύναμη της.[15][16]

Εν τω μεταξύ, στο περιβάλλον σύγχυσης και απογοήτευσης που διαμόρφωναν οι εξελίξεις στις λεγόμενες σοσιαλιστικές χώρες, μια ομάδα στελεχών (που ονομάστηκε από τον Τύπο «ανανεωτική») τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της εκ των βάθρων ανανέωσης και μετεξέλιξης της ιδεολογίας και της κομμουνιστικής φυσιογνωμίας του κόμματος και επιχείρησε να εργαστεί το Κ.Κ.Ε. σκληρότερα για τη μετατροπή του Συνασπισμού σε ενιαίο κόμμα, από συνασπισμός κομμάτων, όπως είχε αρχικά συγκροτηθεί.[17]

Το 1991, σε συνθήκες έντονης ιδεολογικής και πολιτικής διαπάλης, στο 13ο Συνέδριο[18] η λεγόμενη ομάδα των ανανεωτών μειοψήφησε οριακά, με την πολιτική της πρόταση για απόφαση να την ψηφίζει το 48% των συνέδρων του Κ.Κ.Ε.. Τελικά, εξελέγη Γενική Γραμματέας η Αλέκα Παπαρήγα.

Έτσι, το Κ.Κ.Ε. αποχώρησε από τον Συνασπισμό με την απώλεια ενός μεγάλου αριθμού στελεχών και μελών του, μεταξύ των οποίων 39 μέλη της ΚΕ του και 5 βουλευτές. Ανάμεσα στους αποχωρήσαντες ήταν ο πρώην Γ.Γ. Γρηγόρης Φαράκος και η Μαρία Δαμανάκη, τότε πρόεδρος του Συνασπισμού.

Η περίοδος της ανασυγκρότησης

Επεξεργασία

Το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου, συνήλθε το 14ο Συνέδριο, που εκτίμησε τους παράγοντες που οδήγησαν στην κρίση και έθεσε ως στόχο την υπέρβαση της και την ανασυγκρότηση του κόμματος. Παράλληλα, άρχισε μια διαδικασία μελέτης της οικοδόμησης του σοσιαλισμού τον 20ό αιώνα και των αιτιών που οδήγησαν στην ανατροπή του.[19] Το 1996, στο 15ο Συνέδριό του, το Κ.Κ.Ε. διαμόρφωσε νέα στρατηγική και στόχους πάλης.

Το 16ο Συνέδριο (2000) προχώρησε σε πιο αναλυτική επεξεργασία της πολιτικής συμμαχιών του κόμματος. Εντούτοις, κατά τη διάρκειά του δημιουργήθηκαν τριβές στο εσωτερικό του Κ.Κ.Ε. σχετικά με την τακτική του κόμματος στο συνδικαλιστικό κίνημα και στη διαδικασία συγκρότησης συμμαχιών στα πλαίσια του Μετώπου. Αυτές οι τριβές οδήγησαν στην αποχώρηση ή τη διαγραφή στελεχών, όπως οι Μήτσος Κωστόπουλος και Γιάννης Θεωνάς.[20] Η ομάδα των διαγραφέντων, ίδρυσε αργότερα την Κίνηση για την Ενότητα Δράσης της Αριστεράς.[21][22] Οι εσωκομματικές διαμάχες ολοκληρώθηκαν δύο χρόνια αργότερα με την αποχώρηση του πρώην υπεύθυνου Γραφείου Τύπου του κόμματος Μάκη Κοψίδη.[23]

Με το 17ο Συνέδριο (2004) ολοκληρώθηκε η φάση της ανασυγκρότησης και τέθηκε ως κύριος στόχος η περαιτέρω ισχυροποίηση του.

Σημαντική πτυχή της πιο πρόσφατης δραστηριότητας του Κ.Κ.Ε. θεωρείται η ίδρυση του Πανεργατικού Αγωνιστικού Μετώπου (Π.Α.ΜΕ.) τον Απρίλιο του 1999. Το Π.Α.ΜΕ. είναι μια συσπείρωση εργατικών συνδικαλιστικών οργανώσεων με πανελλαδικά χαρακτηριστικά που διακηρύττει την ταξική πάλη και στοχεύει στην ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος. Κρατάει έντονα κριτική στάση απέναντι στην ηγεσία της ΓΣΕΕ, την οποία καταγγέλλει ως συμβιβασμένη. Το Δεκέμβρη, μάλιστα, του 2009 το Π.Α.ΜΕ. χαρακτήρισε απεργοσπαστική την ΓΣΕΕ, καθώς δεν κάλυψε την απεργία που είχαν προκηρύξει μια σειρά από πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια σωματεία της χώρας.[24]

Το 18ο Συνέδριο του Κ.Κ.Ε., που συνήλθε στην έδρα της Κ.Ε. στον Περισσό, εκτίμησε ότι ολοκληρώθηκε η διαδικασία ανασυγκρότησης και έθεσε ως νέο στόχο την ισχυροποίηση του κόμματος, μέσα από την παράλληλη αντεπίθεση του εργατικού και λαϊκού κινήματος.[25] Ακόμη, τις εργασίες του συνεδρίου απασχόλησε η μελέτη του σοσιαλισμού που οικοδομήθηκε τον 20ό αιώνα με επίκεντρο την ΕΣΣΔ και των αιτιών της ανατροπής του,[26] παράλληλα με τον εμπλουτισμό της προγραμματικής αντίληψης του Κ.Κ.Ε. για το σοσιαλισμό στην Ελλάδα.

Σε εκλογικό επίπεδο, τα ποσοστά του Κ.Κ.Ε. κυμαίνονταν από 4% έως 5% περίπου. Στις εκλογές του 1993 εξελέγησαν εννέα βουλευτές, στις εκλογές του 1996 και του 2000 εξελέγησαν έντεκα, ενώ στις εκλογές του 2004 εξελέγησαν δώδεκα. Στις εκλογές του 2007 το κόμμα αύξησε τα ποσοστά του (8,15% και 22 βουλευτές) και τα διατήρησε στο ίδιο περίπου επίπεδο και στις εκλογές του 2009 (7,54% και 21 βουλευτές).

Η περίοδος από το 2012 έως σήμερα

Επεξεργασία
 
Το επετειακό λογότυπο για τα 100 χρόνια Κ.Κ.Ε.

Κατά την προεκλογική περίοδο των βουλευτικών εκλογών του 2012 συχνά προτάθηκε η συγκρότηση ενός αντιμνημονιακού μετώπου η οποία απορρίφθηκε από το Κ.Κ.Ε. ως εξαπάτηση, καλλιέργεια αυταπατών για το λαό και σχέδια αναμόρφωσης του αστικού πολιτικού συστήματος εν όψει της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης.[27] Επίσης αντιτάχθηκε και σε πιθανή συγκρότηση αριστερής κυβέρνησης, θεωρώντας ότι θα αποτελούσε μέσο που θα προκαλούσε τη συντηρητικοποίηση της εργατικής τάξης και το θάνατο του εργατικού κινήματος, αφού, κατά το Κ.Κ.Ε., φιλολαϊκή λύση δεν μπορεί να υπάρξει δίχως να αφαιρεθεί η ιδιοκτησία από τους καπιταλιστές και να κοινωνικοποιηθεί.[28] Τελικά, έλαβε 8,48% και εξέλεξε 26 βουλευτές. Την ίδια στάση κράτησε και στις εκλογές του Ιουνίου,[29][30] στις οποίες, ωστόσο, έχασε το μισό, περίπου, της εκλογικής του δύναμης (4,51%) και εξέλεξε δώδεκα βουλευτές. Η ίδια στάση, όσον αφορά τις συνεργασίες με άλλα κόμματα της αριστεράς, διατηρείται μέχρι σήμερα.[31]

Τον Απρίλιο του 2013 διεξήχθη το 19ο Συνέδριο του Κ.Κ.Ε., στο οποίο ψηφίστηκε το πρόγραμμά του κόμματος και εγκρίθηκε το καταστατικό του.[32] Εξελέγη επίσης η Κεντρική επιτροπή, η οποία σε συνεδρίασή της εξέλεξε τον Δημήτρη Κουτσούμπα στη θέση του Γενικού Γραμματέα του Κ.Κ.Ε.. Ο Κουτσούμπας διαδέχτηκε την Αλέκα Παπαρήγα, η οποία ήταν η μακροβιότερη Γενική Γραμματέας (1991-2013), μετά τον Νίκο Ζαχαριάδη.[33][34]

Στις ευρωεκλογές του 2014 το Κ.Κ.Ε. έλαβε 6,11% και εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές. Ωστόσο, απομακρύνθηκε από την ομάδα ομάδα της Αριστεράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην οποία συμμετείχε, λόγω της παρουσίασης των θέσεων του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς ως ενιαίες θέσεις των κομμάτων που συμμετάσχουν στην ομάδα, καθώς επίσης και λόγω του γεγονότος ότι η ομάδα συντάχθηκε σε κρίσιμα ζητήματα με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και τους Φιλελεύθερους. Επίσης κατηγόρησε το γερμανικό κόμμα Die Linke, που συμμετέχει σε αυτήν την ευρωομάδα ότι εξισώνει τον φασισμό με τον κομμουνισμό.[35]

Το 2015 στις εκλογές του Ιανουαρίου και του Σεπτεμβρίου, έλαβε 5,47% και 5,55% αντίστοιχα και εξέλεξε δεκαπέντε βουλευτές.

Στις 30 Μαρτίου-2 Απριλίου 2017 πραγματοποιήθηκε το 20ό Συνέδριο του Κ.Κ.Ε..[36]. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε απολογισμός δράσης της Κεντρικής Επιτροπής και του κόμματος, προγραμματισμός νέων καθηκόντων και δράσης έως το 21ο Συνέδριο, καθώς και εκλογή νέας Κεντρικής Επιτροπής.[37] Γενικός Γραμματέας επανεξελέγη ο Δημήτρης Κουτσούμπας.[38]

Στις ευρωεκλογές του 2019 5,35% και εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές. Στις βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν εξέλεξε δεκαπέντε βουλευτές (5,30%).

 
Εναλλακτικό λογότυπο του κόμματος.

Τον Ιούνιο του 2021 πραγματοποιήθηκε το 21ο Συνέδριο του Κ.Κ.Ε.. Έγινε απολογισμός και προγραμματισμός της δράσης του κόμματος και εξελέγησαν τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής.[39] Ο Δημήτρης Κουτσούμπας επανεξελέγη στη θέση του Γενικού Γραμματέα.[40]

Πρόγραμμα και Θέσεις

Επεξεργασία

Το Πρόγραμμα[41] του ΚΚΕ που ψηφίστηκε στο 19ο Συνέδριο του ΚΚΕ, τον Απρίλιο του 2013 είχε τους εξής άξονες:

Ο χαρακτήρας της εποχής που ζούμε ορίζεται ως εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, πως η δουλειά του Κόμματος σε μη επαναστατικές συνθήκες είναι να προετοιμάζει τον υποκειμενικό παράγοντα δηλαδή να καθοδηγεί το λαό ώστε στις επαναστατικές συνθήκες να πάρει την εξουσία. Ακόμα ο ελληνικός καπιταλισμός εκτιμάται ότι βρίσκεται σε ενδιάμεση θέση στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα.

Θεωρείται ότι έχει ωριμάσει η αναγκαιότητα για μια άλλη εξουσία, που αναφέρεται ως Λαϊκή Εξουσία και θα έχει σοσιαλιστικό χαρακτήρα. Η εξουσία αυτή θα προκύψει επαναστατικά και θα πραγματοποιηθεί από το Λαϊκή Συμμαχία. Η Λαϊκή Συμμαχία είναι μια συμμαχία αποτελούμενη από τις τάξεις και τα κοινωνικά στρώματα εκείνα που πλήττονται απ' την πολιτική των μονοπωλίων, δηλαδή την εργατική τάξη, τα μικρομεσαία στρώματα του χωριού και της πόλης, τη νεολαία, τις γυναίκες.

Η εξουσία αυτή θα οργανώσει την κοινωνία και την οικονομία προς όφελος του λαού κοινωνικοποιώντας όλα τα μέσα παραγωγής και θα έρθει σε σύγκρουση με τα μονοπώλια και τους διεθνείς οικονομικούς ή στρατιωτικούς τους οργανισμούς, όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ.

Δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ+

Επεξεργασία

Το ΚΚΕ καταψήφισε το νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης και για τους ομοφυλόφιλους που πρότεινε ο ΣΥΡΙΖΑ τον Δεκέμβριο του 2015 θεωρώντας, μεταξύ άλλων, ότι «δεν χρειάζονται δύο νομοθετικές ρυθμίσεις (πολιτικός γάμος και σύμφωνο συμβίωσης) για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μεταξύ των συζύγων».[42] Τη θέση αυτή επέκριναν άλλα κοινοβουλευτικά κόμματα. Επίσης το ΚΚΕ διαφώνησε με την επέκταση του πολιτικού γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια, θεωρώντας ότι στοχεύει στην τεκνοθεσία από αυτά, κάτι με το οποίο διαφωνεί καθώς θεωρεί ότι το κάθε παιδί πρέπει να έχει δικαίωμα σε δύο γονείς διαφορετικού φύλου.

Επιπλέον, το ΚΚΕ υποστηρίζει την ενίσχυση της νομοθεσίας για την τιμωρία της ομοφοβικής συμπεριφοράς και έχει ταχθεί ενάντια σε τέτοιες διακρίσεις.[43] Τον Φεβρουάριο του 2024, οι βουλευτές του κόμματος καταψήφισαν τη νομιμοποίησης των γάμων ομοφυλοφίλων και της υιοθεσίας ομοφυλόφιλων.[44]

Πολιτική για τα ναρκωτικά

Επεξεργασία

Το ΚΚΕ αντιτίθεται στην αποποινικοποίηση της κατανάλωσης και της διακίνησης ναρκωτικών. Αντιτίθεται στον διαχωρισμό των ναρκωτικών σε περισσότερα και λιγότερο επιβλαβή, θεωρώντας τη νομοθεσία μείωσης της βλάβης ως «κυρίαρχη αστική πολιτική».[45] Αντιτίθεται επίσης στα προγράμματα αποκατάστασης και υποκατάστασης (και υποστηρίζει τα προγράμματα "κρύας γαλοπούλας"), καθώς πιστεύει ότι τα υποκατάστατα ναρκωτικών αντικαθιστούν τον έναν εθισμό με έναν άλλο.

Άλλες θέσεις

Επεξεργασία

Το ΚΚΕ υποστηρίζει τον διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους.

Το κόμμα θεωρεί την Κίνα ως μια ιμπεριαλιστική δύναμη και καπιταλιστική χώρα όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ιαπωνία. Πιστεύει ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας έχει χάσει τα επαναστατικά του στοιχεία, αν και και τα δύο κόμματα εξακολουθούν να διατηρούν διμερείς σχέσεις μεταξύ τους.[46]

Το 2022, το ΚΚΕ καταδίκασε «τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στην Ουκρανία» εκδίδοντας έκκληση, την οποία υπέγραψαν και τα κομμουνιστικά κόμματα της Ισπανίας (PCTE), της Τουρκίας (TKP) και του Μεξικού (PCM).[47] Το ΚΚΕ καταδίκασε τις ενέργειες της Ρωσίας δηλώνοντας «Οι δολοφονίες αμάχων είναι η πιο φρικτή και βάρβαρη όψη των ιμπεριαλιστικών πολέμων, όποιος κι αν τις διαπράττει, οπουδήποτε κι αν συμβαίνουν, είτε τώρα στην Ουκρανία εξαιτίας της ρωσικής εισβολής είτε παλιότερα στη Γιουγκοσλαβία, το Ιράκ, τη Συρία κι άλλου, με ευθύνη των αμερικανοΝΑΤΟϊκών».[48] Το ΚΚΕ είναι επίσης επικριτικό για την ουκρανική κυβέρνηση και μποϊκόταρε την ομιλία του Ζελένσκι στο ελληνικό κοινοβούλιο δηλώνοντας ότι «αντιπροσωπεύει μια αντιδραστική κυβέρνηση που υποστηρίζεται από το στρατόπεδο ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ. και όπως η Ρωσία είναι υπεύθυνη για το δράμα του ουκρανικού λαού» και ότι έχει υποστηρίξει νεοναζιστικές ομάδες και έχει διώξει γηγενείς κομμουνιστές.[49]

Το ΚΚΕ πρεσβεύει τον ελληνικό πατριωτισμό και τον αριστερό εθνικισμό δίπλα στον προλεταριακό διεθνισμό και θεωρεί πατριωτικό του καθήκον να αντιταχθεί στην ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ.[50]

Τον Οκτώβριο του 2023, το ΚΚΕ υποστήριξε επίσημα την Παλαιστίνη και καταδίκασε το Ισραήλ στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς το 2023.[51][52][53]

Αποτελέσματα εκλογών

Επεξεργασία

Βουλή των Ελλήνων

Επεξεργασία
Έτος Γενικός Γραμματέας Αριθμός ψήφων Ποσοστό ψήφων Έδρες Θέση
1974 Χαρίλαος Φλωράκης 464.787
(Ενωμένη Αριστερά)
9,47%
(Ενωμένη Αριστερά)
5 / 300
4ο κόμμα
Αντιπολίτευση
1977 480.272 9,36%
11 / 300
4ο κόμμα
Αντιπολίτευση
1981 620.302 10,94%
13 / 300
3ο κόμμα
Αντιπολίτευση
1985 629.518 9,89%
12 / 300
3ο κόμμα
Αντιπολίτευση
1989 Ι 855.944
(Συνασπισμός)
13,13%
(Συνασπισμός)
20 / 300
Κυβέρνηση
συνεργασίας
1989 ΙΙ Γρηγόρης Φαράκος 734.611
(Συνασπισμός)
10,97%
(Συνασπισμός)
16 / 300
Οικουμενική
κυβέρνηση
1990 677.059
(Συνασπισμός)
10,28%
(Συνασπισμός)
15 / 300
3ο κόμμα
Αντιπολίτευση
1993 Αλέκα Παπαρήγα 313.001 4,54%
9 / 300
4ο κόμμα
Αντιπολίτευση
1996 380.167 5,61%
11 / 300
3ο κόμμα
Αντιπολίτευση
2000 379.454 5,52%
11 / 300
3ο κόμμα
Αντιπολίτευση
2004 436.706 5,90%
12 / 300
3ο κόμμα
Αντιπολίτευση
2007 583.750 8,15%
22 / 300
3ο κόμμα
Αντιπολίτευση
2009 517.249 7,54%
21 / 300
3ο κόμμα
Αντιπολίτευση
2012 Ι 536.105 8,48%
26 / 300
5ο κόμμα
2012 ΙΙ 277.227 4,50%
12 / 300
7ο κόμμα
Αντιπολίτευση
2015 Ι Δημήτρης Κουτσούμπας 338.188 5,47%
15 / 300
5ο κόμμα
Αντιπολίτευση
2015 ΙΙ 301.684 5,55%
15 / 300
5ο κόμμα
Αντιπολίτευση
2019 299.621 5,30%
15 / 300
4ο κόμμα
Αντιπολίτευση
2023 Ι 426.628 7,23%
26 / 300
4o κόμμα
2023 ΙΙ 401.224 7,69%
21 / 300
4o κόμμα
Αντιπολίτευση

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Επεξεργασία
Έτος Γενικός Γραμματέας Αριθμός ψήφων Ποσοστό ψήφων Έδρες Θέση Ομάδα
1981 Χαρίλαος Φλωράκης 729.052 12,84%
3 / 24
ΚΟΜ.
1984 693.304 11,64%
3 / 24
1989 941.913
(Συνασπισμός)
14,31%
(Συνασπισμός)
3 / 24
ΑΡ.ΕΝ.
1994 Αλέκα Παπαρήγα 410.741 6,29%
2 / 25
Ε.Ε.Α.
1999 557.365 8,67%
3 / 25
Ε.Ε.Α./Β.Π.Α.
2004 580.396 9,48%
3 / 24
2009 428.283 8,35%
2 / 22
2014 Δημήτρης Κουτσούμπας 349.342 6,11%
2 / 21
Μ.Ε.
2019 302.603 5,35%
2 / 21
2024 367.796 9,25%
2 / 21

Κοινοβουλευτική Ομάδα

Επεξεργασία

Βουλή των Ελλήνων

Επεξεργασία

Κ΄ Κοινοβουλευτική Περίοδος

Επεξεργασία

Μετά τις εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023, το Κ.Κ.Ε. εξέλεξε 21 βουλευτές. Η σύνθεση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας είναι η εξής:

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Επεξεργασία

10ο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Επεξεργασία

Μετά τις ευρωεκλογές του 2024, το Κ.Κ.Ε. εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές. Η σύνθεση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας είναι η εξής:

Μέσα μαζικής Ενημέρωσης και άλλες δραστηριότητες

Επεξεργασία

Παλαιότερες ιδιοκτησίες

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Sam, Bollier (1 Μαΐου 2012). «A guide to Greece's political parties». Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2014. 
  2. Sam, Bollier (1 Μαΐου 2012). «A guide to Greece's political parties». Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2014. 
  3. Sam, Bollier (1 Μαΐου 2012). «A guide to Greece's political parties». Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2014. 
  4. «The paradox of nationalism: the common denominator of radical left and radical right Euroscepticism». SSRN. 19 July 2010. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1643722. «α) The party suggests that the only economic route for Greece is one of self-sustenance which would entail complete nationalisation of the means of production and a return to more traditional means of economic development such as agriculture of specifically Greek products (KKE, 2007: 12). β)) «KKE’s economic nationalism equates the EU with globalisation and globalisation with capitalism. The party suggests that the only economic route for Greece is one of self-sustenance which would entail complete nationalisation of the means of production and a return to more traditional means of economic development such as agriculture of specifically Greek products (KKE, 2007: 12).»». 
  5. «The paradox of nationalism: the common denominator of radical left and radical right Euroscepticism». SSRN. 19 July 2010. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1643722. «α) «Although KKE is not an anti-immigrant party (KKE, 2009: 14), it is still a party whose rhetoric is strongly nationalistic.» β) «Similarly to the KKE, this radical left nationalism can be understood as anti-imperialist, anti-collaborationist, anti-Western and economically isolationist.»». 
  6. Parties, Politics, and Democracy in the New Southern Europe. The Johns Hopkins University Press. 2001. σελ. 354 354. ISBN 978-0801865176. 
  7. * Eleftheriou, Costas. «Greek anti-imperialism: contemporary era» (στα αγγλικά). Cope, Z. and I. Ness (eds), Palgrave Encyclopedia of Imperialism and Anti-Imperialism, Basingstoke: Palgrave/Macmillan, pp. 341-346. https://www.academia.edu/43084048/Greek_anti_imperialism_contemporary_era. 
    • Featherstone, Kevin· Sotiropoulos, Dimitri A. (2020). The Oxford Handbook of Modern Greek Politics. Oxford University Press. σελ. 324-325. ISBN 978-0-19-882510-4. ... conservatism , most evident in the KKE's adamantly negative position on soft drugs and its recent intervention concerning the ( SYRIZA ) Government's proposed legislation on same - sex marriage ( the Co - habitation Agreement )" ... "sometimes induces the party (KKE) towards conservatism" ... "In this light, Luke March's widely used typological category of "conservative communist" parties, at least in so far as KKE is concerned... 
    • Athens, Pressenza (28 Ιουνίου 2023). «National elections in Greece: Conservatism and the far rightwin». Pressenza (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2024. 
  8. «Political parties of Greece». archive.wikiwix.com (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2024. 
    • Βερναρδάκης, Χριστόφορος (2011). Πολιτικά κόμματα, εκλογές και κομματικό σύστημα. Αθήνα: Σαββάλας. σελ. 179. ISBN 978-960-445-737-3. 
  9. Βλαχόπουλος, Σπύρος (4 Μαΐου 2020). «Η πράξη νομιμοποίησης του ΚΚΕ». Η Καθημερινή (Αθήνα). https://www.kathimerini.gr/politics/1076516/i-praxi-nomimopoiisis-toy-kke/. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2023. 
  10. Οι οργανώσεις, πλην του Κ.Κ.Ε. και της Ε.Α.Ρ., που συναποτελούσαν τον Ενιαίο Συνασπισμό ήταν οι: Ε.Δ.Α., Ε.Σ.Π.Ε., Α.Κ.Ε., με τη συμμετοχή και των διαγραμμένων «Αμυνιτών» του ΠΑ.ΣΟ.Κ., Στ. Γιώτα, Μ. Δρεττάκη, Στ. Νέστορα και Ν. Κωνσταντόπουλου.
  11. «Άρθρο του Γιώργου Δελαστίκ στο Έθνος για τη συμμετοχή του Ενιαίου Συνασπισμού στις κυβερνήσεις Τζαννετάκη και Ζολώτα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2010. 
  12. Ριζοσπάστης 15/7/2001, σ.10. Διαθέσιμο εδώ
  13. Σύντομο ιστορικό συγκρότησης του ΝΑΡ
  14. «Διακήρυξη της ΚΕ για τα 90χρονα του ΚΚΕ, 20/10/2007. Διαθέσιμο εδώ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2019. 
  15. Ριζοσπάστης 17/7/2001 Διαθέσιμο στο
  16. Το 1995 έγινε Πανελλαδική Συνδιάσκεψη με αυτό το θέμα και διατύπωσε κάποιες πρώτες εκτιμήσεις (βλ. Εκτιμήσεις και προβληματισμοί για τους παράγοντες που καθόρισαν την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη - Η αναγκαιότητα και επικαιρότητα του σοσιαλισμού, υλικά της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης, Αθήνα 1995)
  17. «Τα κακά παιδιά του Περισσού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2019. 
  18. Συγκρότησαν Κίνηση για την Ενότητα Δράσης της Αριστεράς
  19. Το «κόμμα του Κωστόπουλου»
  20. «Οχτασέλιδο κατηγορώ του Μάκη Κοψίδη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2011. 
  21. Άρθρο της Ελευθεροτυπίας για τις συγκρούσεις ΚΚΕ και διοίκησης ΓΣΕΕ
  22. "Πολιτική Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ," Αρχειοθετήθηκε 2009-06-17 στο Wayback Machine. Το 18ο Συνέδριο του KKE, Αθήνα (19 Φλεβάρη 2009)].
  23. «Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό, διαθέσιμη στο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2009. 
  24. ««Αντιμνημονιακές» συγκλίσεις...». Ριζοσπάστης. 2012-04-08. http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/story.do?id=6792157. Ανακτήθηκε στις 2014-10-11. 
  25. Μαΐλης, Μάκης (2012-04-08). «Επικίνδυνη για το λαό η «αριστερή κυβέρνηση»». Ριζοσπάστης. http://www.rizospastis.gr/wwwengine/story.do?id=6791713. Ανακτήθηκε στις 2014-10-11. 
  26. «Παπαρήγα: Ιστορική η άρνηση του ΚΚΕ για συνεργασία με ΣΥΡΙΖΑ». skai.gr. 25 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2014. [νεκρός σύνδεσμος]
  27. «ΚΚΕ: Όχι σε συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ». ΕΡΤ Open. 21 Ιουνίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2014. 
  28. Κουτσούμπας: Όχι σε συνεργασία με ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ, ΜέΡΑ25 - Έχουμε όμως ανοιχτή αγκαλιά στους ψηφοφόρους τους
  29. Πολιτική Απόφαση του 19ου Συνεδρίου του ΚΚΕ
  30. Νέος γενικός γραμματέας του ΚΚΕ ο Δημήτρης Κουτσούμπας
  31. Ο Δημήτρης Κουτσούμπας νέος γενικός γραμματέας του ΚΚΕ
  32. «Ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ για τη στάση του ΚΚΕ στο Ευρωκοινοβούλιο». Ιστοσελίδα Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. [νεκρός σύνδεσμος]
  33. «Από 30 Μάρτη έως 2 Απρίλη 2017 το 20ό Συνέδριο του ΚΚΕ - Την Κυριακή 18/12 η δημοσίευση των Θέσεων». 902.gr. 12 Δεκεμβρίου 2016. 
  34. «Το 20ο Συνέδριο του ΚΚΕ σε φωτογραφίες. Ποιοι οι στόχοι των εργασιών». HuffPost Greece. 2017-03-30. https://www.huffingtonpost.gr/2017/03/30/eidiseis-politiki-to-20o-synedrio-kke-_n_15703672.html. Ανακτήθηκε στις 2018-06-08. 
  35. ΚΚΕ: Επανεξελέγη ο Κουτσούμπας - Τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής
  36. 21ο Συνέδριο του ΚΚΕ με «νέο» Σπίτι του Λαού
  37. Κουτσούμπας: Επεναξελέγη γραμματέας του ΚΚΕ – Ολοκληρώθηκε το 21ο συνέδριο
  38. «Το Πρόγραμμα του ΚΚΕ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2009. 
  39. «Η θέση του ΚΚΕ για το Σύμφωνο Συμβίωσης Αποσπάσματα από την τοποθέτηση του βουλευτή του ΚΚΕ, Γιάννη Γκιόκα, στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής». 20/12/2015.  line feed character in |title= at position 40 (βοήθεια); Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  40. «Δήλωση του Δημήτρη Κουτσούμπα για τη Διεθνή Ημέρα κατά της Ομοφοβίας». 17/05/2022.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  41. «Γάμος ομόφυλων ζευγαριών / Πώς ψήφισαν οι βουλευτές ανά κόμμα - Τα ναι, τα όχι και οι αποχές (λίστα) | Αυγή». web.archive.org. 16 Φεβρουαρίου 2024. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2024. 
  42. «Δήλωση του Δημήτρη Κουτσούμπα για την Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών». 26/06/2020.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  43. Βαγενάς, Ελισαίος (2010). «Ο ΔΙΕΘΝΗΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ». 
  44. «The Communist Party of Greece condemned the imperialist war in Ukraine». 24/02/2022.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  45. «Οι δολοφονίες αμάχων είναι η πιο φρικτή και βάρβαρη όψη των ιμπεριαλιστικών πολέμων και η καταδίκη πρέπει να είναι καθολική». 04/04/2022.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  46. «Communist Party of Greece to boycott Zelensky's address to parliament». 30/03/2022.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  47. «ΚΚΕ: Ο πατριωτισμός ταυτίζεται με την πάλη κατά του ευρωμονόδρομου». 26/10/2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2022-05-24. Ανακτήθηκε στις 2024-01-24.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  48. «Με μια κατάπτυστη ανακοίνωση ο ΣΥΡΙΖΑ στηρίζει το Ισραήλ!». 07/10/2023.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  49. «Αλληλεγγύη στο λαό της Παλαιστίνης που υπερασπίζεται τα δικαιώματά του». 07/10/2023.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  50. «Ο παλαιστινιακός λαός έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του και χρειάζεται μεγαλύτερη λαϊκή στήριξη και αλληλεγγύη». 07/10/2023.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |ημερομηνία= (βοήθεια)
  51. Παλαιότερα και στα FM μέχρι τις 31 Ιουλίου 2014, οπότε και πουλήθηκε η συχνότητα
  52. Η έκδοση του πρώτου τεύχους της «Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης» εκφράζει την αναγκαιότητα συνεργασίας ανάμεσα σε θεωρητικά και πολιτικά περιοδικά Κομμουνιστικών Κομμάτων που έχουν κοινές θέσεις για μια σειρά θεμελιώδη θεωρητικά και ιδεολογικά ζητήματα. Αυτή η αναγκαιότητα που ωρίμασε αξιολογώντας την περίοδο υποχώρησης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος το διάστημα που ακολούθησε με τη νίκη της αντεπανάστασης στην ΕΣΣΔ και τις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης , αλλά και από τα ζητήματα που θέτει εμπρός στο κομμουνιστικό κίνημα η ανάπτυξη της σύγχρονης ταξικής πάλης.
  • Σωτήρης Βαλντέν, "Οι Έλληνες κομμουνιστές και οι σχέσεις Χούντας-Ανατολικών χωρών, Ιστορικά, τομ.27, τχ.52 (Ιούνιος 2010), σελ.73-100
  • Άγγελος Ελεφάντης, Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης. ΚΚΕ και αστισμός στο Μεσοπόλεμο, εκδ.Θεμέλιο, 1999
  • Άγγελος Ελεφάντης, «Το αντιστασιακό φαινόμενο στην Ευρώπη του Χίτλερ»,Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ.8 Η εμπόλεμη Ελλάδα 1940-1949. Αλβανικό έπος -Κατοχή και Αντίσταση-Εμφύλιος, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.77-94
  • Χριστόφορος Βερναρδάκης, ΕΔΑ και ΚΚΕ στη δεκαετία του '60. Ο ιδεολογικός, πολιτικός και οργανωτικός δυϊσμός της παραδοσιακής Αριστεράς και οι επιδράσεις του στην Κρίση των Ιουλιανών, στο συλλογικό τόμο του Ιδρύματος Κ.Μητσοτάκη Από τον ανένδοτο στην Δικτατορία, εκδ. Παπαζήση,2009,σελ.367-380
  • Σωτήρης Γκουντουβάς, Το ΚΚΕ κατά την περίοδο 1939-41. Η Παλιά Κεντρική Επιτροπή και η Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ, Διπλωματική Εργασία, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα, 2019
  • Α. Δάγκας- Γ. Λεοντιάδης, Κομιντέρν και Μακεδονικό ζήτημα. Το ελληνικό παρασκήνιο, εκδ.Τροχαλία, Θεσσαλονίκη,1997
  • Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Ά τόμος 1918-1949, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2012
  • Ιστορία της Αντίστασης 1940-45, εκδόσεις Αυλός, Αθήνα 1979
  • Γιάννης Ιωαννίδης, "Αναμνήσεις", επιμ. Αλέκος Παπαναγιώτου, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα,1979
  • Βασίλειος Κόντης, «Η σύγκρουση του Δεκεμβρίου 1944», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.ΙΣΤ, 2000, σελ.103-104
  • Σπύρος Λιναρδάτος, Από τον εμφύλιο στην χούντα, τομ.Ε', 1964-1967, εκδ.Παπαζήσης,Αθήνα, χ.χ.
  • Γιώργος Μαργαρίτης, «Ο Εμφύλιος πόλεμος. Η πολιτική και η στρατιωτική σύγκρουση 1946-1949»,Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ.8 Η εμπόλεμη Ελλάδα 1940-1949. Αλβανικό έπος -Κατοχή και Αντίσταση-Εμφύλιος, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003,σελ.231-260
  • Γιώργος Μαργαρίτης, «Τα πρώτα βήματα. Αντιστασιακές δραστηριότητες, 1941-1942», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ.8 Η εμπόλεμη Ελλάδα 1940-1949. Αλβανικό έπος -Κατοχή και Αντίσταση-Εμφύλιος, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.95-106
  • Ιορντάν Μπάεφ, Ο Εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα, εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα, 1997
  • Κωστής Μοσκώφ, Εισαγωγικά στην ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης: Η διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα, Καστανιώτης, Αθήνα 1988.
  • Βασίλης Νεφελούδης, Ακτίνα Θ', Εκδόσεις της Εστίας, Αθήνα 2007
  • Ηλίας Νικολακόπουλος, «Μετά τα Δεκεμβριανά. Από την Βάρκιζα ως την παλινόρθωση της Βασιλείας»,Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ.8 Η εμπόλεμη Ελλάδα 1940-1949. Αλβανικό έπος -Κατοχή και Αντίσταση-Εμφύλιος, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.199-218
  • Παναγιώτης Νούτσος, «Η σοσιαλιστική σκέψη.Από την επίκληση του Ρήγα στην ενηλικίωση του ΚΚΕ», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ.6 Η Εθνική ολοκλήρωση (1909-1922), Από το κίνημα στο Γουδί ως τη Μικρασιατική Καταστροφή, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.255-266
  • Ιωάννα Παπαθανασίου, «Η Βουλή εμανταλώθη...εκτροπή ολοκληρώθη....Αριστερές αυταπάτες πριν από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου», στο Η σύντομη δεκαετία του 60. Θεσμικό πλαίσιο, κομματικές στρατηγικές, κοινωνικές συγκρούσεις, πολιτισμικές διεργασίες, Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης, (επιμ.Άλκης Ρήγος, Σεραφείμ Σεφεριάδης, Ευάνθης Χατζηβασιλείου),εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2008, σελ.183-203
  • Νίκος Ποταμιάνος, «Οι Κυβερνήσεις του Εμφυλίου. Ένα νέο πολιτικό σύστημα διαμορφώνεται», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ.8 Η εμπόλεμη Ελλάδα 1940-1949. Αλβανικό έπος -Κατοχή και Αντίσταση-Εμφύλιος, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003,σελ.221-230
  • Περικλής Ροδάκης, "Νίκος Ζαχαριάδης", εκδόσεις Επικαιρότητα, Αθήνα 1987
  • Δημήτρης Χουμεριανός, «Από το ΣΕΚΕ στο ΚΚΕ.Το εργατικό κίνημα στο Μεσοπόλεμο», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ 7 Ο Μεσοπόλεμος 1922-1940. Από την Αβασίλευτη Δημοκρατία στη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.47-64
  • Γιώργος Μαυρογορδάτος, "Οι εθνικές μειονότητες", Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα: 1922-1940 Ο Μεσοπόλεμος, τ.Β2 εκδ. Βιβλιοραμα, Αθήνα,2003, σελ.30-31
  • Αλέξανδρος Δάγκας, "Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, ελληνικό τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα: 1922-1940 Ο Μεσοπόλεμος,τ.Β2 εκδ. Βιβλιοραμα, Αθήνα,2003, σελ.155-201





Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Μαρία Ν. Αντωνοπούλου, Η εκδοχή του "εξελικτικού μαρξισμού" στην Ελλάδα και η αμφισβήτησή της (1930-1945), Τα Ιστορικά τομ.6,τ/χ.10(Ιούνιος 1989),σελ.127-142
  • Συλλογικό: Η ίδρυση του Κ.Κ.Ε., Ε Ιστορικά, τ/χ.212, (20 Νοεμβρίου 2003).
  • Γιάννης Κακουλίδης, Μαρξισμός και πρώτες κομμουνιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα: η περίπτωση της Κομμουνιστικής Ένωσης Ελλάδας, Τα Ιστορικά, τομ.6, τ/χ.11 ( Δεκέμβριος 1989),σελ.381-394
  • Ρίκη Βαν Μπουσχότεν, Οι αγρότες και το ΚΚΕ: Λαϊκός Κομμουνισμός στην περίοδο της Αντίστασης και του Εμφυλίου, Τα Ιστορικά, τομ.11, τ/χ.21,(Δεκέμβριος 1994),σελ.365-390
  • Χ.Ντουνιά, Λογοτεχνία και πολιτική. Τα περιοδικά της Αριστεράς στο Μεσοπόλεμο, Καστανιώτης, Αθήνα 1996.
  • Ιωάννα Παπαθανασίου, « Ιδεολογικές προσλήψεις των κοινωνικών συγκρούσεων και διαμόρφωση της πολιτικής στρατηγικής, Το ΚΚΕ στην περίοδο 1936-1949 », στο συλλογικό τόμο Η Ελλάδα 1936-1949. Συνέχειες και ασυνέχειες, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 2003), σελ.199-222
  • Ιωάννα Παπαθανασίου, « Το όπλο παραπόδα. Λεκτική πολεμική ή πολιτική ανασυγκρότησης του ΚΚΕ; », στον τόμο Ο Ελληνικός Εμφύλιος από την Βάρκιζα στον Γράμμο, εκδ Θεμέλιο, Αθήνα, 2002,σελ.143-161
  • Ιωάννα Παπαθανασίου, « Προς τη Μόσχα με συντροφικούς χαιρετισμούς: Η ενημέρωση για τις εξελίξεις στην Ελλάδα, 1946-1947», Ο Πολίτης (δεκαπενθήμερος), τ/χ.29 (1996),σελ.30-35
  • Ιωάννα Παπαθανασίου, « Η έκθεση του Μπάμπη Δρακόπουλου για την 21η Απριλίου 1967. Η Κομμουνιστική Αριστερά στις μέρες του στρατιωτικού πραξικοπήματος », Αρχειοτάξιο τ/χ.8 (2008),σελ.74-96
  • Ιωάννα Παπαθανασίου, « Αριστεράς βάσανοι...Ημέρες του καλοκαιριού του 1967 στο Παρίσι», Τα Ιστορικά, τ/χ42 (2005),σελ.31-73
  • Ιώαννα Παπαθανασίου, « Η λογική των συγκρούσεων στην ηγεσία του Κ.Κ.Ε 1945-1948. Από την ΄΄καταδίκη΄΄ του Άρη Βελουχιώτη στη άρνηση της κληρονομιάς του ΕΛΑΣ», Τα Ιστορικά, τ/χ.23 (1995),σελ.381-406
  • Ιωάννα Παπαθανασίου, « Όρια και δυναμική της ένταξης στη προδικτατορική Ε.Δ.Α . Απόπειρα καταγραφής της προδικτατορικής εμβέλειας, της γεωγραφικής κατανομής καιτης κοινωνικής σύνθεσεις του αριστερού πληθυσμού », Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών τ/χ.84(1995),σελ.21-82
  • Ιωάννα Παπαθανασίου, « Οι κομμουνιστές και οι πρώτες εκλογές στην μεταπολεμική Ευρώπη, Μια ενιαία αντίληψη; », στον τόμο Οι εκλογές του 1946 σταθμός στην πολιτική ιστορία της σύγχρονης Ελλάδος, (επιμ. Γρ. Ψαλλίδας), Ίδρυμα Κ.Κ. Μητσοτάκη, εκδ.Πατάκης, Αθήνα 2008,σελ.85-109
  • Ιωάννα Παπαθανασίου, « Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας στην πρόκληση της ιστορίας 1940-1945» στο Ιστορία της Ελλάδος του 20ου αιώνα, επιμ. *Χρήστος Χατζηιωσήφ-Προκόπης Παπαστρατής, Βιβλιόραμα, τομ. Γ2, Αθήνα 2007, σελ.79-151
  • Κώστας Παλούκης, «Από το ΣΕΚΕ στο ΚΚΕ, το ζήτημα της "μπολσεβικοποίησης" στο ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα 1918-1924 (μέρος Α')», Ουτοπία, τεύχ. 73 (Ιαν. - Φεβρ. 2007),σελ.23-39
  • Κώστας Παλούκης, «Από το ΣΕΚΕ στο ΚΚΕ, το ζήτημα της "μπολσεβικοποίησης" στο ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα 1918-1924 (μέρος Β')», Ουτοπία, τευχ. 75 (Μάϊος-Ιουν. 2007), σελ.113-130
  • Νίκος Μαραντζίδης, «Ο κομμουνισμός στον ελλαδικό αγροτικό χώρο: η περίπτωση του Μανταμάδου 1922-1985», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, 2, σελ.101-124, 1993.
  • Νίκος Μαραντζίδης, Οι Μικρές Μόσχες: Πολιτική και εκλογική ανάλυση του κομμουνισμού στον ελλαδικό αγροτικό χώρο, Παπαζήσης, Αθήνα 1997.
  • Γιάννης Βούλγαρης, Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης 1974 - 1990. Σταθερή δημοκρατία σημαδεμένη από τη μεταπολεμική ιστορία, Θεμέλιο, Αθήνα 2001
  • Γιάννης Βούλγαρης, Αλλαγές στο εκλογικό σώμα της Αριστεράς και κομματικός ανταγωνισμός 1985-89, στο Χρ. Λυριντζής, Η.Νικολακόπουλος (επιμ.), Εκλογές και κόμματα στη δεκαετία του '80. Εξελίξεις και προοπτικές του πολιτικού συστήματος, Θεμέλιο, Αθήνα 1990.
  • Ευάγγελος Χεκίμογλου, «Ο εκλογικός χάρτης της Θεσσαλονίκης και η υποχώρηση της αριστεράς (εκλογές 1963 και 1964)», Θεσσαλονικέων Πόλις, 12 (Δεκέμβριος 2003), 219-229.
  • Άννα Ματθαίου, Πόπη Πολέμη, Η εκδοτική περιπέτεια των Ελλήνων κομμουνιστών. Από το βουνό στην υπερορία 1947-1968, Βιβλιόραμα- ΑΣΚΙ, Αθήνα 2003.
  • Νίκος Μαραντζίδης, 'Το κράτος του Γράμμου': Όψεις της Κομμουνιστικής εξουσίας στην Ελλάδα 1943-1949, στο Γ. Μουρέλος, Ι. Μιχαηλίδης, Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, μια αποτίμηση, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2007,σελ.77-95
  • Τασούλα Βερβενιώτη, «Οι αλλαγές στην οπτική του ΚΚΕ για τα ‘Δεκεμβριανά’ μέσα από τα κομματικά κείμενα» στο Δεκέμβρης του ’44. Νεότερες ΄Ερευνες, Νέες Προσεγγίσεις, επιμέλεια Φαράκος Γρηγόρης, σ. 96–116,εκδόσεις Φιλίστωρ, Αθήνα, 1996
  • Christian Gonsa, Αυτοβιογραφικά κείμενα Ελλήνων κομμουνιστών. Η ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Μνήμων 17 (1995),σελ. 107-129
  • Θανάσης Σφήκας, Ο «τελευταίος πειρασμός» του ΚΚΕ, Ιούλ. 1947, Μνήμων 14 (1992),σελ.151-175
  • Θανάσης Δ. Σφήκας,Πόλεμος και ειρήνη στη στρατηγική του ΚΚΕ 1945-1949, εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα,2001
  • Σοφία Ματθαίου, Η εφημερίδα του Ηρακλείου «Εργάτης» ή «Λαός» (1914-15). Προσπάθεια για την οργάνωση των εργατών και για την διάδοση νεωτερικών ιδεών σε μια επαρχιακή πόλη, Μνήμων 13 (1991),σελ.139-196
  • Mark Mazower, Η συγκρότηση του αντικομμουνιστικού κράτους, 'Ιστωρ 3 (1991),σελ.65-84
  • Παναγιώτης Νούτσος, (εισαγωγή, επιλογή κειμένων, υπομνηματισμός), Η Σοσιαλιστική Σκέψη στην Ελλάδα από το 1875-1974: Τόμος Α΄: Σοσιαλιστές Διανοούμενοι και η Πολιτική Λειτουργία της Πρώιμης Κοινωνικής Κριτικής: 1875 - 1907, εκδ. Γνώση 1990,
  • Παναγιώτης Νούτσος,Η Σοσιαλιστική Σκέψη στην Ελλάδα από το 1875-1974: Τόμος Β΄: Ιδέες και Κινήσεις για την Οικονομική και Πολιτική Οργάνωση της Εργατικής Τάξης (1907-1925): Α΄μέρος: Από το Κοινωνικόν μας Ζήτημα στην Ιδρυτική Γενιά του ΣΕΚΕ, εκδ. Γνώση,
  • Παναγιώτης Νούτσος, Η Σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα από το 1875-1974: Τόμος Δ΄: Τα Ρήγματα της Τριτοδιεθνιστικής Ορθοδοξίας & οι Νεωτερικές Συλλήψεις της Σοσιαλιστικής Θεωρίας: 1956 - 1974,εκδ. Γνώση,
  • Παναγιώτης Νούτσος,Η Σοσιαλιστική Σκέψη στην Ελλάδα από το 1875 ως το 1974: Τόμος Γ΄: Η Εδραίωση του Μαρξισμού-Λενινισμού και οι Αποκλίνουσες ή οι Ετερογενείς Επεξεργασίες (1926-1955), εκδ.Γνώση,
  • Μιχάλης Δημητρίου, Το ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα, τόμος Α ', (Από τους ουτοπιστές στους μαρξιστές), Πλέθρον, Αθήνα 1985.
  • Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, εκδ. Μπουκουμάνης, Αθήνα 1972
  • Γεώργιος Λεονταρίτης , Το ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, Εξάντας, Αθήνα 1978.
  • Παναγιώτης Νούτσος, "Εθνικό και κοινωνικό ζήτημα στην ελληνική σοσιαλιστική σκέψη των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα", Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αφιέρωμα στη μνήμη του N. Σβορώνου, Αθήνα 1992, 47-62.
  • Παναγιώτης Νούτσος, "Για τη "Φεντερασιόν" και τον A. Μπεναρόγια", Θεωρία και Κοινωνία, 1 (1990), 190-203.
  • Παναγιώτης Νούτσος, "Η λογοτεχνική κριτική της κομμουνιστικής Αριστεράς του μεσοπολέμου", Τα Ιστορικά, 6 (1986), 428-437.
  • Το ΚΚΕ μέσα από τα αρχεία του Κομμουνιστικού Κόμματος Βουλγαρίας Συλλογή εγγράφων 1920 - 1935,επιμέλεια: Γιώργος Λεοντιάδης, Μποριάννα Μπουζάσκα, μετάφραση: Hristina Shterava, Γιώργος Λεοντιάδης, εκδ.Νόβολι,Αθήνα, 2010
  • Αλέξανδρος Δάγκας, Γίωργος Λεοντιάδης, Το κομματικό αρχείο. Διαδρομές, εμπλοκές: Το Αρχείο του ΚΚΕ εσωτερικού και η αντιδικία του ΚΚΕ με τους επαγγελματίες ιστορικούς, εκδ. Επίκεντρο, 2009
  • Άκης Αποστολίδης, Αλέκος Δάγκας, Κώστας Παπαδόπουλος, κ.ά , Η σοσιαλιστική οργάνωση Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης 1919-1918. Ζητήματα γύρω από τη δράση της, Σύγχρονη Εποχή, 1989
  • Αλέξανδρος Δάγκας, Γιώργος Λεοντιάδης, Το ελληνικό εργατικό κίνημα έναντι του φασισμού και του πολέμου, 1934-1941. Οι απόψεις Παπαπαναγιώτου,Παπαζήσης, 2007
  • (Συλλογικό), Νίκος Ζαχαριάδης, Άρης Βελουχιώτης, Νίκος Μπελογιάννης: βίοι παράλληλοι και... τεμνόμενοι, Ελευθεροτυπία, 2009
  • Αλέξανδρος Δάγκας, Γιώργος Λεοντιάδης, Κομιντέρν και μακεδονικό ζήτημα. Τα ελληνικό παρασκήνιο, 1924, Επίκεντρο, 2008
  • (Συλλογικό), 90 χρόνια ΚΚΕ: 1918-2008, Πρωτοπόρα θεωρία, πρωτοπόρα δράση, (επιμέλεια: Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ),εκδ.Σύγχρονη Εποχή, 2008
  • ΚΚΕ: Προγραμματικά ντοκουμέντα, Αφιερώνεται στα 90 χρόνια του ΚΚΕ, (επιμ.Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ),εκδ.Σύγχρονη Εποχή, 2008
  • Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, Τόμος Δ΄ (1934-1940), Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1975
  • Το ΚΚΕ: επίσημα κείμενα 1949-1955,Σύγχρονη Εποχή, 1995
  • Το ΚΚΕ: επίσημα κείμενα 1961-1967, Σύγχρονη Εποχή, 2002
  • Θανάσης Καμπαγιάννης, Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα 1918-1926 ,Οι απεργίες, τα συνέδρια της ΓΣΕΕ και η οργανική σύνδεση με το ΣΕΚΕ-ΚΚΕ, εκδ.Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, 2007
  • (Συλλογικό),Οι σχέσεις ΚΚΕ και ΚΚΣΕ στο διάστημα 1953-1977, εκδ.Επίκεντρο, 2006
  • Βάσω Ψιμούλη, "Ελεύθερη Ελλάδα", "Η φωνή της αλήθειας: Ο παράνομος ραδιοσταθμός του ΚΚΕ: Αρχείο 1947-1968 εκδ. Θεμέλιο, Αρχεία ΣύγχρονηςΚοινωνικής Ιστορίας,Αθήνα, 2006.
  • Γρηγόρης Φαράκος, Σχετικά με το ΚΚΕ και το Κομμουνιστικό Κίνημα. Ανάτυπο, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, 2005
  • Γρηγόρης Φαράκος, Σχέσεις ΚΚΕ και Διεθνούς Κομμουνιστικού Κέντρου : Β' Παγκόσμιος Πόλεμος,εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2004
  • Γρηγόρης Φαράκος, Άρης Βελουχιώτης: Το χαμένο αρχείο, άγνωστα κείμενα.Η στάση της ηγεσίας του ΚΚΕ απέναντι στον Άρη Βελουχιώτη, 1941-1945,εκδ.Ελληνικά Γράμματα, 1998
  • Φλάισερ, Χάγκεν (2009). Στέμμα και σβάστικα: Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944. A'. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη. 
  • Φλάισερ, Χἀγκεν (1988). Στέμμα και Σβάστικα: Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης 1941-1944. 1. Αθήνα: Παπαζήση. 
  • Φίλιππος Ηλιού,Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος: η εμπλοκή του ΚΚΕ ,εκδ.Θεμέλιο, Αθήνα,2004
  • Υπόθεση Ζαχαριάδη. Απόρρητα ντοκουμέντα: Καταδίκη και αποκατάσταση του κομμουνιστή ηγέτη: Πρακτικά της ΚΕ του ΚΚΕ 1957-1967, επιμ.: Μπάμπης Γραμμένος, εκδ.Φιλίστωρ, 2002
  • Πέτρος Τουλούδης, Επέμβαση της χρουστσωφικής ηγεσίας στο ΚΚΕ ,1956 6η ολομέλεια διάσπαση στο ΚΚΕ: Γεγονότα Τασκένδης: Εξόντωση του Ν. Ζαχαριάδη: Ντοκουμέντα, εκδ.Αλφειός, 1992
  • (Συλλογικό), Σύντομη ιστορία του ΚΚΕ. Σχέδιο, 1918-1949,εκδ.Σύγχρονη Εποχή, 1988
  • Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία. Κόμματα και εκλογές, 1946-1967, εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 2001
  • Θανάσης Χατζής, Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε, εκδ. Δωρικός, Αθήνα, 1983
  • Κ. Φουντανόπουλος, «Εργασία και εργατικό κίνημα στην Ελλάδα», στο Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, τόμ. Β1, Αθήνα: Βιβλιόραμα, σελ. 295-335
  • Γυναικείες φυλακὲς Αβέρωφ. Τραγούδι πίσω απὸ τα κάγκελα. Αθήνα, Ριζοσπάστης, δίσκος CD, 2009
  • Ε. Κωφός, «Το Μακεδονικό στις σχέσεις ΚΚΕ-ΚΚΓ κατά τα τέλη του 1944», στο συλλογικό έργο Μακεδονία και Θράκη 1941-1944. Κατοχή- Αντίσταση- Απελευθέρωση, ΙΜΧΑ (269), Θεσσαλονίκη 1998
  • Σπυρίδων Σφέτας, "Ανεπιθύμητοι σύμμαχοι και ανεξέλεγκτοι αντίπαλοι: Οι σχέσεις ΚΚΕ και NOF στη διάρκεια του Εμφυλίου (1946-1949), Βαλκανικά Σύμμεικτα, 8 (Thessaloniki, 1996), 211-246.
  • Ειρήνη Λαγάνη,"Η εκπαίδευση των παιδιών του εμφυλίου στη Γιουγκοσλαβία ως σημείο τριβής στις σχέσεις ΚΚΕ-ΚΚΓ μετά τη ρήξη Τίτο-Κομινφόρμ (1948-1956, Το όπλο παρά πόδα. Οι πολιτικοί πρόσφυγες του ελληνικού εμφυλίου πολέμου στην Ανατολική Ευρώπη, Ε. Βουτυρά, Β. Δαλκαβούκης, Ν. Μαραντζίδης, Μ. Μποντίλα (επιμ.), εκδ. Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 2005,σελ.125-146.
  • Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, εκδ. Εξάντας, Αθήνα, 1975
  • Χ.Ν. Γεωργαντίδης-Ηλ.Νικολακόπουλος, «Η εξέλιξη της εκλογικής δύναμης του ΚΚΕ μεταξύ των δύο πολέμων», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ.36-37 (1979), σελ.448-468
  • Ole Smith, Αυτοάμυνα και κομμουνιστική πολιτική 1945-1947, στο (συλλογικό),Μελέτες για τον Εμφύλιο 1945-1949, εκδ. Ολκός 2002,σελ. 165-183
  • Heinz Richter,Η δεύτερη ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε. και η απόφαση για τον εμφύλιο: μια επανεκτίμηση, όπ.π.σελ.185-193
  • Κ. Ζαγαράς, Η κατάρρευση του «υπαρκτού» και η διάσπαση του ΚΚΕ - Η κομβική στιγμή του 1991, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 2019





Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία