Καμηλοπάρδαλις (αστερισμός)

Η Καμηλοπάρδαλις (λατινικά: Camelopardalis, συντομογραφία: Cam) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1624 από τον Bartsch, και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση.

Καμηλοπάρδαλις
πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα
Συντομογραφία	Cam
Λατινικό όνομα	Camelopardalis
Γενική	Camelopardalis
Έκταση	756,8 τετ. μοίρες (1,835%) Κατάταξη 18ος
Αριθμός άστρων (μέγεθος ≤ 6,5)	152
Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 90°N - 3°S

Κύριοι αστέρες

β Καμηλοπάρδαλης

Κανένας αστέρας της Καμηλοπάρδαλης δεν φέρει κύριο όνομα και μόνο τρεις διαθέτουν ονομασία με ελληνικό γράμμα. Ο πιο λαμπρός αστέρας, ο β Καμηλοπάρδαλης, έχει φαινόμενο μέγεθος μόλις 4,03 αλλά είναι πολύ ελάχιστα φωτεινός επειδή απέχει πολύ από το ηλιακό μας σύστημα: σ' απόσταση 1.000 ετών φωτός εκτιμάται ότι έχει απόλυτο μέγεθος περίπου -3,40. Δεν είναι παράξενο που ο β Καμηλοπάρδαλης είναι ένας γαλάζιος υπεργίγαντας, 32 φορές πιο ογκώδης από τον Ήλιο και με μάζα 7 φορές μεγαλύτερη από την ηλιακή. Αποτελεί επίσης διπλό αστέρα, και ακόμη και τριπλό: σ' απόσταση μεγαλύτερη των 25.000 αστρονομικών μονάδων από το κύριο μέλος περιφέρεται - κάθε ένα εκατομμύριο έτη - ένα ζεύγος δυο άλλων αστέρων.

α Καμηλοπάρδαλης

Ο α Καμηλοπάρδαλης, παρά το όνομα του, δεν είναι ο λαμπρότερος αστέρας του αστερισμού της Καμηλοπάρδαλης, ούτε καν ο δεύτερος πιο λαμπρός. Με φαινόμενο μέγεθος μόλις 4,26, είναι ο τρίτος πιο λαμπρός του αστερισμού. Πράγματι, αυτός ο αστέρας φαίνεται σε μας τόσο ελάχιστα φωτεινός, μάλλον επειδή απέχει πολύ από το ηλιακό μας σύστημα. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του δορυφόρου Ίππαρχος (Hipparcos), απέχει 6.940 έτη φωτός, αλλά σε αυτή την απόσταση οι υπολογισμοί με τη μέθοδο της παράλλαξης έχουν τόσο μεγάλο περιθώριο λάθους που θα μπορούσε να απέχει από μας 3.200 έτη φωτός.

Ο α Καμηλοπάρδαλης είναι λοιπόν ένας γαλάζιος-λευκός υπεργίγαντας, με μάζα τουλάχιστον 25 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ήλιου και που, αν τοποθετούταν στη θέση του, θα εκτεινόταν πέρα από την τροχιά της Γης. Χάνει συνεχώς μάζα, γεγονός που εκδηλώνεται με σημαντικό αστρικό άνεμο, και στο τέλος της ζωής του θα μετατραπεί σε υπερνόβα (hypernova).

γ Καμηλοπάρδαλης Ο γ Καμηλοπάρδαλης είναι ένα λευκό αστέρι στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης 358 έτη φωτός μακριά και η λαμπρότητα του φτάνει σε οπτικό μέγεθος των 4,59. 

Ο γ Καμηλοπάρδαλης είναι ο κύριος αστέρας ενός συστήματος πολλαπλών-αστέρων, τα οποία κινούνται μέσα στον γαλαξίας μας με ταχύτητα 23,8 km / s σε σχέση με τον Ήλιο. Η προβλεπόμενη περιφορά του γύρω από το κέντρο του γαλαξία μας, προβλέπεται μεταξύ 24.100 και 25.600 έτη φωτός.

Ουράνια αντικείμενα

• Ο αστερισμός της Καμηλοπάρδαλης περιλαμβάνει το ανοιχτό σμήνος NGC 1502.

• Τον σπειροειδή γαλαξία NGC 2403. Ένας σπειροειδής γαλαξίας με ανοιχτούς βραχίονες (για την ακρίβεια SΑΒ) και βρίσκεται στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης, περίπου 8 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Έχει περίπου το ήμισυ της μάζας του Γαλαξία μας και έχει μια αφθονία σε υδρογόνο. Καθώς επίσης σχετίζεται με την ομάδα γαλαξιών Μ81, στην οποία ανήκει και ο Μ82 που πρίν από λίγες ημέρες ένα αστέρι του έφτασε στο τέλος της ζωής του (σουπερνόβα).

• Ένα άλλο ιδιαίτερο αντικείμενο στον αστερισμό είναι ο αστέρας άνθρακα U Καμηλοπάρδαλης, με φαινόμενο μέγεθος +7,35. Ο αστέρας βρίσκεται στα τελευταία στάδια της ζωής του και αποβάλλει κελύφη αερίων, τα οποία σχημάτισαν ένα τέλεια σφαιρικό νεφέλωμα.

• Το πλανητικό νεφέλωμα NGC 1501 το οποίο βρίσκεται σε απόσταση περίπου 4.200 έτη φωτός μακριά από τη Γη και η διάμετρος του έχει έκταση περίπου 1,4 έτη φωτός. Το κεντρικό άστρο του NGC 1501 είναι ένα αστέρι Wolf-Rayet 14,5 μεγέθους και με θερμοκρασία 90.000 Κέλβιν.

• Τον Ακανόνιστο Γαλαξία Νάνο NGC 1569. Είναι ένας ανώμαλος γαλαξίας νάνος ο οποίος ανήκει στον Άτλα των περίεργων γαλαξιών λόγω του ακανόνιστου σχήματός του. Βρίσκεται στο μακρύ λαιμό του αστερισμού της Καμηλοπάρδαλης μόλις 11 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά, αυτός ο σχετικά κοντινός γαλαξίας προσφέρει στους αστρονόμους μια εξαιρετική ευκαιρία να μελετήσουν τους αστρικούς πληθυσμούς στους ταχέως εξελισσόμενους γαλαξίες. Η αστρογόνος διεργασία στο κέντρο του κοντινού γαλαξία νάνου NGC 1569 φαίνεται να έχει αρχίσει πριν από 25 εκατομμύρια χρόνια περίπου. Το ταραγμένο περιβάλλον τροφοδοτείται από εκρήξεις σουπερνόβα καθώς διασπείρουν το υλικό τους και προκαλούν το σχηματισμό αστεριών. Δύο τεράστια σμήνη αστέρων φαίνονται στα αριστερά του κέντρου στην πανέμορφη εικόνα– αρκετά νεαρά σε σχέση με τα σφαιρικά σμήνη αστέρων στο δικό μας σπειροειδή Γαλαξία.

• Τον Ραβδωτό Σπειροειδή Γαλαξία NGC 1530. Είναι ένας ραβδωτός σπειροειδής γαλαξίας στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης. Θεωρείται ο,τι είναι ένας από τους μεγαλύτερους γαλαξίες του Βόρειου ουρανού. Έχει έναν ορατό ημισπειροειδή πυρήνα,που πιστεύεται ό,τι αποτελείται είτε απο υπέρθερμουs ερυθρούs γίγαντεs, είτε από μια λαμπρή σκόνη. Παρατηρείται επίσης ο,τι η ράβδοs του, εχει οδηγήσει ένα υψηλό ποσοστό (κατά προσέγγιση 25%) του συνολικού αερίου του Γαλαξία, στο κέντρο του.

• Τον Ραβδωτό Σπειροειδή Γαλαξία NGC 2146. Ένας ελαφρώς μικρότερος Γαλαξίας σε σχέση με τον δικό μας και βρίσκεται περίπου 70 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης. Έχει χαρακτηριστεί ως ένας ραβδωτός σπειροειδής λόγω του σχήματός του, αλλά το πιο γνωστό χαρακτηριστικό του είναι το ο σκονισμένος σπιράλ βραχίονας που έχει ένα βρόχομπροστά από τον πυρήνα του. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι ένας γειτονικός γαλαξίας ο (NGC 2146a ) αλληλεπιδρά μαζί του και λόγω της βαρυτικής του έλξης δημιουργεί διαταραχές που στρεβλώνουν τις τροχιές πολλών αστέρων του NGC 2146.

• Τον Ραβδωτό Σπειροειδή Γαλαξία IC 342, είναι μόλις 7 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά στον μακρύ λαιμό του αστερισμού της Καμηλοπάρδαλης. Ο όμορφος κοντινός σπειροειδής γαλαξίας IC 342 θα μπορούσε να είναι πιο διάσημος, αν δεν ήταν τόσο κρυφός. Θα ήταν ένας εξέχων γαλαξίας στον νυχτερινό ουρανό μας, αλλά είναι σχεδόν κρυμμένος πίσω από το πέπλο των άστρων, αερίου καινεφών σκόνης που μπλοκάρει το 85% του φωτός του. Με καθαρή θέα θα ήταν ένας γαλαξίας με 6ο ή 7ο μέγεθος.

• Τον νάνο ανώμαλο γαλαξία NGC 2366 που βρίσκεται περίπου 10 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης, ενώ κινείται με ταχύτητα 80-99 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο. Είναι μέλος της M81-ομάδα γαλαξιών.

• Τον NGC 2655, ένας ελλειπτικός γαλαξίας στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης.

• Το Σμήνος γαλαξιών MS 0.735,6 7421 είναι ένα σμήνος γαλαξιών που βρίσκεται στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης, περίπου 2,6 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Το αξιοσημείωτο εδώ είναι ο,τι στον πυρήνα του φιλοξενεί μια από τις μεγαλύτερες γαλαξιακές μαύρες τρύπες στο σύμπαν. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra, οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα, ο,τι μια έκρηξη που συμβαίνει τα τελευταία 100 εκατομμύρια χρόνια μέσα στην καρδιά του σμήνους των γαλαξιών, έχει ως αποτέλεσμα να απελευθερώνει περισσότερη ενέργεια στο διάστημα, από ό,τι εκατοντάδες εκατομμύρια εκρήξεων ακτίνων γάμμα.

Ιστορικά στοιχεία

Αυτή η μεγάλη περιοχή που εκτείνεται μεταξύ του Πολικού Αστέρα και του αστερισμού του Ηνιόχου στερείται κάποιου σημαντικού αστέρα, γεγονός που μάλλον εξηγεί το λόγο για τον οποίο, αν και είναι ορατή όλο το χρόνο από το Βόρειο Ημισφαίριο, σημειώθηκε για πρώτη φορά μόλις το 1624 από τον Γερμανό μαθηματικό Jakob Bartsch, κουνιάδο του Γιοχάνες Κέπλερ, ακόμη κι αν είχε επινοηθεί προηγουμένως πιθανόν από τον Ολλανδό αστρονόμο και χαρτογράφο Petrus Plancius.

Το όνομα του αστερισμού είναι άμεσα συνυφασμένο με το σχήμα του: μακρύ και λεπτό σαν το λαιμό μιας καμηλοπάρδαλης.

Δείτε επίσης

• Κατάλογος αστέρων της Καμηλοπαρδάλεως

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Camelopardalis (constellation) στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του Καμηλοπάρδαλις στο Βικιλεξικό