Ερυμάνθιος κάπρος

Ο Ερυμάνθιος Κάπρος ήταν μυθολογικό ον, που σκότωσε ο Ηρακλής στον τέταρτο άθλο του. Ο μύθος θεωρείται ότι είναι μια αλληγορία για την προσπάθεια του πολιτισμού να περιορίσει της καταστροφές των χειμάρρων ποταμών με υδραυλικά έργα.

Ο Ηρακλής παραδίνει τον ερυμάνθιο κάπρο στον δειλό Ευρυσθέα που είναι κρυμένος στο πιθάρι.

Ο μύθος

Στον Ερύμανθο είχε χαρίσει η Θεά Άρτεμις έναν τεράστιο αγριόχοιρο. Από εκεί εξορμούσε σε ολόκληρη την περιοχή της Ψωφίδος και του Λασιώνα στην Πελοπόννησο, όπου τρομοκρατούσε και κατέστρεφε τα σπαρτά των χωρικών, ενώ με τους χαυλιόδοντές του ξέσκιζε όποιο ζώο έβρισκε μπροστά του. Αυτό το αγρίμι ενοχλούσε ακόμη και τους Κενταύρους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να το αντιμετωπίσουν όταν κατέβαινε για τροφή (βελάνι) στο δάσος της Φολόης και για νερό στο φαράγγι.

Ο Ευρυσθέας (ξάδερφος του Ηρακλή και βασιλιάς των Μυκηνών) του ανέθεσε να πιάσει τον κάπρο και να τον φέρει ζωντανό στο Άργος (περιοχή της Πελοποννήσου), βέβαιος ότι ο Ηρακλής δεν θα μπορούσε να τον πιάσει. Ο ήρωας όμως, προτού βγει για κυνήγι, πέρασε από τον φίλο του Κένταυρο Φόλο για να πάρει πληροφορίες για το άγριο ζώο. Έπρεπε να έχει επιδεξιότητα, ώστε να μην τον σκοτώσει, γιατί ο άθλος του δεν θα εκτελείτο, αλλά ούτε και να τον πλησιάσει από μπροστά γιατί θα τον ξέσκιζε με τα άγρια δόντια του. Έπρεπε λοιπόν να τον προσεγγίσει κρυφά από τα πλάγια και να τον δέσει.

Έτσι ο Ηρακλής, παρά τις προσδοκίες του Ευρυσθέα, πέτυχε με το τέχνασμά του να οδηγήσει το ζώο στο Φαράγγι της Φολόης στο γεφύρι του Μπερή στο Αντρώνι που είχε φράξει με δίχτυ. Πήρε στους ώμους το ζωντανό αγριογούρουνο και το μετέφερε στις Μυκήνες. Όταν αντίκρισε ο Ευρυσθέας τον Ηρακλή φορτωμένο με τον κάπρο κρύφτηκε σε ένα μεγάλο πίθο. Ο Ηρακλής σαν ανάθημα έστειλε τα δόντια του κάπρου στον Ναό του Απόλλωνος της Κύμης.

Ο κάπρος στην αρχαιολογία

Ο Ερυμάνθιος κάπρος βρισκόταν στις μετόπες του Ναού του Διός στην Ολυμπία μαζί με τις παραστάσεις των Δώδεκα Άθλων του Ηρακλή. Επίσης τον συναντούμε σε πολλά νομίσματα της Αρκαδίας, της Ηλείας, της Μακεδονίας, της Αιτωλίας, της Φωκίδας και της Σικελίας.

Αλληγορία

Είναι η αλληγορία της οργής της θεάς των δασών Άρτεμης για όσους τα καταστρέφουν. Ο Ηρακλής είναι η προσπάθεια του πολιτισμού να περιορίσει τις καταστροφές των χειμάρρων ποταμών με υδραυλικά έργα (Ερύμανθος, Βιστονίδα, Κωπαΐδα, Τέμπη, Λέρνη, Καλυδωνία, Στυμφαλία, Στρυμόνας κ.τ.λ). Ο Ερυμάνθιος Κάπρος είναι ο ορμητικός ποταμός Ερύμανθος που, όταν κατεβάζει και ξεχειλίζει, προκαλεί μεγάλες πλημμύρες και καταστροφές. Ο «Ηρακλής» όμως, φτιάχνοντας έργα (δέση), τον καθιστά χρήσιμο και αρδεύσιμο.

Λαογραφία

Στην περιοχή, λόγω του δάσους και της βελανιδιάς, από τους αρχαίους χρόνους ήταν ανεπτυγμένη η χοιροτροφία. Για να τιμήσουν τα ζώα είχαν φτιάξει τη Χρυσή Γουρούνα με τα δώδεκα χρυσά γουρουνόπουλα, που πολλοί αρχαιοκάπηλοι ψάχνουν ακόμα να βρουν. Το γουρούνι μέχρι και το 1960 ήταν η κυριότερη τροφή των κατοίκων. Το έσφαζαν την Τσικνοπέμπτη και έτρωγαν όλο τον χρόνο, με την δημιουργία του νόστιμου παστού (τσιγαρίδες). Όταν φυσάει η θύελλα τον χειμώνα στην περιοχή, ακόμη και σήμερα λέγεται ότι «μουγκρίζει ο κάπρος».

Πηγές

• Χρήστος Καπράλος, Αρκαδικοί θρύλοι. (βιβλίο)

Σημείωση

• Η αρχική έκδοση του λήμματος προέρχεται από την ιστοσελίδα του Κώστα Παπαντωνόπουλου www.antroni.gr.