|
| χρονιά_απογραφής_πληθυσμού = 2020
| πυκνότητα_πληθυσμού = 352,1
| θέση_πυκνότητας_πληθυσμού = 3738
| εκτίμηση_πληθυσμού = 3.205.691<ref name="statsεκτίμηση">[{{cite web |url = https://www.census.gov/data/tables/time-series/demo/popest/2020s-state-total.html Επίσημη|title εκτίμηση]= State Population Totals and Components of Change: 2020-2023 |publisher = United States Census Bureau |ημερομηνία= 18 Δεκεμβρίου 2023 |accessdate= 2024-02-08 }}</ref>
| χρονιά_εκτίμησης_πληθυσμού = 2023
| χρονιά_ΑΕΠ = 2018
}}
Το '''Πουέρτο Ρίκο''' ([[Αγγλική γλώσσα{{lang-en|αγγλικά]]: "''Commonwealth of Puerto Rico''"}}, [[Ισπανική γλώσσα{{lang-es|ισπανικά]]: "''Estado Libre Asociado de Puerto Rico''"}}) ή αλλιώς '''Πόρτο Ρίκο''', είναι νησί της [[Κεντρική Αμερική|Κεντρικής Αμερικής]] στον [[Ατλαντικός Ωκεανός|Ατλαντικό ωκεανό]]. Πρόκειται για το μικρότερο και ανατολικότερο από τα νησιά των [[Μεγάλες Αντίλλες|Μεγάλων Αντιλλών]]. Έχει έκταση 9.104 [[Τετραγωνικό χιλιόμετρο|τ. χλμ.]] και πληθυσμό 3.205.691 κατοίκους<ref name="statsεκτίμηση"/> σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2023 και αποτελεί υπερπόντια κτήση των [[ΗΠΑ]]. Από το 1952 είναι μαζί με τα γύρω του νησιά αυτοκυβέρνητη πολιτεία (Ελεύθερη Συνδεδεμένη Πολιτεία του Πουέρτο Ρίκο), εξαρτημένη στην εξωτερική πολιτική και την άμυνα από τις ΗΠΑ. Η ονομασία Πουέρτο Ρίκο μεταφράζεται στα [[Ελληνική Γλώσσα|ελληνικά]] ως Πλούσιο [[Λιμάνι]].
== Γεωγραφία ==
== Οικονομία ==
=== Πρωτογενής παραγωγή ===
Το Πουέρτο Ρίκο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη γεωργική παραγωγή. Κυριότερα προϊόντα είναι το [[ζαχαροκάλαμο]], ο [[καφές]], ο [[Καπνός (φυτό)|καπνός]], τα [[εσπεριδοειδή]], οι [[μπανάνα|μπανάνες]], οι [[ανανάς|ανανάδες]], τα οπωρολαχανικά, το [[ρύζι]] κ.ά., ενώ ο σχετικά αναπτυγμένος τομέας της [[κτηνοτροφία|κτηνοτροφίας]]ς αφορά στην εκτροφή κυρίως [[Βοοειδή|βοοειδών]], [[πουλερικό|πουλερικών]] και [[χοίρος|χοίρων]] και κατά δεύτερο λόγο [[κατσίκι|αιγο]][[πρόβατο|προβάτων]]. Η παραγωγή αλιευμάτων είναι αξιόλογη και σ’ αυτήν εντάσσονται και προϊόντα [[ιχθυοτροφία|ιχθυοτροφίας]]ς. Το [[υπέδαφος]] του νησιού περιλαμβάνει [[χρώμιο]], [[Χρυσός|χρυσό]], [[κοβάλτιο]], [[νικέλιο]], [[γραφίτης|γραφίτη]], [[τύρφη]]. Εξορύσσονται επίσης [[άργιλος]] και [[αλάτι]]. Η [[δασοκομία]] βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα και αυτό οφείλεται στην παλαιότερη υπερεκμετάλλευση των δασικών πόρων του νησιού που είχε ως αποτέλεσμα ευρεία αποψίλωση έως τον 20ό αιώνα.
=== Βιομηχανία - Εμπόριο ===
Για πρώτη φορά εγκαταστάθηκαν μόνιμοι άποικοι Ισπανοί το [[1509]] με την επίβλεψη του πρώτου κυβερνήτη, του [[Χουάν Πόνθε ντε Λεόν]]. Το [[1521]], ιδρύθηκε η πρωτεύουσα του νησιού, η Σαν Χουάν. Γρήγορα, οι [[Ισπανοί]] εξαφάνισαν τους ιθαγενείς και εγκατέστησαν μεταφερμένους από την [[Αφρική]] [[δουλεμπόριο|δούλους]] στις φυτείες και τα ορυχεία [[χρυσός|χρυσού]], που ήταν πλούσια την εποχή εκείνη.
Τον 17ο και τον 18ο αιώνα έγιναν πολλές προσπάθειες κατάληψης του νησιού, που ήταν σημαντική στρατιωτική βάση, άλλοτε από τους [[Ολλανδία|Ολλανδούς]] και άλλοτε από τους [[Αγγλία|Βρετανούς]], χωρίς όμως αποτέλεσμα. Οι προστριβές με τη [[μητρόπολη (αστική γεωγραφία)|μητρόπολη]] άρχισαν τον 19ο αιώνα, με αποκορύφωμα την απόπειρα εξέγερσης του 1867, η οποία όμως απέτυχε. Το 1897, η [[Ισπανία]] αναγνώρισε την αυτονομία του νησιού, το οποίο καταλήφθηκε το 1898 από τις [[ΗΠΑ]] κατά τη διάρκεια του [[Ισπανοαμερικανικός πόλεμος|Ισπανοαμερικανικού πολέμου]].
Με τη συνθήκη του Παρισιού (1898), το Πουέρτο Ρίκο παραχωρήθηκε στις [[ΗΠΑ]], οι οποίες μετονόμασαν το νησί σε ''Porto Rico'' <ref>{{cite web |title=Treaty of Peace Between the United States and Spain; December 10, 1898 |url=http://avalon.law.yale.edu/19th_century/sp1898.asp |website=The Avalon Project |publisher=[[Yale Law School]] |accessdate=27 Ιουλίου 2016}}</ref> , διόρισαν στρατιωτικό διοικητή και εκτελεστικό συμβούλιο (1900). Τον στρατιωτικό διοικητή αντικατέστησε αργότερα πολιτικός διοικητής, κυβερνήτης (διορισμένος κατευθείαν από τον πρόεδρο των ΗΠΑ), τον οποίο βοηθούσε στο έργο του μια αιρετή βουλή. Με το Σύνταγμα («Οργανικός Χάρτης») του 1917, οι Πορτορικανοί απέκτησαν την αμερικανική ιθαγένεια, ενώ συμπεριλήφθηκε και η μέριμνα παράστασης στο αμερικανικό κοινοβούλιο ενός αιρετού από τους Πορτορικανούς αντιπροσώπου του νησιού με τετραετή θητεία.<ref>[https://www.law.cornell.edu/uscode/text/8/1402 8 U.S. Code § 1402 – Persons born in Puerto Rico on or after April 11, 1899] (1941) ανακτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2015.</ref>
Το 1918, μεγάλος [[σεισμός]] έπληξε το νησί και προκάλεσε δεκάδες θυμάτων, όπως επίσης και εκτεταμένες υλικές καταστροφές, ιδίως στο δυτικό τμήμα του και το λιμάνι του [[Μαγιαγουές]]. Κατά τη διάρκεια του [[ΒΠΠ|Β'Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου]], το Πουέρτο Ρίκο ήταν σημαντική αεροπορική και ναυτική βάση των [[ΗΠΑ]], καθώς εξασφάλιζε την προστασία της [[διώρυγα του Παναμά|διώρυγας του Παναμά]]. Το 1948 αποδόθηκε στους κατοίκους του Πουέρτο Ρίκο το δικαίωμα να εκλέγουν μόνοι τους τον κυβερνήτη και τα μέλη της βουλής και της γερουσίας. Πρώτος κυβερνήτης του νησιού εκλέγεται ο [[Λουίς Μουνιόζ Μαρίν]], αρχικά ένθερμος οπαδός της ανεξαρτησίας του νησιού και ηγέτης του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος. Οι προσπάθειές του για διεύρυνση της αυτονομίας του Πουέρτο Ρίκο καρποφόρησαν με την παραχώρηση από τις ΗΠΑ του σημερινού καθεστώτος, το οποίο τέθηκε σε ισχύ το 1952, μαζί με το σημερινό σύνταγμα του Πουέρτο Ρίκο. Το 1967 πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα, με το οποίο οι Πορτορικανοί ψήφισαν κατά 60% υπέρ της διατήρησης της κατάστασης σύνδεσης με τις ΗΠΑ.
Παρά τις προσπάθειες ορισμένων κυβερνητών, όπως του [[Πέδρο Ροσελό]] που άσκησε τα καθήκοντά έως το 200], για αλλαγή του καθεστώτος σύνδεσης του Πουέρτο Ρίκο με τις ΗΠΑ, η πλειοψηφία συνέχισε να επιθυμεί το ήδη υπάρχον καθεστώς. Τις δεκαετίες [[δεκαετία 1970|1970]] και [[δεκαετία 1980|1980]] κορύφωσε τις επιθετικές του ενέργειες ο παράνομος στρατός των Ενόπλων Δυνάμεων της Εθνικής Απελευθέρωσης, που δρούσε με βάση την πορτορικανική κοινότητα των ΗΠΑ. Το 1993, σε δημοψήφισμα για το ίδιο θέμα η πλειοψηφία επέλεξε τη διατήρηση τη υπάρχουσας κατάστασης. Ίδιο ήταν και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος το 1998, όταν είχε προταθεί να γίνει το Πουέρτο Ρίκο η 51η πολιτεία των ΗΠΑ. Η πλειοψηφία και πάλι αποφάσισε να παραμείνει η περιοχή σε σχέση σύνδεσης με τις ΗΠΑ. Αξιοσημείωτα χαμηλό υπήρξε το ποσοστό των Πορτορικανών που επέλεξαν στο δημοψήφισμα να ταχθούν υπέρ της ανεξαρτησίας του νησιού, ενώ πάνω από 40% δήλωσε την υποστήριξή τους στην πλήρη ενσωμάτωση του νησιού στις ΗΠΑ.
|
