Organiska chemija: Rozdźěl mjazy wersijami
S bot přidał: kn:ಇಂಗಾಲೀಯ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ |
Změna Urea_Structural_Formula_V2.svg na Harnstoff.svg (pśez CommonsDelinker pśicyna: Better bond alignment in same format). |
||
| (28 mjazywersijow wót 17 wužywarjow njepokazane) | |||
| Rědka 1: | Rědka 1: | ||
[[Dataja: |
[[Dataja:Harnstoff.svg|thumb|Chemiska struktura mokśa]] |
||
[[Dataja:Urea-3D-vdW.png|thumb|3D struktura mokśa]] |
[[Dataja:Urea-3D-vdW.png|thumb|3D struktura mokśa]] |
||
'''Organiska chemija''' |
'''Organiska chemija''' |
||
Chemija se rozrědujo tradicionalnych pśicynow dla na organisku a [[anorganiska chemija|anorganisku chemiju]]. K dalšnemu rozrědowanjeju na |
Chemija se rozrědujo tradicionalnych pśicynow dla na organisku a [[anorganiska chemija|anorganisku chemiju]]. K dalšnemu rozrědowanjeju na fyzikalisku, analytisku, technisku atd. chemiju jo dojšło akle po 1890. |
||
Historiski su licyli do organiskeje chemije wšykne maśizny, kótarež mógu twóriś jano (žywe) organizmy, a do anorganiskeje chemije te, ako nježywy swět natwarjaju. |
Historiski su licyli do organiskeje chemije wšykne maśizny, kótarež mógu twóriś jano (žywe) organizmy, a do anorganiskeje chemije te, ako nježywy swět natwarjaju. |
||
| Rědka 18: | Rědka 18: | ||
To wósebne na wugliku jo, až ma styri walencowe elektrony. To su elektrony na wenkownej cerje (orbiśe) elektronoweje wobalki, kótarež su głownje zagronite za wězby mjazy atomami. |
To wósebne na wugliku jo, až ma styri walencowe elektrony. To su elektrony na wenkownej cerje (orbiśe) elektronoweje wobalki, kótarež su głownje zagronite za wězby mjazy atomami. |
||
Wuglik móžo togodla wutwóriś njepolarne [[chemiska wězba|wězby]] z jadnym, dwěma, tśimi abo styrimi wuglikowymi atomami. Z tym mógu nastaś linearne abo roznogate, dłujke abo krotke wuglikowe rjeśaze. |
Wuglik móžo togodla wutwóriś njepolarne [[chemiska wězba|wězby]] z jadnym, dwěma, tśimi abo styrimi wuglikowymi atomami. Z tym mógu nastaś linearne abo roznogate, dłujke abo krotke wuglikowe rjeśaze. |
||
Ze lichymi walencowymi elektronami se nejcesćej |
Ze lichymi walencowymi elektronami se nejcesćej zwězujo wóźik, ale teke elementy ako kislik, syrik, dušyk abo fosfor. |
||
To wujasnijo pśewšo wjeliku mań organiskich [[molekul]]ow. |
To wujasnijo pśewšo wjeliku mań organiskich [[molekul]]ow. |
||
| Rědka 25: | Rědka 25: | ||
[[Kategorija:Chemija]] |
[[Kategorija:Chemija]] |
||
[[af:Organiese chemie]] |
|||
[[an:Quimica organica]] |
|||
[[ar:كيمياء عضوية]] |
|||
[[bat-smg:Uorganėnė chemėjė]] |
|||
[[be:Арганічная хімія]] |
|||
[[bg:Органична химия]] |
|||
[[bn:জৈব রসায়ন]] |
|||
[[bs:Organska hemija]] |
|||
[[ca:Química orgànica]] |
|||
[[cs:Organická chemie]] |
|||
[[cv:Органикăллă хими]] |
|||
[[da:Organisk kemi]] |
|||
[[de:Organische Chemie]] |
|||
[[el:Οργανική Χημεία]] |
|||
[[en:Organic chemistry]] |
|||
[[eo:Organika kemio]] |
|||
[[es:Química orgánica]] |
|||
[[et:Orgaaniline keemia]] |
|||
[[eu:Kimika organiko]] |
|||
[[fa:شیمی آلی]] |
|||
[[fi:Orgaaninen kemia]] |
|||
[[fiu-vro:Orgaanilinõ keemiä]] |
|||
[[fo:Lívrunnin evnafrøði]] |
|||
[[fr:Chimie organique]] |
|||
[[fur:Chimiche organiche]] |
|||
[[gl:Química orgánica]] |
|||
[[he:כימיה אורגנית]] |
|||
[[hi:कार्बनिक रसायन]] |
|||
[[hr:Organska kemija]] |
|||
[[ht:Chimi òganik]] |
|||
[[hu:Szerves kémia]] |
|||
[[ia:Chimia organic]] |
|||
[[id:Kimia organik]] |
|||
[[io:Karbo-kemio]] |
|||
[[is:Lífræn efnafræði]] |
|||
[[it:Chimica organica]] |
|||
[[ja:有機化学]] |
|||
[[jv:Kimia organik]] |
|||
[[ka:ორგანული ქიმია]] |
|||
[[kn:ಇಂಗಾಲೀಯ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]] |
|||
[[ko:유기화학]] |
|||
[[la:Chemia organica]] |
|||
[[lb:Organesch Chimie]] |
|||
[[lt:Organinė chemija]] |
|||
[[lv:Organiskā ķīmija]] |
|||
[[mk:Органска хемија]] |
|||
[[ml:ഓര്ഗാനിക് രസതന്ത്രം]] |
|||
[[mn:Органик хими]] |
|||
[[ms:Kimia organik]] |
|||
[[mt:Kimika organika]] |
|||
[[nl:Organische chemie]] |
|||
[[nn:Organisk kjemi]] |
|||
[[no:Organisk kjemi]] |
|||
[[nov:Organi kemie]] |
|||
[[oc:Quimia organica]] |
|||
[[pl:Chemia organiczna]] |
|||
[[pt:Química orgânica]] |
|||
[[ro:Chimie organică]] |
|||
[[ru:Органическая химия]] |
|||
[[scn:Chìmica urgànica]] |
|||
[[sh:Organska kemija]] |
|||
[[simple:Organic chemistry]] |
|||
[[sk:Organická chémia]] |
|||
[[sl:Organska kemija]] |
|||
[[sq:Kimia organike]] |
|||
[[sr:Органска хемија]] |
|||
[[su:Kimia organik]] |
|||
[[sv:Organisk kemi]] |
|||
[[ta:கரிம வேதியியல்]] |
|||
[[th:เคมีอินทรีย์]] |
|||
[[tl:Organikong kimika]] |
|||
[[tr:Organik kimya]] |
|||
[[uk:Органічна хімія]] |
|||
[[vi:Hóa hữu cơ]] |
|||
[[war:Organiko kemika]] |
|||
[[zh:有机化学]] |
|||
[[zh-min-nan:Iú-ki hoà-ha̍k]] |
|||
Aktualna wersija wót 18. nowembra 2019, 17:16
Organiska chemija
Chemija se rozrědujo tradicionalnych pśicynow dla na organisku a anorganisku chemiju. K dalšnemu rozrědowanjeju na fyzikalisku, analytisku, technisku atd. chemiju jo dojšło akle po 1890.
Historiski su licyli do organiskeje chemije wšykne maśizny, kótarež mógu twóriś jano (žywe) organizmy, a do anorganiskeje chemije te, ako nježywy swět natwarjaju. Wědomnostniki su se tegdy myslili, až jo za twórjenje organiskich maśiznow wěsta žywjeńska móc notna.
Pó tom, až jo 1828 Friedrich Wöhler zgótował mokś ako organisku maśiznu z anorganiskego zwězanja ammoniumcyanata (NH4OCN), su granice mjazy maśiznami z nježyweje a žyweje pśirody splěli.
Źinsa wěmy, až žywe stwórjenja teke wjele anorganiskich maśiznow gótuju, mjaztym až móžomy w laborje syntetizěrowaś pśisamem wšykne organiske maśizny. Weto jo rozrědowanje zmysłapołne, dokulaž se mechanizmy reakcijow a struktury maśiznow w anorganice a organice wjeleserje rozeznawaju.
Źinsa wopśimjejo organika wšykne zwězanja wuglika z drugimi elementami. Jo jich wušej 17 mil. zwězanjow, a to hyšći njejsu wše! Módrina (HCN), wuglikowa kisalina a jeje soli, cyanidy a karbonaty, se pak licytej k anorganice swójeje struktury dla.
To wósebne na wugliku jo, až ma styri walencowe elektrony. To su elektrony na wenkownej cerje (orbiśe) elektronoweje wobalki, kótarež su głownje zagronite za wězby mjazy atomami. Wuglik móžo togodla wutwóriś njepolarne wězby z jadnym, dwěma, tśimi abo styrimi wuglikowymi atomami. Z tym mógu nastaś linearne abo roznogate, dłujke abo krotke wuglikowe rjeśaze. Ze lichymi walencowymi elektronami se nejcesćej zwězujo wóźik, ale teke elementy ako kislik, syrik, dušyk abo fosfor. To wujasnijo pśewšo wjeliku mań organiskich molekulow.
Zakładne maśizny za syntetizěrowanje pśisamem wšyknych organiskich zwězanjow se źěłaju ze zemskego płuna a wóleja. Techniski wažne wobłuki organiskeje chemije su plasty, laki, barwy a lipki.