Rhestr o grugiau crynion yng Nghymru
Dyma restr o grugiau crynion yng Nghymru sydd wedi'u cofrestru gan Cadw, yn nhrefn y siroedd.
Pentwr o bridd wedi'i osod gan bobl Oes Newydd y Cerrig neu Oes yr Efydd fel rhan o'u seremoniau neu i gladdu'r meirw ydy crug crwn (enw gwrywaidd; Saesneg: round barrow). Ceir bron i 400 ohonynt yng Nghymru.
Sir Abertawe
[golygu | golygu cod]- Llanrhidian Isaf: Pen-y-crug
- Mynydd Pysgodlyn, Felindre: Penlle'r Pebyll
- Penllergaer: Crug crwn Garn Goch
Bro Morgannwg
[golygu | golygu cod]- Y Barri: Crugiau crwn Y Barri
- Drenewydd Gelli-farch: Crug Heol y Mynydd
- Gwenfô: Crug crwn Gwenfô
- Llan-faes: Domen Fawr, Llan-faes
- Llanddunwyd: Crugiau Llanddunwyd
- Llanilltud Fawr: Crug Llanilltud Fawr
- Sain Dunwyd: Crugiau Sain Dunwyd
- Y Bont-faen: Crugiau'r Bont-faen
- Y Wig: Crug y Rhyl
Caerdydd
[golygu | golygu cod]- Gwaelod-y-garth: Pum crug Gallt y Garth
Caerffili
[golygu | golygu cod]- Ynysddu: Twyn Cae Huw a Twyn yr Oerfel
Casnewydd
[golygu | golygu cod]- Graig:Twyn Pant Teg
- Langstone: Crug Langstone
Castell-nedd Port Talbot
[golygu | golygu cod]- Glyncorrwg: Crug Bryn Llydan
Ceredigion
[golygu | golygu cod]- Aberporth: Crug crwn Blaenannerch
- Blaenrheidol: Crugiau Blaenrheidol
- Ceulan-a-Maesmor: Crug Bwlch yr Adwy
- Cwmbrwyno: Crug Pen-rhiwlas
- Lladdewi Brefi: Crug Pen y Gurnos
- Llanarth: Crug Penlan-noeth
- Llandysilio: Crug Cou, Crug Bach Llandysilio a Chrug crwn Llandysilio
- Lledrod: Crug Ty'n yr Eithin
- Pontarfynach: Crug crwn Fron Ddu
- Trefeurig: Crug crwn Plas Gogerddan
- Troedyraur: Crug crwn Mynydd y Gernos
- Y Ferwig: Crug Bychan y Ferwig
Sir Conwy
[golygu | golygu cod]- Betws-yn-Rhos: Crugiau crynion Gloddaeth
- Eglwysbach: Crugiau Mwdwl Eithin
- Llanfairfechan: Crug Waun Llanfair
- Llannefydd: Crug Moel Fodiar
- Llansannan: Crugiau Eglwys Bylchau, Rhos y Domen, Crug Rhiwiau, Crug Plas Newydd, Crug Blaen y Cwm, Crug Cae Du, Llansannan a Chrug Bryn Nantllech
- Ysbyty Ifan: Crug crwn Hwlffordd
Gwynedd
[golygu | golygu cod]- Brithdir a Llanfachreth: Crug crwn Tyddyn Bach
- Llanegryn: Twll y Darren
- Llanelltyd: Crug crwn Llanelltyd
- Pennal: Crug crwn Pennal
- Pentir: Crug Goetre Uchaf
- Tywyn: Crug Capel Maethlon a Chrug Bryn Dinas
- Ynys Enlli: Crug crwn Mynydd Enlli
Merthyr Tudful
[golygu | golygu cod]- Treharris: Crugiau Tir Lan
Pen-y-bont ar Ogwr
[golygu | golygu cod]- Blaengarw: Crug crwn Mynydd Werfa
- Maesteg: Twmpath Diwlith
- Merthyr Mawr: Crug crwn Mynydd Herbert
- Porthcawl: Crug crwn Eisingrug
Powys
[golygu | golygu cod]- Aberriw: Crug crwn Maen Beuno
- Banwy: Crug Cae'r Lloi
- Bronllys: Crug crwn Bronllys
- Cadfarch: Crug Foel Fadian
- Ceri: Crugiau crwn Ceri
- Cilmeri: Crug Crwn Gwaun Neli
- Glantwymyn: Crug Moelfre
- Gwernyfed: Crug crwn Coed y Polyn
- Llanbrynmair:: Crug crwn Bryn y Fedwen
- Llandinam: Crugiau crwn Llandinam
- Llanfyllin: Crug Cil Haul
- Llangamarch: Crugiau crynion Ffynnon Dafydd Bifan, Tri chrug crwn Llangamarch a Chrugiau Tafarn y Drofar
- Llanrhaeadr-ym-Mochnant: Crug crwn Moel Sych, Crug crwn Craig Berwyn, Crug Crwn Foel Ddu a Maes Mochnant Isaf
- Llansilin: Crug Ysgwennant
- Maescar: Crug crwn Garn Wen, Crug crwn i'r de o Fryn Melin a Chrug crwn Llyn Nant y Llys
- Meifod: Crugiau crwn Meifod
- Trallwng: Crug crwn Twyn Cerrig Cadarn a Chrug crwn Aber-criban
- Tre'r Llai: Crug Trelystan
- Trefeglwys: Crugiau Trefeglwys
- Trewern: Crug crwn Trewern
- Y Trallwng: Crugiau'r Trallwng
- Yr Ystog: Crug crwn yr Ystog
Rhondda Cynon Taf
[golygu | golygu cod]- Cwmbach: Crug Craig y Gilfach
- Hirwaun: Crug Penmoelallt
- Llanharan: Crug Llanharan
- Llanhari: Crugiau Llanhari
Sir Benfro
[golygu | golygu cod]- Aberllydan: Crug Little Haven a Chrug Rosehill
- Arberth: Crug Arberth
- Boncath: Crugiau Boncath
- Camros: Crugiau Camros
- Cariw:Crugiau Caeriw
- Cas-mael: Crugiau Cas-mael, Crug Parc Castell a Chrug Mynydd Cas-fuwch
- Castellmartin: Crugiau Castellmartin
- Cas-wis : Crug dwyrain Cas-wis a Chrug Heol Treglarbes
- Clydau: Crug crwn y Freni Fach, Crug Bach a Chrug Rhos y llyn
- Crymych: Crug crwn Crymych
- Cwm Gwaun: Crugiau Mynydd Cilciffeth
- Cas-lai: Crug crwn Twmp a Chrug Cas-lai
- Hundleton: Crugiau Hundleton
- Llanbedr Efelffre: Crug crwn Llanteg, Crug Llanmarlais a Chrug Swllt
- Llangwm: Crug Tafarn y Milwr
- Llanrhian: Crug crwn Llanrhian
- Maenclochog: Crug Rhiwiau
- Maenorbŷr: Crug Gallt y Bŷr
- Nanhyfer: Crug Cemaes a Crug crwn Pant-y-Groes
- Rudbaxton: Crug crwn Y Shems a Chrug crwn Pwll y Glenod
- Scleddau: Crug crwn Scleddau
- St Dogfael: Crug Pant-y-Groes, St Dogfael a Chrug y Bryncws
- Trefdraeth: Crugiau Carn Ingli
- Treletert: Crug Pen-dre
- Uzmaston: Crugiau Uzmaston
Sir Ddinbych
[golygu | golygu cod]- Bryneglwys: Crug Tŷ Mawr, Crug Pant y Maen a Chrugiau Rhos Lydan
- Bwlchgwyn: Casgan Ditw
- Clocaenog: Crugiau Bryn Beddau, Crug Plas Perthi a Bedd Emlyn
- Corwen: Crugiau Mynydd Meifod a Chrug Rug
- Cwm: Crugiau Cwm
- Cyffylliog: Crug Capel Hiraethog a Thŵr yr Allt
- Gronant: Crud Coed Bell
- Henllan: Crug Plas Heaton, Crug Coed Plas, Crug Plas Meifod a Crug Coed Copi
- Llanarmon-yn-Iâl: Crug Llyn Cyfynwy, Crug Cyrn y Brain, Crug Tyn y Mynydd a Chrug Moel y Plas
- Llanbedr Dyffryn Clwyd: Crug Moel Gyw, Crug Mynydd Cricor a Chrug Crwn Moel Eithinen
- Llandegla: Crug crwn Abersychnant, Cefn y Cist, Cyrn y Brain a Chrug Maes Maelor
- Llandrillo: Crug crwn Cadair Bronwen a Chrugiau Pennant
- Llanelidan: Tomen Dongen
- Llanelwy: Crug Pentre Uchaf
- Llanfair Dyffryn Clwyd: Crug Moel Llech a Chrug Cefn Coch
- Llangollen: Crug Ffynnon Las
- Llantysilio: Crug a Chroes Eliseg, Crugiau Mynydd Eglwyseg, Crug Moel y Gamelin
- Moel Gamelin, Bryneglwys: Crug Cribin Oernant
- Nantglyn: Crug Bwlch-du
- Prestatyn: Crug Tŷ Draw
- Rhuthun: Crug crwn Rhewl a Chrug Cae Gwynach
- Tremeirchion: Crugiau Tremeirchion
Sir Fynwy
[golygu | golygu cod]- Caerwent: Crugiau Caerwent
- Drenewydd Gelli-farch: Crug Pen y Cae Mawr
- Llangatwg Feibion Afel: Crug Hendre Ganol
- Llanofer: Crug crwn Llanofer
Sir Gaerfyrddin
[golygu | golygu cod]- Abergwili: Crug Felin Wen Isaf
- Abernant: Crug Pant y Bugail
- Cenarth: Crug Crwn Moelfre
- Cilycwm: Crug Nantiwrch
- Cilymaenllwyd: Crug crwn Meini Gwyr a Chrug Pant y Menyn
- Clynderwen: Crugiau Clynderwen
- Cwmfelinmynach: Crugiau Lan
- Cynwyl Elfed: Crug Ieuan, Crugiau Nant Gronw a Chrug Carn Wen
- Cynwyl Gaeo: Crugiau Cerrigdiddos, Banc Maes-yr-Haidd a Chrug crwn Bryn Bedd
- Efail-wen: Crug Maengwyn
- Eglwyscummin: Henebau Celtaidd Morfa-Bychan
- Lladdeusant: Arhosfa'r Garreg-lwyd
- Llanddowror: Crug Parc y Geirf a Chrug y Tri Arglwydd
- Llanboidy: Crug Elwin, Crug Hywel, Llanboidy, Crug Pant-glas, Llanboidy a Chrugiau Eglwysfair a Churig
- Llanegwad: Maes y Crug
- Llanfihangel Rhos-y-Corn: Crugiau Edryd, Crug y Biswail a Chrug Mynydd Llanfihangel Ros-y-corn
- Llanfihangel-ar-Arth: Crugiau Rhos-Wen, Crugyn Amlwg, Mynydd Trebeddau a Crug y Bedw
- Llangeler: Crug Tarw, Crug Perfa, Crug y Gorllwyn a Chrug Nant Sais
- Llanllawddog: Crug y Rhyd Hir
- Llanllwni: Crugiau Giar a Crugiau Derlwyn
- Llanpumsaint: Crugiau crwn Llanpumsaint, Crugiau Fach, Crug Gwyn, Crug Bwlch Bychan a Chrug y Banc
- Llanybydder: Crug y Bwdran a Crug Pen Lan
- Llanycrwys: Carreg y Bwci
- Myddfai: Crug crwn Mynydd Myddfai
- Newchurch a Merthyr: Crug Garn Fawr
- Pencarreg: Crug Gelli Dewi Uchaf
- Pentywyn: Crugiau Marros
- St Cler: Crug crwn Bryn Helyg a Chrug Eithin Bach
- St Ishmael: Crug crwn Mynydd Uchaf
- Trelech: Crugiau Trichrug, Crug Glas Treleg, Crug Ebolion, Crug y Dryn a Chrug Garreg Wen
Sir Wrecsam
[golygu | golygu cod]- Bronington: Crugiau Whitwell
- Brychdyn: Crug Crwn Gatewen
- Ceiriog Ucha:: Tomen y Gwyddel
- Esclus: Crug Hafod y Bwlch a Crug Croes Foel
- Glyntraian: Crug Pen y Brongyll
- Isycoed: Crug Sutton Green
- Llai: Crug Bryn Alun
- Llansantffraid Glyn Ceiriog: Tomen y Meirw
- Wrecsam: Crugiau Fairy Oak a Hillbury
- Penycae: Crugiau Cefn y Gader a Chrug Mynydd Rhiwabon
- Rhiwabon: Crug Rhosymedre
Sir y Fflint
[golygu | golygu cod]- Brynffordd: Henebion Brynffordd
- Caerwys: Crugiau crynion Caerwys
- Chwitffordd: Crugiau crwn Chwitffordd
- Cilcain: Crug Tan Plas Yw
- Coed-llai: Crug Pentrehobin
- Gwernaffield-y-Waun: Crug Rual Isaf
- Helygain: Crug Moel y Crio a Chrug Crwn Mwcwd
- Llanasa: Crugiau Llanasa
- Llanfynydd: Crug Plas Maen
- Nannerch: Crug crwn Nannerch
- Trelawnyd a Gwaenysgor: Crug crwn y Gop, Crug Coed yr Esgob, Crug Gwaenysgor, Crug crwn Bryn yr Odyn a Chrug Hendy
- Treuddyn: Crugiau Treuddyn
- Ysceifiog: Crugiau Ysgeifiog
Ynys Môn
[golygu | golygu cod]- Aberffraw: Crug crwn Mynydd Bach
- Llangristiolus: Crug Craiglas
- Llanidan: Crug Crwn dwyrain Brynsiencyn
- Llannerch-y-medd: Crug Crwn Cors y Bol
- Mechell: Pen y Morwyd
- Rhosybol: Crug Pen y Fynwent
- Trearddur: Cytiau crwn Porth Dafarch
- Tref Alaw: Bedd Branwen