Polybius

Roedd Polybius Πολύβιος, tua 203 - 120 CC), yn hanesydd Groegaidd sy'n enwog am ei lyfr Yr Hanesion neu Tŵf yr Ymerodraeth Rufeinig, sy'n delio â'r cyfnod 220 - 146 CC.

Polybius
Ganwyd	c. 200 CC  Megalopoli
Bu farw	c. 120 CC  o syrthio o geffyl  Gwlad Groeg
Dinasyddiaeth	Cynghrair Achaea
Galwedigaeth	hanesydd, person milwrol, llenor
Adnabyddus am	The Histories
Tad	Lycortas

Ganed Polybius yn Megalopolis yn Achaea. Roedd ei dad yn amlwg mewn gwleidyddiaeth ac yn un o brif gefnogwyr y polisi o niwtraliaeth yn ystod y rhyfel rhwng y Rhufeiniaid a Perseus, brenin Macedonia. Oherwydd hyn roedd y Rhufeiniaid yn amheus ohono, ac roedd ei fab Polybius yn un o'r mil o wystlon a Achaea a gymerwyd i Rufain yn 168 CC, Bu Polybius yno am 17 mlynedd. Yn Rhufain daeth yn gyfaill i nifer o Rufeiniaid amlwg, yn enwedig Aemilius Paulus, gorchfygwr Macedonia. Gwnaeth Paulus ef yn gyfrifol am addysg ei feibion, Fabius a Scipio Aemilianus, a ddaeth yn gadfridog enwog. Rhyddhawyd y gwystlon yn 150 CC a dychwelodd Polybius adref, ond y flwyddyn wedyn aeth gyda Scipio i Affrica, ac roedd yn bresennol pan gipwyd dinas Carthago a'i dinistrio yn 146 CC.

Ni wyddir llawer am ei fywyd yn ddiweddarch; credir iddo dreulio'r rhan fwyaf o'i amser yn Rhufain yn gweithio ar ei hanes, ond teithiodd i nifer o wledydd o gwmpas Môr y Canoldir hefyd. Efallai iddo ddychwelyd i Wlad Groeg tua diwedd ei oes, Yn ôl un ffynhonnell, bu farw wedi iddo syrthio oddi ar geffyl yn 118 CC.

Ysgrifennodd nifer o lyfrau, yn cynnwys bywgraffiad o'r gwleidydd Groegaidd Philopoemen, a ddefnyddiwyd fel ffynhonnell gan Plutarch. Ysgrifennodd gyfrol ar dacteg filwrol hefyd. Collwyd y rhain, ond mae'r rhan fwyaf o'r Hanesion wedo ei gadw.