Cymbrieg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Fodbynag (sgwrs | cyfraniadau) |
|||
Llinell 27:
Nid yw’n bosibl rhoi dyddiad dibynadwy ar gyfer marwolaeth Cymbrieg. Fodd bynnag, mae ffeithiau ar gael sydd yn rhoi awgrymiadau. Yng nghanol y 11fed ganrif mae arglwyddi sydd ag enwau sy’n ymddangos yn Gymbrieg. Er enghraifft mae Dunegal (Dyfnwal) arglwydd Strathnith (Ystrad Nidd, neu Nithsdale)<ref> Oram, R.(2000): The Lordship of Galloway, Edinburgh: John Donald</ref>, Moryn (Morien) argwlydd Cardew (Caerddu) a Cumdivock (Cwm Dyfog) ger Caerliwelydd ac Eilifr (Eliffer), arglwydd Penrith (Penrhudd) <ref> Phythian-Adams, Charles (1996): Land of the Cumbrians, Aldershot: Scolar Press </ref>.
Mae
Ym mrwydr Northallerton in 1138, nodir ''Wallenses'' Ystrad Clud fel grwp ethnig ar wahân. Gan fod ei diwylliant materol yn debyg iawn i’w cymdogion Gaeleg a Seisnig, anodd gweld pa beth ond iaith y gellir eu dynodi fel poblogaeth wahanol.
Llinell 33:
Mae Wallace yn gyfenw Sgotaidd. Mae’n golygu ''Cymro'' ac mae’r ansoddair ''wallis'' yn cael ei ddefnyddio yn gyffredinol i ddynodi Brythoniaid Ystrad Clud. Nid oedd cyfenwau yn yr Alban yn cael eu hetifeddu cyn 1200 ymhlith y bonheddwyr ac nid yn rheolaidd tan ar ol 1400. Lladdaodd William Wallace siryf Lanark ym 1297. Hyd yn oed os etifeddodd ei gyfenw oddi wrth ei dad, mae’n debyg bod y teulu yn siarad Cymbrieg neu Gymraeg o fewn cof er mwyn cael eu henwi felly. Hynny, neu bob teulu Wallace wedi mewnfudo o Gymru yn y Canol Oesoedd.
Mae hefyd arwyddion hanesyddol i fodolaeth Cymry Ystrad Clud fel grŵp ar wahân yn y Canol Oesoedd. Cyn ei goroni yn frenin yr Alban, teitl Dafydd I yr Alban oedd Tywysog y Cymry (Lladin: ''Cumbrorum''). Pan gyhoeddai Wiliam I (Brenin yr Alban) ei ddogfenni, nodai y Cymry fel poblogaeth o fewn ei wlad (yn ogystal â Saeson, Ffrancwyr a Gwyddyl). Nid yw hyn yn dangos bod y ''Cumbrenses'' yn dal i siarad Cymbrieg wrth gwrs <ref name=Broun> Broun, Dauvit (2004): ‘The Welsh identity of the kingdom of Strathclyde, ca 900-ca 1200’, Innes Review 55, pp 111-80.</ref>.
Mae dogfenni o Abaty Lanercost sy'n dyddio o hwyr yn y 12fed ganrif yn methu dangos enwau personol Cymbrieg. Uchelwyr yw’r rhain wrth gwrs, ond mae'n awgrymu nad oedd Cymry yn dal yn berchnogion tir. <ref name=Todd> Todd, J. M. (ed.) (1991) The Lanercost Cartulary, Carlisle: CWAAS </ref>. Gan fod Seisnigeiddio’r uchelwyr wedi digwydd ym mhob man cyn bod y werin yn newid iaith, mae’n bosibl bod pobl gyffredin yr ardal yn dal i siarad Cymbrieg. Tua 1200 mae rhestr o ddynion o dref Peebles (Pebyll). Yn eu plith mae enwau Cymbrieg fel Gospatrick (gwas Padrig), Gosmungo (gwas ‘’Mungo’’ neu Cyndeyrn Sant), Guososwald a Goscubrycht (gwas Cybricht neu Cuthbert). Nid yw’n arferol I roi ''gwas'' o flaen enw sant i ddangos dyn sy’n dilyn y sant hwnnw yn Gymraeg Cymru. Mae’n arferiad o fewn Gaeleg fodd bynnag. Hefyd daw dau sant – Oswallt a Cybricht o Northumbria) sy’n felly yn dangos dylanwadau ar Gymbrieg nas ceir ar Gymraeg.
| |||