Туй: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Интерактивная навигация по истории

← Унчченхи тӳрлетӳ

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

ВизуальныйВикитекст

Йӗркешерӗн

03:34, 17 Чӳк уйӑхӗн 2023 чухнехи хальхи верси

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Туй (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Туй — пĕр-пĕрне савакан хĕрпе каччă пĕрлешнĕ, çемйе йăваланă май ирттернĕ ĕçкĕ-çикĕ йăли^[1].

Унӑн социаллӑ пӗлтерӗшӗ ҫӗнӗ ҫемьене йӗркелесси, тӑванлӑха йӗркелесси, ҫемьепе ҫулсенчи лару-тӑрӑва улӑштарасси тата мӑшӑрсен статусне халӑх умӗнче йышӑнасси шутне кӗрет. Чи кӑткӑс йӑла-йӗркесемпе ҫыхӑннӑ. Унта чӗлхе, фольклорпа поэзи, йӑла-йӗрке, музыка, сӑнарлӑ тата ытти плансем хутшӑнаҫҫӗ. Туй нумай халӑхӑн ашшӗ-амӑшӗн килӗнчен кӗрӳ каччӑ ҫуртне куҫса каясси, парнесем, сӗтел тата ытти те кӗреҫҫӗ. Пур халӑхсен туйӗ-туйӗпе темӗн чухлӗ ӗненӳ, паллӑсем тата йӑла-йӗрке ҫыхӑннӑ. Ӗненекенсен туй тӗн йӑли-йӗркисемпе (христиан тӗнне, ник ислам тата ытти йӑла-йӗркесене) ирттерет. Раҫҫейре, туй юлашки юридически вӑй-хала ҫирӗплетекен пӗтӗмлетӳ тунӑ.

Туй йыхравӗсем — ҫыруллӑ йыхравсем, малашлӑх пирки официаллӑ майпа тата тараватлӑн пӗлтерсе ҫӳреме чӗнсе илнӗ. Туй текстӗнче церемоние ирттермелли вырӑн пирки асӑннӑ даннӑйсене кӑтартаҫҫӗ. Тӗрлӗ стильсенче пурнӑҫланӑ элегантлӑ, чаплӑ, хаваслӑ та классикӑллӑ йыхравсем нумай.

Этимологи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

выр. свадьба, сватьба; укр. свадьба, свайба; бел. свадзьба; ав.-выр. и чирк.-слав. сватьба; пăлх. сватба; серб-хорв. свадба; словен. svâdba; чех и словак. svadba; чех svatba; пол. swaćba, swadźba; ан.-луж. swadźba, swaźba^[2].

Чăваш туйĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Халăх йăлин тĕслĕхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Халăхра çемьен пурнăçĕ çамрăксен хăш уйăхра мăшăрланнинчен килет тенĕ. Кăрлачра мăшăрланнă çемьере арăмĕ ир тăлăха юлма пултарать тенĕ. Авал хăш-пĕр халăхсем январьте пачах туй туман.

Нарăс. Чылай чух шăпах çак уйăхра тума тăрăшнă. Ун пек çемьере яланах килĕшӳ пулать тенĕ.

Пуш уйăхĕнче мăшăрланнă çемьен хăйĕн килĕ пулмасть тенĕ.

Ака уйăхĕнче чăмăртаннă мăшăрăн телейĕ улшăнса тăракан çанталăк пек тĕрлĕрен пулать тенĕ.

Çу уйăхĕнчи çемьере çын хăйĕн мăшăрне улталаканскер пулать тенĕ.

Çĕртме уйăхĕнче тĕвĕленнĕ çемье ĕмĕр тăршшĕпех телейлĕ, татуллă пулать тенĕ.

Утă уйăхĕнче ăшăрланнă çемье ĕмĕр тăршшĕпех чунра тунсăхлă аса илӳсемпе пурăнать тенĕ.

Çурлари çемьере арçын шанчăклă, ырă кăмăллă çын пулать тенĕ.

Авăнра чăмăртаннă мăшăр кун-çулне лăпкă, канлĕ пурнăçпа пурăнса ирттерет тенĕ.

Юпа уйăхĕнчи çемьене пурнăçра йывăр, йӳçĕк самантсем кĕтеççĕ.

Чӳкре мăшăрланнă çемье пуян, тулăх пурнăçпа пурăнать.

Раштаври çемьере яланах юрату хуçаланать.

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

^ Свадьба // Большой Энциклопедический словарь
^ Фасмер, 1987, с. 568–569

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Олег Ивик. История свадеб. — М.: Текст, 2009.
Фасмер М. Свадьба / под ред. и с предисл. Б. А. Ларина // Этимологический словарь русского языка. Пер. с нем. и доп. О. Н. Трубачева. — М.: Прогресс, 1987. — Т. 3 (Муза — Сят).
Шанский Н. М. и др. Свадьба. Сват / Под ред. чл.-кор. АН СССР С. Г. Бархударова // Краткий этимологический словарь русского языка. Пособие для учителя. — М.: Просвещение, 1971.

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Чăваш туйĕ
Свадьба 2008 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ. — туй валли кирлĕ усăллă канашсем (вырăсла)
Туй маршĕсем 2008 ҫулхи Ака уйӑхӗн 20-мӗшӗнче архивланӑ. — Вагнер тата Феликс Мендельсон.
Блудницы и искусительницы: Как выходили замуж в Средневековье
[http://chuvash.org/news/14189.html Чӑваш туйӗн йӑли пӗтсех пырать-ши вара

[1] Свадьба // Большой Энциклопедический словарь

[Фасмер—1987——568–569-2] Фасмер, 1987, с. 568–569

[1]

[2]

@@ 1-мĕш йĕрке: / 1-мĕш йĕрке: @@
+{{урăх пĕлтерĕшсем}}
-[[Ӳкерчĕк:Western_wedding_dress_in_Taiwan.jpg|thumb|Тайвань туйĕ]]
+[[File:Пимоненко М Весілля в Київській губернії 1891.PNG|мини|350пкс|[[Пимоненко Николай Корнильевич|Н. Пимоненко]]. «[[Киев кĕперни]]нчи туй», 1891]]
-'''Туй''' — пĕр-пĕрне савакан хĕрпе каччă пĕрлешнĕ, çемйе йăваланă май ирттернĕ ĕçкĕ-çикĕ йăли.
+[[Ӳкерчĕк:Western_wedding_dress_in_Taiwan.jpg|thumb|Туй Тайваньре.]]
+'''Туй''' — пĕр-пĕрне савакан хĕрпе каччă пĕрлешнĕ, çемйе йăваланă май ирттернĕ ĕçкĕ-çикĕ йăли<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/265066 Свадьба] // Большой Энциклопедический словарь</ref>.
+Унӑн социаллӑ пӗлтерӗшӗ ҫӗнӗ ҫемьене йӗркелесси, тӑванлӑха йӗркелесси, ҫемьепе ҫулсенчи лару-тӑрӑва улӑштарасси тата мӑшӑрсен статусне халӑх умӗнче йышӑнасси шутне кӗрет. Чи кӑткӑс йӑла-йӗркесемпе ҫыхӑннӑ. Унта чӗлхе, фольклорпа поэзи, йӑла-йӗрке, музыка, сӑнарлӑ тата ытти плансем хутшӑнаҫҫӗ. Туй нумай халӑхӑн ашшӗ-амӑшӗн килӗнчен кӗрӳ каччӑ ҫуртне куҫса каясси, парнесем, сӗтел тата ытти те кӗреҫҫӗ. Пур халӑхсен туйӗ-туйӗпе темӗн чухлӗ ӗненӳ, паллӑсем тата йӑла-йӗрке ҫыхӑннӑ. Ӗненекенсен туй тӗн йӑли-йӗркисемпе (христиан тӗнне, ник ислам тата ытти йӑла-йӗркесене) ирттерет. Раҫҫейре, туй юлашки юридически вӑй-хала ҫирӗплетекен пӗтӗмлетӳ тунӑ.
+Туй йыхравӗсем — ҫыруллӑ йыхравсем, малашлӑх пирки официаллӑ майпа тата тараватлӑн пӗлтерсе ҫӳреме чӗнсе илнӗ. Туй текстӗнче церемоние ирттермелли вырӑн пирки асӑннӑ даннӑйсене кӑтартаҫҫӗ. Тӗрлӗ стильсенче пурнӑҫланӑ элегантлӑ, чаплӑ, хаваслӑ та классикӑллӑ йыхравсем нумай.
+== Этимологи ==
+{{lang-ru|свадьба, сватьба}}; {{lang-uk|свадьба, свайба}}; {{lang-be|свадзьба}}; {{lang2|orv|chu|сватьба}}; {{lang-bg|сватба}}; {{lang-sh|свадба}}; {{lang-sl|svâdba}}; {{lang2|cs|sk|svadba}}; {{lang-cs|svatba}}; {{lang-pl|swaćba, swadźba}}; {{lang-dsb|swadźba, swaźba}}{{sfn|Фасмер|1987|с=568–569}}.
 == Чăваш туйĕ ==
@@ 16-мĕш йĕрке: / 25-мĕш йĕрке: @@
 [[Çу]] уйăхĕнчи [[çемье]]ре çын хăйĕн мăшăрне улталаканскер пулать тенĕ.
-[[Çĕртме]] уйăхенче тĕвеленне çемье ĕмĕр тăршшĕпех телейлĕ, татуллă пулать тенĕ.
+:[[Çĕртме]] уйăхĕнче тĕвĕленнĕ çемье ĕмĕр тăршшĕпех телейлĕ, татуллă пулать тенĕ.
+:[[Утă]] уйăхĕнче ăшăрланнă çемье ĕмĕр тăршшĕпех чунра тунсăхлă аса илӳсемпе пурăнать тенĕ.
+:[[Çурла]]ри çемьере арçын шанчăклă, ырă кăмăллă çын пулать тенĕ.
+:[[Авăн]]ра чăмăртаннă мăшăр кун-çулне лăпкă, канлĕ пурнăçпа пурăнса ирттерет тенĕ.
+:[[Юпа]] уйăхĕнчи çемьене пурнăçра йывăр, йӳçĕк самантсем кĕтеççĕ.
+:[[Чӳк]]ре мăшăрланнă çемье пуян, тулăх пурнăçпа пурăнать.
+:[[Раштав]]ри çемьере яланах юрату хуçаланать.
+== Асăрхавсем ==
-[[Утă]] уйăхĕнче ăшăрланнă çемье ĕмĕр тăршшĕпех чунра тунсăхлă аса илӳсемпе пурăнать тенĕ.
+{{асăрхавсем}}
+== Вуламалли ==
-[[Çурла]]ри çемьере арçын шанчăклă, ырă кăмăллă çын пулать тенĕ.
+* ''[[Ивик Олег|Олег Ивик]]''. История свадеб. — {{М.}}: [[Текст (издательство)|Текст]], 2009.
+* {{статья|автор=[[Фасмер Макс|Фасмер М.]] |пуçелĕк=[http://enc-dic.com/fasmer/Svadba-11861.html Свадьба] |кăларăм=[[Этимологический словарь русского языка М. Фасмера|Этимологический словарь русского языка]]. Пер. с нем. и доп. [[Трубачёв, Олег Николаевич|О. Н. Трубачева]] |яваплă=под ред. и с предисл. [[Ларин, Борис Александрович|Б. А. Ларина]] |вырăн=М. |издательство=[[Прогресс (издательство)|Прогресс]] |çул=1987 |том=3 (Муза — Сят) |номер= |страницы=568–569 |страниц=832 |серия= |isbn= |ref=Фасмер}}
-[[Авăн]]ра чăмăртаннă мăшăр кун-çулне лăпкă, канлĕ пурнăçпа пурăнса ирттерет тенĕ.
+* {{статья|автор=[[Шанский Николай Максимович|Шанский Н. М.]] и др. |пуçелĕк=Свадьба. Сват |кăларăм=Краткий этимологический словарь русского языка. Пособие для учителя |яваплă=Под ред. чл.-кор. АН СССР С. Г. Бархударова |вырăн =М. |издательство=Просвещение |çул=1971 |том= |номер= |страницы=401, 402 |страниц=542 |серия= |isbn= |ref=Шанский}}
-[[Юпа]] уйăхĕнчи çемьене пурнăçра йывăр, йӳçĕк самантсем кĕтеççĕ.
-[[Чӳк]]ре мăшăрланнă çемье пуян, тулăх пурнăçпа пурăнать.
-[[Раштав]]ри çемьере яланах юрату хуçаланать.
 == Каçăсем ==
 * [http://chuvash.org/e/d0a7c483d0b2d0b0d18820d182d183d0b9c495 Чăваш туйĕ]
-* [http://www.cvadbu.ru Свадьба] — туй валли кирлĕ усăллă канашсем (вырăсла)
+* [http://www.cvadbu.ru Свадьба] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080706112412/http://www.cvadbu.ru/ |date=2008-07-06 }} — туй валли кирлĕ усăллă канашсем (вырăсла)
-* [http://www.elza.ru/to_wedding.htm Туй маршĕсем] — [[Вагнер Рихард|Вагнера]] тата [[Феликс Мендельсон]].
+* [http://www.elza.ru/to_wedding.htm Туй маршĕсем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080420102007/http://www.elza.ru/to_wedding.htm |date=2008-04-20 }} — [[Вагнер Рихард|Вагнер]] тата [[Феликс Мендельсон]].
+* [http://www.m24.ru/articles/59717?attempt=1 Блудницы и искусительницы: Как выходили замуж в Средневековье]
+* [http://chuvash.org/news/14189.html Чӑваш туйӗн йӑли пӗтсех пырать-ши вара
+{{Чăваш уявĕсем}}
-[[Категори:Туй]]
-[[Категори:Çемье]]
-[[Категори:Йăласем]]
+[[Категори:Туй]]
-[[am:የጋብቻ ሥነ-ስርዓት]]
+[[Категори:Килйыш| ]]
-[[an:Voda]]
+[[Категори:Йăла-йĕркесем]]
-[[ar:زفاف]]
+[[Категори:Культура мероприятисем]]
-[[az:Toy]]
-[[bg:Сватба]]
-[[br:Eured]]
-[[cs:Svatba]]
-[[cy:Priodas]]
-[[da:Bryllup]]
-[[de:Hochzeitsfeier]]
-[[en:Wedding]]
-[[eo:Nupto]]
-[[es:Boda]]
-[[et:Abiellumine]]
-[[eu:Eztei]]
-[[fa:عروسی]]
-[[fi:Häät]]
-[[fr:Noces]]
-[[gd:Banais]]
-[[gl:Voda]]
-[[he:חתונה]]
-[[hr:Vjenčanje]]
-[[hu:Esküvő]]
-[[id:Pernikahan]]
-[[is:Gifting]]
-[[it:Nozze]]
-[[ja:結婚式]]
-[[ko:혼례]]
-[[lt:Vestuvės]]
-[[lv:Kāzas]]
-[[mk:Свадба]]
-[[mn:Гэрлэлт]]
-[[mrj:Сӱӓн]]
-[[nl:Bruiloft]]
-[[nn:Vigsel]]
-[[no:Bryllup]]
-[[nrm:Neuche]]
-[[pl:Ślub]]
-[[pt:Boda]]
-[[ru:Свадьба]]
-[[sh:Vjenčanje]]
-[[sk:Sobáš]]
-[[sl:Poroka]]
-[[sr:Венчање]]
-[[sv:Bröllop]]
-[[sw:Harusi]]
-[[te:వివాహం (పెళ్లి)]]
-[[th:การแต่งงาน]]
-[[tl:Kasal (seremonya)]]
-[[tr:Düğün]]
-[[tt:Туй]]
-[[uk:Весілля]]
-[[vi:Lễ cưới]]
-[[yi:חתונה]]
-[[zh:婚礼]]
-[[zh-yue:結婚]]