Азербайджан чĕлхи страницӑн кодне пӑхни

{{Чĕлхе
|тĕс = алтай
|ят = Азербайджан чĕлхи 
|тăван ят = {{unicode|Azərbaycan dili,<br />آذربايجان ديلی, Азәрбајҹан дили}}
|пуплени={{ipa|azærbajdʒan dili}} 
|патшалăхсем = [[Азербайджан]], [[Иран]], [[Ирак]]<ref>Большая советская энциклопедия. Третье издание. В 30 томах. Главный редактор: А. М. Прохоров. Том 1: А — Ангоб. Москва: Государственное научное издательство "Большая Советская Энциклопедия", 1969, стр. 277.{{oq|ru|АЗЕРБАЙДЖАНСКИЙ ЯЗЫК, язык азербайджанцев, живущих в Азербайджанской ССР, Грузинской ССР, Дагестанской АССР, Узбекской ССР, Туркменской ССР, Казахской ССР и УССР, а также в Иране и Ираке. На А. я. в СССР говорит около 2,94 млн. человек (1959; 3,6 млн. человек на начало 1965, оценка). А. я. относится к юго-западной ветви тюркских языков.}}</ref>, [[Грузи]], [[Раççей]], [[Афганистан]]<ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/languages/azj|title=Azerbaijani, North|accessdate=2016-06-17|archiveurl=http://archive.is/YzmaD|archivedate=2016-06-17}}</ref><ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/languages/azb|title=Azerbaijani, South|accessdate=2016-06-17|archiveurl=http://archive.is/fZSh4|archivedate=2016-06-17}}</ref>, [[Украина]], [[Турци]], [[Казахстан]], [[Эрмени]] (1988-чен), [[Туркменистан]], [[Узбекистан]], [[Кăркăстан]]<ref>Н. Г. Волкова (Наталья Георгиевна Волкова — одна из ведущих советских этнографов-кавказоведов, признанный ученый в области этнической истории народов Кавказа, автор нескольких монографических исследований по этническому составу населения Северного Кавказа, по кавказской этнонимике) Кавказский Этнографический Сборник, Статья: Этнические процессы в Закавказье в XIX—XX вв. — IV. — СССР, Институт Этнографии им. М. Маклая, АН СССР, Москва: Наука, 1969. — С. 10. — 199 с. — 1700 экз. <!-- — ISBN 2131 Т11272 это тип заказа и номер тиража --></ref><ref>http://monderusse.revues.org/docannexe4079.html стр.188, Арсений Саппаров, International Relations Department, London School of Economics, Houghton Street, London WC2A 2AE, A.Saparov@lse.ac.uk — According to this plan some 100,000 people had to be «voluntarily» resettled. The emigration occurred in three stages: 10,000 people were resettled in 1948, another 40,000 in 1949, and 50 000 in 1950.29</ref><ref name="books.google.com">{{кĕнеке|автор=Hafeez Malik|пуçелĕк=Central Asia. The problem of Nagorno-Karabakh|каçă=http://books.google.com/books?id=qkKOpAYG7zMC&pg=PA149&dq#v=onepage&q=&f=false|вырăн=USA|издательство=Palgrave McMillan|год=1996|страницы=149-150|страниц=337|isbn=0-312-16452-1, ISBN 978-0-312-16452-2 }}</ref> 
|регионсем = ''Иранра'': [[Анăç Азербайджан]], [[Тухăç Азербайджан]], [[Ардебиль (остан)|Ардебиль]], [[Зенджан (остан)|Зенджан]], [[Казвин (остан)|Казвин]], [[Хамадан (остан)|Хамадан]], [[Кум (остан)|Кум]]; частично [[Центральный остан|Меркези]], [[Гилян]], [[Курдистан (остан)|Курдистан]]; [[Мазендеран]]ри тата [[Хорасан-Резави|Хорасане-Резави]] анклавĕсенче; [[Тегеран]], [[Кередж]], [[Мешхед]] хуласенче.<br />''Грузире'': [[Марнеули]], [[Болниси]], [[Дманиси]], [[Гардабани]]; йышлăн -   [[Сагареджо]], [[Каспи]], [[Мцхета|Мцхете]], [[Цалка|Цалке]], [[Лагодехи]], [[Карели (Грузи)|Карели]], [[Тетри-Цкаро]], [[Гори]], [[Телави]]; [[Тбилиси]], [[Рустави]], [[Дедоплис-Цкаро]] хуласенче.<br />''Раççей Федерацинче'': йышлăн - [[Дагестан]]ра ([[Дербент районĕ|Дербент]], [[Табасаран районĕ|Табасаран]], [[Рутуль районĕ|Рутуль]], [[Кизляр районĕ|Кизляр]] районĕсем); çаплах Раççейри нумай хулара.<br />''Турцире'': йышлăн - [[Карс (ил)|Карсре]], [[Ыгдыр (ил)|Игдырте]], [[Эрзурум (ил)|Эрзурумре]]; çаплах Турцин чылай хулинче.
|официаллă чĕлхе = {{AZE}}<br />{{RUS}}:<br />
: {{DAG (RUS)}}<ref>Конституципе татăçуллă, республикăри патшалăх чĕлхисем: вырăс тата  Дагестан халăхĕсен чĕлхисем. Çапах та 14 чĕлхен çырулăхĕ пур: [[вырăс чĕлхи|вырăс]], [[авар чĕлхи|авар]], [[агуль чĕлхи|агуль]], азербайджан, [[даргин чĕлхи|даргин]], [[кумык чĕлхи|кумык]], [[лак чĕлхи|лак]], [[лезгин чĕлхи|лезгин]], [[нухай чĕлхи|нухай]], [[рутуль чĕлхи|рутуль]], [[табасаран чĕлхи|табасаран]], [[тат чĕлхи|тат]], [[цахур чĕлхи|цахур]], [[чечен чĕлхи|чечен]].</ref> 
|йĕркелекен = — 
|калаçакан йышĕ = 25—30 млн<ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azb Ethnologue total for South Azerbaijani] plus [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azj Ethnologue total for North Azerbaijani]</ref><ref name="Encyclopedia of Orient">[http://looklex.com/e.o/iran.peoples.htm «Peoples of Iran»] in ''Looklex Encyclopedia of the Orient''. Retrieved on 22 January 2009.</ref><ref>http://www.terrorfreetomorrow.org/upimagestft/TFT%20Iran%20Survey%20Report%200609.pdf</ref><ref name="CIA Iran">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html#People «Iran: People»], ''CIA: The World Factbook'': 24% of Iran’s total population. Retrieved on 22 January 2009.</ref><ref>[http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/ccas/2008/00000027/00000001/art00004 G. Riaux, «The Formative Years of Azerbaijan Nationalism in Post-Revolutionary Iran»], ''Central Asian Survey'', 27(1): 45-58, March 2008: 12-20 %of Iran’s total population (p. 46). Retrieved on 22 January 2009.</ref><ref name="Amnesty International">[http://www.amnestyusa.org/news/document.do?id=ENGMDE130742006 «Iran»], ''Amnesty International report on Iran and Azerbaijan people'' . Retrieved 30 July 2006.</ref>. 
|рейтинг = 30 
|категори = [[Еврази чĕлхисем]] 
|классификаци = 
''[[Алтай чĕлхисем]]'' (гипотетика çемьи)
: [[Тĕрĕк чĕлхисем|Тĕрĕк турачĕ]] 
:: [[Огуз чĕлхисем|Огуз группи]] 
::: Огуз-сельджук кĕçĕн группи<ref>[https://books.google.ru/books?id=s-nVAAAAMAAJ&q=огузо-сельджукская+подгруппа&dq=огузо-сельджукская+подгруппа&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjey6384NnKAhXGDSwKHeeFBk0Q6AEIOTAH «Алтайская семья языков и её изучение» Стр. 17] // [[Баскаков, Николай Александрович|Н. А. Баскаков]]., Изд-во «Наука», 1981</ref>
|çыру = [[латиница]] (Азербайджанра) <br /> [[кириллица]] (Дагестанра / Раççейре) <br /> [[арап çырăвĕ]] (Иранра) 
|ГОСТ 7.75-97 = азе 025 
|ISO1 = az 
|ISO2 = aze 
|ISO3 = aze, azj, azb, qxq, slq 
}}
[[File:Map of the Azerbaijani language.svg|frameless|right]]
'''Азербайджа́н чĕлхи''', '''Азербайджа́н тĕрĕк чĕлхи''' (тăван ят: ''Azərbaycan dili'', "Azərbaycan Türkcəsi", آذربايجان ديلی, ''Азәрбајҹан дили'') — [[азербайджансем|азербайджансен]] чĕлхи, алтай çемьи йышĕнчи [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк чĕлхисен]] кăнтăр-анăç туратĕнчи [[огуз чĕлхисем|огуз кĕçĕн группине]] кĕрет, çав вăхăтрах [[кыпчак чĕлхисем|кыпчак ареалĕн]] йĕрĕсем те пур.

Морфологи тĕлĕшпе азербайджан чĕлхи [[Агглютинаци чĕлхисем|агглютинаци]], [[Синтетика чĕлхисем|синтетика]]{{sfn|Ширалиев|1996|с=163}}йышне кĕрет. Лексикăпа фонетика енчен [[перс чĕлхи|перс]] тата [[арап чĕлхи|арап]] чĕлхисен сĕмĕнче аталаннă.

[[XX ĕмĕр]]ĕн тăршшипе азербайджан [[çырулăхĕ]] тăваттă хутчен улăшăннă. Халĕ азербайджансем виççĕ тĕслĕ çырупа ус кураççĕ: арабицăпа (Иранра), латиницăпа (Азербайджанра) тата кириллицăпа (Дагестанра).

Азербайджанра тата [[Дагестан]]ра (РФ) патшалăх чĕлхи штланать. Çаплах азербайджансем йышлă пурăнакан çĕршывсенче - [[Иран]]ра ([[Иран Азербайджанĕ]]) тата [[Грузи|Грузире]] ([[Квемо-Картли]]) - пуплеççĕ. Мĕнпур йышĕ: 25—30 млн çын.

== Алфавит ==
Азербайджан чĕлхи 32 саспаллинчен тăрать.

'''a b c ç d e ə f g ğ h x ı i j k l m n o ö p q r s ş t u ü v y z''' <br /> 
'''A B C Ç D E Ə F G Ğ H X I İ J K L M N O Ö P Q R S Ş T U V Y Z''' <br />
Азербайджан алфавичӗ
{| style="font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | A a
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | B b
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | C c
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ç ç
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | D d
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | E e
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ə ə
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | F f
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | G g
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ğ ğ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | H h
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | X x
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | I ı
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | İ i
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | J j
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | K k
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Q q
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | L l
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | M m
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | N n
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | O o
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ö ö
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | P p
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | R r
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | S s
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ş ş
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | T t
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | U u
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ü ü
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | V v
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Y y
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Z z
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" |
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" |
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" |
|}

== Диалектсем ==
{{main|Азербайджан чĕлхин диалекчĕсем}}

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
{{interwiki|чĕлхе кочĕ=az}}

{{тĕрĕк чĕлхисем}}

[[Категори:Азербайджан чĕлхи| ]]
[[Категори:Тĕрĕк чĕлхисем]]