Америкăри Пĕрлешĕннĕ Штатсем страницӑн кодне пӑхни

=== Америкăн кăк халăхĕсем тата Европăран куçнисем ===
[[Ӳкерчĕк:MayflowerHarbor.jpg|200px|thumb|left|«Мэйфлауэр кимĕ Плимăс Пристанĕнче», Вилйăм Халсалл, [[1882]]. Мэйфлауэрпа Пилкримсем [[1620]] çулта Америкăна çитнĕ.]]
Америкăн тĕп çĕрĕн вырăнти халăхĕсем [[Ази]]рен сахалран 12 000 е нумайран 40 000 çул каялла пуçласа куçнă. Çав халăхсенчен хăшĕ-пĕри Колумб саманиччен тухăçлă çĕр ĕç туса, капмар çуртсем хăпартса, [[патшалăх]]сем йĕркелесе пурăннă. Вырăнти Америка халăхĕпе пĕрремĕш хут [[Христофор Колумб]], Европă тĕпчевçи, [[1493]] çулхи [[чӳк, 19|чӳк уйăхĕн 19-мĕшĕнче]] [[Пуэрто-Рико]] çĕрне çитсе çыхăнать. Çав çултан пуçласа, Америкăн тĕп халăхĕн нумайăшне [[Еврази]]рен килнĕ чир-мур вĕлерсе тăкать.

Хальхи Америкăн тĕп çĕрĕ-шывĕнче, [[Флорида]] тесе чĕннĕ тăрăхра чи малтан [[Испани|испан]]сем колони хывнă. Хайхи малтанхи [[Испани|испан]] ялĕсенчен [[1565]] çулта никĕсленĕ Сант-Августин кăна тăрать. Каярахпа испансем Америкăн кăнтăр-хĕвеланăç енне куçма тапратаççĕ, унтан пинĕ-пинĕпе испан ялĕсем Мексикă урлăшĕпе сарăлаççĕ. [[Франци]]рен килнĕ [[мамăк]]-[[тир]] усламçисем хăйсен ялĕсене Çĕнĕ Франци çĕрĕсенче, [[Аслă Кӳлĕ]] тавра çавăраççĕ, унтан [[Çурçĕр Америка|Çурçĕр Америкăн]] чылай шалти çĕрĕ-шывне — [[Мексика пырĕ]] таранах хăйсен аллине илеççĕ.

Аслă Британи малтанхи ялĕ-хулисене Вирчини ([[1607]] ç.) тата Плимăс ([[1620]] ç.) колонийĕсенче хывать. [[1628]] çулта [[Массаччуссăтс Пырĕ]]нчи Колоние никĕслени миграци юхăмне вăйлатать, вара [[1634]] çула [[Çĕнĕ Англи]]ре 10 000 яхăн [[пуритан]] вырнаçать. 1610 çултан революциччен [[Британи]] хăйĕн колнийĕсене 50 000 пине яхăн ристан ярать.

[[1614]] çултанпа [[Гудзон (юханшыв)|Гудзон]] юханшывăн аялти çыранĕсенче [[Нидерландсем|Голланди]] çыннисем ял-хула çавăрма тытăнаççĕ, çавсен шутĕнче [[Манхэттăн]] утравĕ çинчи [[Çĕнĕ Амстердам]] та. [[Делавэр (юханшыв)|Делавэр]] [[юханшыв]]ĕ хĕрринче [[1638]] çулта хывнă [[Çĕнĕ Швеци]] ялне те [[1655]] çулта Голланди ярса илет.

[[Франципе Индейĕц вăрçи]] вăхăтĕнче [[Британи]] Канадăна [[Франци]] аллинчен туртса илет. Канадăри францилле калаçакан халăх çапах Кăнтăр колонисен политика витĕмĕнчен хӳтĕ юлать. [[1674]] çула çити [[Британи]] Голландипе вăрçă вăрçса юлашкин колонийĕсене çĕнтерсе илет; [[Çĕнĕ Недерланд]] провинцине [[Çĕнĕ Йорк]] ят хурать. [[1729]] çулта Каролинă çĕрĕсене пайланă, [[1732]] çулта Джорджие колонизациленĕ хыççăн Британин 13 колонийĕ Америкăн Пĕрлешӳллĕ Штачĕсем пулса пĕрлешеççĕ. Пĕрлешĕве кĕнĕ кашни çĕр-шывăн хăйĕн вырăнти тата колонилле правительствисем пулнă, кашнинче ирĕклĕ çынсем суйлава хутшăнма пултарнă. Ĕлеххи Акăлчан çыннисен ирĕкĕсене тĕпе хунипе, [[вырăнти хăй тытăмлăх|вырăнти тытăм]] туйăмĕпе республикăлăх шухăшĕ тĕрекленет. Пур штат [[Африка]] чурисен суттине легализацилет. Çуралнисен йышĕ пысăк, вилнисен – сахал пулнине, татти-сыпписĕр имиграци вăйланнипе кашни 25 çул иртмессерен колонисенчи халăх йышĕ 2 хут йышланать. 1730—40-мĕш çулсенчи Христос чĕрĕлĕвĕн Аслă Вăрану юхăмĕ халăха тĕнпе те, тĕн ирĕклĕхĕпе те кăсăклантарать. [[1770]] çул патне колонисенчи халăх акăлчанланса пырать. Халăх йышĕ 3 миллиона çитсе [[Аслă Британи]]н çуррипе танлашать, çапах налук тӳлекенсене [[Аслă Британи]]н Парламĕнче хӳтĕлекен пулман.