Çağatay tili
| Çağatay tili جغتای | |
|---|---|
| Memleketler: | Orta Asiya, Harezm |
| Resmiy status: | Çağatay Hanlığı, Baburiyler, Qırım Hanlığı[1] |
| Laf etken sayısı: | 1990-larda öldü |
| Sınıflaştırma | |
| Kategoriya: | Avrasiya tilleri |
Altay tilleri
| |
| Elifbe: | Arap elifbesi |
| Til kodları | |
| ISO 639-1: | |
| ISO 639-2: | chg |
| ISO 639-3: | chg |
Çağatay tili (öz adı جغتای - Cağatay; uyğurca چاغاتاي - Chaghatay; özbekçe چاغاتاي - Chig'atoy) - tarihiy türkiy bir tildir. Orta Asiyada türkiy yazı tiliniñ inkişaf etilmesindeki üçünci devirni teşkil ete. Qırım Hanlığında edebiyat tili edi, çoqu zaman Qırım Hanları bu tilde yazğan ediler.
Qullanıluvı
Çağatay tili yalıñız Orta Asiya türkiy devletlerinde yazı ve diplomatiyası tili olaraq qullanılmağa qalmağan, Rusiyede oğuzlar-qayılar tışındaki musulman türkler arasında da XIX asırğa qadar qullanılğandır. Harezm türkiy tiliniñ devamı olaraq Timurlılar devrinde peyda olğandır.
Qullanılğan elifbeleri
Çağatayca yazılğan eserlerniñ aman-aman episi Arap arifleri ile. Bunıñnen birlikte uyğur ariflerinen bazı çağatayca metinler de rastkele.
Fonetik ve morfologik farqlılıqlar
Çağatay tilinde, Orta Asiyada türkiy yazı tilini ögündeki devirlerindeki bazı fonetik ve morfologik birimlerni farqlılaşqanı diqqatnı çeke. Meselâ: ilk ecada e/i deñişmesi: keç~kiç (keç), men~min (men) kibi; e/ö deñişmesi: erük~örük (erik), teşüt~töşük (teşik) kibi; tutuq sesleri ekizlemey: yiti~yitti (yedi), qatıq~qattıq (qattı). Bütün türkiy tillerde olğanı kibi çağatay tilinde de yalın, mürekkep ve örmek cümle yapıları qullanıla. Çağataycada İslâm medeniyeti tesiri de körüne. Arapça, hususan farsça bir çoq söz ve tamlama olduqça çoqtır. Çağatay tili yerini bugün şimdiki özbekçege qaldırdı.
Bağlantılar
- Rus devlet politik Orta Asyada H.B.Paksoy