مەل: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

|regnum = [[گیانەوەرانگیانلەبەران]]

'''مەل'''، '''باڵندە''' یان '''پەلەوەر''' ([[ئینگلیسی]]:{{بە ئینگلیزی|Bird}}) [[گیانەوەرگیانلەبەر]]ێکە لە لقی [[مازەداران]]، کە لەشی بە [[پەڕ]] داپۆشراوە. <br />

لەمەلەکان سەرلەسەر دوو [[لاق]] دەڕوادەڕۆن و [[ھێلکە]] دەکا.دەکەن، زۆربەیو پەلەوەرانزۆربەیان دەتوانن بفڕن.<br />

نزیک بە ١٠،٠٠٠ جۆر پەلەوەرمەل لە جیھاندا ھەیەھەن. ئەم گیانەوەرانەگیانلەبەرانە پڕجۆرترین مازەدارانی چوارئەندامین کە لە [[جەمسەری باکوور]]ەوە بگرە تا [[جەمسەری باشوور]] لە ھەموو شوێنێکدا دەبینرێن.<br />

زۆرێک لە پەلەوەران، ساڵانە [[کۆچ]]ی دوور و درێژ دەکەن. زۆر جۆری تریش لە باتی کۆچی دوور، ئازوگۆزی کورت و ناڕێکوپێکیان ھەیە. ئەم گیانەوەرانەگیانلەبەرانە کۆمەڵژین و پێکەوە لە ڕێگای نیشانە، دەنگ، چریکە، بەشداری لە کارە کۆمەڵایەتییەکان، شەڕ ، بەربەرەکانێ و گەلەکۆمە بۆ پاراستنی خۆیان، لە پێوەندیدان. زۆربەی جۆرەکانی پەلەوەران تاک ھاوسەرن؛ ھەڵبەت تەنیا بۆ یەک وەرزی زاوزێ، بڕێجاریش جووتی خۆیان تا چەندین ساڵ ناگۆڕن. لە چەند جۆریشدا «چەن ژنی» و بەدەگمەن «چەن شوویی» دەبینرێت. پەلەوەران لە ھێلانەدا ھێلکە دەکەن و لە سەری کڕ دەکەون تا ھەڵی دێنن. زۆربەی [[جووچک]]ەکان دوای لە ھێلکە دەرھاتن بۆ ماوەیەکی دوور و درێژ لە ژێر داڵدەی دایک و باوکیاندان.

ئەم گرووپە لە زنجیرەی [[گیانەوەرانگیانلەبەران]]، لقی [[مازەداران]]، ژێرلقی [[بڕبڕەداران]]، پۆلی پەلەوەران بوونەتەوە و دوای [[گوانداران]]، گووراوترین جۆری گیانەوەراننگیانلەبەرانن.

پەلەوەران دەورێکی گرنگیان لە [[ئابووری]]دا ھەیە؛ بۆ وێنە سەرچاوەیەکی گرنگی خۆراکن. مەلە دەنگخۆشەکان کەوی و ماڵی دەکرێن، جیقنەی پەلەوەران وەک [[پەین]] بەکار دێت. ئەم گیانەوەرانەگیانلەبەرانە لەگەڵ [[فەرھەنگ]]، [[مەزھەب]]، [[شیعر]] و [[مۆسیقا]]ی مرۆڤەکاندا تێکەڵ بوون.

بۆ ناسینی باشتری پەلەوەران، پێویستە پۆلێنیان بکەین. کێشەی گەورە لەوەدایە کە پەلەوەران لە شێوە و پێکھاتەدا زۆر لە یەک دەچن، بە وتەیەکی تر گۆڕان و گوورانی نێو پەلەوەرەکان زۆر بەرچاو نییە. لە لایەکی ترەوەزانیاریی توێکاری ئەم گیانەوەرانەگیانلەبەرانە زۆر لە بەر دەستدا نییە.<ref>لەم ساڵانەی دواییدا، هەنگاوی زۆر باش بۆ ناسینی هەڵسوکەوت و توێکاری پەلەوەران نراوەو بەم بۆنەوە گۆڕانکارییەکی فراوان لە شێوەی ناونانیان کراوە.</ref>

* Kingdom(زنجیرە): [[گیانەوەرانگیانلەبەران]]

پەلەوەرناسی یان مەلناسی، لقێکە لە زانستی گیانەوەرناسی،گیانلەبەرناسی، سەبارەت بە ناسین، لێکدانەوە و پۆلێنی پەلەوەران<ref>[[فەرهەنگی فارسی-کوردیی زانستگای کوردستان]]، سێ بەرگی، لاپەڕەی ٥٠١</ref>