Чулацаман тӀегӀо

Сталин, Иосиф Виссарионович — Версийн башхалла

ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
[талланза верси][талланза верси]
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
Нисдарах лаьцна йаздина дац
Билгалонаш: Телефонаца дина нисдар Сайтан телефонан версица дина нисдарш
re-categorisation per CFD using AWB
 
(ца гайтина йуккъера версеш 12 декъашхочун)
МогӀа 3: МогӀа 3:
|Шен цӀе = Иосиф Виссарионович Джугашвили<br />{{lang-ka|იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი}}
|Шен цӀе = Иосиф Виссарионович Джугашвили<br />{{lang-ka|იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი}}
|Бакъ цӀе =
|Бакъ цӀе =
|Сурт = CroppedStalin1943.jpg
|Сурт =
|Шоралла =
|Шоралла =
|Суьртан тӀехь = И. В. Сталин Тегеранан конференцехь
|Суьртан тӀехь = И. В. Сталин Тегеранан конференцехь
МогӀа 22: МогӀа 22:
{{Байракх|СССР}} [[СССР]]
{{Байракх|СССР}} [[СССР]]
|Пачхьалкхалла =
|Пачхьалкхалла =
|Кхелхина терахь = 5.3.1993
|Кхелхина терахь = 5.3.1953
|Кхелхина меттиг = Волынское, Кунцевски район, Московски область, [[РСФСР]], [[СССР]]
|Кхелхина меттиг = Волынски, Кунцевскан кӀошт, Москохан область, [[РСФСР]], [[СССР]]
|Да = [[Джугашвили, Виссарион Иванович]]
|Да = [[Джугашвили, Виссарион Иванович]]
|Нана = [[Екатерина Георгиевна Геладзе]]
|Нана = [[Екатерина Георгиевна Геладзе]]
МогӀа 61: МогӀа 61:
}}
}}


'''Ио́сиф Виссарио́нович Ста́лин''' (боккъула фамили — '''Джугашви́ли''', {{lang-ka|იოსებ ჯუღაშვილი}}; [[1878 шо|1878 шеран]] [[18 декабрь]] (кхоьчу хьосташкахь [[1879 шо|1879 шеран]] [[21 декабрь]]), [[Гори]], [[Тифлисан губерни]], [[Российн импери]] — [[1953 шо|1953 шеран]] [[5 март]], [[Волынское (Москва)|Волынское]], Кунцевскан кӀошт, [[Москван область]], [[РСФСР]], [[СССР]]) — [[Российн импери|российн]] революционер, советан политикан а, пачхьалкхан а, тӀеман а, партийн а гӀуллакххо. Хьалкъашна юккъера коммунистан а, белхалойн а боламан гӀуллакххо, марксизман теоретик а, пропагандист а<ref>Сталин дийна волуш арахецна 13 том цуьна сочинениш (1947—1951). Арахецна бара цо 1934 шо кхаччалц язбина белхаш. 1990 шо дуьйна юха а йолаелла керла томаш арахецар</ref>, СССРн куьйгалхо 1920-гӀа шерашкар дуьйна 1953 шарахь валлалц.
'''Ио́сиф Виссарио́нович Ста́лин''' (боккъула фамили — '''Шайтан''', {{lang-ka|იოსებ ჯუღაშვილი}}; [[1878 шо|1878 шеран]] [[18 декабрь]] (кхоьчу хьосташкахь [[1879 шо|1879 шеран]] [[21 декабрь]]), [[Гори]], [[Тифлисан губерни]], [[Российн импери]] — [[1953 шо|1953 шеран]] [[5 март]], [[Волынски (Москох)|Волынски]], Кунцевскан кӀошт, [[Москохан область]], [[РСФСР]], [[СССР]]) — [[Российн импери|российн]] революционер а, советан политикин а, пачхьалкхан а, тӀеман а, партийн гӀуллакххо а ву. Халкъашна йуккъера коммунистан а, белхалойн а боламан гӀуллакххо, марксизман теоретик а, пропагандист а ву<ref>Сталин дийна волуш арахецна 13 том цуьна сочинениш (1947—1951). Арахецна бара цо 1934 шо кхаччалц йазбина белхаш. 1990 шо дуьйна йуха а йолаелла керла томаш арахецар</ref>, 1920-гӀа шерашкара дуьйна 1953 шаре кхаччалц - [[Советийн Социалистийн Республикийн Союз|ССРБ-н]] куьйгалхо вара.


[[Файл:Vissarion Jughashvili.jpg|right|thumb|130px|Виссарион Иванович Джугашвили]]
[[Файл:Vissarion Jughashvili.jpg|right|thumb|130px|Виссарион Иванович Джугашвили]]
МогӀа 69: МогӀа 69:
[[Файл:Stalin 1894 Colour.jpg|thumb|right|130px|Сосо́ Джугашвили — Тифлисан килсан хуьжаран дешархо ([[1894 шо]])]]
[[Файл:Stalin 1894 Colour.jpg|thumb|right|130px|Сосо́ Джугашвили — Тифлисан килсан хуьжаран дешархо ([[1894 шо]])]]


[[Файл:Свидетельство Сталина.jpg|thumb|190px|Джугашвилис Горин килсан доьшийла чекхъяккхарна тешалла ([[1894 шо]])]]
[[Файл:Свидетельство Сталина.jpg|thumb|190px|Джугашвилис Горин килсан доьшийла чекхйаккхарна тешалла ([[1894 шо]])]]


[[Файл:Ekaterina Svanidze.jpg|thumb|130px|right|Екатерина Сванидзе — Сталинан хьалхара зуда]]
[[Файл:Ekaterina Svanidze.jpg|thumb|130px|right|Екатерина Сванидзе — Сталинан хьалхара зуда]]

[[Файл:Nadezhda Sergeyevna Alliluyeva (1901–1932).jpg|thumb|130px|right|Надежда Аллилуева — Сталинан шозлугӀа зуда]]


=== Бераш ===
=== Бераш ===
МогӀа 81: МогӀа 79:
'''ШозлугӀа зудчо динарш''':
'''ШозлугӀа зудчо динарш''':
[[1921 шо|1921 шеран]] [[24 март]]ехь Москвахь винера Сталинан кӀант — [[Сталин, Василий Иосифович|Василий]]. Иза кхиош вара [[Сергеев, Артём Фёдорович|Артём Сергеевца]]. Артем вара Сталинан доттагӀан [[Сергеев, Фёдор Андреевич|Ф. А. Сергееван]] кӀант.
[[1921 шо|1921 шеран]] [[24 март]]ехь Москвахь винера Сталинан кӀант — [[Сталин, Василий Иосифович|Василий]]. Иза кхиош вара [[Сергеев, Артём Фёдорович|Артём Сергеевца]]. Артем вара Сталинан доттагӀан [[Сергеев, Фёдор Андреевич|Ф. А. Сергееван]] кӀант.
[[Сталин, Василий Иосифович|Василий Сталин]] — [[СССР|Советан]] тӀеман гӀуллакххо, авиацин генерал-лейтенант ([[1947 шо]]), Москван эскаран округан ТӀеман-хӀаваан ницкъашан куьйгалхо ([[1947 шо]]—[[1952 шо]]).
[[Сталин, Василий Иосифович|Василий Сталин]] — [[СССР|Советан]] тӀеман гӀуллакххо, авиацин генерал-лейтенант ([[1947 шо]]), Москохан эскаран округан ТӀеман-хӀаваан ницкъашан куьйгалхо ([[1947 шо]]—[[1952 шо]]).


[[Аллилуева, Светлана Иосифовна|Светлана Аллилуева]] — цхьаъ бен йоцу йоӀ. Филолог-гочдархо, филологин Ӏилманийн кандидат; мемуарист.
[[Аллилуева, Светлана Иосифовна|Светлана Аллилуева]] — цхьаъ бен йоцу йоӀ. Филолог-гочдархо, филологин Ӏилманийн кандидат; мемуарист.


[[Файл:Stalin 1902.jpg|thumb|right|130px| Коба, марксистан кружокан декъашхо ([[1902 шо]])]]
[[Файл:Stalin 1902-1.jpg|thumb|right|130px| Коба, марксистан кружокан декъашхо ([[1902 шо]])]]


[[Файл:Stalin's Mug Shot.jpg|thumb|200px|Санкт-Петербурган къайлах полицин архивера Иосиф Сталинан информацин карта. [[1912 шо]].]]
[[Файл:Stalin's Mug Shot.jpg|thumb|200px|Санкт-Петербурган къайлах полицин архивера Иосиф Сталинан информацин карта. [[1912 шо]].]]
МогӀа 95: МогӀа 93:
[[Файл:Christ saviour explosion.jpg|thumb|right|180px|Ӏийса ПайхӀамар Зиярт эккхитар. [[1931 шо]].]]
[[Файл:Christ saviour explosion.jpg|thumb|right|180px|Ӏийса ПайхӀамар Зиярт эккхитар. [[1931 шо]].]]


[[Файл:5marshals 01.jpg|thumb|250px|Советски Союзан хьалхара пхиъ маршал (аьрру агӀорара аьтту агӀор) охьахевшина: [[Тухачевский, Михаил Николаевич|Тухачевский]] (тоьпаш тоьхна<ref>Лев КОЛОДНЫЙ [http://web.archive.org/web/20070611183456/http://www.mk.ru/blogs/idmk/2006/04/06/mk-daily/72915/ Где стреляли в затылок, там должен быть музей Смерти]</ref>), [[Ворошилов, Климент Ефремович|Ворошилов]], [[Егоров, Александр Ильич|Егоров]] (тоьпаш тоьхна); стоят: [[Будённый, Семён Михайлович|Будённый]] и [[Блюхер, Василий Константинович|Блюхер]] (хьалаьцна, Лефортан набахтехь велла Ӏазапаш бахьнехь<ref>Н.Великанов — «Измена маршалов». Ссылка на документ «Из акта судебно-медицинского исследования трупа заключенного № 11».</ref>)]]
[[Файл:5marshals 01.jpg|thumb|250px|Советски Союзан хьалхара пхиъ маршал (аьрру агӀорара аьтту агӀор) охьахевшина: [[Тухачевский, Михаил Николаевич|Тухачевский]] (тоьпаш тоьхна<ref>Лев КОЛОДНЫЙ [https://web.archive.org/web/20070611183456/http://www.mk.ru/blogs/idmk/2006/04/06/mk-daily/72915/ Где стреляли в затылок, там должен быть музей Смерти]</ref>), [[Ворошилов, Климент Ефремович|Ворошилов]], [[Егоров, Александр Ильич|Егоров]] (тоьпаш тоьхна); стоят: [[Будённый, Семён Михайлович|Будённый]] и [[Блюхер, Василий Константинович|Блюхер]] (хьалаьцна, Лефортан набахтехь велла Ӏазапаш бахьнехь<ref>Н.Великанов — «Измена маршалов». Ссылка на документ «Из акта судебно-медицинского исследования трупа заключенного № 11».</ref>)]]


[[Файл:Repression in the Red Army resolution for the execution of 138 people.jpg|thumb|250px|1938 шеран 26 июлехь эскаран коллегин кхел я езаш нехан список. Сталинс цу тӀехь яздина «Массо а 138 стаган тоьпаш тоха еза»<ref>[http://stalin.memo.ru/spiski/pg09211p.htm «За расстрел всех 138 человек. Сталин» (Т.9. Л.211)]</ref>]]
[[Файл:Repression in the Red Army resolution for the execution of 138 people.jpg|thumb|250px|1938 шеран 26 июлехь эскаран коллегин кхел йа йезаш нехан список. Сталинс цу тӀехь йаздина «Массо а 138 стаган тоьпаш тоха еза»<ref>[http://stalin.memo.ru/spiski/pg09211p.htm «За расстрел всех 138 человек. Сталин» (Т.9. Л.211)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130313105545/http://stalin.memo.ru/spiski/pg09211p.htm |date=2013-03-13 }}</ref>]]


[[Файл:Element-652515-misc-Postanovlenie-proekt-2.jpg|right|250px|thumb|150px|«Кхиаза зуламхойца къийсамех лаьцна» аьлла ЦИК а, СНК а СССР сацаман проект. (И.Сталинан тӀетохарашца а, билгалонашца а)]]
[[Файл:Element-652515-misc-Postanovlenie-proekt-2.jpg|right|250px|thumb|150px|«Кхиаза зуламхойца къийсамех лаьцна» аьлла ЦИК а, СНК а СССР сацаман проект. (И.Сталинан тӀетохарашца а, билгалонашца а)]]


[[Файл:Gelya Markizova.jpg|right|250px|thumb|150px|«Берийн доттагӀ» цӀе йолу сурт. Суртан тӀехь ю Геля Маркизова. Цуьна дена-нанна тӀаьхьо таӀазар дира<ref>[http://www.mk.ru/social/article/2009/05/18/278178-stalin-prigovoril-schastlivoe-detstvo.html Сталин приговорил счастливое детство]</ref>]]
[[Файл:Gelya Markizova.jpg|right|250px|thumb|150px|«Берийн доттагӀ» цӀе йолу сурт. Суьртан тӀехь йу Геля Маркизова. Цуьна дена-нанна тӀаьхьо таӀазар дира<ref>[http://www.mk.ru/social/article/2009/05/18/278178-stalin-prigovoril-schastlivoe-detstvo.html Сталин приговорил счастливое детство]</ref>]]


[[Файл:Tehran Conference, 1943.jpg|thumb|220px|Сталин, [[Рузвельт, Франклин|Ф. Д. Рузвельт]], [[Черчилль, Уинстон|У. Черчилль]] Тегеранан конференцехь.]]
[[Файл:Teheran conference-1943.jpg|thumb|220px|Сталин, [[Рузвельт, Франклин|Ф. Д. Рузвельт]], [[Черчилль, Уинстон|У. Черчилль]] Тегеранан конференцехь.]]


[[Файл:Attlee, Truman and Stalin at Potsdam.jpg|thumb|200. Потсдаман конференци]]
[[Файл:Attlee, Truman and Stalin at Potsdam.jpg|thumb|200. Потсдаман конференци]]
МогӀа 112: МогӀа 110:


== Самукъане хилларш ==
== Самукъане хилларш ==
* Тахана Сталин ву Ческе-Будеёвице ([[Чехи]]) гӀалин сийлахь гражданин<ref>[http://www.apn-nn.ru/contex_s/35979.html Гитлер, Сталин и сложности с историей] // www.apn-nn.ru</ref>.
* Тахана Сталин ву Ческе-Будеёвице ([[Чехи]]) гӀалин сийлахь гражданин<ref>[http://www.apn-nn.ru/contex_s/35979.html Гитлер, Сталин и сложности с историей] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130420084353/http://www.apn-nn.ru/contex_s/35979.html |date=2013-04-20 }} // www.apn-nn.ru</ref>.
* [[1947 шо|1947 шеран]] [[7 ноябрь]] дуьйна<ref>[http://www.rg.ru/2004/04/09/Stalin.html Сталина не могут лишить почётного гражданства — Фёдор Лукьянов."…А Сталин навсегда прописался в Будапеште" — Российская Газета — Законодательное собрание Будапешта вот уже три …]</ref> [[2004 шо|2004 шеран]] [[29 апрель]] кхаччалц Сталин вара [[Будапешт]]ан сийлахь гражданин<ref>[http://www.newsru.com/world/29apr2004/stalin.html Сталина лишили звания Почётного гражданина Будапешта] // www.newsru.com</ref>.
* [[1947 шо|1947 шеран]] [[7 ноябрь]] дуьйна<ref>[http://www.rg.ru/2004/04/09/Stalin.html Сталина не могут лишить почётного гражданства — Фёдор Лукьянов."…А Сталин навсегда прописался в Будапеште" — Российская Газета — Законодательное собрание Будапешта вот уже три …]</ref> [[2004 шо|2004 шеран]] [[29 апрель]] кхаччалц Сталин вара [[Будапешт]]ан сийлахь гражданин<ref>[http://www.newsru.com/world/29apr2004/stalin.html Сталина лишили звания Почётного гражданина Будапешта] // www.newsru.com</ref>.
* [[1947 шо]] дуьйна [[2007 шо]] кхаччалц иза вара [[Кошице]] цӀе йолу [[Словаки]] гӀалин сийлахь гражданин<ref>[http://for-ua.com/world/2007/10/26/172041.html Словацкий город исключил Сталина из списков почётных жителей] // for-ua.com</ref>.
* [[1947 шо]] дуьйна [[2007 шо]] кхаччалц иза вара [[Кошице]] цӀе йолу [[Словаки]] гӀалин сийлахь гражданин<ref>[http://for-ua.com/world/2007/10/26/172041.html Словацкий город исключил Сталина из списков почётных жителей] // for-ua.com</ref>.
* [[1940 шо|1940 шеран]] [[1 январь|1 январехь]] ''[[Time (журнал)|Time]]'' цӀе йолу журналс хаьржира Сталин ''«Шеран стаг» ([[1939 шо]])''. Шаьш и харжар бахьан цара ''«нацистан-коммунистан»'' ТӀецалатаран пакт яр а, Финляндица тӀом болабар ю бахар. И хӀумнаш бахьнехь Сталин Гитлеран накъост хиллира<ref name="Time-1940">Man of the Year // Time. Jan 1, 1940. [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,763293,00.html RUSSIA: Man of the Year, 1939 — TIME]{{ref-en}}</ref>. [[1943 шо|1943 шеран]] [[4 январь|4 январехь]] журналс шозлугӀа хаьржира Сталин «Шеран стаг»<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,790648,00.html Статья в журнале «Time» — «Die, But Do Not Retreat» о провозглашении И. В. Сталина «человеком года»]</ref>. Оцу статьях яздинера: ''«Сталинан бен ца хаьа мел улле дар 1942 шарахь Росси эшаяр. Сталинан бен ца хаьа хӀун да дийзира и кхерам юхатогӀа…»''<ref>[http://www.vokrugsveta.ru/chronograph/2306/ Хронограф.] // Вокруг света, № 1, 2008</ref><ref>Оригинал текста (англ.): ''«Only Joseph Stalin fully knew how close Russia stood to defeat in 1942, and only Joseph Stalin fully knew how he brought Russia through».''</ref>
* [[1940 шо|1940 шеран]] [[1 январь|1 январехь]] ''[[Time (журнал)|Time]]'' цӀе йолу журналс хаьржира Сталин ''«Шеран стаг» ([[1939 шо]])''. Шаьш и харжар бахьан цара ''«нацистан-коммунистан»'' ТӀецалатаран пакт яр а, Финляндица тӀом болабар йу бахар. И хӀумнаш бахьнехь Сталин Гитлеран накъост хиллира<ref name="Time-1940">Man of the Year // Time. Jan 1, 1940. [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,763293,00.html RUSSIA: Man of the Year, 1939 — TIME] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130717061255/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,763293,00.html |date=2013-07-17 }}{{ref-en}}</ref>. [[1943 шо|1943 шеран]] [[4 январь|4 январехь]] журналс шозлугӀа хаьржира Сталин «Шеран стаг»<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,790648,00.html Статья в журнале «Time» — «Die, But Do Not Retreat» о провозглашении И. В. Сталина «человеком года»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130715225709/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,790648,00.html |date=2013-07-15 }}</ref>. Оцу статьях йаздинера: ''«Сталинан бен ца хаьа мел улле дар 1942 шарахь Росси эшаяр. Сталинан бен ца хаьа хӀун да дийзира и кхерам йухатогӀа…»''<ref>[http://www.vokrugsveta.ru/chronograph/2306/ Хронограф.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130510073644/http://vokrugsveta.ru/chronograph/2306/ |date=2013-05-10 }} // Вокруг света, № 1, 2008</ref><ref>Оригинал текста (англ.): ''«Only Joseph Stalin fully knew how close Russia stood to defeat in 1942, and only Joseph Stalin fully knew how he brought Russia through».''</ref>
* Сталинан нена мотт гуьржийниг бар. Оьрсийн мотт цо тӀаьхьо бен ца Ӏамийра. Оьрсийн мотт цунна цкъаа дика шар ца белира. Гуьржийн а, оьрсийн а меттанаш доцурш цунна хаьара шира грекийн мотт а, килсан славянийн а. Сталинс анкеташкахь яздора шен немцойн а, ингалсан меттанашкахь деша хаьа<ref>[http://ricolor.org/history/rsv/good/lit/ Максименков Л. Очерки номенклатурной истории советской литературы. Западные пилигримы у сталинского престола (Фейхтвангер и другие)]</ref>. [[Похлёбкин, Вильям Васильевич|В. В. Похлёбкинс]] яздо, Сталинан иштта фарси а, аьрмлойн мотт а хаьара. 1920-гӀа шерашкахь иза французийн мотт Ӏамо волавелира<ref>''Похлёбкин В. В.'' [http://www.modernlib.ru/books/pohlebkin_vilyam_vasilevich/velikiy_psevdonim/read/ Великий псевдоним.] — М.: ТОО «ЮДИТ», КП «Алтай», — 1996, 158 с.</ref>, амма и мотт мел шарбелир цунна хууш дац.
* Сталинан ненан мотт гуьржийн бара. Оьрсийн мотт цо тӀаьхьо бен ца Ӏамийра. Оьрсийн мотт цунна цкъаа дика шар ца белира. Гуьржийн а, оьрсийн а меттанаш доцурш цунна хаьара шира желтойн (грекийн) мотт а, килсан славянийн а. Сталинс анкеташкахь йаздора шен немцойн а, ингалсан меттанашкахь деша хаьа<ref>[http://ricolor.org/history/rsv/good/lit/ Максименков Л. Очерки номенклатурной истории советской литературы. Западные пилигримы у сталинского престола (Фейхтвангер и другие)]</ref>. [[Похлёбкин, Вильям Васильевич|В. В. Похлёбкинс]] йаздо, Сталинан иштта фарси а, аьрмлойн мотт а хаьара. 1920-гӀа шерашкахь иза французийн мотт Ӏамо волавелира<ref>''Похлёбкин В. В.'' [http://www.modernlib.ru/books/pohlebkin_vilyam_vasilevich/velikiy_psevdonim/read/ Великий псевдоним.] — М.: ТОО «ЮДИТ», КП «Алтай», — 1996, 158 с.</ref>, амма и мотт мел шарбелир цунна хууш дац.


== Билгалдахарш ==
== Билгалдахарш ==

Карара верси 2023, 13 январь, 08:05

Иосиф Виссарионович Сталин
Иосиф Виссарионович Джугашвили
гуьрж. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი
И. В. Сталин Тегеранан конференцехь
И. В. Сталин Тегеранан конференцехь
Бакъ цӀе гуьрж. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი
ГӀуллакхан тайпа политик, революционер, Публицист, пачхьалкхан гӀуллакххо, лингвист
Вина терахь 1878 шеран 18 декабрь({{padleft:1878|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:18|2|0}})
Вина меттиг Гори, Тифлисан губерни, Российн импери
Кхелхина терахь 1953 шеран 5 март({{padleft:1953|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:5|2|0}}) (74 шо)
Кхелхина меттиг Волынски, Кунцевскан кӀошт, Москохан область, РСФСР, СССР
Корматалла
  • председатель Совета Министров СССР
  • народный комиссар Вооружённых Сил СССР
  • народный комиссар обороны СССР
  • председатель Совета народных комиссаров СССР
  • народный комиссар рабоче-крестьянской инспекции РСФСР
  • народный комиссар государственного контроля РСФСР
  • народный комиссар по делам национальностей РСФСР
  • генеральный секретарь ЦК ВКП(б)
  • Генералиссимус
Гражданалла

Российн импери Российн импери

ССРС СССР
Да Джугашвили, Виссарион Иванович
Нана Екатерина Георгиевна Геладзе
Зуда
  1. Сванидзе, Екатерина Семёновна (1885—1907)
  2. Аллилуева, Надежда Сергеевна (1919—1932)
Бераш

кӀенти:

йоӀ:

тӀелаьцна кӀант:

СовгӀаташ
  • Медаль Золотая Звезда (1945)
  • Медаль Серп и Молот (1939)
  • Орден Победа
  • Орден Ленина (1939)
  • Орден Ленина (1945)
  • Орден Ленина (1949)
  • Орден Красного Знамени
  • Орден Суворова 1 степени
  • Медаль XX лет Рабоче-Крестьянской Красной Армии
  • Медаль За оборону Москвы
  • Медаль За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.
  • Медаль За победу над Японией
  • Медаль В память 800-летия Москвы
  • Герой МНР
  • Орден Сухэ-Батора
  • Медаль За Победу над Японией (Монголи)
  • Орден Белого льва За Победу 1 степени
  • Чехословацкий Военный крест 1939 (шозза)
Куьг таӀор Куьг таӀор
Иосиф Виссарионович Сталин Викилармехь

Ио́сиф Виссарио́нович Ста́лин (боккъула фамили — Шайтан, гуьрж. იოსებ ჯუღაშვილი; 1878 шеран 18 декабрь (кхоьчу хьосташкахь 1879 шеран 21 декабрь), Гори, Тифлисан губерни, Российн импери — 1953 шеран 5 март, Волынски, Кунцевскан кӀошт, Москохан область, РСФСР, СССР) — российн революционер а, советан политикин а, пачхьалкхан а, тӀеман а, партийн гӀуллакххо а ву. Халкъашна йуккъера коммунистан а, белхалойн а боламан гӀуллакххо, марксизман теоретик а, пропагандист а ву[1], 1920-гӀа шерашкара дуьйна 1953 шаре кхаччалц - ССРБ-н куьйгалхо вара.

Виссарион Иванович Джугашвили
Екатерина Георгиевна Джугашвили
Сосо́ Джугашвили — Тифлисан килсан хуьжаран дешархо (1894 шо)
Джугашвилис Горин килсан доьшийла чекхйаккхарна тешалла (1894 шо)
Екатерина Сванидзе — Сталинан хьалхара зуда

Бераш[бӀаьра нисйан | нисйан]

Хьалхара зудчо динарш: Яков Джугашвили — воккха кӀант.

ШозлугӀа зудчо динарш: 1921 шеран 24 мартехь Москвахь винера Сталинан кӀант — Василий. Иза кхиош вара Артём Сергеевца. Артем вара Сталинан доттагӀан Ф. А. Сергееван кӀант. Василий Сталин — Советан тӀеман гӀуллакххо, авиацин генерал-лейтенант (1947 шо), Москохан эскаран округан ТӀеман-хӀаваан ницкъашан куьйгалхо (1947 шо1952 шо).

Светлана Аллилуева — цхьаъ бен йоцу йоӀ. Филолог-гочдархо, филологин Ӏилманийн кандидат; мемуарист.

Коба, марксистан кружокан декъашхо (1902 шо)
Санкт-Петербурган къайлах полицин архивера Иосиф Сталинан информацин карта. 1912 шо.
Файл:Stalin-Lenin-Kalinin-1919.jpg
Сталин, Ленин, Калинин. 1919 шо.
1923 шо дуьйна 1967 шо кхаччалц хилла йолу Гулаган карта
Ӏийса ПайхӀамар Зиярт эккхитар. 1931 шо.
Советски Союзан хьалхара пхиъ маршал (аьрру агӀорара аьтту агӀор) охьахевшина: Тухачевский (тоьпаш тоьхна[2]), Ворошилов, Егоров (тоьпаш тоьхна); стоят: Будённый и Блюхер (хьалаьцна, Лефортан набахтехь велла Ӏазапаш бахьнехь[3])
1938 шеран 26 июлехь эскаран коллегин кхел йа йезаш нехан список. Сталинс цу тӀехь йаздина «Массо а 138 стаган тоьпаш тоха еза»[4]
«Кхиаза зуламхойца къийсамех лаьцна» аьлла ЦИК а, СНК а СССР сацаман проект. (И.Сталинан тӀетохарашца а, билгалонашца а)
«Берийн доттагӀ» цӀе йолу сурт. Суьртан тӀехь йу Геля Маркизова. Цуьна дена-нанна тӀаьхьо таӀазар дира[5]
Сталин, Ф. Д. Рузвельт, У. Черчилль Тегеранан конференцехь.
200. Потсдаман конференци
Великобританин компартин марш. 2008 шеран 1 май
Сталинан сурт тӀехь долу автобус Санкт-Петербургехь. 2010 шеран 5 май.

Самукъане хилларш[бӀаьра нисйан | нисйан]

  • Тахана Сталин ву Ческе-Будеёвице (Чехи) гӀалин сийлахь гражданин[6].
  • 1947 шеран 7 ноябрь дуьйна[7] 2004 шеран 29 апрель кхаччалц Сталин вара Будапештан сийлахь гражданин[8].
  • 1947 шо дуьйна 2007 шо кхаччалц иза вара Кошице цӀе йолу Словаки гӀалин сийлахь гражданин[9].
  • 1940 шеран 1 январехь Time цӀе йолу журналс хаьржира Сталин «Шеран стаг» (1939 шо). Шаьш и харжар бахьан цара «нацистан-коммунистан» ТӀецалатаран пакт яр а, Финляндица тӀом болабар йу бахар. И хӀумнаш бахьнехь Сталин Гитлеран накъост хиллира[10]. 1943 шеран 4 январехь журналс шозлугӀа хаьржира Сталин «Шеран стаг»[11]. Оцу статьях йаздинера: «Сталинан бен ца хаьа мел улле дар 1942 шарахь Росси эшаяр. Сталинан бен ца хаьа хӀун да дийзира и кхерам йухатогӀа…»[12][13]
  • Сталинан ненан мотт гуьржийн бара. Оьрсийн мотт цо тӀаьхьо бен ца Ӏамийра. Оьрсийн мотт цунна цкъаа дика шар ца белира. Гуьржийн а, оьрсийн а меттанаш доцурш цунна хаьара шира желтойн (грекийн) мотт а, килсан славянийн а. Сталинс анкеташкахь йаздора шен немцойн а, ингалсан меттанашкахь деша хаьа[14]. В. В. Похлёбкинс йаздо, Сталинан иштта фарси а, аьрмлойн мотт а хаьара. 1920-гӀа шерашкахь иза французийн мотт Ӏамо волавелира[15], амма и мотт мел шарбелир цунна хууш дац.

Билгалдахарш[бӀаьра нисйан | нисйан]

  1. Сталин дийна волуш арахецна 13 том цуьна сочинениш (1947—1951). Арахецна бара цо 1934 шо кхаччалц йазбина белхаш. 1990 шо дуьйна йуха а йолаелла керла томаш арахецар
  2. Лев КОЛОДНЫЙ Где стреляли в затылок, там должен быть музей Смерти
  3. Н.Великанов — «Измена маршалов». Ссылка на документ «Из акта судебно-медицинского исследования трупа заключенного № 11».
  4. «За расстрел всех 138 человек. Сталин» (Т.9. Л.211) Архивйина 2013-03-13 — Wayback Machine
  5. Сталин приговорил счастливое детство
  6. Гитлер, Сталин и сложности с историей Архивйина 2013-04-20 — Wayback Machine // www.apn-nn.ru
  7. Сталина не могут лишить почётного гражданства — Фёдор Лукьянов."…А Сталин навсегда прописался в Будапеште" — Российская Газета — Законодательное собрание Будапешта вот уже три …
  8. Сталина лишили звания Почётного гражданина Будапешта // www.newsru.com
  9. Словацкий город исключил Сталина из списков почётных жителей // for-ua.com
  10. Man of the Year // Time. Jan 1, 1940. RUSSIA: Man of the Year, 1939 — TIME Архивйина 2013-07-17 — Wayback Machine(ингалс.)
  11. Статья в журнале «Time» — «Die, But Do Not Retreat» о провозглашении И. В. Сталина «человеком года» Архивйина 2013-07-15 — Wayback Machine
  12. Хронограф. Архивйина 2013-05-10 — Wayback Machine // Вокруг света, № 1, 2008
  13. Оригинал текста (англ.): «Only Joseph Stalin fully knew how close Russia stood to defeat in 1942, and only Joseph Stalin fully knew how he brought Russia through».
  14. Максименков Л. Очерки номенклатурной истории советской литературы. Западные пилигримы у сталинского престола (Фейхтвангер и другие)
  15. Похлёбкин В. В. Великий псевдоним. — М.: ТОО «ЮДИТ», КП «Алтай», — 1996, 158 с.