Чухчахьера агӀонан коде хьажар

{{Седарчийн гулам
 |Нохчийн цӀе       = Чухчахьера
 |Дуьненайукъара цӀе = Ursa Minor
 |Доланиг дожар      = Ursae Minoris
 |Дацдар             = UMi
 |Сурт            = <!-- опционально -->
 |Imagemap               = <imagemap>
Image:Ursa Minor constellation map ce lite.png|270px|
rect 255 1684 630 1899 [[Саьрмик (седарчийн гулам)]]
rect 173 48 547 172 [[Цефей (седарчийн гулам)]]
rect 920 48 1356 205 [[Къилбаседа]]
rect 1076 452 1436 684 [[Жираф (седарчийн гулам)]]
rect 972 1166 1131 1285 [[Кохаб]]
rect 806 1333 968 1452 [[Феркад]] 
rect 792 295 897 423 [[Чухчахьерин дельта]]
rect 636 596 769 685 [[Чухчахьерин эпсилон]]
rect 775 861 874 992 [[Чухчахьерин дзета]]
rect 552 986 661 1095 [[Чухчахьерин эта]]
rect 28 864 155 970 [[Саьрмикан хи]]
rect 8 1537 125 1685 [[Саьрмикан дзета]]
rect 1338 1828 1489 1930 [[Саьрмикан альфа]]
desc bottom-right
</imagemap>
 |Символ                 = Чен кӀорни
 |Дуьххьал тӀебалар 1   = 0<sup>h</sup>&nbsp;00<sup>m</sup>
 |Дуьххьал тӀебалар 2   = 24<sup>h</sup>&nbsp;00<sup>m</sup>
 |ОхьатаӀар 1            = +66°
 |ОхьатаӀар 2            = +90°
 |Майда                = 256
 |Майданца меттиг       = 56
 |Уггаре къегина седарчий        =
* [[Къилбаседа]] (α&nbsp;UMi)&nbsp;— 2,02<sup>m</sup>
* [[Кохаб]] (β&nbsp;UMi)&nbsp;— 2,08<sup>m</sup>
 |Метеоран Ӏовраш       = *[[Урсидаш]]
 |Лулара седарчийн гуламаш     = 
* [[Саьрмик (седарчийн гулам)|Саьрмик]]
* [[Жираф (седарчийн гулам)|Жираф]]
* [[Цефей (седарчийн гулам)|Цефей]]
 |Максимум шоралла    = 90
 |Минимум шоралла     = 0
 |Билгалдахарш             =
}}
'''Чухчахьера''' ({{lang-la|Ursa Minor}}) — стигалан [[Къилбаседа эхиг]]ан полюсан гергара [[седарчийн гулам]]. Стиглахь дӀалоцу 255,9 [[Телесни маьӀиг|квадратан градусан]] майда, чохь бу [[бӀаьрго лоцу]] 25 [[седа]].

Чухчахьерин чохь тахана лаьтта [[Дуьненан полюс|Дуьненан Къилбаседа полюс]], [[Къилбаседа|Къилбаседин]] маьӀиган бохаллин барамехь 40'. [[2103 шо|2103 шарахь]] [[прецесси]] бахьнехь и барам лагӀлур бу 27’37".

== Седарчий ==
Уггаре къегина гуламан седарчий:
* [[Къилбаседа]] (α UMi). [[Седин барам]] 2,03
* [[Кохаб]] (β UMi). Гуш болу седин барам 2,08<sup>m</sup>. Вайн эрал хьалхара 2000 шерера вайн эрал хьалхара [[500 шо]] кхаччалц Кохаб хилла уггаре гергара седа [[Дуьненан полюс|Дуьненан Къилбаседин полюсан]], къегина седа а, ловзийна къилбаседин роль, иза гайтина цуьнан Ӏаьрбийн цӀеран чохь ''Кохаб-эль-Шемали'' (Къилбаседа).
* [[Феркад]] (γ UMi). Седин барам 3,05<sup>m</sup>.
* [[Йильдун]] (δ UMi). Гуш болу седин барам 4.36<sup>m</sup>.
* [[Чухчахьерин эпсилон|Уроделус]] (ε UMi). Кхин а Цирциторес. Гуш болу седин барам 4,20<sup>m</sup>.
* [[Чухчахьерин дзета|Алиф аль Фаркадин]] (ζ UMi). Гуш болу седин барам 4,274<sup>m</sup>.
* [[Чухчахьерин эта|Анвар аль Фаркадин]] (η UMi). Кхин а Алласо. Гуш болу седин барам 4,956<sup>m</sup>.

== Астеризмаш ==
'''[[Жима Чами]]''' [[Астеризм (астрономи)|астеризмо]] стиглахь кхуллу амале дагахь лаьтта кеп. Йукъалоцу ворхӀ седа — α (Полюсан), β (Кохаб), γ (Феркад), Чухчахьерин δ, ε, ζ, η. Жима Чамино шен кепаца дагайоуьйту [[Боккха Чами]] астеризм, иза лаьтта [[ВорхӀ вешин ворхӀ седа]] гуламан гена йоццуш.

Чамин йистера ши седа (Кохаб а, Феркад а) шеш гойту '''Полюсан Хой''' астеризм.

== Истори ==
[[Файл:Sidney Hall - Urania's Mirror - Draco and Ursa Minor.jpg|мини|200пкс|Чухчахьера [[Уранин Куьзга]] атласера [[Саьрмик (седарчийн гулам)|Саьрмико]] гуо бина]]
[[Гай Юлий Гигин]]а чӀагӀдарца, антикин астрономин йукъа и седарчийн гулам балийна [[Милетан Фалес]]а, иза [[Клавдий Птолемей]]н «[[Альмагест]]» [[седарчийн стиглан каталог]]ана йукъатуьйхира.

ВорхӀ вешин ворхӀ седа гулам желтойша лорура нимфа [[Каллисто]], ткъа Чухчарийн гулам — цуьнан жӀаьла. [[Ширажелтойн мифологи|Желтойн мифашца]], Зевса лейина [[нимфа]] [[Артемида]], Каллисто. Цуо вина кӀант [[Аркад]]. Нимфа а, шен бер а чӀирах хьалхадоккхуш, [[Зевс]]а хьалабаьхна уьш стигла, Каллисто — Чухчахьера йина, ткъа кӀант — [[Волопас]] вина.

== Стиглахь лахар ==
[[Файл:UrsaMinorCC.jpg|мини|100пкс|Чухчахьера а, ВорхӀвешин ворхӀ седа а]]
Россехь дерриг шарахь го седарчийн гулам. Къилбаседа (Чухчахьерин α) карбархьама, ойланца дӀайахьа йеза [[Мерак]]ан (ВорхӀвешин ворхӀ седин β) а, [[Дубхе]]н (ВорхӀвешин ворхӀ седин α) йукъара йукъаметтиг цуьнан йохаллин 5-зза совйолу. Россин уггаре къилбаседин кӀошташкахь гуламан декъан кульминаци хуьлу зенитан областехь, ткъа йисинчу меттигашкахь йерриг хенахь а къилбаседехь хуьлу.

== Хьажа кхин а ==
* [[Чухчахьера гуламан седарчийн исписка]]

== Билгалдахарш ==
{{Билгалдахарш}}

== Литература ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Медведица Малая}}

== Хьажоргаш ==
{{Гергара проекташ}}
* {{cite web
 |url         = http://wikisky.org/?object=UMi&zoom=2&locale=RU
 |title       = Малая Медведица
 |publisher   = wikisky.org
 |accessdate  = 2012-11-11
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/6CIBOgDQ8?url=http://wikisky.org/?object=UMi
 |archivedate = 2012-11-19
 |deadlink    = no
}}
* {{cite web
 |url         = http://www.astromyth.ru/Constellations/UMi.htm
 |title       = Малая Медведица
 |publisher   = Астромиф
 |accessdate  = 2012-11-05
 |archiveurl  =
 |archivedate =
 |deadlink    = no
}}

{{rq|sources}}
{{АХь}}
{{Чухчахьерин гуламан седарчий}}
{{Седарчийн гуламаш}}
{{Альмагест}}

[[Категори:Чухчахьера (седарчийн гулам)| ]]
[[Категори:Катастеризмаш]]