Hematopoetske matične ćelije
| Hematopoetska matična ćelija | |
|---|---|
 Pregled normalne ljudskee hematopoeze | |
| Detalji | |
| Latinski | Cellula haematopoietica praecursoria |
| Prekurzor | Hemangioblast |
| Sistem | Hematopoetski |
| Akronim(i) | HSC |
| TH | H2.00.01.0.00006 |
| Anatomska terminologija | |
Hematopoetske matične ćelije (HSC) su matične ćelije čijom do diferencijacijom nastaju ostale krvne ćelije. Ovaj proces se naziva hematopoeza.[1] Kod kičmenjaka, prvi definitivni HSC nastaju iz ventralnog endotelnog zida embrionske aorte unutar regije aorta–gonade–mezonefros, u procesu poznatom kao endotelno-hematopoetska tranzicija.[2][3] Kod odraslih, hematopoeza javlja se u crvenoj koštanoj srži, u jezgu većine kostiju. Crvena koštana srž je izvedena iz embrionskog sloja koji se zove mezoderm.
Hematopoeza je proces kojim se proizvode sva zrela krvna zrnca. Mora uravnotežiti ogromne proizvodne potrebe (prosječna osoba proizvodi više od 500 milijardi krvnih ćelija svaki dan) sa potrebom da se regulira broj svakog tipa krvnih ćelija u cirkulaciji. Kod kičmenjaka, velika većina hematopoeze se javlja u koštanoj srži i potiče od ograničenog broja hematopoetskih matičnih ćelija koje su multipotentne i sposobne za ekstenzivnu samoobnavljanje.
Hematopoetske matične ćelije stvaraju različite tipove krvnih zrnaca, u linijama koje se nazivaju mijeloidna i limfoidna. I mijeloidne i limfoidne loze uključene su u formiranje dendritskih ćelija. Mijeloidne ćelije uključuju monocite, makrofage, neutrofilne, bazofilne granulocite, eozinofile, eritrocite i megakariocite do trombocite. Limfoidne ćelije uključuju T–, B-ćelije, prirodne ćelije ubice i urođene limfoidne ćelije. Definicija hematopoetskih matičnih ćelija razvila se otkako su HSC prvi put otkriveni u 1961.[4] Hematopoetsko tkivo sadrži ćelije sa dugotrajnim i kratkoročnim kapacitetima regeneracije i predanim multipotentnim, ololigopotentnim i unipotentnim progenitorima. Hematopoetske matične ćelije čine 1:10 000 ćelija u mijeloidnom tkivu.
HSC transplantacije koriste se u liječenju karcinoma i drugih poremećaja imunskog sistema.[5]
Struktura
[uredi | uredi izvor]Hematopoetske matične ćelije su okrugle, nevezane, sa zaobljenim jedrom i niskim omjerom citoplazme i jedra. Po obliku, hematopoetske matične ćelije podsećaju na limfocite.
Lokacija
[uredi | uredi izvor]Prve hematopoetske matične ćelije tokom (mišjeg i ljudskog) embrionaskog razvoja nalaze se u regiji aorta–gonade–mezonefros i vitelusne i pupčane arterije.[6][7][8] Nešto kasnije, HSC se također nalaze u posteljici, žumančanoj vrećici, glavi embriona i fetusoj jetri.[9]
Hematopoetske matične ćelije nalaze se u koštanoj srži odraslih osoba, posebno u karlici, femuru i sternumu. Takođe se nalaze u krvi pupčane vrpce i, u malom broju, u perifernoj krvi.[10]
Matične i progenitorne ćelije mogu se uzeti iz karlice, na grebenu ilijačne kosti, pomoću igle i šprice.[11]
Podtipovi
[uredi | uredi izvor]Jedinica koja formira kolonije je podtip HSC. Ovaj smisao termina razlikuje se od jedinica koja formira kolonije mikroba, što je jedinica brojanja ćelija. Postoje različiti tipovi jedinica koje formiraju kolonije HSC :
- Jedinica koja formira kolonije – granulocit–eritrocit–monocit–megakariocit (CFU-GEMM)
- Jedinica koja formira kolonije – limfocita (CFU-L)
- Jedinica koja formira kolonije – eritrocita (CFU-E)
- Jedinica koja formira kolonije – granulocita makrofaga (CFU-GM)
- Jedinica koja formira kolonije – megakariocita (CFU-Meg)
- Jedinica koja formira kolonije – bazofila (CFU-B)
- Jedinica koja formira kolonije – eozinofila (CFU-Eos)
Gore navedeni CFU-i zasnovani su na ćelijskim linijama. Još jedan CFU, jedinica za formiranje kolonije – slezenska (CFU-S), bila je osnova formiranja klonskih kolonija in vivo, koja ovisi o sposobnosti infuzijskih ćelija koštane srži da dovedu do klonova zrelih hematopoetskih ćelija u slezeni ozračenih miševa nakon 8 do 12 dana. Korišten je u velikoj meri u ranim studijama, ali se sada smatra da mjeri zrelije progenitorne ili ćelije koje pojačavaju tranzit, a ne matične ćelije.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Birbrair A, Frenette PS (april 2016). "Niche heterogeneity in the bone marrow". Annals of the New York Academy of Sciences. 1370 (1): 82–96. Bibcode:2016NYASA1370...82B. doi:10.1111/nyas.13016. PMC 4938003. PMID 27015419.
- ^ Dzierzak E, Bigas A (maj 2018). "Blood Development: Hematopoietic Stem Cell Dependence and Independence". Cell Stem Cell. 22 (5): 639–651. doi:10.1016/j.stem.2018.04.015. hdl:10230/36965. PMID 29727679.
- ^ Ottersbach K (april 2019). "Endothelial-to-haematopoietic transition: an update on the process of making blood". Biochemical Society Transactions. 47 (2): 591–601. doi:10.1042/BST20180320. PMC 6490701. PMID 30902922.
- ^ Till JE, McCULLOCH EA (februar 1961). "A direct measurement of the radiation sensitivity of normal mouse bone marrow cells". Radiation Research. 14 (2): 213–22. Bibcode:1961RadR...14..213T. doi:10.2307/3570892. hdl:1807/2781. JSTOR 3570892. PMID 13776896.
- ^ "5. Hematopoietic Stem Cells". Stem Cell Information. National Institutes of Health, U.S. Department of Health and Human Services. 17. 6. 2011. Arhivirano s originala, 29. 9. 2015.
- ^ de Bruijn MF, Speck NA, Peeters MC, Dzierzak E (juni 2000). "Definitive hematopoietic stem cells first develop within the major arterial regions of the mouse embryo". The EMBO Journal. 19 (11): 2465–74. doi:10.1093/emboj/19.11.2465. PMC 212758. PMID 10835345.
- ^ Medvinsky A, Dzierzak E (septembar 1996). "Definitive hematopoiesis is autonomously initiated by the AGM region". Cell. 86 (6): 897–906. doi:10.1016/s0092-8674(00)80165-8. hdl:1765/57137. PMID 8808625. S2CID 3330712.
- ^ Ivanovs A, Rybtsov S, Welch L, Anderson RA, Turner ML, Medvinsky A (novembar 2011). "Highly potent human hematopoietic stem cells first emerge in the intraembryonic aorta-gonad-mesonephros region". The Journal of Experimental Medicine. 208 (12): 2417–27. doi:10.1084/jem.20111688. PMC 3256972. PMID 22042975.
- ^ Dzierzak E, Speck NA (februar 2008). "Of lineage and legacy: the development of mammalian hematopoietic stem cells". Nature Immunology. 9 (2): 129–36. doi:10.1038/ni1560. PMC 2696344. PMID 18204427.
- ^ "Cord Blood 2.0: Umbilical Cord Stem Cell Banking - Americord". cordadvantage.com. Arhivirano s originala, 23. 6. 2014.
- ^ "Bone Marrow Transplant Process". Mayo Clinic. Pristupljeno 18. 3. 2015.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]Šablon:Mijeloidne krvne ćelije i plazma Šablon:Limfociti Šablon:Matične ćelije
