Izvorni kôd stranice Alhambra

[[Datoteka:Dawn Charles V Palace Alhambra Granada Andalusia Spain.jpg|mini|200px|Alhambra]]
'''Alhambra''' ([[Arapski jezik|arapski]]: الْحَمْرَاء‎, Al-Ḥamrā', doslovno "crvena"), jest palata i kompleks utvrđenja koji zauzima vrh brda Assabica na jugoistočnoj granici grada [[Granada]], sada u autonomnoj zajednici [[Andaluzija]], u [[Španija|Španiji]]. Prvobitno je izgrađena kao mala utvrda 889. godine na ostacima [[Rimsko carstvo|rimskih]] utvrda. Zatim je u velikoj mjeri bila zapuštena, sve dok [[Nasridi|nasridski]] [[emir]] [[Muhamed I, ibn Nasr]] nije naredio da se njene ruševine obnove sredinom 13. vijeka. On je pripadao [[Mauri|maurskim]] vladarima [[Emirat Granada|Emirata Granada]] u [[El-Andaluz]]-u. Nešto kasnije, isti vladar je dao da se izgradi današnja palata i tvrđava. U svojoj kompletnoj formi se nazivala "''Calat Alhambra''" (الْقَلْعَةُ ٱلْحَمْرَاءُ, Al-Qal'at al-Ḥamrā' , "crvena tvrđava"). Godine 1333. [[Sultan Jusuf I od Granade]] je dao da se preinači u kraljevsku palatu.<ref>{{cite web |title=Alhambra - historical introduction |url=http://www.alhambradegranada.org/en/info/historicalintroduction.asp |access-date=2. 1. 2013}}</ref>

Maurske palate Alhambre su sagrađene za posljednje muslimanske emire (vladare) u Španiji, a koje su služile kao dvor dinastiji Nasrida. Nakon [[Rekonkvista|Rekonkviste]] od strane "katoličkih monarha" ([[Španski jezik|špa.]] "reyes católicos") 1492., Alhambra je postala kraljevski dvor [[Ferdinand II, kralj Aragonije|Ferdinanda II]] i [[Izabela I, kraljica Kastilje|Isabelle I]], a palate su djelomično izmijenjene u [[Renesansa|renesansnom]] stilu. To je i mjesto gdje je [[Kristofor Kolumbo]] dobio kraljevsku potvrdu za svoja putovanja do [[Amerika|Amerike]]. 
Godine 1526. [[Karlo V, car Svetog Rimskog Carstva|Karlo V]] dao je da se izgradi nova [[Palata Karla V|renesansna palata]] (u okviru  [[Nasridi|nasridskog]] utvrđenja Alhambra), koja bi bolje odgovarala caru [[Sveto Rimsko Carstvo|Svetog Rimskog Carstva]] u revolucionarnom [[Manirizam|manirističkom]] stilu pod utjecajem [[Humanizam|humanističke]] [[Filozofija|filozofije]], koja je u izravnoj suprotnosti s arhitekturom nasridske Andaluzije. Međutim, na kraju nikada nije bila završena zbog [[Pobuna Maura u Alpujarrasu (1568–71)|pobune Maura u Granadi]].
Nakon što je vijekovima bila zapuštena, zgrade su nastanili [[Skvotiranje|skvoteri]]. Alhambra je ponovo otkrivena nakon poraza [[Napoleon]]a, koji je prije toga izvršio odmazdu uništavanjem jednog dijela ove građevina. Alhambra je ponovno "otkrivena" u 19. vijeku od strane evropskih naučnika i turista, pa je tada počela i obnova.

To je sada jedna od glavnih turističkih atrakcija Španije, pokazujući najpoznatiju i najvažniju građevinu [[Islamska arhitektura|islamske arhitekture]], zajedno sa kršćanskim zgradama i baštenskim intervencijama iz 16. vijeka i poslije.
Alhambra je mjesto [[Svjetska kulturna baština|Svjetske kulturne baštine]] [[UNESCO]]-a, a bila je i nadahnuće za mnoge priče i pjesme.<ref name=UNESCO>{{cite web |title=Alhambra, Generalife and Albayzín, Granada|url=http://whc.unesco.org/en/list/314 |work=World Heritage List |publisher=UNESCO |access-date=13. 1. 2013}}</ref>

Maurski pjesnici opisali su Alhambru kao "biser u smaragdima", što je bila [[aluzija]] na boju njenih zgrada i šume oko ove građevine. Kompleks ove palate dizajniran je tako da ima na umu planinsko područje i razmatrani su mnogi oblici tehnologije. Park (Alameda de la Alhambra), koji u proljeće je obično bio obrastao divljim cvijećem i travom, Mauri su zasadili [[ruža]]ma, narandžama i [[Mirta|mirtom]]. Međutim, najkarakterističnija osobina ovog parka je gusto drvo engleskih [[Brijest (biljka)|brijestova]] koje je 1812. godine donio [[vojvoda od Wellingtona]]. Park ima mnoštvo [[slavuj]]a i obično je ispunjen zvukom tekuće vode iz nekoliko fontana i kaskada. Oni se snabdjevaju preko kanala dužine 8&nbsp;km, koji je povezan sa rijekom [[Darro (rijeka)|Darro]] kod manastira ''Jesus del Valle'' iznad Granade.

Uprkos dugom vremenskom periodu tokom kojeg je bila izložena zanemarivanju, vandalizmu i nekim nepromišljenim obnavljanjima, Alhambra ostaje kao netipičan primjer [[Islamska umjetnost|Islamske umjetnosti]] u svojim završnim evropskim fazama. Ostala je relativno nepromijenjena izravnim [[Bizantijska umjetnost|bizantijskim utjecajima]] pronađenim u [[Velika džamija u Córdobi|Velikoj džamiji u Córdobi]]. Većina zgrada u palati je četverougaona, sa svim prostorijama koje se otvaraju do središnjeg dvora. Cijela građevina je dostigla sadašnju veličinu jednostavno postepenim dodavanjem novih građevina, dizajniranih na istom principu, mada u različitim dimenzijama i međusobno povezanih manjim sobama i prolazima. Alhambru su proširili muslimanski vladari koji su živjeli u ovoj građevini. Međutim, svaki novi dio koji je bio dodan, slijedio je dosljednu temu "raj na zemlji". [[Arkada (arhitektura)|Arkade]] sa [[stub]]ovima, fontane sa tekućom vodom i [[Refleksija|reflektujući]] bazeni korišteni su kako bi se dodala [[Estetika|estetska]] i funkcionalna složenost, a spoljašnjost je ostala jednostavna i stroga. Sunce i vjetar su slobodno prihvaćeni. Plava, crvena i zlatnožuta (sve pomalo izblijedjele zbog dugotrajne izloženosti zubu vremena) su boje koje su se uglavnom koristile.

Ukrasi se nalaze na gornjim dijelovima zidova, sa naptisima na [[Arapski jezik|arapskom jeziku]] - uglavnom pjesama [[Ibn Zamrak]]a i drugih koji hvale palatu - koji se dobro uklapaju u geometrijske obrasce s biljnom pozadinom postavljenom na [[Arabeska|arabesku]] ("Ataurique"). Veći dio ovih ukrasa urađen je od uklesane [[Štuko|štukature]] ([[gips]]a), a ne od kamena. [[Mozaik|Mozaici]] pločica ("alicatado"), sa složenim [[Matematika|matematičkim]] uzorcima ("tracería", najpreciznije "lacería"), uglavnom su korišteni kao paneli za donji dio. Slični dizajni prikazani su na drvenim stropovima ([[Alfarje (arhitektura)|alfarje]]).<ref name="EB">Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Alhambra, The" . Encyclopædia Britannica. 1 (11th ed.). Cambridge University Press. str. 656–658.</ref> [[Mukarna (arhitektura)|Mukarne]] su najviše zastupljene kod ukrašavanja svodova sa štukaturama, a neki od najbolje urađenih primjera ove [[Kupola|kupole]] nalaze se u dvoranama [[Lavlji dvorac (Alhambra)|Lavljeg dvorca]]. Kompleks palate je dizajniran u nasridskom stilu, posljednjem procvatu islamske umjetnosti na [[Pirenejsko poluostrvo|Pirinejskom poluostrvu]], koji je imao veliki utjecaj na područje [[Magrib]]a sve do današnjih dana, kao i na savremenu [[Mudéjar]] umjetnost, koja je karakteristična po svojim zapadnjačkim elementima preuzetim iz islamske arhitekture i umjetnosti i široko popularne tokom [[Rekonkvista|rekonkviste]] u Španiji.
[[Datoteka:GranadaAlhambra2010Video.ogg|mini|Alhambra (2010).]]
== Historija ==
[[Datoteka: Alhambra Gatehouse.jpg|lijevo|thumb|200px|Kula pravde (''Puerta de la Justicia'') je originalna ulazna kapija u Alhambru, koju je Jusuf I dao da se izgradi 1348.]]
Do kraja muslimanske vladavine u Španiji Alhambru su izgradili sultani Granade Jusuf I (1333-1353) i [[Muhamed V od Granade]] (1353-1391), a predstavlja odraz kulture u posljednjim vijekovima muslimanske vladavine u Al Andalus, svedena na Nasridski emirat Granade. To je bilo mjesto gdje su se umjetnici i intelektualci sklonili tokom rekonkviste i vojnih pobjeda španskih hrišćana nad Al Andalusom. Alhambra objedinjuje prirodne kvalitete sa izgrađenim strukturama i vrtovima, a svjedoči o maurskoj kulturi u Španiji i vještinama muslimanskih, jevrejskih i hrišćanskih zanatlija, obrtnika i graditelja njihovog doba.

Bukvalni prevod Alhambre, "crvena", odražava boju crvene [[Glina|gline]] iz okruženja od koje je napravljena utvrda. Zgrade Alhambre su prvobitno okrečene; međutim, zgrade koje se danas vide su crvenkaste. Drugi mogući izvor imena je plemenska oznaka dinastije Nasrid, poznata kao Banu al-Ahmar arapski: Sinovi Crvenog, dio arapskog [[Kahtani]] plemena [[Banu Khazraj]], koji vode porijeklo iz južnih dijelova [[Arabija|arabijskog poluostrva]]. Jedan od ranih Nasridovih predaka je dobio nadimak Jusuf Al Ahmar (Jusuf Crveni) i stoga je Nasrid dio Banu Khazraja preuzeo ime Banu al-Ahmar.
[[Datoteka:Detalle de la pared de la Sala del Mexuar. La Alhambra, Granada.«Sólo Dios es vencedor».JPG|thumb|200px|desno|Detalj [[Islamska kaligrafija|islamske kaligrafije]] iz Mexuar dvorane sa arapskim citatom iz [[Kur'an]]a: و لا غالب إلا الله (bosanski, "Nema pobjednika osim Allaha".]]
[[Datoteka:Patio de los leones.jpg|thumb|200px|lijevo|[[Lavlje predvorje]] u Alhambri.]]

Prvo pominjanje Qal'at al-Hamre bilo je tokom borbi između [[Arapi|Arapa]] i [[Muladije|Muladija]] (ljudi mješovitog arapskog i evropskog porijekla) tokom vladavine [[Abdulah ibn Muhamed al-Umawi|Abdulaha ibn Muhameda al-Umawija]] (888–912). U jednom posebno žestokom i krvavom sukobu, Muladije su nanijele veliki poraz Arapima, koji su tada bili prisiljeni da se skrase u jednostavno izgrađenom crvenom dvorcu u provinciji Elvira, koji se trenutno nalazi u Granadi. Prema sačuvanim dokumentima iz tog vremena, crveni dvorac je bio prilično mali, a njegovi zidovi nisu bili u stanju da odvrate moguće vojne osvajače. Dvorac je tada bio uglavnom ignorisan sve do 11. vijeka, kada je njegove ruševine obnovio i obnovio [[Samuel ibn Naghrela]], [[vezir]] kod [[emir]]a [[Badis ben Habus]]a iz dinastije [[Ziridi (dinastija)|Zirid]]a iz Al Andalusa, u pokušaju da sačuva malo [[Jevreji|jevrejsko]] naselje koje se također nalazi na prirodnoj visoravni pod nazivom Sabikah.

Ibn Nasr, osnivač dinastije Nasrida, bio je prisiljen pobjeći u grad [[Jaén (Španija)|Jaén]] kako bi izbjegao progon od kastiljskog kralja [[Ferdinand III, kralj Kastilje|Ferdinanda III]] i pristalica [[Reconquista|reconquiste]] koji su radili na okončanju vladavine Maura u Španiji. Nakon povlačenja u Granadu, Ibn-Nasr se nastanio u palati ''Badis ben Habus'' u Alhambri. Nekoliko mjeseci kasnije počeo je graditi novu Alhambru koja bi bila pogodna za rezidenciju sultana. Prema arapskom rukopisu objavljenom pod pseudonimom ''Anónimo de Granada y Copenhague'':

{{Citat|Ove godine, 1238 Abdallah ibn al-Ahmar popeo se na mjesto zvano "Alhambra", pregledao ga, položio temelje dvorca i ostavio nekoga zaduženog za njegovu izgradnju ...}}

Dizajn je obuhvatao planove za 6 palata, od kojih je 5 grupisano u sjeveroistočnom kvadrantu, formirajući kraljevsku četvrt, 2 kružna tornja i brojne banje. Tokom vladavine dinastije Nasrida, Alhambra je pretvorena u [[palatin]]ski grad za visoke zvaničnike, kompletan sa sistemom za navodnjavanje sastavljenim od više [[vodotok]]a ([[acequia]]) za navodnjavanje vrtova [[Generalife]] koji se nalaze izvan tvrđave. Prije toga, stara struktura Alhambre bila je ovisna o kišnici sakupljenoj iz [[Cisterna|cisterne]] i od onoga što se moglo sakupiti iz Albaicina. Izgradnjom Sultanovog kanala učvršćen je identitet Alhambre kao grada-palate, a ne obrambene i [[Askeza|asketske]] strukture. [[Hidraulika|Hidraulični]] sistem uključuje dva duga kanala za vodu i nekoliko sofisticiranih uređaja za podizanje kako bi se voda dovela na plato.<ref>{{Cite journal|last=García-Pulido|first=Luis José|date=20. 6. 2016|title=The Mastery in Hydraulic Techniques for Water Supply at the Alhambra|url=https://academic.oup.com/jis/article/27/3/355/2458957|journal=Journal of Islamic Studies|language=en|volume=27|issue=3|pages=355–382|doi=10.1093/jis/etw016|issn=0955-2340}}</ref>
[[Datoteka:Atauriques.jpg|thumb|upright|lijevo|Detalj sa ukrasnim arabeskama.]]
[[Datoteka:Weeks Edwin Lord A Court in The Alhambra in the Time of the Moors.jpg|thumb|desno|''Dvorac Alhambra za vrijeme vladavine Maura'', slika Edwina Lorda Weeksa iz 1876.]]
Posljednji nasridski sultan, [[Muhamed XII iz Granade]], predao je [[Granadski Emirat]] 1492. godine. Alhambra nije bila napadnuta kada su [[katolički kraljevi]] (Reyes Católicos), pod vođstvom Ferdinanda II od Aragonije i kraljice Izabele I od Kastilje osvojili okolna područja uz upotrebu ogromnog broja vojnika.

Dekoracija unutar palata potječe iz posljednjeg velikog razdoblja andaluzijske umjetnosti u Granadi. Uz malo [[Bizantijska umjetnost|vizantijskog]] utjecaja savremene [[Abasidska arhitektura|abasidske arhitekture]], umjetnici su beskrajno stvarali iste forme i trendove, stvarajući novi stil koji se razvio tokom dinastije Nasrida. Nasridi su slobodno koristili sve stilske elemente koji su nastali i razvili tokom osam vijekova muslimanske vladavine na poluostrvu, uključujući [[Maurski luk (arhitektura)|Maurski luk]] u obliku potkovice, Almohadske sebke (rešetke u obliku [[romb]]ova, Almoravidsku palmu i njihove jedinstvene kombinacije. Također, tu su i inovacije kao što su ukošeni lukovi i [[Mukarna|mukarne]] ([[stalaktit]]ne dekoracije stropova). Strukturno, dizajn je jednostavan i ne izaziva značajne inovacije. Umjetnički prijatna za oko, ova građevina je sve do [[Rekonkvista|rekonkviste]] bila ad hoc strukturno dograđivana i oslanjala se na vještine predmetnih zanatlija i radnika.

[[Stub]]ovi i mukarne pojavljuju se u nekoliko prostorija, a unutrašnjost brojnih palata ukrašena je arabeskama i [[Kaligrafija|kaligrafijom]]. Ukrasne arabeske u unutrašnjosti pripisuju se, između ostalih, sultanima, Jusufu I, Muhamedu V i [[Ismail I, sultan od Granade|Ismailu I, sultanu od Granade]].
Poslije hrišćanskog osvajanja 1492. godine, osvajači su počeli da mijenjaju Alhambru, koja je tada bila ispunjena izbjeljivačima zidova u unutrašnjim prostorijama, zamagljenim slikama i pozlatama, a namještaj je bio prljav, rastrgan ili uklonjen. 
[[Karlo V, car Svetog Rimskog Carstva|Karlo V]] (1516–1556) obnovio je dijelove Alhambre u renesansnom stilu tog vremena i uništio veći dio zimskog dvora kako bi napravio prostor za građevinu u renesansnom stilu koja nikada nije dovršena. [[Filip V, kralj Španije|Filip V]] (1700–1746) italijanizovao je sobe i dovršio svoju palatu usred onoga što je bila maurska zgrada, a imao je izgrađene pregrade koje su blokirale čitave prostorije. 
Tokom narednih stoljeća primjerci maurske umjetnosti u Alhambri su bili dodatno oštećeni, a 1812. godine neke od kula su uništili [[Francuzi]] pod komandom grofa [[Horace Sébastiani|Horace Sebastianija]]. Godine 1821. zemljotres je prouzrokovao dodatnu štetu. Restauratorske radove je 1828. godine izveo arhitekta José Contreras, po nalogu koji je 1830. dao kralj [[Ferdinand VII, kralj Španije|Ferdinand VII]]. Nakon smrti Contrerasa 1847. godine, radove na obnovi su nastavili njegov sin Rafael (umro 1890) i njegov unuk.<ref name="EB"/> Posebno je zapažena intervencija Leopolda Torresa Balbasa 1930-ih: mladi arhitekta "otvorio je arkade koje su bile zazidane, ponovno otkopao bazene zatrpane zemljom, zamijenio nedostajuće keramičke pločice, dovršio natpise kojima su nedostajali dijelovi ožbukanih natpisa, te je postavio strop u još nedovršenoj palati Karla V ".<ref>''Envisioning Islamic Art and Architecture'' (ed. David J. Roxburgh). BRILL, 2014. {{ISBN|9789004280281}}. str. 18-19.</ref>

== Plan ==
[[Datoteka:Map of alhambra sp.svg|thumb|250px|lijevo|Današnji izgled plana Alhambre.]]
Prema mišljenju sadašnjeg arhitekte ovog grada, Pedra Salmerona Escobara, Alhambra je evoluirala organski tokom nekoliko vijekova iz drevne tvrđave na vrhu brežuljka koju je definisao uski rt koji je isklesan uz rijeku [[Daro]] i gledao na Vegu ili ravnicu oko Granade dok se spušta sa [[Planinski lanac|planinskog lanca]] [[Sierra Nevada (Španija)|Sierra Nevade]]. Crvena zemlja od koje je izgrađena tvrđava je zrnati agregat koji se drži zajedno sa medijem crvene [[Glina|gline]], koja daje slojevitu opečenu i kamenu ojačanu konstrukciju (tapialni kalikastrado) svojom karakterističnom nijansom i nalazi se u korijenu imena ''Crveno brdo''

Ovaj grubi zemljani materijal u suprotnosti je sa zapanjujućim finim bijelim štukaturama od [[alabaster]]a poznatih enterijera. Voda od otopljenog snijega iz ''Snježnih planina'' je dovedena preko lučnoga svoda na istočnom vrhu Torre del Agua (bosanski, Vodeni toranj) i kanalisana kroz citadelu putem složenog sistema provodnika (acequia) i rezervoara vode (los albercones) koji stvaraju poznatu međuigru svjetla, zvuka i površine. 
[[Datoteka:Alhambra_2015_004.jpg|thumb|upright|Arhitektonski plan Nasridske Palate, Alhambra, 1889. 
{{legend|#ce878b|Palate ambasadora}}
{{legend|#7eca8a|Palata lavova}}
{{legend|#f9f89e|Mexuar}}
{{legend|#8590f9|Vrt Lindajar i kasnije prebivalište Emira.}}
]]
Alhambra je dugačka oko 740 metara i ima najveću širinu od 205 metara. Prostire se od zapada prema sjeverozapadu do istoka i jugoistoka i prostire se na površini od oko 142.000 m<sup>2</sup> ili 35 hektara.<ref>{{cite web|title=Alhambra, Granada, Spain|url=https://www.airpano.com/360Degree-VirtualTour.php?3D=Alhambra-Granada-Spain|website=AirPano|access-date=23. 1. 2017}}</ref> Najzapadnija značajna građevina Alhambre je Alcazaba (citadela), snažno utvrđeno mjesto izgrađeno da zaštiti izvorne post-rimske četvrti Iliberri, sada "Centro", i Gárnata al-yahūd ("Granada Jevreja"), sada Realejo, i maursko predgrađe El [[Albayzín]].

Zbog [[Turizam|turističke]] potražnje, današnji pristup lokalitetu Alhambra je u suprotnosti sa prvobitnim redoslijedom koji je polazio od glavnog ulaza preko Puerta de la Justicia (Vrata pravde) do velikog [[sokak]]a (''souqa'') ili javne tržnice ispred Alcazabe, sada podijeljene i zaklonjene tokom kasnijeg hrišćanskog razvojnog doba. Iz Puerta del Vino (Vinske kapije) vodila je ulica Calle Real (Kraljevska ulica) koja je dijelila Alhambru duž aksijalnog glavnog prilaza ka južnoj stambenoj četvrti, sa [[džamija]]ma, [[hamam]]ima (kupalištima) i različitim funkcionalnim objektima. Tu je i veći sjeverni dio Alhambre u kojem se nalazi nekoliko palata plemstva s velikim uređenim vrtovima koji su nadgledali Albayzin. Sve je to bilo podređeno velikoj kuli ambasadora u ''Palacio Comaresu'', koja je služila kao dvorska dvorana i tronska dvorana sa tri lučna prozora koja dominiraju gradom. Privatni, unutrašnji svijet ''Palacio de Los Leones'' (palata lavova) prati javne prostore pod pravim uglom (vidi ilustraciju plana), ali je prvobitno bio povezan samo sa upotrebom kraljevskih kupatila. Središte ''Ajšine sobe'' služi kao izvrsno ukrašeno mjesto sa naglaskom na [[Meditacija|meditaciju]] i autoritet s pogledom na profinjenu baštu ''Lindaraje/Daraxe'' prema gradu.

Ostatak platoa sastoji se od više ranijih i kasnije dograđenih maurskih palata, okruženih utvrđenim zidom, s trinaest odbrambenih kula, od kojih su neke poput ''Torres de la Infanta'' i ''Cattiva'' koje sadrže razrađene vertikalne palate u minijaturi. Rijeka Darro prolazi kroz klanac na sjeveru i dijeli plato od okruga Albaicín u Granadi. Slično tome, dolina Assabice, koja sadrži park Alhambra, leži na zapadu i jugu, a izvan te doline, gotovo paralelni greben Monte Maurora ga odvaja od okruga Antekeruela. Još jedan klanac ga odvaja od Generalifea, letnjih vrtova emira. Escobar napominje da kasnija sadnja listopadnih [[Brijest (biljka)|brijest]]ova zamagljuje ukupni pogled na arhitektonski raspored Alhambre, tako da je bolji pregled izvornog pejzaža uočljiv zimi kada opadne lišće sa drveća.<ref name="Salmerón_III">Salmerón Escobar, Pedro (2007). The Alhambra: Structure and Landscape. La Biblioteca de la Alhambra. Translated by Diana Kelham. {{ISBN|9788461181230}}.</ref>

== Glavne građevine ==
{{multiple image
 | width = 175
 | image1 = Alhambra before adornments started.jpg
 | alt1 = 19th century
 | image2 = Alhambra, Alcazaba, Torre Quebrada 01 (4392663424).jpg
 | alt2 = 21st century 
  | footer = <center>Citadela prije i poslije obnove u 20. vijeku.</center>
}}

Alhambra podsjeća na mnoga srednjovjekovna hrišćanska uporišta u svom trostrukom aranžmanu kao dvorac, palata i stambeni dodatak za podređene. [[Alkazaba]] ili citadela, njen najstariji dio, izgrađen je na izolovanom i strmom priobalju koje završava plato na sjeverozapadu. Ostali su samo masivni vanjski zidovi, kule i bedemi. Na stražarskoj kuli, 25 metara visoka ''Torre de la Vela'', zastava kralja Ferdinanda i kraljice Isabelle po prvi put je bila podignuta kao simbol španskog osvajanja Granade 2. januara 1492. Kupola koja sadrži veliko zvono dodata je u 18. vijeku i obnovljena je nakon što je oštećena gromom 1881. godine. Iza Alcazabe nalazi se palata maurskih vladara, Nasridske palate ili Alhambra, a iza toga je Alhambra Alta (Gornja Alhambra), koja je prvobitno bila nastanjena stranim zvaničnicima i dvorjanima.

Pristup od grada do parka Alhambra pruža ''Puerta de las Granadas'' (Kapija [[nar]]a), trijumfalni luk iz 15. vijeka. Strmi uspon vodi pored stuba Karla V, česme podignute 1554. godine, pa sve do glavnog ulaza u Alhambru. Ovo je Puerta de la Justicia (Kapija pravde), masivni prolaz u obliku potkovice koji je nadvišen četvrtastom kulom i koji su Mauri koristili kao neformalni sud. [[Hamsa (talisman)|Hamsa]] (Fatimina ruka), s ispruženim prstima kao talisman protiv [[Zlobno oko|zlobnog oka]], uklesana je iznad ove kapije na vanjskoj strani, dok ključ, simbol autoriteta, zauzima odgovarajuće mjesto u unutrašnjosti. Uski prolaz vodi do ''Plaze de los Aljibes'' (Mjesto [[Cisterna|cisterni]]), širokog otvorenog prostora koji dijeli Alcazabu od maurske palate. Lijevo od prolaza uzdiže se ''Torre del Vino'' (vinski toranj), koji je bio sagrađen 1345. godine i korišten u 16. vijeku kao podrum.

=== Palata Karla V ===
[[Datoteka:Patio Paleis Karel V.jpg|thumb|250px|desno|Dvorište Palate Karla V.]]
Na desnoj strani je [[palata Karla V]], manja [[Renesansa|renesansna]] zgrada, za čiju izgradnju je bio srušen dio Alhambre, zajedno sa prvobitnim glavnim ulazom.
To je dvospratna, skoro kubična zgrada izgrađena oko kružnog dvorišta koju je Karlo V dao da se izgradi 1527. godine, a koja nikada nije do kraja završena. Poslije vijekova kao ruinirana zgrada, palata je dobila krov tek u 20. vijeku. Od 1958. tu se nalaze Muzej likovnih umjetnosti i Muzej Alhambre. Na sjeveroistočnom uglu palate nalazi se osmerokutna kapela, koja je možda inspirisana [[Aachenska katedrala|Aachenskom katedralom]], u kojoj se 1520. godine krunisao Karlo V.
[[Reljef (umjetnost)|Reljefi]] na zapadnom portalu prikazuju savremene bitke na osnovi Machucas dizajna.

=== Kraljevski kompleks ===
[[Datoteka:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 17-22-07.jpg|mini|desno|250px|Palata mirti (Patio de los Arrayanes).]]
Kraljevski kompleks (Plaza de Nazaríes) sastoji se od tri glavna dijela: ''Mexuar'', ''Serallo'' i ''[[Harem]]''. ''Mexuar'' ima skroman dekor i sadrži funkcionalna područja za poslovanje i administraciju. Ukrasne arabeske su bile korištene za ukrašavanje površina u Mexuaru. Plafoni, podovi i obloge su izrađeni od tamnog drveta i oštri su u odnosu na bijele zidove od gipsa. ''Serallo'' je izgrađen za vrijeme vladavine Jusufa I u 14. vijeku, a sadrži ''Patio de los Arrayanes'' (Palata mirti). Jarko obojeni interijeri imali su dado panele, ukrasne [[jeseríja]] štukature, azulejo, kedar i artesonado. Artesonado su visoko dekorativni stropovi i ostala stolarija. ''Harem'' je također bogato ukrašen i sadrži prostorije za život supruga i ljubavnica arapskih monarha. Ovo područje sadrži kupatilo sa tekućom vodom (hladnom i toplom), kupke i vodu pod pritiskom za tuširanje. Kupaonice su bile otvorene prema vani kako bi se omogućilo osvjetljenje i zrak.

=== Palata mirti ===
{{Glavni|Palata mirti}}
Sadašnji ulaz u ''Palacio Arabe'' (Arapska palata, ''Casa Real'') nalazi se na malim vratima koja su preko koridora povezana sa ''Patio de los Arrayanes'' (Dvor mirti), koji se naziva i ''Patio de la Alberca'' (Dvor blagoslova ili Dvor ribnjaka), od arapske riječi birka, ([[Bosanski jezik|bosanski]]:bazen). Birka je pomagala da se hladi palata i predstavljala je simbol moći. Pošto je vode obično bilo  nedovoljno, tehnologija koja je bila potrebna da bi se ovi bazeni držali punim, bila je skupa i teška. Ovaj teren je dug 42 m, širok 22 m, a u središtu je veliki ribnjak postavljen u mramornom pločniku, pun zlatnih ribica i sa mirtama koje rastu duž njegovih strana. Na sjevernoj i južnoj strani su galerije, čija je južna galerija visoka 7 m i poduprta mramornom kolonadom. Ispod njega desno, bio je glavni ulaz, a iznad njega tri prozora s lukovima i minijaturnim stupovima. Sa ovog dvora vide se zidovi ''Torre de Comares'' kako se dižu iznad krova na sjeveru i odražavaju se u jezeru.<ref name=Smarth>{{cite web |last=Mirmobiny |first=Shadieh |title=The Alhambra |url=http://smarthistory.khanacademy.org/alhambra.html |publisher=[[Smarthistory]] at [[Khan Academy]] |access-date=26. 2. 2013 |archive-date=4. 3. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130304063807/http://smarthistory.khanacademy.org/alhambra.html |url-status=dead }}</ref>
=== Dvorana ambasadora ===
[[Datoteka:Techo del Salón de Embajadores (la Alhambra), Granada.jpg|thumb|desno|Strop dvorane ambasadora.]]
''Salon de los Embajadores'' (Dvorana ambasadora) je najveća prostorija u Alhambri i zauzima cjelokupnu površinu ''Torre de Comares''. To je kvadratna prostorija sa stranama dužine 12 m, dok je središte [[Kupola|kupole]] visoko 23 m. To je bila velika sala za prijem, a sultanov tron je bio postavljen nasuprot ulaza. Velika sala projektuje se sa zidova palate, pružajući pogled u tri pravca. U tom smislu, to je bio "mirador" iz kojeg su stanovnici palate mogli gledati prema okolnom pejzažu. [13] Pločice su skoro 1,2 m visoke i obojene, a boje se razlikuju u intervalima. Nad njima je niz ovalnih medaljona sa natpisima, isprepletenih cvijećem i lišćem. Ima devet prozora, po tri na svakoj fasadi, a plafon je ukrašen bijelim, plavim i zlatnim umetcima u obliku krugova, kruna i zvijezda. Zidovi su prekriveni raznovrsnim štukaturama, koje okružuju mnoge drevne štitove.

=== Lavlje predvorje i fontana ===
{{Glavni|Lavlje predvorje}}
[[Datoteka:Alhambra-Granada-2003.jpg|thumb|300px|lijevo|Dvor lavova, primjer islamske maurske arhitekture i dizajna vrta.]]
Lavlje predvorje (Patio de los Leones) je duguljasto dvorište, dužine 35 m, širine 20 m, okruženo niskom galerijom na 124 bijele mramorne kolone. Na svakom kraju prolazi paviljon sa filigranskim zidovima i svijetlim kupolastim krovom. Trg je popločan obojenim pločicama i kolonadom sa bijelim mramorom, dok su zidovi prekriveni 1,5 metra od zemlje plavim i žutim pločicama, s granicom iznad i ispod emajliranog plavom i zlatnom bojom. Stupovi koji podržavaju krov i galeriju su nepravilno postavljeni. Krase ga sorte lišća i drugih ukrasnih detalja, a na svakom luku nalazi se veliki kvadrat od štukature arabeske. Iznad stubova je još jedan štukaturni kvadrat filigranskog rada.<ref name="SH">{{cite book |last1=Al-Hassani |first1=Salim T.&nbsp;S. |last2=Woodcock |first2=Elizabeth |last3=Saoud |first3=Rabah |year=2007 |title=1001 Inventions: Muslim Heritage in our World |url=https://archive.org/details/1001inventionsmu0000unse |edition=2nd |publisher=Foundation for Science Technology and Civilisation |location=Manchester, UK |isbn=978-0-9552426-1-8 |ref=harv}}</ref>

==== Lavlja fontana ====
U središtu dvorišta je ''Lavlja fontana'', gdje je alabaster bazena podržan sa figurama od dvanaest lavova u bijelom [[mramor]]u, koje nisu dizajnirane sa skulpturalnom preciznošću, već kao simboli snage, moći i suvereniteta. Svaki sat bi jedan lav proizvodio vodu iz svojih usta. Na rubu velike fontane nalazi se pjesma koju je napisao Ibn Zamrak.  U njegovoj pjesmi se hvali ljepota fontane i moć lavova, ali se opisuju i njihovi genijalni hidraulički sistemi i kako su oni zapravo radili, što je zbunilo sve one koji su ih vidjeli.
<ref name="SH"/>
=== Dvorana Abencerrajes ===
[[Datoteka:Abencerrajes.jpg|thumb|250px|desno|"Pčelinji sać" "stalaktit," ili "[[mozarapski]]" svod u Dvorani Abencerrajes.]]
''Sala de los Abencerrajes'' (Dvorana Abencerraga) dobila je ime po legendi prema kojoj je Boabdila, otac posljednjeg sultana Granade, pozvao glavne predstavnike porodice Abencerrag na banket, te ih je u toj dvorani masakrirao. Ova prostorija je izgrađena u obliku savršenog kvadrata, sa uzvišenim [[kupola]]ma i prozorima u njenoj osnovi. Krov je ukrašen plavom, smeđom, crvenom i zlatnom bojom, a stupovi koji ga podržavaju izviru u obliku luka na veoma lijep način. Nasuprot ovoj dvorani je ''Sala de las dos Hermanas'' (Dvorana dvije sestre), nazvana tako zbog dvije bijele mramorne ploče koje su položene kao dio pločnika. Ove ploče su dimenzija 500 x 220&nbsp;cm.     U središtu ove dvorane nalazi se fontana, a krov - kupola u obliku [[Pčela|pčelinjeg]] saća sa sitnim ćelijama, koje su sve različite i kojih ima oko 5000 - primjer je "stalaktitnog svoda" Maura.

=== Generalife ===
{{Glavni|Generalife}}
Od okolnih zgrada koje su povezane sa Alhambrom, u prvom planu je ''Palacio de Generalife'' ili ''Gineralife'' (arapski: جَنَّة الْعَرِيف‎ Jennat al Arif, bosanski: "Arifov vrt" ili "Vrt arhitekte"). Ova vila je izgrađena početkom 14. vijeka, ali je nekoliko puta bila obnavljana. ''Villa de los Martires'' (Vila za mučenike), na vrhu Monte Maurora, svojim imenom obilježava hrišćanske robove koji su bili prisiljeni izgraditi Alhambru i gdje su bili zatvoreni u podzemnim ćelijama. ''Torres Bermejas'' (Tornjevi Vermiliona), također na Monte Mauroru, dobro su sačuvani primjerci maurskih utvrđenja, sa podzemnim cisternama, štalama, i smještajem za garnizon od 200 ljudi. Nekoliko rimskih grobnica otkriveno je 1829. i 1857. godine u podnožju Monte Maurora.<ref name="EB"/>

=== Ostale znamenitosti ===
Među ostalim znamenitostima Alhambre su ''Sala de la Justicia'' (Dvorana pravde), ''Patio del Mexuar'' (Vijećnica), ''Patio de Daraxa'' (Dvor Vestibula) i ''Peinador de la Reina'' (Kraljičina svlačionica), u kojoj postoji slična arhitektura i dekoracija. Palata i Gornja Alhambra sadrže kupatila, redove spavaćih soba i ljetnikovaca, galeriju šapata i lavirint, te zasvođene grobnice.

Prvobitni namještaj palate predstavljen je jednom od čuvenih Alhambra vaza, veoma velikih hispano-maurskih vaza iz sultanata koje su stajale u nišama oko palate. Ovi poznati primjeri hispano-maurske keramike potječu iz 14. i 15. vijeka. Ona koja je ostala u palati iz 1400. visoka je 1,3 m, sa bijelom pozadinom, a ukras joj je plave, bijele i zlatne boje.

== Alhambra kao inspiracija ==
=== Umjetnost ===
Alhambra je bila, a i danas jeste motiv i kao pozadina u historijskom [[Slikarstvo|slikarstvu]] i kao predmet istraživanja arhitektonskih detalja, kao na primjeru arhitektonskog slikara iz [[Düsseldorf]]a [[Adolf Seel|Adolfa Seela]]. Španski historijski slikar [[Francisco Pradilla y Ortiz]] naslikao ih je u pozadini za njegovu scenu pod nazivom ''Rendición de Granada'' (bosanski: Kapitulacija Granade) 1882. godine.

=== Muzika ===
Radnja "herojskog baleta" pod nazivom ''Zaide, Reine De Grenade'', francuskog [[barok]]nog kompozitora [[Joseph-Nicolas-Pancrace Royer|Josepha-Nicolasa-Pancracea Royera]] (oko 1705–1755), odvija se u Alhambri. Alhambra je bila direktna inspiracija za muzičke kompozicije poput poznate gitarske [[tremolo]] studije [[Francisco Tarrega|Francisca Tarrege]] pod nazivom [[Recuerdos De La Alhambra]] (bosanski:Sjećanja na Alhambru). Tu je i kompozicija [[Claude Debussy|Claudea Debussyja]] za dva [[klavir]]a nastala 1901. godine, ''Lindaraja'', i preludij ''La Puerta Del Vino'', iz druge knjige preludija sastavljenih od 1912. do 1913. godine. [[Isaac Albeniz]] je komponirao klavirsku svitu ''Recuerdos De viaje'', u kojoj se jedan od stavaka u djelu naziva ''En La Alhambra'', dok se u okviru njegove svite [[Iberia (Albéniz)|Iberia]] nalazi djelo pod nazivom "El Albacin". Ovaj španski kompozitor je također komponirao ''Suite Alhambra'', ali je nedovršena. 
Prva noć iz muzičkog djela španskog kompozitora [[Manuel de Falla|Manuela de Fallae]] ''Noći u španskim vrtovima'' ([[Noches en los jardines de España (Manuel de Falla)|Noches en los jardines de España]]) se zove ''En el Generalife'' i muzički opisuje ljetnu palatu Alhambre.
Umjetnička pjesma pod nazivom ''Granada'' [[Meksiko|meksičkog]] kompozitora [[Austin Lara|Agustina Lare]] je danas standardni repertoar svakog [[Opera (muzika)|operskog]] tenora.

=== Književnost ===
Od njene izgradnje, Alhambra je bila predmet pažnje posebno u lirskim tekstovima. U 11. vijeku, dinastija jevrejskog vezira [[Samuel ibn Naghrela|Samuela ibn Naghrele]] ovdje je sagradila palatu. Jevrejski pjesnik [[Solomon ibn Gabirol]], rodom iz [[Malaga|Malage]], govori u svojoj pjesmi o ovoj palati, nesačuvanom prethodniku današnjih palata u Alhambri. Palate Naṣrida koje su sagrađene od 13. vijeka, ukrašene su stihovima pjesnika Ibn Zamraka (14. vijek), a koji su nedavno korišteni kod nekih muzičkih djela.

U 19. vijeku umjetnici [[Romantizam|romantizma]] su pokazali interes za Alhambru. [[François-René de Chateaubriand]] opisuje svoju posjetu Alhambri u svom djelu [[Itinéraire de Paris à Jérusalem]] iz 1811., te [[Les aventures du dernier Abencérage]] (1826.) naglašava važnost Alhambre kao simbola orijentalnih utjecaja na evropsku kulturu. [[Heinrich Heine]] smješta radnju u svom djelu [[Almansor]] (1823.) u Granadi nedugo nakon predaje katoličkim kraljevima. Najveći utjecaj širenja književnog prijema Alhambre kod zapadne publike, odvijao se u pričama [[Washington Irving|Washingtona Irvinga]] čije se prvo izdanje pojavilo 1832. godine. Irving je bio nadahnut da napiše knjigu tokom svog boravka u napuštenim prostorijama Alhambre.

Španski pjesnik [[Federiko García Lorca]], koji je ubijen 1936. godine, dobio je crtež Alhambre na pismu od svog prijatelja "Zalamei", kao i u svojim pjesmama (kao što je "Granada") bavio se ovom građevinom koja je dominirala gradom.

=== Matematika ===
[[Datoteka:Tassellatura alhambra.jpg|thumb|desno|Teselacije poput ove bile su nadahnuće za rad holandskog grafičkog dizajnera i umjetnika Mauritsa Cornelisa Eschera.]]
Keramičke pločice iz Alhambre su izvanredne po tome što sadrže gotovo sve, ako ne i svih sedamnaest dosad poznatih matematički mogućih pozadinskih grupa.<ref>{{cite web |url=http://www.math.nus.edu.sg/aslaksen/teaching/math-art-arch.shtml#Symmetry |title=Mathematics in Art and Architecture |publisher=Math.nus.edu.sg |access-date=4. 4. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150507151115/http://www.math.nus.edu.sg/aslaksen/teaching/math-art-arch.shtml#Symmetry |archive-date=7. 5. 2015 }}</ref> Ovo je jedinstveno dostignuće u svjetskoj arhitekturi. Posjeta holandskog [[Grafički dizajner|grafičkog dizajnera]] i umjetnika [[Maurits Cornelis Escher|Mauritsa Cornelisa Eschera]] 1922. godine, tokom koje je proučavao maursku upotrebu [[simetrija]] u pločicama Alhambre inspirisali su njegov kasniji rad na [[Teselacija|teselaciji]], koju je nazvao "pravilnim dijeljenjem ravnine".<ref>{{cite journal |author=Gelgi, Fatih |url=http://www.fountainmagazine.com/Issue/detail/The-Influence-of-Islamic-Art-on-MC-Escher |title=The Influence of Islamic Art on M.C. Escher |journal=The Fountain |issue=76 |date=juli 2010 |access-date=16. 11. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117020956/http://www.fountainmagazine.com/Issue/detail/The-Influence-of-Islamic-Art-on-MC-Escher |archive-date=17. 11. 2015 }}</ref>

=== Film ===
Film [[El Dorado (film, 1921)|El Dorado]] iz 1921. godine koji je režirao [[Marcel L'Herbier]], sadrži mnoge scene snimljene u palati Alhambra. Ovo je bio prvi put da je jedna filmska kompanija dobila dozvolu za snimanje unutar palate Alhambra. Marcel L'Herbier je dao istaknuto mjesto njenim vrtovima, fontanama i geometrijskim arhitektonskim uzorcima, koji su postali neki od najupečatljivijih scena u ovom filmu.

[[Animirani film]]ovi španskog režisera [[Juan Bautista Berasategui|Juana Bautiste Berasateguija]], kao što su ''Ahmed, El Principe De La Alhambra'' i ''El Embrujo Del Sur'', temelje se na pričama iz djela Washingtona Irvinga pod nazivom [[Priče o Alhambri (knjiga)|Priče o Alhambri]].

Lavlje predvorje je bilo prikazano u filmu [[Assassin's Creed]] iz 2016. kada je sultan Muhamed XII predao "jabuku raja", snažan artefakt u središtu filmske radnje, u zamjenu za siguran povratak svog sina. I Lavlje predvorje i Granadin Albaicin prikazani su u animiranom filmu španskog režisera [[Enrique Gato]]a pod nazivom ''Las aventuras de Tadeo Jones''.<ref>{{cite web|url=https://www.alhambradegranada.org/es/info/noticiasdelaalhambra/Tadeo-Jones-2-ElSecreto-del-Rey-Midas-Alhambra-20170825.asp|title=Se estrena Tadeo Jones 2. El Secreto del Rey Midas, recreada en la Alhambra y en el Albaicín - Noticias de La Alhambra|first=Area25 IT -|last=www.area25.es|date=25. 8. 2017}}</ref>

Fiktivno pozorište na Broadwayu (unutrašnjost se zapravo nalazi u Gradskom pozorištu u [[Auckland]]u, na [[Novi Zeland|Novom Zelandu]]), u kojem je Kong prikazan kao "Osmo čudo svijeta" 2005. u [[King Kong (film iz 2005.)|King Kongu]], a nosi naziv "Alhambra".
<ref>{{cite web |url=http://www.movie-locations.com/movies/k/King_Kong_2005.html |title=King Kong, 2005 |publisher=The Worldwide Guide to Movie Locations |access-date=27. 5. 2017 |archive-date=20. 5. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170520232744/http://www.movie-locations.com/movies/k/King_Kong_2005.html |url-status=dead }}</ref>

Godine 2018. radnja u [[Južna Koreja|južnokorejskoj]] televizijskoj seriji ''Memories of the Alhambra'' smještena je u Granadi. Izvršni direktor investicione kompanije koja je specijalizirana za [[Optika|optičke]] uređaje, putuje u Granadu, u susret kreatoru igre. On se upliće u tajanstveni incident, a granica između stvarnog svijeta i svijeta [[Proširena stvarnost|proširene stvarnosti]] počinje da se zamagljuje.

== Literatura ==
* Fernández Puertas, Antonio (1997). The Alhambra. Vol 1: From the Ninth Century to Yusuf I (1354). Saqi Books. {{ISBN|978-0-86356-466-6}}.
* Fernández Puertas, Antonio (1998). The Alhambra. Vol 2: (1354–1391). Saqi Books. {{ISBN|978-0-86356-467-3}}.
* Fernández Puertas, Antonio (1999). The Alhambra. Vol 3: From 1391 to the Present Day. Saqi Books. {{ISBN|978-0-86356-589-2}}.
* Jacobs, Michael; Fernández, Francisco (2009). Alhambra. Frances Lincoln. {{ISBN|978-0-7112-2518-3}}.
* Steves, Rick (2004). Spain and Portugal 2004, pp.&nbsp;204–205. Avalon Travel Publishing. {{ISBN|1-56691-529-5}}.
* Stewart, Desmond. The Alhambra. Newsweek Publishing, 1974. {{ISBN|0-88225-088-4}}.
* The World Heritage. Istanbul and Cordoba, Vol. #15. Film Ideas, 2008. {{ISBN|1-57557-715-1}}.
{{commonscat|Alhambra}}

== Reference ==
{{refspisak}}

[[Kategorija:Španija]]
[[Kategorija:Islam]]
[[Kategorija:Arhitektura]]
[[Kategorija:Arapska arhitektura]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Španiji]]