Izvorni kôd stranice 2K12 Kub

{{Prijevod}}
{{Infokutija oružje
| naziv                           = 2K12 Kub
| slika                           = SA-6 'KUB' missile system exercise!.jpg
| opis                            =
| u službi                        = [[1970]] - do danas
| korišten od                     = {{ZID|SSSR}}
| ratovi                          = [[Bliskoistočni sukob]],<br> [[Iransko-irački rat]],<br> [[Zalivski rat]],<br> [[Rat u SFRJ]],<br> [[Rat u Iraku 2003.]]
| proizvođač                      = 
| cijena po komadu                =
| broj proizvedenih primjeraka    =
| varijante                       = 2K12 Kub,<br> 2K12E Kvadrat (verzija za izvoz),<br> 2K12M3,<br> 2K12M4
| težina                          = 
| dužina                          = 
| dužina cijevi                   =
| visina                          = 
| posada                          = 
| kalibar                         = 
| vrsta operacije                 =
| domet                           =
| max domet                       = 24 km
| spremnik municije               = 3 rakete
| brzina paljbe                   = 
| brzina zrna                     = 1,75 [[Machov broj|Macha]]
| okomito polje djelovanja        = 
| vodoravno polje djelovanja      = 
}}
'''2K12 ''"Kub"''''' ([[NATO]] oznaka '''SA-6 "Gainful"''') je mobilni PVO sistem srednjeg dometa razvijen i uveden u upotrebu u bivšem [[SSSR|SSSR-u]]. Samohodna baterija sistema Kub-M namenjena je za otkrivanje, identifikovanje i uništavanje ciljeva u zračnom prostoru u različitim meteorološkim uslovima i u uslovima elektronskog ometanja.

==Razvoj==
Centralni komitet Sovjetskog Saveza je 21. jula [[1958]]. godine podnio zvaničan zahtjev za razvoj mobilnog protivzračnog sistema malog i srednjeg dometa, namenjenog za uništavanje nisko letećih ciljeva koji se kreću pri brzinama do 2160&nbsp;km/č (1.8 maha), na visinama od 100 metara do 7 kilometara. i koji ima koeficijent vjerovatnoće pogotka veći od 0.7 u radijusu od 20&nbsp;km (što znači da 7 od 10 ispaljenih raketa garantuje pogodak cilja na udaljenosti do 20 Km od položaja lansiranja.
Projekat je poveren Naučno-istraživačkom institutu Tikomirov (Naučno-issledovatelьskiй institut priborostroeniя imeni V. V. Tihomirova), dok je šasiju projektovao Mыtiщinskiй mašinostroitelьnый zavod, danas OAO Metrovagonmaš

Prvo obaranje Kuba bilo je 18. februara [[1963]]. godine na vojnom poligonu Donguz, a meta je bio [[bombarder]] [[Il-28]]
U periodu od [[1957]]. do [[1966]]. godine, Kub je prošao brojna i rigorozna testiranja, da bi 23. januara 1967. godine i zvanično ušao u naoružanje SSSR-a (iste godine je počela i serijska proizvodnja).
Prva modernizacija Kuba (kojom je povećana ubojitost, domet i borbena žilavost sistema) izvedena je [[1973]]. godine i modernizovana verzija Kuba nosi oznaku 2K12 Kub-M1
Između 1973. i 1976. izvedena je još jedna modernizacija, koja se mahom odnosila na unapređenje karakteristika rakete 3M9 (zvanično ime 2K12), koja je bila standardna raketa sistema Kub do 1977. kada je odlučeno da se 3M9 zameni sa 9K37 (kasnije primarne rakete sistema Buk).

==Opis==
[[Datoteka:2K12 Kub backside at Central Museum of Russian Armed Forces.jpg|thumb|lijevo|Pogled na stražnju stranu sistema.]]
Sistem 2K12 Kub dijeli mnogo komponenti s sistemom [[2K11 Krug]] u cilju nadopunjavanja, sistem Kub uništava ciljeve na srednjim daljinama, a Krug na dalekim udaljenostima. Sistem posjeduje i [[radar]] 1S91 koji je sposoban da hvata ciljeve na udaljenostima od 75&nbsp;km.Da bi ovaj sistem efikasno dejstvovao po ciljevima u zračnom prostoru, sa njim je uvezan osmatračko-akvizicijski radar [[P-40]], koji je omogućavao sistemu KUB da ciljeve u VAP-u prati, osim na srednjim visinama, i na velikim. Time se borbena moć ovog sistema umnogome uvećala. P-40, kod nas poznatiji pod nazivom „MEČKA“ predstavlja osmatračko-akvizicijski radar čija je osnovna funkcija rano praćenje neprijeteljskih letjelica u zračnom prostoru u prečniku od 175&nbsp;km, odnosno 108 milja. Za razliku od savremenih američkih sistema Kub sistem se nalazi na samohodnom lanseru, te prilikom promjene položaja za pripremu novog položaja potrebno je samo 15 minuta.
<ref>{{Cite web |url=http://www.armyrecognition.com/russia_russian_missile_system_vehicle_uk/sa-6_gainful_2k12_kub_ground-to-air_missile_system_technical_data_sheet_specifications_information.html |title=Arhivirana kopija |access-date=15. 1. 2014 |archive-date=2. 11. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121102142440/http://www.armyrecognition.com/russia_russian_missile_system_vehicle_uk/sa-6_gainful_2k12_kub_ground-to-air_missile_system_technical_data_sheet_specifications_information.html |url-status=dead }}</ref>
Rakete imaju domet od 4 do 24&nbsp;km i efektivnu visinu djelovanja od 50 do 14.000 m. Raketa je teška 599&nbsp;kg, a bojeva glava rakete teška je 56&nbsp;kg. Najveća brzina rakete je 2.8 Macha.
{{raščistiti}}
==Taktičko-tehničke karakteristike==
[[Datoteka:Longtrack.jpg|thumb|Radar P-40.]]
*Sistem vođenja: poluaktivno radarsko vođenje
*Daljina otkrivanja ciljeva: autonomno do 60&nbsp;km
*Brzina cilja: 60–600&nbsp;m/s
*Visina cilja: 60–10.000 m
*Zona uništenja cilja - bliža 4–6&nbsp;km, dalja 22–24&nbsp;km
*Parametar cilja: 15&nbsp;km
*Protivavionske rakete 3M9M3E i 3M9ME:
*dužina: 5.841&nbsp;mm
*prečnik tijela: 336&nbsp;mm
*startna masa: 635&nbsp;kg
*brzina: 730–930&nbsp;m/s
*Sastav baterije RS PVO Kub-M:- uređaj za prenos podataka o cilju (UPPC) 9S417M služi za prijem i obradu podataka o cilju i za predaju podataka u baterijski radar za navođenje;
*radarska stanica za osmatranje i navođenje 1S91M sa osmatračkim radarom 1S11 i radarom za navođenje 1S31;
*četiri samohodna lansirna oruđa 2P25M1 ili 2P25M2E namenjena za prevoz, navođenje i lansiranje tri rakete;
*dva vozila za prevoz i pretovar raketa APPR 2T7M;
*dva terenska vozila FAP 2026;
*elektroagregat PES-100;
*izviđački oklopni automobil [[BRDM-2]]
*Daljina otkrivanja cilja na visini većoj od 250 m:
*veća od 165&nbsp;km
*Visina otkrivanja ciljeva:
*veća od 35.000 m
*Dodatna napomena:
*divizioni RS PVO Kub-M imaju osmatračko-radarsku stanicu P-40 sa osmatračko-akvizicijskim radarom 1RL-128D-1 i radarom za mjerenje visine PRV-16B
<gallery>
File:1S91 missile guidance system control station.JPG|1S91 konzola prvog i drugog operatera
File:Missile guidance system control station of a 1S91 radar.JPG|1S91 konzola trećeg operatera
File:Monitor and control equipment 1S91.JPG|1S91 telekonzola
File:1S91 Kub main operator console.jpg|1S91 konzola glavnog operatera (nakon modernizacije)
File:1S91 Kub third operator console at MAKS Airshow 2011.jpg|1S91 konzola trećeg operatera (nakon modernizacije)
File:1S91 Kub Teleoperator console at MAKS Airshow 2011.jpg||1S91 telekonzola (nakon modernizacije)
</gallery>

==Upotreba==
===Jom Kipurski rat===
Tokom [[Jom Kipurski rat|Jom Kipurskog rata]] sistem Kub je uspješno korišten protiv izraelskih [[Douglas A-4 Skyhawk]] jurišnika i lovaca [[McDonnell F-4]] čiji piloti nisu mogli primijetiti da su radarski osmatrani. Izraelski piloti su ovaj sistem nazvali '''"Tri prsta smrti"''' zbog njegovog izgleda. Navodi se da je ovaj sistem u toku Jom Kipurskog rata oborio oko 40 izraelskih avona.<ref>[http://www.ausairpower.net/APA-2K12-Kvadrat.html 3M9ME Gainful SAM launch from TEL]</ref>

===Libanon 1982.===
[[Datoteka:Syrian SAM.jpg|300px|thumb|desno|Položaj sirijskog Kub sistema 1982.]]
Tokom rata u [[Liban]]u [[1982]]. sirijska PVO je koristila sisteme Kub u dolini Beka. Izraelski avioni su uništili sve ove sisteme bez gubitaka.

===Angola===
Tokom rata u [[Angola|Angoli]] [[Kuba]] je instalirala stotine raketa Dvina, Neva i Kub u cilju potencijalnog obaranja [[JAR|južnoafričkih]] bombardera Canberra koji su mogli nositi nuklearne bombe. Sistem Kub je oborio [[JAR|južnoafrički]] jurišnik Impala MkII.

===Libija===
Sistem je bio angažiran tokom rata s [[Čad]]om zbog prijetnje francuskih aviona. 7. januara [[1987]]. francuski [[SEPECAT Jaguar]] je uspješno uništio položajKub sistema.

U martu iste godine čadski pobunjenici su prilikom osvajanja jednog aerodroma zarobili nekoliko sistema Kub s pratećom opremom, nekoliko njih su dali [[SAD|SAD-u]] i[[Francuska|Francuskoj]] za potrebe ispitivanja, dok su neki još u upotrebi u Čadu.
Čadska vojska tokom ovog sukoba je oborila libijski bombarder [[Tu-22]].<ref>{{Cite web |url=http://s188567700.online.de/CMS/index.php?option=com_content&task=view&id=227&Itemid=47 |title=Arhivirana kopija |access-date=15. 1. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110425185629/http://s188567700.online.de/CMS/index.php?option=com_content&task=view&id=227&Itemid=47 |archive-date=25. 4. 2011 |url-status=dead }}</ref>
Tijekom [[Koalicijska intervencija u Libiji|Koalicijske intervencije u Libiji]] Gadafijeva vojska nije uspjela oboriti niti jedan avion koalicije.

===Irak===
Tijekom Iransko-iračkog rata irački sistemi Kub su uspješno obarali iranske A-4 i F-4 avione.<ref>{{cite web |url=http://www.ejection-history.org.uk/Country-By-Country/iranian_f_5_losses_any_ejections.htm |title=Iranian_F_5_LOSSES any ejections |publisher=Ejection-history.org.uk |date= |access-date=1. 11. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131103092616/http://www.ejection-history.org.uk/Country-By-Country/iranian_f_5_losses_any_ejections.htm |archive-date=3. 11. 2013 |url-status=dead }}</ref> Tokom Zaljevskog rata Iračani su oborili Američki [[F-16]] nedaleko od [[Bagdad]]a. Dva dana prije bombarder [[B-52]] je bio oštećen od ovog sistema. Tijekom Ivezije Iraka [[2003]]. sistem Kub je korištenbez uspjeha.

=== Hrvatska ===
[[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslovenska narodna armija]] je u jesen 1991. postavila samohodni raketni puk iz Kragujevca na liniji [[Sombor]], [[Erdut]], [[Aljmaš]], [[Negoslavci]] sa ciljem sprečavanja prebega pilota i aviona preko granice [[Socijalistička Republika Hrvatska|SR Hrvatske]] i sporadičnih dejstava snaga pod komandom [[Zagreb]]a. Jedinica RV i PVO-a [[Jugoslavenska narodna armija|JNA]] je dejstvovala dva puta noć 29-30. novembar 1991. godine oko 3:00 kada je vjerovatno ispaljeno oko 12 raketa sa više obaranja i 2 decembra 1991 kada su ispaljene 4 rakete, kada je oboren i osnivač [[Samostalni zrakoplovni vod Osijek|Samostalnog zrakoplovnog voda Osijek]] Marko Živković sa posadom u avionu [[Antonov An-2|An-2]] nad Otokom pored [[Vinkovci|Vinkovaca]]<ref>{{Cite journal|date=24. 10. 2019|title=Samostalni zrakoplovni vod Osijek|url=https://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Samostalni_zrakoplovni_vod_Osijek&oldid=5346311|journal=Wikipedija|language=hr}}</ref>. Analizom dejstava: potpuno uništenje hrvatsko dejstvo iz vazduha u toj oblasti i prevelika cijena raketa za obaranje jeftinih školskih i poljoprvrednih aviona, smanjila se potreba za Kubom na ovom ratištu. Obzirom da su po obaranju i pogibije komadanta voda prestala i dejstva hrvatske jedinica‚ samohodni raketni puk je povučen na teritoriju [[Republika Srbija|Republike Srbije]].

===Bosna i Hercegovina===
[[Vojska Republike Srpske]] je oborila američki [[F-16]] [[1995]]. godine u blizini [[Mrkonjić Grad]]a. Tokom [[Rat u BiH|rata u Bosni i Hercegovini]] oborena su dva hrvatska [[An-2]] transportna aviona koji su na položaje [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]] bacali improvizovane bombe. 28. maja [[1995]]. godine oboren je helikopter [[Mil Mi-17]] u kojem je letio tadašnji ministar vansjkih poslova [[BiH|Republike Bosne i Hercegovine]] dr. [[Irfan Ljubijankić]].<ref name="timeogrady">[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,983055,00.html All For One] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130812000523/http://www.time.com/time/magazine/article/0%2C9171%2C983055%2C00.html |date=12. 8. 2013 }}, June 19, 1995, Kevin Fedarko and Mark Thompson for [[Time Magazine]]</ref>

===Kosovo===
Tokom Kosovskog rata [[Vojska SR Jugoslavije|Vojska Jugoslavije]] je raspolagala sa 22 baterije Kub sistema. Jedino obaranje ovog sistema je bilo obaranje svog aviona [[MiG-29]].

==Korisnici==
*{{ZID|Alžir}}: 40 sistema.
*{{ZID|Angola}}: 25 sistema.
*{{ZID|Armenija}}
*{{ZID|BiH}}: 20 sistema.
*{{ZID|Češka}}
*{{ZID|Egipat}}: 56 sistema.
*{{ZID|Indija}}: 180 sistema.
*{{ZID|Iran}}
*{{ZID|Jemen}}
*{{ZID|Kazahstan}}: 20 sistema.
*{{ZID|Kuba}}
*{{ZID|Libija}}
*{{ZID|Sirija}}: 195 sistema.
*{{ZID|Slovačka}}: 4 sistema.
*{{ZID|Srbija}}: 86 sistema.
*{{ZID|Tanzanija}}: 20 sistema.
*{{ZID|Ukrajina}}
*{{ZID|Vijetnam}}

==Reference==
{{reference|2}}
==Vanjski linkovi==
* [https://www.youtube.com/watch?v=YLKSyvEEWpU Gađanje ciljeva raketnim sistemima KUB i NEVA na poligonu "Šabla" u Bugarskoj (VS - Zvanični kanal)]
* [https://www.youtube.com/watch?v=Y5r39v5eHMI Priprema raketa raketnog sistema PVO KUB za gađanje (VS - Zvanični kanal)]
{{Commonscat|2K12 Kub}}

[[Kategorija:Protivzračna odbrana]]