Wikipedia

Stuttgart

48°47′0″N 9°11′0″E / 48.78333°N 9.18333°E / 48.78333; 9.18333

Stuttgart (fonet. Štutgart) je grad u južnoj Njemačkoj i glavni grad savezne pokrajine Baden-Württemberg. Sa 600.068 stanovnika[1], Stuttgart je šesti grad po veličini i jedan od značajnijih centara bosanske dijaspore na teritoriji SR Njemačke. U metro području živi oko 3,46 miliona stanovnika (stanje februar 2007)[2].

Stuttgart
grad
Stuttgart, Schlossplatz
Simbol
Službeni naziv: Stuttgart
Država Njemačka Njemačka
Regija DE-BW
Nadmorska visina 245 m
Koordinate 48°47′0″N 9°11′0″E / 48.78333°N 9.18333°E / 48.78333; 9.18333
Površina
 - Urbana zona 207,36 km2
Stanovništvo
 - Urbana zona 597.939
Gustoća
 - Urbana zona 2.884 /km2 
Gradonačelnik Frank Nopper (CDU)
Vremenska zona CET (UTC+1)
 - ljeto CEST / UTC+2
Poštanski broj 70173–70619
Pozivni broj +49 0711
Autooznaka S
Kod 08 1 11 000
Veb-sajt: www.stuttgart.de

Grad leži u središtu veoma gusto naseljenog područja, okružen brojnim manjim gradovima i naseljima. Uže urbano područje ima oko 2,63 miliona stanovnika što čini Stuttgart trećom aglomeracijom po broju stanovništva u Njemačkoj, poslije Rurske oblasti i Berlina.

Stuttgart leži na brojnim brdima, dolinama i parkovima, što nije karakteristično za druge velike njemačke gradove. Mnogi turisti koji posjete grad su iznenađeni okolinom, pošto se grad često veže za razvijenu automobilsku industriju. Često ga zovu i kolijevkom automobila.

Grad ima status Stadtkreisa, jedne vrste autonomnog urbanog okruga. U njemu se nalazi sjedište regionalnog parlamenta, lokalnog vijeća i sjedište protestantske crkve pokrajine Württemberg, kao i jedno od dva sjedišta biskupa katoličke biskupije Rottenburg-Stuttgart.

Zvanični moto grada Stuttgarta je "Stuttgart je više..." (za turiste, za privredu itd.). Često se opisuje i kao grad budućnosti (njem. Standort Zukunft) ili mjesto gdje se posao susreće sa budućnosti. Na inicijativu gradonačelnika, 2007 se počelo sa promocijom Stuttgarta stranim investitorima pod sloganom kreativna moć Njemačke. Planira se da se time poboljšaju transportni putevi do međunarodnih centara. U sklopu projekta Stuttgart 21, od marta 2008 grad je prihvatio i novi logo i slogan opisujući se kao novo srce Evrope (Das neue Herz Europas)[3].

Stuttgart nosi nadimak švapska metropola, kao aluziju na švapski dijalekt njemačkog jezika koji se govori u tom dijelu Njemačke.

Geografija

uredi

Stuttgart se nalazi oko sat vremena udaljenosti od Schwarzwalda i Švapske Jure. Središte grada se nalazi u plodnoj dolini, ugniježđeno između vinograda i guste šume u blizini rijeke Neckar. U vrućim ljetnim danima, lokalno stanovništvo ovo područje opisuje kao "štutgartski kazan"

Stuttgart se rasprostire na površini od 207 km2, sa nadmorskom visinom od 207 m u dolini Neckara do 549 m na brdu Bernhartshöhe. Kao rezultat ogromne visinske razlike, u i oko grada se nalazi oko 400 stepeništa (Stäffele na lokalnom dijalektu), što približno čini oko 20 km stepeništa. Mnogi vode porijeklo iz vremena kada su vinogradi okruživali cijelu dolinu. Čak i danas, postoje vinogradi koji su udaljeni manje od 500 m od glavne željezničke stanice (Hauptbahnhof)

 
Panorama Stuttgarta prema jugoistoku. Od doline rijeke Neckar lijevo se uzdižu se neboderi u centru grada. Južni i zapadni dio grada prikazani su desno.

Gradski distrikti

uredi

Grad Stuttgart je podijeljen na ukupno 23 gradska distrikta, i to 5 unutrašnjih i 17 vanjskih distrikta. Unutrašnji distrikti su: centralni Stuttgart, sjeverni Stuttgart, istočni Stuttgart, južni Stuttgart i zapadni Stuttgart.

Vanjski distrikti su: Bad Cannstatt, Degerloch, Stuttgart-Möhringen, Stammheim, Stuttgart-Untertürkheim, Vaihingen, Zuffenhausen (sjedište Porschea), Stuttgart-Feuerbach, Birkach, Botnang, Hedelfingen, Mühlhausen, Stuttgart-Münster, Obertürkheim, Plieningen, Sillenbuch, Stuttgart-Wangen i Weilimdorf

 
Središte grada zimi

Metro područje grada (odnosno Stadtkreis Stuttgart) je okruženo susjednim manjim gradovima kao što je Ludwigsburg gdje se nalazi veličanstvena barokna palača, zatim Böblingen, Esslingen am Neckar, Waiblingen, Göppingen i drugi manji gradovi.

Klima

uredi

Stuttgart ima pretežno kontinentalnu klimu. U ljetnim mjesecima, obližnji Schwarzwald i Švapske Alpe služe kao prirodni štit od oluja sa zapada i juga, ali grad često pogodi snažno nevrijeme uglavnom tokom ljeta te periodi dugotrajnih snježnih padavina zimi, koji nekad traju i sedmicama. Poznata je pojava kazana tj. u središtu grada izmjerene su značajno više temperature ljeti i mnogo manje snijega zimi u poređenju sa predgrađima. Pošto se nalazi relativno daleko od mora, razlike temperatura zimi i ljeti odnosno dnevne i noćne mogu biti ekstremne. Po statistikama, Stuttgart ima prosječno 1693 sata sunčevog sjaja godišnje[4].

Zima prosječno traje od decembra do marta. Najhladniji mjesec je januar sa prosječnom temperaturom od 0 °C. Snježni pokrivač ne traje duže od nekoliko dana, iako u posljednje vrijeme ostaje sve duže, kao što je to bio slučaj 2004, kada je snijeg ostao nekoliko sedmica. Ljeta su dosta topla sa prosječnom temperaturom od 20 °C u najtoplijim mjesecima julu i augustu. Ljeto traje od maja do septembra.

JanFebMarAprMajJunJulAugSepOktNovDec
Najviša prosječna temperatura (°C)3,75,49,814,118,621,724,223,919,514,48,14,4Ø14
Najniža prosječna temperatura (°C)−2,9−2,50,83,88,211,313,312,99,25,41,0−1,6Ø4,9
Padavine (mm)41,236,547,649,685,786,886,169,157,158,849,850,4Σ718,7
Temperatura u °C • padavine u mmDijagram:
Temperatura
3,7
−2,9
5,4
−2,5
9,8
0,8
14,1
3,8
18,6
8,2
21,7
11,3
24,2
13,3
23,9
12,9
19,5
9,2
14,4
5,4
8,1
1,0
4,4
−1,6
janfebmaraprmajjunjulaugsepoktnovdec
Padavine
41,2
36,5
47,6
49,6
85,7
86,8
86,1
69,1
57,1
58,8
49,8
50,4
janfebmaraprmajjunjulaugsepoktnovdec
Izvor: dwd

Historija

uredi

Do 19. vijeka

uredi

Prva poznata naselja na području današnjeg Stuttgarta datiraju od kraja 1. vijeka, od osnivanja rimske tvrđave u dijelu današnjeg distrikta Bad Cannstatta, na obali rijeke Neckar. Rimljani se povlače oko 260 nakon čega slijedi invazija plemena Alemana sa sjevera. Iako nije ništa konkretno poznato o naselju Cannstatt za vrijeme barbarske invazije, vjeruje se da je područje ostalo naseljeno sve do godine 700.

 
Stari dvorac u Stuttgartu datira od 950 godine

Smatra se da je sam grad Stuttgart osnovan oko 950 godine, neposredno prije bitke kod Lechfelda. Osnovao ga je švapski vojvoda Liudolf, jedan od sinova cara Svetog Rimskog Carstva Otta I Velikog. Grad se koristio za uzgajanje konja u plodnim dolinama, u blizini današnjeg centra grada, iako su nedavna arheološka iskopavanja pokazala da je ovo područje već bilo u vlasništvu merovinških farmera.[5]

U registru poklona opatije Hirsau, koji je datiran oko 1160, spominje se Hugo de Stuokarten, što navodi na postojanje istoimenog naselja na mjestu današnjeg Stuttgarta.

Od ovog vremena pa sve do 14. vijeka, naselje je bilo u rukama markgofova Badena i virtemberških gradova Backnang i Besigheim.

 
Novi dvorac Stuttgart na Schlossplatzu koji je napravljen između 1746 i 1807

Oko 1300, Stuttgart je postao rezidencija grofova Württemberga, koji su nastavili izgrađivati i proširivati naselje u prijestolnicu svoje teritorije (Territorialstaat). Status grada Stuttgart je dobio 1321 kada je postao zvanična kraljevska prijestolnica. Teritorija oko Stuttgarta je bila poznata kao grofovija Württemberg, prije nego što su je podigli na stepen vojvodstva od strane cara Svetog Rimskog Carstva 1495, kada Stuttgart postaje glavni grad vojvodstva i rezidencija vojvode. Naziv Württemberg potječe od strmog brda u okolini Stuttgarta poznatog kao Wirtemberg.

U 18. vijeku, grad nakratko gubi status prijestolnice, pošto je Eberhard Ludwig osnovao grad Ludwigsburg sjeverno od Stuttgarta, gdje premješta svoju prijestolnicu. Godine 1775, Karl Eugen zahtjeva da se sjedište vrati u Stuttgart, dajući naređenje za izgradnju novog dvorca na Schlossplatzu.

19. i 20. vijek

uredi

Godine 1803 Stuttgart je proglašen glavnim gradom kneževine Württemberg (kojom je vladao izborni knez - "princ elektor") sve dok Napoléon Bonaparte nije srušio Sveto Rimsko Carstvo 6. augusta 1806), kada Stuttgart postaje glavni grad kraljevine Württemberg. Kraljevsko sjedište je prošireno pod vlašću Frederika I Virtemberškog iako su mnoge važne zgrade u Stuttgartu izgrađene za vrijeme vladavine Williama I Virtemberškog, uključujući Wihelmovu palaču, bolnicu Katharina, gradsku galeriju, vilu Berg i Königsbau.

 
Wilhelmova palača 1840 godine, danas gradska biblioteka

Tokom 19. vijeka, razvoj grada je bio sputavan zbog svoje specifične lokacije. Tek nakon prolaska željeznice i otvaranja glavne željezničke stanice 1846, grad doživljava snažan ekonomski razvoj. U to vrijeme broj stanovnika se kretao oko 50.000.

Za vrijeme revolucija 1848 i 1849 godine, formiran je demokratski pangermanski nacionalni parlament (Frankfurtski parlament) u Frankfurtu u svrhu prevazilaženja podjela unutar njemačkih država. Nakon dugih razgovora, parlament je odlučio da ponudi titulu njemačkog cara Fredericku Wilhelmu IV od Pruske. Kako je demokratski pokret slabio, njemački prinčevi su počeli uzimati kontrolu na svojim nezavisnim državama. Napokon, pruski kralj je odbacio ponudu revolucionara. Članovi parlamenta su izbačeni iz Frankfurta a najradikalniji članovi (koji su težili uspostavljanju republike) su pobjegli u Stuttgart. Nedugo zatim, zadnji ostaci ovog parlamenta su razbijeni od strane virtemberške vojske.

Već 1871 u Stuttgartu je bilo oko 91.000 stanovnika, a u vrijeme dok je Gottlieb Daimler konstruirao prvi automobil na svijetu u malehnoj radionici u Cannstattu, populacija grada je brzo narasla do 176.000 stanovnika.[6]

Godine 1871, nezavisno kraljevstvo Württemberg se pridružuje Njemačkom carstvu koje je stvorio Otto von Bismarck, premijer Pruske tokom ujedinjenja njemačkih država.

 
Stuttgart oko 1900 godine

Na kraju Prvog svjetskog rata, monarhija se raspala i formirana je slobodna država Württemberg u sklopu Weimarske Republike. Stuttgart je postao njegov glavni grad. Godine 1920 grad postaje sjedište njemačke nacionalne vlade (nakon što je administracija pobjegla iz Berlina, poslije puča)

Za vrijeme nacističke Njemačke, u Stuttgartu je otpočelo protjerivanje Jevreja već 1939 godine. Nakon što je stavljena zabrana kretanja Jevreja 1. oktobra 1941, svi Jevreji koji su živjeli na području Württemberga su prisiljeni da žive u tzv. jevrejskim apartmanima sve dok nisu poslani u koncentracioni kamp lociran na ranijem sajmištu u Killesbergu. 1. decembra 1941 organizirani su prvi deportacijski vozovi prema Rigi. Samo 180 Jevreja s područja Württemberga je preživjelo koncentracione logore.

Tokom Drugog svjetskog rata, središte Stuttgarta je gotovo potpuno uništeno zbog savezničkog bombardovanja. Najteža razaranja grada su se desila 1944 godine od strane angloameričkih bombardera. Vrhunac napada se desio 12. septembra 1944 kada su britanski avioni bacili oko 184.000 bombi na staro središte Stuttgarta. Stradalo je preko 1000 ljudi. Sveukupno za vrijeme Drugog svjetskog rata, bilo je 53 bombardovanja Stuttgarta pri čemu je uništeno oko 68% svih objekata a stradalo je 4.477 osoba.

Francuska armija, u sklopu savezničkog sloma nacističke Njemačke, 1945 ulazi u Stuttgart te nakon rata grad ulazi u američku okupacionu zonu. Nakon što su se ujedinile sve tri okupacione zone (američka, britanska i francuska) i proglašena Savezna republika Njemačka 7. oktobra 1949, Stuttgart je, pored Frankfurta, bio jedan od tri kandidata za glavni grad Zapadne Njemačke. Napokon, Bonn je proglašen prijestolnicom.

Dijelovi ranijih njemačkih država Baden i Württemberg su se spojili 1952 i formirali novu pokrajinu Baden-Württemberg, danas treća po veličini pokrajina u Njemačkoj.

Od 1945 do danas

uredi

Za vrijeme Hladnog rata, Stuttgart je postao sjedište zajedničke komande svih američkih vojnih snaga u Evropi, Africi i na Atlantiku (EUCOM). I danas EUCOM ima sjedište u Stuttgartu, a američka vojska je izgradila brojne vojne baze u okolini grada.[7].

 
Prvi grb grada Stuttgarta iz 1286 godine

Kasnih 1970tih, u distriktu Stammheim desilo se jedan od poznatijih sudskih procesa kriminalnoj grupi nazvanoj Frakcija Crvene armije (Red Army Faction). Nakon suđenja, četiri člana ove bande su izvršila samoubistvo. Izvršeno je nekoliko nasilnih pokušaja da se oslobodi ova grupa za vrijeme Njemačke jeseni 1977, kulminirajući otmicom i ubistvom njemačkog industrijalca i predsjednika njemačke asocijacije poslodavaca Hanns Martin Schleyera, kao i otmicom aviona Lufthanse u Landshutu.

Porijeklo imena i grba grada

uredi

Grb grada Stuttgarta prikazuje crnog konja koji stoji na zadnjim nogama, na žutoj pozadini. Poznato je da je u sadašnjoj formi prvi put korišten 1938, dok su se ranije koristile različite varijante i boje, često i sa dva konja. Ovaj hipotetični grb daje naznake o porijeklu naziva Stuttgart. Moguće porijeko imena grada vodi od staronjemačkog naziva stuotgarten, gdje riječ stuot navodi na staroengleski pojam stod u značenju konjušnica, ergela. Staronjemački pojam garten označava mjesto originalnog naselja. Također, logo automobilske kompanije Porsche sadrži modificiranu verziju gradskog grba.

Demografija

uredi

Broj stanovnika Stuttgarta je opadao u periodu između 1960 (637.539 stanovnika) i 2000 (586.978 stanovnika). U posljednje vrijeme, zahvaljujući niskom stopom nezaposlenosti i atraktivnim mogućnostima obrazovanja mlađe populacije, doživjeo je nagli porast stanovništa, naročito mladih iz bivše Istočne Njemačke. [8]. Po prvi put u ovoj deceniji, zabilježen je pozitivan prirodni priraštaj 2006 godine.

Prema statističkim podacima, 2000 godine u gradu je bilo 22,8% stanovnika koji nisu njemački državljani, dok se taj broj 2006 godine smanjio na 21,7%. Od najvećih nacionalnih manjina najbrojniji su Turci (22.025), Grci (14.341), Italijani (13.978), Hrvati, Srbi, Bošnjaci, Portugalci, Poljaci, Austrijanci i Francuzi. Od ukupnog broja stranaca u Stuttgartu, 39% su državljani Evropske Unije.

Religija

uredi

Religijski sastav stanovništa u Stuttgartu se drastično promijenio 1534 godine kao direktan rezultat protestantske Reformacije. Od tog vremena, u Stuttgartu, kao i u cijelom Baden-Württembergu dominantna je protestantska većina. Međutim, od 1975 broj protestanata u Stuttgartu je opao sa oko 300.000 na 200.000. Godine 2000, u gradu je bilo 33,7% protestanata, a 27,4% su bili katolici. Čak 39% cjelokupnog stanovništva su se izjasnili kao ateisti ili nisu slijedili ni jednu zvaničnu religiju.

 
Stuttgartska vijećnica (Rathaus)

Stopa kriminala

uredi

Smatra se da je Stuttgart jedan od najsigurnijih gradova Njemačke. U 2004 godini, prema zvaničnim statistikama počinjeno je 8535 kriminalnih djela na 100.000 stanovnika, što je daleko manje od ukupnog prosjeka svih njemačkih gradova koji iznosi 12.751 kriminalno djelo na 100.000 stanovnika.[9]. Po podacima iz 2006, Stuttgart je rangiran na drugom mjestu, odmah nakon Minhena.[10]. Od ukupnih kriminalnih djela iz 2003 godine, 60% ih je riješeno što svrstava Stuttgart na drugo mjesto, nakon Nürnberga.

Politika

uredi

Trenutni gradonačelnik (njem. Bürgermeister) Stuttgarta je Wolfgang Schuster, član konzervativne CDU stranke.

Gradska vlada

uredi

Dok je Stuttgart bio u sastavu vojvodstva Württemberg, njim je upravljao upravnik (Vogt) kojeg je imenovao vojvoda. Nakon 1811, njegovu ulogu je preuzeo gradski direktor (Stadtdirektor). Poslije 1819, zajednica je birala gradonačelnika koji je nosio titulu Schulthieß. Od 1930 godine, ova titula se preimenuje u Oberbürgermeister (viši gradonačelnik), koju su nosili svi gradonačelnici gradova u Württembergu sa više od 20.000 stanovnika.

Nakon Drugog svjetskog rata, francuska administracija u okupacionoj zoni je postavila nezavisnog političara Arnulf Klett kao prvog poslijeratnog gradonačelnika Stuttgarta. On je ovu funkciju obavljao sve do svoje smrti 1974 godine. Od tada na vlasti je redovno gradonačelnik iz stranke CDU. Raniji gradonačelnik bio je Manfred Rommel, sin čuvenog njemačkog maršala Erwina Rommela.

Kao glavni grad pokrajine Baden-Württemberg, Stuttgart je važan politički centar u Njemačkoj, te sjedište pokrajinskog parlamenta (Landtag). U gradu se također nalaze i gotovo sve pokrajinske institucije.

Znamenitosti, građevine i kultura

uredi
 
Zgrada opere (Staatsoper)

Jezgro grada

uredi

U središtu grada leži glavni trg Schlossplatz. Pored toga što je i najveći u Stuttgartu, na njemu se ukrštaju mnoge trgovačke ulice, nalazi se i park Schlossgarten, te dva dvorca, mnogi muzeji, dok se na jugozapadu nalazi stambeno područje.

Iako je središte grada dosta uništeno tokom Drugog svjetskog rata, mnoge historijske građevine su rekonstruisane, a izgrađene su i nove, moderne građevine. Neke od značajnijih građevina su:

 
Stari ured (Alte Kanzlei) na Schillerovom trgu u Stuttgartu
  • Stiftskirche (Manastirska crkva), 1200 - 1600 u romaneskno-gotskom stilu
  • Altes Schloss (Stara palača), 1300 - 1500, u renesansnom stilu, rekonstruirana
  • Alte Kanzlei (Stari ured) na Schillerovom trgu
  • Neues Schloss (Nova palača), 1700 - 1800, u stilu baroka/klasicizma, rekonstruisana
  • Wilhelmpalais (Palača kralja Wilhelma), 1840
  • Königsbau (Kraljevska zgrada), 1850, u stilu klasicizma, rekonstruisana
  • Großes Haus - Staatstheater Stuttgart, Stuttgartsko državno pozorište, 1909-1912
  • Markthalle (Pijaca) 1910, u stilu Art Nouveau
  • Hauptbahnhof (Glavna željeznička stanica), 1920, u stil predmoderna
  • Württembergische Landesbibliothek, virtemberška državna biblioteka, rekonstruisana 1970
  • Friedrichsbau Varieté (Friedrichova zgrada), rekonstruisana 1994
 
Haus der Wirtschaft (Kuća privrede)

Arhitektura u drugim distriktima

uredi

Postoje brojne značajne palače u predgrađima Stuttgarta, kao potsjetnici duge kraljevske historije grada. Neke od njih su:

  • Usamljena palača, 1700 - 1800, u stilu baroka/rokoko
  • Palača Ludwigsburg, 1704 - 1758, u stilu baroka, sa ogromnim vrtom u istom stilu
  • Palača Hohenheim, 1771 - 1793

Druge značajne građevine u i oko Stuttgarta uključuju:

  • Palača Rosenstein, 1822-1830, u klasičnom stilu
  • Mauzolej Württemberg, 1824, u kojem se nalaze posmrtni ostaci Katerine Pavlovne Ruske i kralja Williama I Virtemberškog
  • Wilhelma, zoološki i botanički vrt, 1853
  • Posjed Weissenhof, 1927, u modernom stilu
  • Televizijski toranj Stuttgart (Fernsehturm Stuttgart), 1950, prvi televizijski toranj na svijetu izgrađen od betona
  • Stuttgartski aerodrom, 2000, u predgrađu Leinfelden-Echterdingen

Kulturni događaji

uredi
 
Glavna zgrada i barokni vrtovi palače Ludwigsburg

Stuttgart je poznat po svom bogatom kulturnom nasljeđu. Naročito je poznato državno pozorište (Staatstheater) i gradska galerija (Staatsgallerie). U sklopu gradskog pozorišta djeluje i štutgartska opera, te tri manja pozorišta. U njima se redovno izvode opere, baleti i pozorišni komadi, kao i koncerti. Gradsko pozorište je proglašeno Pozorištem godine 2004 od svih pozorišta na njemačkom govornom području (Njemačka, Švicarska i Austrija). Štutgartska opera je proglašena Operom godine čak šest puta. Za štutgartski balet vežu se imena poput Johna Crankoa i Marcie Haydée

U gradu se nalaze i dva pozorišta gdje se prikazuju mjuzikli, slični onima na Broadwayu: pozorište Apollo i Palladium, svako od njih sa 1800 sjedišta. U palači Ludwigsburg su se također održavali mnogobrojni kulturni događaji i koncerti. Na sportskom stadionu Schleyerhalle se redovno održavaju pop i rock koncerti velikih internacionalnih zvijezda.

U štutgartskoj švapskoj kuhinji, dominantno mjesto zauzima vino i pivo. Vino se pravi u ovom području još od 17. vijeka, a danas je poznato u cijeloj Njemačkoj a i šire.[11]. Na primjer, Gaisburger Marsch je kuhano meso koje je izmišljeno u području Gaisburga južno od Stuttgarta.

 
Volksfest 2004 (Narodna proslava) u Cannstattu kod Stuttgarta

Stuttgart je 1993 bio domaćin međunarodnog vrtnog sajma koji je održan u predgrađu Killesberg. Također, grad je bio jedan od domaćina Svjetskog nogometnog prvenstva 2006 godine.

U Stuttgartu se svake godine održavaju mnoge manifestacije, kao što su Volksfest u Cannstattu (prvobitno kao poljoprivredni sajam, slično kao Oktoberfest u Minhenu), Božični sajam (koji je 2007 posjetilo preko 3,6 miliona posjetilaca sa preko 200 izlagača[12]), hamburški riblji sajam (Hamburger Fischmarkt) na kojem se izlaže riba, pivo i ostala hrana iz Hamburga, ljetni festival (Stuttgart Sommerfest) koji se obično održava početkom augusta, Festival svjetla (Lichterfest), koji se održava početkom jula u Killesbergu, čuven po veličanstvenom vatrometu; vinsko selo (Weindorf), manifestacija koja se održava krajem augusta i početkom septembra na Karlsplatzu u Stuttgartu.

Muzeji

uredi
 
Ulaz u staru državnu galeriju

U gradu se nalazi pet od ukupno 11 državnih muzeja u pokrajini Baden-Württemberg. Jedna od najznačajnih je stara državna galerija (Staatsgalerie) koja je otvorena 1843 a proširena 1984 godine. U njoj se čuvaju umjetnička djela iz mnogih epoha, od 14. vijeka do moderne umjetnosti uključujući djela Rubensa, Rembrandta, Moneta, Renoira, Cézannea i Beuysa.

U neposrednoj blizini stare galerije nalazi se i nova galerija (Neue Staatsgalerie), izgrađena 1980, sa karakterističnom modernom, kontroverznom arhitekturom. Između ostalih, u njoj se mogu naći djela Max Beckmanna, Dalíja, Matissea, Miróa, Picassa, Kleea, Chagalla i Kandinskog.

 
Kraljevska kruna virtemberških kraljeva, izložena u državnom muzeju Württemberga u Staroj palači u Stuttgartu

Stara palača u Stuttgartu je sjedište državnog muzeja Württemberga koji je osnovan 1862 godine od strane kralja Württemberga Williama I. Muzej čuva mnogobrojne predmete iz historije pokrajine Württemberg, koji su pripadali brojnim vojvodama, kneževima i kraljevima, kao i predmete koji su ovdje nađeni, a potječu iz kamenog doba. Na Karlovom trgu (Karlsplatz), u blizini stare palače nalazi se muzej posvećen Clausu von Stauffenbergu, nekad stanovniku Stuttgarta, poznatog po pokušaju atentata na Adolfa Hitlera 20. jula 1944.

Od ostalih muzeja poznati su muzej historije, otvoren 1987, štutgartski muzej prirodnih nauka u parku Rosenstein, muzej Löwentor, koji je posvećen paleontologiji i geologiji, muzej Mercedes-Benz, osnovan 1923, premješten 2006, jedan od najposjećenijih muzeja u Stuttgartu (440.000 posjetilaca godišnje[13]), u koje su izloženi predmeti posvećeni 120-godišnjoj historiji proizvodnje automobila u Stuttgartu, počev od legendarne srebrene strijele do najnovijih modela Mercedesa. Pored Mercedesa, Stuttgart je sjedište i Porschea, a postoji i muzej Porschea, osnovan 1976, a trenutno je u fazi rekonstrukcije.

Crkve

uredi

Stuttgart je sjedište protestantskog biskupa i jedno od dva sjedišta katoličkog biskupa biskupije Rottenburg-Stuttgart. Postoji velika pentekostalna crkva Biblische Glaubens-Gemeinde (Zajednica Biblijskog vjerovanja), najveća bogomolja ove vrste u Njemačkoj.[14]

Privreda

uredi

Područje Stuttgarta je poznato po industriji visoke tehnologije. Ovdje se nalaze neke svjetski poznate kompanije uključujući Daimler, Porsche, Bosch, Hewlett-Packard i IBM. Sve ove kompanije imaju u Stuttgartu ili glavno sjedište ili glavno predstavništvo za Njemačku.

 
Muzej Mercedes-Benz u distriktu Bad Cannstatt

Stuttgart je mjesto u kojem se nalazi deveti po veličini sajamski centar u Njemačkoj. Sajam se održava u predgrađu u neposrednoj blizini štutgartskog aerodroma. Pored ovih međunarodnih kompanija, u gradu posluju stotine malih i srednjih preduzeća, a mnoga od njih su još uvijek porodična preduzeća, većinom se bave industrijskom proizvodnjom koja se usko veže za automobile, elektroniku, inžinjering i visoko-sofisticiranu tehnologiju.

Kolijevka automobila

uredi

Motocikl i automobil na četiri točka su izumljeni u Stuttgartu, po čemu su se proslavili Gottlieb Daimler i Karl Benz. Već 1887 godine Daimler i Wilhelm Maybach osnivaju kompaniju Daimler Motoren Gesellschaft i započinju industrijsku proizvodnju automobila. Iz tog razloga, Stuttgart s pravom zovu kolijevkom automobila u svjetskim razmjerama. Mercedes-Benz, Porsche i Maybach se i danas proizvode u Stuttgartu i njegovoj okolini. Ovdje je proizveden i prvi prototip VW Bube, koju je dizajnirao u Stuttgartu Ferdinand Porsche.

Nauka i istraživanje

uredi

Područje Stuttgarta danas ima najveći broj naučnih, akademskih i istraživačkih organizacija u okvirima Njemačke. Nigdje u Njemačkoj nije registrirano više patenata i dizajna od grada Stuttgarta.[6] Gotovo 45% svih naučnika u pokrajini Baden-Württemberg je uključeno u istraživanja koja su direktno vezana za ovaj grad. Od svih ulaganja u istraživanje u okvirima Njemačke, samo na područje Stuttgarta otpada 11% ili oko 4,3 milijarde eura godišnje. Pored nekoliko univerziteta i koledža (Univerzitet Stuttgart, Univerzitet Hohenheim i nekoliko univerziteta primjenjenih nauka), u ovom području djeluje šest Frauenhofer instituta, četiri instituta kolaborativnih industrijskih istraživanja na lokalnim univerzitetima, dva instituta Max Plancka i značajna institucija Njemačkog centra za avio- i svemirska istraživanja (DLR).

 
Königsbau na Schlossplatzu, bivše sjedište štutgartske berze

Financijske usluge

uredi

Stuttgart ima drugu po veličini berzu u Njemačkoj, odmah poslije Frankfurtske. Mnoge vodeće kompanije u sektoru financijskih usluga ima glavno sjedište u Stuttgartu sa oko 100 kreditnih instituta. (LBBW Bank, Wüstenrot i Württembergische, Allianz i drugi)

 
Vinogradi na rijeci Neckar u području Mühlhausena kraj Stuttgarta

Historija vina i piva

uredi

Tradicija uzgajanja vinove loze u području Stuttgarta, sudeći po podacima državne arhive, počinje oko 1108 godine, kada se spominje izvjesni svećenik Ulrich koji daje kao poklon vinograd opatiji Blaubeuren. U 17. vijeku, grad je treći po veličini njemački proizvođač vina u Svetom Rimskom Carstvu. Sve do 19. vijeka uzgoj vinove loze i proizvodnja vina ostaje jedan od osnovnih izvora prihoda područja Stuttgarta.

I danas je grad jedan od najvećih njemačkih proizvođača grožđa, prvenstveno zahvaljujući svom specifičnom položaju u centru Virtemberškog vinskog područja koje se prostire na oko 110,3 km2 i koje je zvanično proglašeno jednim od 13 područja obuhvaćenim njemačkim Zakonom o grožđu. Kontinuitet važnosti vina za lokalnu privredu je obilježen redovno svake godine, kroz godišnji festival posvećen vinu (Weindorf)

Stuttgart također ima i nekoliko čuvenih pivovara kao što su Stuttgarter Hofbräu, Dinkelacker i Schwaben Bräu.

Saobraćaj

uredi

U skladu sa zakonskom regulativom drugih njemačkih gradova poput Berlina, Kölna i Hanovera, i Stuttgart je od 1. marta 2008 uveo princip zona smanjene emisije štetnih plinova. Svrha ovog propisa je da se unaprijedi kvalitet zraka u gradu. Ovom regulativom je dosta restriktivno ograničeno kretanje vozila u takozvanoj ekološkoj zoni grada (Umweltzone), uključujući i vozila stranaca.[15][16]

Od 1978 u Stuttgartu je počeo saobraćati i brzi voz (S-Bahn) koji povezuje većinu predgrađa.

Lokalni saobraćaj

uredi
 
Gradska podzemna željeznica

Stuttgart ima izgrađen sistem gradske željeznice, poznat kao Stuttgart Stadtbahn. U središtu grada i u gusto izgrađenim područjima ova željeznica ide ispod zemlje. Sve stanice su označene slovom U, što predstavlja skraćenicu od unabhängig (nezavisna). Do 2007, u Stuttgartu su saobraćali i tramvaji. Postoji ogromna mreža autobusa. Cjelokupnu mrežu autobusa i gradske željeznice održava gradsko preduzeće Stuttgarter Straßenbahnen AG (SSB)

 
Zahnradbahn (Zupčasti voz) 1917 godine

Pored lokalne mreže željeznica, S-Bahn (brzi voz) koji povezuje grad sa predgrađima i okolnim manjim gradovima, koristi i linije državne Njemačke željeznice (Deutsche Bahn).

Jedna od zanimljivnih specifičnosti Stuttgarta je njegov Zahnradbahn, željeznica koja se pokreće električnom energijom a saobraća od Marienplatza na jugu grada do Degerlocha. Ovo je jedina željeznica ovakve vrste u Njemačkoj. Postoji i žičara koja povezuje područja na jugu Stuttgarta sa grobljem u šumi. U parku Killesberg, na poznatom brdu iznad grada, postoji minijaturna dizel željeznica, koja se vikendom pokreće samo na paru.

Stuttgart je važno čvorište međugradskog InterCityExpressa i mreže InterCity u vlasništvu državne njemačke željeznice. Ona povezuje Stuttgart sa drugim velikim njemačkim gradovima. Također postoje veoma kvalitetne međunarodne linije prema Strasbourgu, Beču, Zürichu i Parizu. Prema ovim destinacijama vozovi saobraćaju četiri puta dnevno. Svi vozovi koji povezuju udaljena mjesta se zaustavljaju na glavnoj željezničkoj stanici (Hauptbahnhof), a koju upotrebljavaju i lokalne željezničke linije, ali su njihovi terminali i peroni u podzemlju željezničke stanice.

 
Državni autoput A8 prolazi ispod parkirališta neposredno pored aerodroma i sajma

Aerodromi, putevi i vodeni saobraćaj

uredi

Stuttgart posjeduje međunarodni aerodrom (Flughafen Stuttgart) koji se nalazi oko 13 km južno od centra grada na području koje pripada susjednom gradiću Leinfelden-Echterdingen. Veze od aerodroma do centra grada su izuzetno dobre, tako da je potrebno oko 30 minuta da se od aerodroma dođe do centra koristeći S-Bahn linije S2 ili S3. Aerodrom u Stuttgartu je jedini veći gradski aerodrom u Njemačkoj koji ima samo jednu pistu. I pored protesta i inicijativa građana, u toku su istraživanja o mogućoj izgradnji druge piste aerodroma i njenom utjecaju na okolinu.[17]

Pored aerodroma prolazi državni autoput A8 (Autobahn A8), koji određuje južnu granicu grada. Povezuje Luksemburg, preko Saarbrückena, Karlsruhea, Stuttgarta, Minhena i Salzburga dalje prema Beču. Drugi značajniji autoputevi prema Stuttgartu su A81 (pravac Zürich – Singen – Würzburg – Hamburg) i A831.

Stuttgart ima i jednu manju luku u Hedelfingenu na rijeci Neckar.

Projekat Stuttgart 21

uredi

Nakon dugih godina političkog prepucavanja i kontroverzi, u oktobru 2007. su prihvaćeni planovi da se postojeća glavna željeznička stanica pretvori u tranzitnu stanicu. Ovaj projekat uključuje rekonstrukciju nadzemnih i pozemnih linija koje povezuju stanicu u tijesnoj štutgartskoj dolini sa drugim postojećim stanicama i podzemnim linijama. Rekonstrukcija je počela u februaru 2010. godine i trebala bi završiti do decembra 2019. godine.

Sport

uredi

Nogomet

uredi
 
Stadion VfB Stuttgarta - Gottlieb-Daimler-Stadion u Bad Cannstattu

Kao i u ostatku Njemačke, nogomet je najpopularniji sport u Stuttgartu. Dva najpoznatija sportska kluba u gradu su takozvani crveni i plavi. Crveni je nadimak nogometnog kluba VfB Stuttgart, veoma popularnog i poznatog kluba u evropskim i svjetskim okvirima. Kao stalni prvoligaš njemačke Bundeslige, VfB je osnovan 1893. Do sada je osvojio pet titula prvaka Njemačke, posljednji put 2007 godine. Svoje domaće utakmice igra na Gottlieb-Daimler-Stadionu u Bad Cannstattu.

Plavi Stuttgarter Kickers je drugi poznati klub u Stuttgartu. Član je regionalne njemačke lige jug (treći rang takmičenja), a domaće utakmice igra na mnogo manjem Gazi stadionu u blizini televizijskog tornja u Degerlochu.

Postoje još dva mala kluba Sportfreunde Stuttgart i FV Zuffenhausen koji se takmiče u nižim rangovima.

Ostali sportovi

uredi

U Stuttgartu djeluje lokalni rukometni klub VfL Pfullingen/Stuttgart, koji je u periodu od 2001 do 2006 bio član prve rukometne lige. Utakmice igra u dvorani Schleyerhalle. Aktivan je i ženski odbojkaški klub CJD Feuerbach, poznat po tome što je tri puta osvajao naslov prvaka Njemačke. Danas je prestao sa igrom iz finansijskih razloga. Pored njega postoji i Stuttgart Volleyball Club čiji ženski tim igra u drugoj ligi jug.

Postoji i hokejaški klub Stuttgarter EC koji igra u hali Waldau u Degerlochu. Aktivan je i vaterpolo klub SV Cannstatt koji se može pohvaliti titulom prvaka Njemačke 2006 godine.

Zastupljeni su i mnogi drugi sportovi, poput američkog fudbala (tim Stuttgart Nighthawks koji igra u profesionalnoj zapadnoevropskoj ligi i tim Stuttgart Scorpions), tenisa (ženski teniski klub TC Weissenhof, prvaci Njemačke četiri puta, te TEC Waldau Stuttgart, prvaci Njemačke 2006) i hokeja na travi (HTC Stuttgarter Kickers, jedan od najuspješniji klubova u hokeju na travi, osvajač prvenstva Njemačke 2005 i prvak Evrope 2006)

Sportski događaji

uredi

Stuttgart ima reputaciju značajnog sportskog domaćina, koji je ugostio mnoge sportske događaje, poput Svjetskog prvenstva u atletici 1993. Bio je i jedan od 12 gradova u kojima je održano Svjetsko prvenstvo u nogometu - Njemačka 2006. Na stadionu Daimler odigrano je ukupno šest utakmica na ovom prvenstvu, uključujući tri utakmice druge runde i utakmicu za treće mjesto. Stuttgart je 2007 izabran za Evropski glavni grad sporta.[18] On je bio domaćin i Svjetskog biciklističkog prvenstva te finala IAAF svjetskog atletskog prvenstva.

Od značajnijih sportskim građevina mogu se izdvojiti teniski tereni u Weissenhofu gdje se svake godine održava teniski turnir Mercedes Kup, zatim Porsche Arena koja ugošćuje teniske, košarkaške i rukometne utakmice i dvorana Schleyerhalle koja je rezervisana za boks, gimnastiku i druge dvoranske sportove.

Gradovi partneri

uredi

Stuttgart je zvanično grad-partner sljedećim gradovima:[19]


Pored ovih gradova-partnera, Stuttgart ima i posebne partnerske odnose sa sljedećim gradovima:[19]

Poznate ličnosti

uredi

Osobe koje su rođene u Stuttgartu ili su živjele i djelovale u gradu:

Reference

uredi
  1. ^ "Bevölkerungsentwicklung in den Gemeinden Baden-Württembergs stanje decembar 2008" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 31. 3. 2010. Pristupljeno 23. 2. 2010.
  2. ^ "Statistisches Landesamt Baden-Württemberg". Arhivirano s originala, 22. 12. 2015. Pristupljeno 16. 7. 2008.
  3. ^ "Statistisches Landesamt Baden-Württemberg". Arhivirano s originala, 13. 9. 2008. Pristupljeno 4. 8. 2008.
  4. ^ http://www.stuttgart-tourist.de/ENG/city/zahlen-fakten.htm Arhivirano 23. 8. 2009. na Wayback Machine Stuttgart zvanične informacije za turiste
  5. ^ Daniel Kirn: Stuttgart - Eine kleine Stadtgeschichte, Sutton, 2007, ISBN 978-3-86680-137-0
  6. ^ a b Stuttgart - Where Business Meets the Future, promotivni materijal izdan od strane Stuttgartskog vijeća, Odjeljenje za ekonomski razvoj, 2005
  7. ^ Američke vojne instalacije u Stuttgartu
  8. ^ Statistički zavod Stuttgart, juli 2007, www.stuttgart.de
  9. ^ Zvanične statistike Stuttgarta [1] Arhivirano 28. 10. 2008. na Wayback Machine
  10. ^ Zvanična stranica grada Hamburga - Hamburg.de[mrtav link]
  11. ^ http://www.germany.co.uk/Food---Drink/Gourmet/article,Culinary-A-to-Z,1501.html Arhivirano 17. 5. 2008. na Wayback Machine Čuvena njemačka jela
  12. ^ http://www.stuttgarter-weihnachtsmarkt.de/ Promotivna web-stranica Božičnog sajma u Stuttgartu
  13. ^ Stuttgart - odjeljenje statistike Arhivirano 14. 7. 2012. na: Archive.today (de)
  14. ^ BGG internacionalni website http://www.bgg-stuttgart.de Arhivirano 3. 1. 2018. na Wayback Machine
  15. ^ Umweltzone und Feinstaub-Plakette: Fragen und Antworten Arhivirano 5. 1. 2013. na: Archive.today Gradsko vijeće Stuttgarta (de)
  16. ^ Dokument o područjima koja spadaju u ekološku zonu grada[mrtav link]
  17. ^ Stutgarter Nachrichten Izvještaji u njemačkim novinama o planiranoj drugoj pisti[mrtav link]
  18. ^ European Capital of Sport 2007 (en)
  19. ^ a b http://stuttgart.de/sde/menu/frame/ns_top_11021_11041.htm Arhivirano 13. 9. 2008. na Wayback Machine Stuttgart zvanični website, 23. mart 2008

Vanjski linkovi

uredi
 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Stuttgart
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Stuttgart&oldid=3643821"