Fotoosjetljive ganglijske ćelije

Fotoosjetljive ganglijske ćelije – poznatije kao fotosenzitivne ganglićske ćelije ili fotosenzitivne retinalne ganglijske ćelije (pRGC)/fotosenzitivne mrežnjačne ganglijske ćelije, te unutrašnje fotosenzitivne retinalne ganglijske ćelije (ipRGC) ili melanopsinske ganglijske – su nedavno otkriveni tip nervnih ćelija u očnoj mrežnjači sisara, koje su, za razliku od drugih retinskih ganglijskih ćelija unutrašnje fotosenzitivne. To znači da čine treću klasu retinskih fotoreceptora, koju pobuđuje svjetlost čak i onda kada su svi uticaji iz klasičnih fotoreceptora (čepića i štapića) blokirani, bilo primjenom farmakoloških spojeva bilo razdvajanjem ganglijskih ćelija i mrežnjače. Fotosenzitivne ganglijske ćelije sadrže fotopigment melanopsin. Gigantske ganglijske ćelije mrežnjače primata su primjeri fotosenzitivnih ganglijskih ćelija.[1][2]

Dio retine: svjetlo udara prvi sloj ganglijskih ćelija.

Pregled

uredi

U odnosu na štapiće čunjiće, odgovori ovih ćelija su sporiji, a prisustvo svjetlosti signaliziraju na dugi rok.[3] One predstavljaju mali veoma dio(~1%) ćrlija retinske ganglije. Njihova funkcijska uloga nije oblikovanje i bitno se razlikuju od onih sa sposobnošću viđenja; one uočavaju stabilan prikaz okolinog intenziteta svjetlosti. Imaju barem tri osnovne funkcije.

  • Imaju važnu ulogu u sinhronizaciji cirkadijkskog ritma 24-satnog ciklusa svjetlo/tama, pružajući prvenstveno dužinu dana i dužinu noćnih informacija. Oni šalju svjetlosni informacije putem retinohipotalamskog trakta (RHT) direktno na centar dnevnonoćnog ritma u mozgu, u superahijazmatskom jezgru u hipotalamusu. Fiziološke osobine tih ganglijskih ćelija podudaraju se sa poznatim svojstvima jutarnjeg svjetla sa usaglašavanjem (sinhronizacija) mehanizama koji reguliraju cirkadijalne ritmove.
  • Fotoosjetljive ćelija ganglija inerviraju druge moždane mete, poput centra za kontrolui zjenice, u maslinastom pretektnom jezgru srednjeg mozga. Oni doprinose regulaciji veličine zjenice i drugog ponašanja na okolinskom osvjetljenju.
  • Ove ganglijske ćelije doprinose fotoregulaciji, te suzbijanju akutne svjetlosne supresijese, otpuštanju hormona melatonin iz epifize.

Fotoosjetljive ganglijske ćelije su također odgovorne za upornost cirkadijskog ritma i odgovora zjenica na svjetlo u sisara sa degeneriranim fotoreceptorima štapića i čepića, kao kod ljudi koji pate od retinitis pigmentosa.

Nedavno su fotoreceptivne ganglije su izolirane i kod ljudi, gdje su, pored navedene funkcije prikazane u drugih sisara, pokazale da posreduju u stepenu raspoznavanja svjetlosti bez čepića i štapića, kod ispitanika koji pate od poremećaja tih fotoreceptora.[4] Rad Farhan H. Zaidija i suradnika je pokazao da fotoosjetljive ganglijske ćelije, kod ljudi mogu imati neke funkcije vida.

Fotopigment fotoreceptivnih ganglijskih ćelija, melanopsin, svjetlost pozbuđuje uglavnom u plavom dijelu vidljivog spektra (apsorpcijski vrhovi na ~ 480 nanometara). Fotoprovodni mehanizam u ovim ćelijama nije u potpunosti razjašnjen, ali se čini vjerojatnim da liči na rabdomske fotoreceptore beskičmenjaka. Fotoosjetljive ganglijske ćelije odgovaraju na svjetlost putem depolarizacije i povećanje stope po kojoj pale nervne impulse. Osim direktnog odgovora na svjetlo, ove ćelije mogu dobiti podražujuće i inhibicijske uticaje iz štapića i čunjića, putem sinapsnih veza u mrežnjači.[5]).

Također pogledajte

uredi

Reference

uredi
  1. ^ Hadžiselimović R., Maslić E. (1996). Biologija 1. Sarajevo: Federecija Bosne i Hercegovine – Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta.
  2. ^ Hadžiselimović R., Maslić E. (1996). Biologija ponašanja životinja i ljudi. Sarajevo Publishing, Sarajevo. ISBN 9958-21-091-6.
  3. ^ Wong KY, Dunn FA, Berson DM (decembar 2005). "Photoreceptor adaptation in intrinsically photosensitive retinal ganglion cells". Neuron. 48 (6): 1001–10. doi:10.1016/j.neuron.2005.11.016. PMID 16364903.CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
  4. ^ Zaidi FH, Hull JT, Peirson SN et al. "Short-wavelength light sensitivity of circadian, pupillary, and visual awareness in humans lacking an outer retina". Current Biology. 17 (24): 2122–8. doi:10.1016/j.cub.2007.11.034. PMC 2151130. PMID 18082405. Nepoznati parametar |laysource= zanemaren (prijedlog zamjene: |lay-source=) (pomoć); Nepoznati parametar |laysummary= zanemaren (prijedlog zamjene: |lay-url=) (pomoć); Nepoznati parametar |laydate= zanemaren (prijedlog zamjene: |lay-date=) (pomoć); Eksplicitna upotreba et al. u: |authors= (pomoć)CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link)
  5. ^ Berson DM (august 2007). "Phototransduction in ganglion-cell photoreceptors". Pflügers Archiv. 454 (5): 849–55. doi:10.1007/s00424-007-0242-2. PMID 17351786.

Vanjski linkovi

uredi