Domenico Scarlatti
Giuseppe Domenico Scarlatti (Napulj, 26. oktobar 1685 - Madrid, 23. juli 1757), bio je italijanski barokni kompozitor i virtuoz na čembalu.
Domenico Scarlatti | |
|---|---|
 Domenico Scarlatti | |
| Rođenje | Giuseppe Domenico Scarlatti 26. oktobar 1685. |
| Smrt | 23. juli 1757. |
| Era | Barok |
Značajna djela | 542 sonate za čembalo, 10 sonata za violinu i continuo, 3 sonate za orgulje. |
Sin je i učenik Alessandra Scarlattija, a školovao se i kod kompozitora i učitelja Francesca Gasparinija u Veneciji. Bio je kompozitor, kapelnik i klavijaturist u Rimu, Lisabonu, Sevilli na kraljevskom dvoru u Madridu. Pod očevim utjecajem pisao je najprije duhovnu muziku i opere. Približno 1730. godine posvetio se komponiranju sonata za čembalo, najviše u jednom stavku, čiji je stil izvršio odlučujući utjecaj na razvoj klavirske muzike u 18. vijeku. Postepeno je razvio virtuoznu tehniku sviranja na čembalu, i utjecao je na mnoge klavirske kompozitore, naročito u Španiji i Engleskoj.[1]
Rani život i vokalna muzička djela: Italija
urediBio je sin poznatog kompozitora vokalne muzike Alessandra Scarlattija, a rođen je u istoj godini kao Johann Sebastian Bach i Georg Friedrich Händel. U petnaestoj godini života dobija posao orguljaša u Napulju, gdje 1703. piše prve opere, "L'Ottavia restituita al trono" i "Il Giustino". Godine 1705. otac ga je poslao daleko od Napulja do Venecije, navodno na studije kod kompozitora Francesca Gasparinija. Dok je bio u Veneciji, Scarlatti se možda susreo sa mladim ircem, Thomasom Roseingravom, koji je mnogo godina kasnije engleskom muzikologu Charlesu Burneyu opisao Domenicovo sviranje čembala
kao da je deset hiljada đavola sviralo taj muzički instrument, i da on nikada prije nije čuo takve prelaze i efekte na njemu
.
Do proljeća 1709. godine Scarlatti je preuzeo očev položaj muzičkog direktora u Rimu kod prognane Poljske kraljice Marije Casimira. Do njegovog odlaska 1714. komponirao je niz opera i povremenih komada, sve po tekstovima kraljičinog sekretara, Carla Sigismonda Capecija. Nešto od ove muzike je sačuvano, ali nije dostigla slavu koju će kasnije doživjeti njegove sonate za čembalo. Za ovu muziku ima malo interesa danas.
Do 1713. godine Scarlatti je uspostavio odnose s Vatikanom, a od 1714. do 1719. vršio je dužnost muzičkog direktora Julian kapele u bazilici svetog Petra. Od sačuvane duhovne muzike iz tog vremena, samo "Stabat Mater" za deset pjevača daje naznake genija koji će pronaći svoj dugo odgađani procvat u sonatama za čembalo.
Tokom ovih godina Scarlatti je doveo do kraja njegovu očito nikad previše uspješnu karijeru opernog kompozitora s "Ambleto" 1715. godine, imao je intermezzo "La Dirindina", koja je zbog slobode njegovog teksta povučena iz koncertnog programa u Rimu. Njegova muzička nastojanja proizvela su "Berenice, Regina di Egitto" 1718., uz zajedničko komponiranje sa Nicolom Porporom. Više obećavajući za budućnost su njegovi odnosi s portugalskom ambasadom, za koju je 1714. komponirao kantatu u čast rođenja portugalskog princa.
U septembru 1719. godine Scarlatti je napustio posao u Vatikanu, a do kraja 1720. bio je u Lisabonu, gdje je njegova serenada "Contesa delle Stagioni" je izvedena u kraljevskoj palati 6. septembra te godine. Postao je muzički direktor kod portugalskog kralja Joao V. kao i muzički maestro kod kraljevog mlađeg brata Don Antonija i princeze Marije Barbara de Bragança, koja će ostati njegova zaštitnica, a za koju će kasnije napisati većinu svojih sonata za čembalo. Nastavio je i dalje da komponira serenade i duhovnu muziku. Međutim, velike promjene se dešavaju u Scarlattijevom životu. Godine 1725. umire njegov otac, a 1728. posljednji put posjećuje Italiju gdje ženi rimljanku, Mariju Caterinu Genti, koja će mu roditi šestero djece (četiri više nego u njegovom drugom braku sa španjolkom Anastasijom Maxarti Ximenes). Godine 1728. njegova učenica Maria Bárbara udaje se za španskog prestolonasljednika, budućeg Ferdinanda VI, a Scarlatti slijedi kraljevski par u Španiju.[1]
Kasniji život i djela za klavijaturu: Španija
urediTu će provesti svoje preostale godine, prvo u Sevilli, vjerovatno već slušajući špansku popularnu muziku i oponašajući, kako nam Burney govori, "melodije pjesama koje su pjevali prevoznici i običan narod." Nakon 1733. boravio je u kraljevskoj rezidenciji u Madridu i u obližnjim palatama La Granja, El Escorial, i Aranjuez. Mnoge veze s prošlošću čini se da su presječene uz emancipaciju koja će dovesti do izvanrednog stilskog razvoja sonata za čembalo. Scarlatti gotovo da nestaje kao kompozitor vokalne muzike, a ne postoji dokaz njegovog učestvovanja u ekstravagantnim opernim produkcijama dirigovanim na dvoru od strane njegovog prijatelja kastratija pjevača Farinellija.
Najvažniji sačuvani izvještaj o Scarlattijevom životu i karakteru nalazi se u objavljivanju njegovih "Esercizi po gravicembalo" (Vježbe) iz 1738. godine, nizu od 30 sonata za čembalo. Serija sonata nastavlja briljantno sa rukopisnim sveskama kopiranim za Mariju Barbaru 1742. i 1749. godine. Ona je postala kraljica Španije 1746. godine, a muzičke aktivnosti španskog dvora postale su bogatije nego ikad. Glavni dokaz Scarlattijeve vlastite aktivnosti i dalje živi u završetku velikog niza sonata za čembalo kopiranih za kraljicu od 1752. do 1757., godine, Scarlattijeve smrti.[1]
Utjecaj na druge kompozitore
urediOsim engleskih izdanja njegovih ranijih sonata iz 18. vijeka i nekoliko kontinentalnih reizdanja, većina Scarlattijeve muzike za klavijaturu bila je gotovo nepoznata izvan njegovog najužeg kruga. Imala je malo direktnog utjecaja na njegove italijanske sljedbenike ili na njemačke i austrijske kompozitore poput Carla Philippa Emanuela Bacha, Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusa Mozarta i Ludwiga van Beethovena, za čije brojne stilske karakteristike je bilo očekivano da ih imaju.
Tako je bilo sve do izdanja kojeg je pripremio italijanski pijanista Alessandro Longo, a tek tada su gotovo sve njegove sonate za čembalo postale dostupne. Godine Godine 1906. Longo je objavio gotovo kompletno izdanje aranžmana za klavir od 545 sonata, grupišući ih prema ključu, ali razdvajajući Scarlattijeve sonate u parove i obraćajući malo pažnje na hronologiju i stil. Propusti u ovom i drugim izdanjima otežalo je bilo kakvo ozbiljnije razumijevanje stilskog razvoja i dosljednosti sonata.
U svojoj monografiji Domenica Scarlattija iz 1953. godine Ralph Kirkpatrick je napravio cjelokupan popis radova i promijenio brojeve 555 sonata po hronološkom redoslijedu štampanih i rukopisnih zbirki. Kirkpatrickov sistem brojeva Scarlattijevih sonata će naknadno zamijeniti onaj koji je napravio Longo. Uz odgovarajuća kompletna izdanja Kirkpatricka i Kennetha Gilberta (1971 - 1984), u kojima je očuvan hronološki red i parno uređenje izvora, omogućava nesmetan pogled na Scarlattijeva djela za klavijaturu koja se sada mogu dobiti, otkrivajući jedan od najvažnijih i izrazito originalnih muzičkih stilova iz 18. vijeka. [1]
Zanimljivosti
urediUdruženje Domenico Scarlatti je 1982. godine osnovao Enzo Amato, čija namjera je bila širenje velikog kulturnog i muzičkog nasljeđa napuljske muzičke škole iz 18.vijeka. Tokom svojih dugih karijera, poznati umjetnici i naučnici su aktivno i plodonosno sarađivali na brojnim projektima promovišući udruženje poput: Maria Luisa Anido, Maxence Larrieu, Sandro Cappelletto, Marcello Abbado. [2]
|
Sonata u d-molu, K. 9, Allegretto
izvedba na čembalu - Martha Goldstein |
| Sonata u E-Duru K. 20, Presto
izvedba na čembalu - Martha Goldstein | |
| Sonata in b-molu K. 27, Allegro
izvedba na klaviru - Raymond Smullyan | |
| Sonata in f-molu K. 69
izvedba na spinetu - Ulrich Metzner | |
| Sonata in C-Duru K. 159, Allegro
izvedba na klaviru - Veronica van der Knaap | |
| Sonata u E-Duru K. 380, Andante comodo
izvedba na klaviru - Raymond Smullyan | |
| Sonata u E-Duru K. 531, Allegro
izvedba na klaviru - Raymond Smullyan |
Slobodni notni zapisi
uredi- Sheet music for K.1 to K.176 John Sankey edition
- www.kreusch-sheet-music.net harpsichord sonatas by Scarlatti
- Besplatne partiture autor Domenico Scarlatti u Choral Public Domain Library (ChoralWiki)
- Sheet music engraved by Sebastiano Vigna[mrtav link]
Lista sonata za čembalo
uredi- Scarlatti Domenico – A new look at the keyboard sonatas; complete catalogue including newly discovered works
Vanjski linkovi
uredi- Na stranici Mutopia Project mogu se naći kompozicije autora Domenico Scarlatti
- Kirkpatrick, Ralph (1953). Domenico Scarlatti. Princeton University Press. ISBN 0-691-02708-0. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- John Sankey: Keyboard Tuning of Domenico Scarlatti
- John Sankey: Kompletna izdanja, harpsichord, downloadable recordings in MIDI
- "The mercurial maestro of Madrid" autor Robert White, 20 July 2007, The Guardian
- 538 Piano Sonate (mp3 datoteke)
- Piano Society Arhivirano 27. 5. 2016. na Wayback Machine – Kratka biografija besplatni snimci u MP3 formatu, izvođači Roberto Carnevale, Chase Coleman, Graziella Concas, Knut Erik Jensen
Reference
uredi- ^ a b c d "Italian composer: Domenico Scarlatti". britannica.com. Pristupljeno 12. 5. 2022.
- ^ "Festival internazionale del '700 musicale napoletano". domenicoscarlatti.it. Pristupljeno 12. 5. 2022.
