Razlika između verzija stranice "Egipat"
[pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.9.5 |
|||
(Nije prikazana 33 međuverzija 16 korisnika) | |||
Red 11:
|vladar_prva_vlast = [[Abdel Fattah el-Sisi]]
|vrsta_druge_vlasti = Predsjednik vlade
|vladar_druga_vlast = [[
|po_površini_na_svijetu = 29.
|površina = 1.001.450
Red 21:
|valuta = [[Egipatska funta]] (100 piastera)
|vremenska_zona = [[UTC]] +2; [[UTC]] +3 ljeti
|himna = "[[Bilady, Bilady, Bilady]]"
|internetski_nastavak = [[.eg]]
|pozivni_broj = +20
}}
'''Egipat''' (arapski: مصر Misir), službeno '''Arapska Republika Egipat''', jeste [[Spisak transkontinentalnih država|transkontinentalna zemlja]] koja obuhvata sjeveroistočni ugao [[Afrika|Afrike]] i jugozapadni dio [[Azija|Azije]], preko kopnenog mosta koje obrazuje [[Sinajsko poluostrvo]]. Većina teritorije od 1.010.450 km<sup>2</sup> leži u dolini rijeke [[Nil]]. Egipat graniči sa [[Sredozemno more|Sredozemnim morem]] na sjeveru, pojasom [[Pojas Gaze|Gaze]] i [[Izrael
Sa preko 94 miliona stanovnika (2007), Egipat je treća najmnogoljudnija država Afrike i 15. na svijetu. Velika većina stanovništva živi u blizini obale rijeke [[Nil]], na površini od gotovo 40.000 km<sup>2</sup>, gdje se nalazi obradivo zemljište. Velika područja pustinje [[Sahara|Sahare]], koja čini većinu teritorija Egipta, su slabo naseljena. Polovina stanovništva Egipta živi u urbanim područjima, u gusto naseljenim gradovima kao što su [[Kairo]], [[Aleksandrija]] i drugi veći gradovi u [[Delta Nila|delti Nila]].
Egipat ima najdužu historiju jedne moderne države, i u kontinuitetu je naseljen od 10.
Moderni Egipat se smatra regionalnom silom sa značajnim kulturnim, političkim i vojnim utjecajem u [[Sjeverna Afrika|Sjevernoj Africi]], na [[Bliski istok|Bliskom istoku]] i općenito [[Muslimanski svijet|muslimanskom svijetu]]. [[Ekonomija Egipta]] je jedna od najvećih i najraznovrsnijih na Bliskom istoku, sa sektorima kao što su [[turizam]], [[poljoprivreda]], industrija i usluge.<ref>Andrew F. Cooper, Agata Antkiewicz and Timothy M. Shaw, 'Lessons from/for BRICSAM about South-North Relations at the Start of the 21st Century: Economic Size Trumps All Else?', International Studies Review, Vol. 9, No. 4 (Winter, 2007), str. 675, 687.</ref>
==
Naziv "Egipat" izveden je iz [[starogrčki jezik|starogrčkog]] ''Aigyptos'', preko [[Francuski jezik|francuskog]] ''Egypte'' i [[Latinski jezik|latinskog]] ''Aegyptus''. Antičko ime Egipta je ''Hwt-Ka-Ptah'' što znači duša (dom) [[Ptah
Drevni Egipatski naziv države je bio ''kemret'' što znači "crna zemlja", pozivajući se na plodno crno tlo poplavnih ravnica
== Historija ==
Red 44:
Postoje razni dokazi o naseljima na rezbarijama na stijenama duž Nila i u pustinji. U 10. milenijumu p. n. e. od lovaca i ribara počeli su da se bave poljoprivredom. Klimatske promjene ili prekomjerna ispaša oko 8.000 godine p. n. e. počeli su da presušuju zemlju u Egiptu, i formirali su pustinju Saharu. Rani plemenski narod emigrirao je na rijeku Nil, gdje su razvili ustaljenu poljoprivrednu ekonomiju i centralizovano društvo.
[[Datoteka:Giza Necropolis.jpg|mini|lijevo|250px|[[Nekropola u Gizi]] je najstarije i jedino preostalo od [[
Do 6.000. g.p. n. e. [[Neolit|neolitske kulture]] ukorijenjene su u dolini Nila. U neolitu, nekoliko plemena razvili su se u [[Gornji Egipat|Gornji]] i [[Donji Egipat]]. Gornji i Donji Egipat su održavali kontakte putem trgovine. Najraniji poznati natpis na [[
Jedinstveno kraljevstvo je osnovano 3.150. g.p. n. e. kada je [[faraon]] [[Menes]] ujedinio oba Egipta u jedinstvenu cjelinu. [[Egipatska kultura]] je cvjetala u toku antičkog vremena i ostavila je trag u religiji, umjetnosti, jeziku i običajima. Prve dvije dinastije su vladale za vrijeme [[Staro kraljevstva|Starog kraljevstva]] (2700. p. n. e. - 2.200. p. n. e.). Tada su se gradile mnoge piramide, od kojih su najznačajnije [[Džozerova piramida]] i [[Nekropola u Gizi|piramida u Gizi]].
Red 57:
=== Ptolemeji i rimski Egipat ===
[[Datoteka:Denderah3 Cleopatra Cesarion.jpg|mini|desno|250px|Grčka ptolemejska kraljica [[Kleopatra VII]] i njen sin Julije Cezar, [[Cezarion]], [[Hram u Denderi]]]]
[[Ptolemejsko kraljevstvo]] je bila snažna heleniska država, koja se proširila iz južne Sirije na istoku do Cirene na zapadu, te južno do granice sa Nubijom. Aleksandrija je postala glavni grad i središte grčke kulture i trgovine. Da bi dobila priznanje rodnog egipatskog stanovništva, prozvala se nasljednicom faraona. Kasniji Ptolemeji su prihvatili egipatske običaje, njihovi portreti su se nalazili na javnim spomenicima u egipatskom stilu i odjeći a sudjelovali su i u egipatskom religijskom životu.<ref>Bowman, Alan K (1996). Egypt after the Pharaohs 332 BC – AD 642 (2nd ed.). Berkeley: University of California Press. pp. 25–26. {{ISBN
Posljednji vladar ptolemejske linije bila je [[Kleopatra VII]], koji je počinila samoubistvo nakon smrti svog ljubavnika [[Marko Antonije|Marka Antonija]], koji joj je umro u naručju, nakon što ih je [[Oktavijan August|Oktavijan]] pobijedio u [[Bitka kod Akcija|bici kod Akcija]]. Ptolemeji su često bili suočeni s pobunama Egipćana uzrokovanih neželjenim režimima a bili su uključeni i u strane i građanske ratove koji su doveli do propasti kraljevstva i njegove aneksije od strane Rima. Ipak helenistička kulture je nastavila napredovati u Egiptu i nakon [[Muslimansko osvajanje egipta|muslimanskog osvajanja]].
Kršćanstvo se javilo u Egiptu još za vrijeme [[Marko evanđelist|Marka evanđelista]] u 1. stoljeću.<ref>"Egypt". Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs. Retrieved 14 December 2011. See drop-down essay on "Islamic Conquest and the Ottoman Empire"</ref>
[[Dioklecijan]]ova vladavina je obilježila prijelaz iz rimskog u bizantsko doba, kada je proganjan veliki broj egipatskih kršćana. [[Novi zavjet]] je do tada preveden na egipatski. Nakon Kalcedonskog sabora 451. godine, uspostavljena je Egipatska Koptska crkva.<ref>Kamil, Jill. Coptic Egypt: History and Guide. Cairo: American University in Cairo, 1997. str. 39</ref>
=== Srednji vijek ===
Bizantijci su uspjeli povratiti kontrolu nad Egiptom nakon kratke perzijske invazije početkom 7. stoljeća, period između 639. i 642. godine, nakon čega Egipat potpada pod muslimansku vlast osvajanjem od strane arapskih muslimana. Kada su porazili bizantijsku vojsku u Egiptu, Arapi su donijeli sunitski islama u zemlju. U ranom periodu tog razdoblja, Egipćani su uklopili svoju novu vjeru s autohtonim vjerovanjima, što je dovelo do formiranja različitih sufijskih redova koji su se održali sve do danas.<ref>{{Cite web|url=
Muslimanski vladari imenovani od islamskog [[hilafet]]a zadržali su kontrolu nad Egiptom sljedećih šest stoljeća, s Kairom kao sjedištem hilafeta za vrijeme vladavine [[Fatimije|Fatimija]]. S kraja kurdske Ajubidske dinastije, [[Memluci]], Tursko-čerkeska vojna kasta preuzima kontrolu 1250. godine. Krajem 13. stoljeća, Egipat se povezuje s Crvenim morem, Indijom, Malezijom i Istočnom Indijom.<ref>{{Cite book|url=http://books.google.ba/books?id=rYlgGU2SLiQC&lpg=PP1&dq=editions:rYlgGU2SLiQC&pg=PA244&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=Before European Hegemony: The World System A.D. 1250-1350|last=Abu-Lughod|first=Janet L.|date=1991|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195067743|language=en}}</ref> Sredinom 14. stoljeća [[crna smrt]] ubila je oko 40% stanovništva zemlje.<ref>{{Cite web|url=http://countrystudies.us/egypt/57.htm|title=Egypt - Major Cities|website=countrystudies.us|
=== Egipatski Ejalet ===
[[Datoteka:Louis-François Baron Lejeune 001.jpg|mini|desno|350px|Napoleon pobjeđuje Memlučke trupe u [[Bitka piramida|bici piramida]], 21. juli 1798. godine, naslikao Lejeune]]
Egipat su osvojili Turci 1517. godine nakon čega je postao pokrajina Osmanlijskog Carstva. Slabljenje privrednog sistema u kombinaciji s učincima kuge učinili su Egipat ranjiv na invazije. Portugalski trgovci su preuzeli njihovu trgovinu.<ref name="Eg.">{{Cite book|url=http://books.google.ba/books?id=rYlgGU2SLiQC&lpg=PP1&dq=editions:rYlgGU2SLiQC&pg=PA244&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=Before European Hegemony: The World System A.D. 1250-1350|last=Abu-Lughod|first=Janet L.|date=1991|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195067743|language=en}}</ref>
U periodu između 1687. i 1731. godine u Egiptu se u 6 navrata pojavljivala glad. Glad 1784. godine je odnijela oko jedne šestine ukupnog stanovništva.<ref>{{Cite news|url=http://www.sciencedaily.com/releases/2006/11/061121232204.htm|title=Icelandic Volcano Caused Historic Famine In Egypt, Study Shows|newspaper=ScienceDaily|language=en|access-date=
Egipat je oduvijek bila pokrajina koju su Osmanlije teško kontrolisale dijelom i zbog nastavka moći i utjecaja Memluka, egipatske vojne kaste koja je vladala zemljom stoljećima. Kao takav, Egipat je ostao poluautonoman pod vlašću Memluka sve do invazije francuskih snaga pod komandom [[Napoleon I, car Francuske|Napoleona I]] 1798. godine. Nakon što su Francuzi protjerani, vlast je preuzeo 1805. godine [[Muhamed Ali egipatski|paša Muhamed Ali]], komandant osmanlijske vojske u Egiptu, albanskog porijekla.
Egipat pod vlašću dinastije Muhameda Alija je ostao nominalno kao otomanska pokrajina. Dobio je status autonomne vazalne države ili ''Khedivate'' u 1867. godine. Isma'il i Tewfik paša upravljali su Egiptom kao kvazi nezavisnom državom pod turskom vlašću sve do britanske okupacije 1882. godine. Ipak, Khedivate od Egipta (1867-1914) zadržao je Egipat ''de iure'' osmanskom pokrajinom do 5. novembra 1914. godine<ref>{{Cite web|url=http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne|title=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive|website=wwi.lib.byu.edu|language=en|
=== Dinastija Muhameda Alija ===
[[Datoteka:ModernEgypt, Muhammad Ali by Auguste Couder, BAP 17996.jpg|mini|lijevo|250px|Muhamed Ali Paša, osnivač Muhamed Ali dinastije i prvi kediva Egipta i Sudana]]
Nakon što su Francuzi
Dok je nosio titulu potkralja Egipta, njegova pripadnost Osmanskoj porti je bila samo nominalna. Muhamed Ali je uspostavio dinastiju koja je trebala vladati Egiptom sve do revolucije 1952. godine. U kasnijim godinama, dinastija je postala britanska marioneta.<ref>Izzeddin, Nejla M. Abu (1981). Nasser of the Arabs: an Arab assessment. Third World Centre for Research and Publishing. p. 2. {{ISBN
Muhamed Ali je Egiptu pripojio Sjeverni Sudan (1820. do 1824.), Siriju (1833.), te dijelove Arabije i Anadolije ali su ga 1841. godine evropske sile, strahujući da će on sam srušiti Osmanlijsko carstvo, natjerale da vrati većinu teritorija koje je osvojio od Osmanlijskog carstva. Njegova vojna ambicija je bila potrebna u modernizaciji zemlje. Izgradio je industriju, sistem kanala za navodnjavanje i prijevoz, te reformirao državnu službu.
Red 89:
Uveo je vojnu obavezu muškog seljaštva u 19. stoljeću i iskoristio novi pristup kako bi stvorio svoju veliku vojsku.
Nakratko ga je naslijedio njegov sin Ibrahim (u septembru 1848.), a zatim unuk Abbas I (novembar 1848.), zatim Said (1854.), i Isma'il (1863.).
Sueski kanal, izgrađen u partnerstvu s Francuzima je dovršen 1869. godine. Njegova izgradnja je dovelo do ogromnog duga prema evropskim bankama, i izazvala nezadovoljstvo zbog njegovog oporezivanja. 1875. godine, Ismail je bio prisiljen prodati egipatski udio u kanalu britanskoj vladi. To je u roku od 3 godine dovelo do nametanja britanskih i francuskih kontrolora koji su imali sjedište u egipatskoj vladi, te "su uz financijsku moć vlasnika obveznica koji su stajali iza njih, bili stvarna snaga u Vladi".<ref>Nejla M. Abu Izzeddin, Nasser of the Arabs, str 2.</ref>
Lokalno nezadovoljstvo Ismailom kao i Evropski upad dovelo je do stvaranja prvih nacionalističke grupa u Egiptu 1879. godine, s Ahmadom Urabi kao istaknutom figurom. Bojeći se da će to dovesti do smanjenja njihove kontrole, Velika Britanija i Francuska su vojno intervenisale bombardiranjem Aleksandrije i razbijanjem egipatske vojske u bitci kod Tel el-Kebir. Reinstalisali su Ismailovog sina Tewfika kao figuru ''de facto'' britanskog protektorata.<ref>De facto protectorate: Joan Wucher King, Historical Dictionary of Egypt. Metuchen, New Jersey, USA; 1984; Scarecrow. str 17.</ref> 1906. godine Dinshaway incident je potaknuo mnoge neutralne Egipćane da se pridruže nacionalističkom pokretu.
Godine 1914. postao je i službeno Protektorat a naslov šefa države je promijenjen u ''sultan'', kako bi se odbacila vlast Osmanlijskog sultana, koja se pridružila Centralnim silama u Prvom svjetskom ratu. Abbas II je svrgnut i zamjenjen njegovim dajdžom, Husseinom Kamelom koji je postao novi sultan.<ref>Jankowski, James. Egypt, A Short History. str. 111.</ref>
Nakon Prvog svjetskog rata, Saad Zaghlul i Wafd stranka su vodili egipatski nacionalistički pokret do većine na lokalnoj zakonodavnoj skupštini. Kada su Britanci prognali Zaghlula i njegove saradnike na Maltu 8. marta 1919. godine, zemlja se našla u svojoj prvoj savremenoj revoluciji. Pobuna je prisilila britansku vladu da donese [[Jednostrana deklaracija o egipatskoj nezavisnosti|jednostranu deklaraciju o egipatskog nezavisnosti]] 22. februara 1922. godine.<ref>Jankowski, James. Egypt, A Short History. str. 112.</ref>
Nova vlada je izradila i implementirala ustav 1923. godine koji se temeljio na parlamentarnom sistemu. Saad Zaghlul je izabran za premijera Egipt 1924. godine. 1936. godine sklopljen je Anglo-egipatski ugovor. Nastavak nestabilnosti zbog preostalog britanskog uticaja i povećanja političkog angažman od strane kralja doveli su do raspuštanja parlamenta usljed vojnog državnog udara poznatog kao ''revolucija 1952.''. [[Pokret slobodnih oficira]] je prisilio kralja Farouka na abdiciranje u korist svog sina Fuada. Britanska vojna prisutnost u Egiptu je trajala sve do 1954. godine.<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/eg.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|language=en|
=== Republika ===
[[Datoteka:Egyptian Armor.jpg|mini|desnoo|250px|Napredovanje egipatskih tenkova u pustinji Sinaj za vrijeme Oktobarskog rata, 1973. godine]]
18. juna 1953. godine proglašena je egipatska Republika s generalom Muhamedom Naguibom kao prvim predsjednikom Republike. Naguib je bio prisiljen podnijeti ostavku 1954. godine od strane [[Gamal Abdel Nasser
1958. godine, Egipat i Sirija su osnovali suverenu uniju poznatu kao Ujedinjena Arapska Republika. Unija je bila kratkog vijeka a završila je 1961. godine kada se Sirija odcijepla čime je unija prestala%jati. Tokom većine svog%janja, Ujedinjena Arapska Republika je također bila u labavoj konfederaciji sa Sjevernim Jemenom, poznatoj kao Ujedinjene Arapske države.
U ranim 1960-ih, Egipat je u potpunosti uključen u Sjevernojemenski građanski rat. Egipatski predsjednik Gamal Abdel Naser, podržao je jemenske republikance s čak 70.000 egipatskih vojnika i hemijskim oružjem.
Maja 1967. godine Naser je zatvorio tjesnac Tiran za prolaz izraelskih brodova. 26. maja Naser je izjavio: "Bitka će biti opća i naš osnovni cilj će biti uništiti Izrael".<ref>Samir A. Mutawi (18. juli 2002). Jordan in the 1967 War. Cambridge University Press. str. 95. {{ISBN
Zemljišna reformu, dramatični rast univerzitetskog obrazovanju i državnoj pomoći nacionalnoj industriji uveliko je poboljšana društvena mobilnost i općenito stanje u Egiptu.
1970. godine, predsjednik Nasser je umro, a naslijedio ga je Anwar Sadat. 1973. godine Egipat je zajedno sa Sirijom, pokrenuo [[Jom Kipurski rat|Oktobarski rat]], iznenadni napad sa ciljem povrat dijela Sinaja, teritorije koje je Izrael okupirao prije šest godina.
[[Datoteka:2011 Cairo 5339252807.jpg|mini|lijevo|250px|Kairo, grad izrastao u [[
Sadat je u historijskom posjetu Izraelu 1977. godine, što je dovelo do mirovnog sporazuma 1979. u zamjenu za izraelsko povlačenja sa Sinaja. Sadatova je inicijativa izazvala ogromne kontroverze u arapskom svijetu i dovela do isključenja Egipta iz [[Arapska liga|Arapske lige]], ali je podržana od strane većine Egipćana. Međutim, Sadat je ubijen od strane islamskih ekstremista. Hosni Mubarak je došao na vlast nakon ubistva Sadatan na referendumu u kojem je on bio jedini kandidat.
Hosni Mubarak je reafirmisao odnose s Izraelom. Na unutrašnjem planu, Mubarak je suočen s mnogim ozbiljnim problemima. Iako se broj farmi povećao i industrije ojačala, privreda nije mogla držati korak s velikim porastom stanovništva. Siromaštvo i nezaposlenost su doveli do migracije seoskog stanovništva u gradove poput Kaira.
U 1980-ih, 1990-ih, 2000-ih i, teroristički napadi u Egiptu su postali brojni sa teškim posljedicama.
Za vrijeme vladavine Mubaraka, političkom scenom je dominirala Nacionalna Demokratska stranka koju je stvorio Sadat 1978. godine.
Red 125:
=== Revolucija ===
25. januara 2011. godine proširili su se protesti protiv Mubarakove vlade. 11. februara iste godine, Mubarak je podnio ostavku i pobjegao iz Kaira nakon čega je nastupilo slavlje povodom toga na Tahrir trgu u Kairu.<ref>{{Cite news|url=https://www.huffingtonpost.com/2011/02/11/mubarak-red-sea-egypt_n_821812.html|title=Mubarak Resigns As Egypt's President; Armed Forces To Take Control|last=Post/AP|first=The Huffington|date=
Referendum o ustavu održan je 19. marta 2011. godine a 28. novembra 2011. u Egipatu su održani prvi parlamentarni nakon što je prethodni režim zbačen s vlasti. Izlaznost je bila visoka, a nije bilo izvještaja o velikim nepravilnostima ili nasilju.<ref>{{Cite news|url=http://www.npr.org/blogs/thetwo-way/2011/11/28/142840895/egypts-historic-day-begins-peacefully-turnout-high-for-elections|title=Turnout High For Egyptian Elections|newspaper=NPR.org|language=en|access-date=
Liberali i sekularisti su se povukli iz Ustavotvorne skupštine, jer su vjerovali da će ustav nametnuti strogu islamsku praksu, a Muslimansko bratstvo je pružilo podršku Mursiju. 22. novembra 2012., predsjednik Mursi izdao deklaraciju i tražio da se zaštiti rad Ustavotvorne skupštine.
Taj potez je doveo do masovnih protesta i nasilnih demonstracija u Egiptu.<ref>{{Cite news|url=http://www.telegraph.co.uk/news/9699801/Violence-breaks-out-across-Egypt-as-protesters-decry-Mohammed-Morsis-constitutional-coup.html|title=Violence breaks out across Egypt as protesters decry Mohammed Morsi's constitutional 'coup'|last=Spencer|first=Richard|date=
Dana 30. juna 2013. organizovani su masovni protesti širom Egipta protiv Mursijeve vladavine, što je dovelo do svrgavanja Mursija u državnom puču 3. jula 2013. i instaliranja privremene vlade.
4. jula 2013. egipatski sudija Adly Mansour je položio zakletvu kao predsjednik nove vlade nakon uklanjanja Mursija. Vojska koja je svrgla Mursija ugušila je Muslimansko bratstvo i njegove pristalice, zatvaranjem na hiljade i ubijajanjem na stotine demonstranata sa ulica. Mnogi od lidera i aktivisti Muslimanskog bratstva su osuđeni ili na smrt ili na doživotni zatvor u nizu masovnih suđenja.
Dana 18. januara 2014. godine, privremena vlada institucionalizirala je novi ustav nakon referenduma u kojem je 98,1% glasača dalo podršku novom ustavu. Izlaznost je bila mala i iznosila je samo 38,6% registrovanih birača ali je ipak bila veća od 33% koliko ih je glasalo na referendumu za vrijeme Mursijevog mandata.
26. marta 2014. godine, Abdel Fattah el-Sisi komandant egipatskih Oružanih snaga, koji je u to vrijeme kontrolisao vlast u zemlji, dao je ostavku na mjesto komandanta vojske i najavio da će se kandidovati na predsjedničkim izborima 2014. Na izborima održanim od 26. do 28. maja 2014. glatku pobjedu je odnio el-Sisi. Sisi je položila zakletvu kao predsjednik Egipta 8. juna 2014. godine. Muslimansko bratstvo i neke liberalne i sekularne aktivističke grupa su bojkotovale predsjedničke izbore.<ref>{{Cite web|url=http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/05/sisi-wins-egypt-elections-landslide-2014529134910264238.html|title=Sisi elected Egypt president by landslide|website=www.aljazeera.com|
== Geografija ==
{{Glavni|Geografija Egipta}}
[[Datoteka:Margem esquerda do Nilo.jpg|mini|desno|350px|Nil]]
Egipat se nalazi u suptropskom pojasu, obuhvata istočni dio Sahare, sa nizijama zapadno od [[Nil]]a i planinskim uzvišenjima na istoku, u primorju [[Crveno more|Crvenog mora]]. [[Ljeto|Ljeti]] vlada velika vrućina, koja raste kako se ide prema jugu, gdje praktično i nema padavina. One su rijetke već u delti, gdje iznose oko 50
Gotovo polovina stanovništva još uvijek živi od poljoprivrede, ali egzodus sa sela doprinosi bujanju gradova, u prvom redu [[Kairo|Kaira]] i [[Aleksandrija|Aleksandrije]],u kojima živi više od 50% stanovništva. Industrija je slabo razvijena, izuzev tekstilne, šećerne, metalurgije i naftne.
Red 149:
Nafta je zauzela prvo mjesto na listi najznačajnijih izvoznih proizvoda. Veliki deficit u vanjskotrgovinskoj razmjeni ne može u potpunosti da se pokrije doznakama radnika na privremenom radu u inostranstvu, prihodom od [[Sueski kanal|Sueskog kanala]] i [[turizam|turizma]], koji je veoma razvijen. On povećava teret vanjskog duga zemlje, koja ima nizak životni standard i u kojoj demografski rast i dalje predstavlja ključni problem.
Gotovo istovremeno s pojavom paleolitskog čovjeka u Evropi, nalazimo tragove ljudi i u porječju Nila na egipatskoj visoravni koja je omeđena Libijskom pustinjom na zapadu, Arapskim poluostrom na istoku, Sredozemnim morem na sjeveru i prvim kataraktom Nila na jugu. Nil je druga rijeka po dužini na zemlji a proteže se od izvora riječice Kagera koja se ulijeva u jezero Viktorija-Nyanza iz kojeg dalje istječe Viktorijin Nil. Ukupna dužina te čudesne rijeke iznosi 6497
=== Klima ===
U Egiptu preovladava suptropska pustinjska klima, ali u uskom obalnom pojasu i na sjeveru preovladava sredozemna. Tu zimi padne oko 150 do 200
== Politika ==
{{Glavni|Politika Egipta}}
[[Datoteka:Supreme Constitutional Court of Egypt.JPG|mini|desno|250px|Vrhovni ustavni sud Egipta]]
Predstavnički dom, čiji su članovi izabrani da služe u petogodišnjem mandatu, predstavlja zakonodovanu vlast.<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2101.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|language=en|
3. jula 2013. godine milioni demonstranata širom Egipta demonstrirali su protiv Morsija u jednim od najvećih protesta u historiji.<ref>{{Cite news|url=http://www.thewire.com/global/2013/06/heres-what-todays-massive-anti-morsi-protests-egypt-looked/66728/|title=What Sunday's Massive Anti-Morsi Protests in Egypt Looked Like|last=Ohlheiser|first=Abby|newspaper=The Atlantic|language=en-US|access-date=10. 11. 2017|archive-
Egipat ima najstariju kontinuiranu parlamentarnu tradiciju u arapskom svijetu.<ref name="UNDP">{{Cite web|url=
=== Pravo ===
Pravni sistem je zasnovan na islamskom i građanskom pravu.
Islamska sudska praksa je glavni izvor zakonodavstva. Šerijatski sudovi i qadis rade i licencirani su od strane Ministarstva pravde. Zakon ličnog statusa koji uređuje pitanja, kao što su brak, razvod i starateljstvo je uređen prema [[šerijat]]u. U porodičnom sudu, svjedočenje žene vrijedi kao polovina svjedočenja muškarca.
26. decembra 2012. godine Muslimansko bratstvo je pokušalo institucionalizirati kontroverzni novi ustav. Taj ustav je odobren od stanovništva referendumom koji je održan od 15. do 22. decembar 2012. sa 64% podrške, ali sa izlaznošću na referendum od samo 33% biračkog tijela. Zamijenjen je privremenim Ustavom Egipta iz 2011. koji je usvojen nakon revolucije.
Kazneni zakon je jedinstven i dopušta smrtnu kaznu, uključujući i slučaj kada se sudi u odsustvu.
18. januara 2014. godine, privremena vlada uspješno je institucionalizirala sekularniji ustav koji uspostavlja predsjednika i parlament.<ref name="BBC">{{Cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-25796110|title=Egypt constitution 'backed by 98%'|date=2014|newspaper=BBC News|language=en-GB|access-date=
=== Vojska ===
[[Datoteka:Egyptian Air Force F-16.JPEG|mini|desno|200px|Avion [[F-16]] egipatskih zračnih snaga za vrijeme dosipanja goriva tokom Operacije Sjajna zvijezda]]
Egipatske oružane snage se sastoje od 468.500 aktivnih pripadnika i 1.000.000 rezervista što ukupno čini 1.468.500 pripadnika.<ref>{{Cite web|url=
Prema bivšem šefu Kneseta za vanjske poslove i odbora za odbranu Izraela, Yuvalu Steinitzu, egipatske zračne snage imaju otprilike isti broj modernih borbenih aviona kao i izraelske i daleko veći broj zapadnjačkih tenkova, artiljerije, protivavionskih baterija i ratnih brodova od izraelskih odbrambenih snaga. Također Izrael nagađa da Egipat nastoji da bude druga sila u regiji s špijunskim satelitima, osim EgyptSat 1,<ref>{{Cite news|url=http://www.jpost.com/MiddleEast/Article.aspx?id=48099|title=Egypt to launch first spy satellite|newspaper=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=
Egipatska vojna industrija ima na desetine fabrika za proizvodnju oružja, kao i robe široke potrošnje. Oprema Oružanih snaga "uključuje opremu iz različitih zemalja širom svijeta. Vojna oprema iz bivšeg Sovjetskog Saveza se postepeno zamjenjenuje onom modernijom iz SAD-a, Francuske, Britanije i značajanog dijela opreme izrađene pod licencom u Egiptu, kao što je tenk M1 Abrams.
Egipatska mornarica je najveća mornarica u Africi i na Bliskom istoku i općenito u arapskom svijetu, te je sedma po veličini u svijetu, mjereno po broju brodova.<ref>{{Cite news|url=http://www.globalfirepower.com/navy-ships.asp|title=Total Naval Strength by Country|language=en-US|access-date=
SAD pruža Egiptu vojnu pomoć, koja je u 2009. godini iznosila 1,3 milijarde američkih dolara.
Vojska ima dosta uticaja u političkom životu Egipta, kao i privreda i izuzima se od zakona koji se primjenjuju na druge sektore. Također uživa značajnu moć, prestiž i samostalnosti u okviru države i naširoko se smatra kao dio egipatske "države u državi".<ref name="Cambanis">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/09/12/world/middleeast/12egypt.html|title=Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt|last=Cambanis|first=Thanassis|date=
=== Ljudska prava ===
Egipatska organizacija za ljudska prava je jedno od najstarijih tijela za odbranu ljudskih prava u Egiptu.<ref>{{Cite web|url=http://en.eohr.org/|title=The Egyptian Organization for Human Rights|website=en.eohr.org|
2003. godine vlada je osnovala Nacionalno vijeće za ljudska prava. Vijeće je glasno kritikovano od strane lokalnih aktivista, koji su tvrdili da je Vijeće propagandno vladino sredstvo<ref>{{Cite web|url=
=== Međunarodni odnosi ===
Stalno sjedište [[Arapska liga|Arapske lige]] se nalazi u Kairu kao i generalni sekretarijat ovog tijela. Ova poziciju trenutno drži bivši ministar vanjskih poslova Nabil el-Araby. Sjedište Arapske liga je nakratko premještena iz Egipta u Tunis 1978. godine u znak protesta zbog egipatsko-izraelskog mirovnog sporazuma, ali se kasnije ponovo vratilo u Kairo 1989. godine.
Nakon rata 1973. i kasnijeg mirovnog sporazuma, Egipat je postao prva arapska nacija koja je uspostavila diplomatske odnose s Izraelom. Bez obzira na to, Izrael se i dalje od velikog broja Egipćana smatra neprijateljskom državom.<ref>"Massive Israel protests hit universities" (Egyptian Mail, 16 March 2010) "According to most Egyptians, almost 31 years after a peace treaty was signed between Egypt and Israel, having normal ties between the two countries is still a potent accusation and Israel is largely considered to be an enemy country"</ref> Egipat je igrao historijsku ulogu kao posrednik u rješavanju različitih sporova na Bliskom istoku, prije svega zbog svoje reakcije na izraelsko-palestinski sukob i mirovni proces.<ref>Maddy-Weitzmann, Bruce (1997). Middle East Contemporary Survey: 1995, Volume 19; Volume 1995. Moshe Dayan Center. p. 265. {{ISBN
Veze između Egipta i drugih nearapskih država Bliskog Istoka, među kojima Irana i Turske, su često bili napeti. Iran, dijelom zbog svog rivalstva s Saudijskom Arabijom, UAE i drugim zalivskim zemaljama<ref>Shama, Nael (2013). Egyptian Foreign Policy: Against the National Interest. Routledge. pp. 129–131.</ref> koje tradicionalno održavaju jake veze sa Egiptom, i Turska zbog podrške turske vlade za sada zabranjenoj Muslimanskoj braći u Egiptu.<ref>{{Cite news|url=http://www.ibtimes.co.uk/boycott-turkey-movement-grows-egypt-after-erdogans-inflammatory-un-speech-1467938|title=Boycott Turkey Movement Grows in Egypt After Erdogan's Inflammatory UN Speech|last=Mezzofiore|first=Gianluca|date=
1989. godine, Egipat je označen kao glavni saveznik SAD-a izvan [[NATO]]-a.
Egipat je jedan od osnivača [[Pokret nesvrstanih|Pokreta nesvrstanih]] i [[Ujedinjeni narodi|Ujedinjenih nacija]]. Bivši egipatski potpredsjednik Vlade Boutros Boutros-Ghali je služio kao generalni sekretar Ujedinjenih nacija u periodu 1991. do 1996. godine.
Egipat je priznao nezavisnost [[Republika Bosna i Hercegovina|Republike Bosne i Hercegovine]] [[16. april]]a [[1992]]. godine a puni diplomatski odnosi između ove dvije države uspostavljeni su [[17. april]]a 1993.<ref>{{cite web|last1=Vanjska politika Bosne i Hercegovine|title=Datumi priznanja i uspostave diplomatskih odnosa|url=http://www.mvp.gov.ba/vanjska_politika_bih/bilateralni_odnosi/datumi_priznanja_i_uspostave_diplomatskih_odnosa/?id=6|publisher=mvp.gov.ba|
U 21. stoljeću, Egipat se susreće s velikim problemom imigracije, milioni ljudi iz drugih afričkih zemalja bježe od siromaštva i rata.
Red 248:
Ekonomski uslovi u zemlji su počeli da se značajno poboljšavaju, nakon perioda stagnacije, uglavnom zbog usvajanja liberalnijih ekonomski politika od strane vlade kao i povećanju prihoda od turizma i procvatu berzi. U svom godišnjem izvještaju, [[Međunarodni monetarni fond]] (MMF) je ocijenio Egipat kao jednu od vodećih zemalja u svijetu po preduzimanju ekonomskih reformi. Neke velike ekonomske reforme koje je pokrenula vlada od 2003. uključuju dramatično kresanje carina i tarifa. Novi zakon oporezivanja implementiran u 2005. godini o smanjenju korporativnih poreza sa 40% do 20% je rezultiralo povećanjem prihoda od poreza za 100%.
Direktna strana ulaganja u Egiptu su bila u znatnom porastu prije uklanjanja sa vlasti Hosnija Mubaraka, prelazeći iznos od 6 milijardi dolara za 2006. godinu, zbog mjera ekonomske liberalizacije i privatizacije koje je poduzeo ministar za investicije Mahmoud Mohieddin. Od pada Hosnija Mubaraka 2011. godine, Egipat je doživio drastičan pad i stranih investicija i prihoda od turizma, nakon čega slijedi pad deviznih rezervi od 60% i pad BDP-a od 3% kao i brze devalvacije egipatske funte.
Iako je jedna od glavnih prepreka u razvoju egipatske ekonomije ograničenost resursa u odnosu na prosjek populacije, mnogi Egipćani kritiziraju svoju vladu za veće cijene osnovnih dobara dok njihov životni standard i kupovna moć i dalje relativno stagniraju. Egipćani kao glavnu prepreku za dalji ekonomski rast navode korupciju. Vlada je obećala veliku obnovu infrastrukture u zemlji, koristeći novac dobijen od Etisalata za licencu trećeg mobilnog operatera (oko 3 milijarde dolara). Prema indeksu korupcije u 2013. godini Egipat je zauzeo 114. mjesto u rangu od ukupno posmatranih 177 država.
Red 255:
[[Datoteka:San Stefano Grand Plaza, Alexandria, Egypt.jpg|mini|desno|200px|Velika plaža u San Stefanu, Aleksandrija]]
[[Datoteka:Flickr - archer10 (Dennis) - Egypt-2A-007.jpg|mini|lijevo|200px|Pogled na Kairo]]
Turizam je jedan od najvažnijih privrednih sektora Egipta. U 2008. godini, Egipat je posjetilo više od 12,8 miliona turista pri čemu je ostvaren prihod od gotovo 11 milijardi $. U ovom sektoru je zaposleno oko 12% radne snage Egipta.<ref>{{Cite news|url=http://af.reuters.com/article/investingNews/idAFJOE59J0PG20091020?sp=true|title=Egypt tourism numbers to fall less than feared|last=Editorial|first=Reuters|newspaper=AF|language=en-US|access-date=10. 11. 2017|archive-date=14. 11. 2011|archive-
Nekropola Gize je egipatska turistička ikona. To je najpopularnija turistička destinacija u Egiptu još od antičkog doba, a popularizirana je u helenističko doba puta kada je Velika piramida naveden od strane Antipatera kao jedno od sedam svjetskih čuda. Danas je to jedino od sedam čuda koje još uvijek%ji.
Egipat ima širok spektar plaža koje se nalaze na obalama Sredozemnog i Crvenog mora a koje se prostiru na više od 3.000
=== Transport ===
Red 275:
==== Sueski kanal ====
[[Datoteka:Capesize bulk carrier at Suez Canal Bridge.JPG|mini|lijevo|250px|Most na Sueskom kanalu]]
[[Sueski kanal]] je umjetni kanal u Egiptu koji se smatra najvažnijim središtem pomorskog prometa na Bliskom istoku a povezuje Sredozemno more i Crveno more. Otvoren je novembra 1869. godine, nakon 10 godina gradnje a omogućava prijelaz brodovima između Evrope i Azije, bez plovidbe oko Afrike. Na sjevernom kraju kanala je Port Said dok je na jugu luka Tawfiq u gradu [[Suez]]. Ismailia leži na zapadnoj obali, 3
== Stanovništvo ==
S oko 84 miliona stanovnika (2013. godina), Egipat je najmnogoljudnija zemlja Bliskog istoka i treća najmnogoljudnija afrička država.<ref>{{Cite web|url=http://www.capmas.gov.eg/?lang=2|title=الجهاز المركزي للتعبئة العامة والإحصاء|website=www.capmas.gov.eg|
[[Datoteka:Egypt 2010 population density1.png|mini|lijevo|220px|Gustoća stanovništva u Egiptu]]
Egipatsko stanovništvo je visokourbanizovano i uglavnom skoncentrisano duž rijeke Nil (posebno u najvećim gradovima Kairu i Aleksandriji) i u njenoj [[Riječna delta|delti]] kao i u blizini [[Suecki kanal|Sueckog kanala]]. Egipćani su demografski podijeljeni na one koji žive u većim urbanim centrima i fellahine, ili poljoprivrednike, tj. one koji žive u ruralnim područjima.
Etnički Egipćani su daleko najveća etnička grupa u državi i čine 91% od ukupnog broja stanovnika. Etničke manjine uključuju Abazase, Turce, Grke, beduinska arapska plemena koji žive u istočnom pustinjama i Sinajskom poluostrvu, Berbere koji govore Siwis jezikom i Nubijce čija je zajednica grupisana duž rijeke Nil. Osim ovih naroda u Egiptu su prisutne i plemenske zajednice naroda Beja koncentrisane uglavnom na jugoistoku zemlje, kao i brojni klanovi naroda Dom uglavnom u delti Nila i gradu Faiyumu koji se progresivno asimiliraju sa ubrzanom urbanizacijom.
Prema Međunarodnoj organizaciji za migracije, procjenjuje se da oko 2,7 miliona Egipćana živi u inostranstvu. Oko 70% od egipatskih imigranata živi u arapskim zemljama (923.600 u Saudijskoj Arabiji, 332.600 u Libiji, 226.850 u Jordanu, 190.550 u Kuvajtu a ostatak drugdje u regiji) dok preostalih 30% živi uglavnom u Evropi i Sjevernoj Americi (318.000 u SAD, 110.000 u Kanadi i 90.000 u Italiji).
Egipat je dom nepoznatom broju izbjeglica i tražitelja [[azil]]a a procjenjuje se da je taj broj između 500.000 i 3.000.000. Trenutno (2014.) u Egiptu živi oko 70.000 palestinskih i oko 150.000 iračkih izbjeglica.<ref>{{Cite web|url=
=== Jezik ===
Službeni jezik u Egiptu je moderna verzija standardnog arapskog jezika. Jezici koji se govore su: egipatski arapski jezik (68%), sa'idi arapski jezik (29%), istočnoegipatski arapski Bedawi jezik (1,6%), sudanski arapski (0,6%), [[domari jezik]] (0,3%), [[nobiin jezik]] (0,3%), [[beja jezik]] (0,1%) i dr. Pored toga, grčki, armenski i italijanski su glavni jezici imigranata. U Aleksandriji je u 19. vijeku postojala velika zajednica italijanskih Egipćana te je italijanski jezik "lingua franca" za ovaj grad.
Strani jezici koji se uče u školama su engleski, francuski, njemački i italijanski.
Historijski egipatski jezik, također poznat i kao kopto-egipatski, sastojao se od drevnog egipatskog i koptskog jezika i formiran je kao poseban ogranak unutar afro-azijske jezičke skupine. "Koinè" dijalekt grčkog jezika, mada ne porijeklom iz Egipta, bio je u helenističkom dobu važan u gradu Aleksandriji. Taj jezik se u velikoj mjeri koristio u filozofiji i nauci. Kasniji prevodi sa grčkog na arapski postali su predmetom proučavanja arapskih učenjaka.
Red 301:
Egipat je uglavnom nastanjem muslimanima [[suniti]]ma sa [[islam]]om kao državnom religijom. Procenat pristalica različitih religija je kontroverzna tema u Egiptu. Procjenjuje se da se 90% ukupnog stanovništva zemlje identificira kao muslimani, 9% kao koptski kršćani dok je 1% pripadnika ostalih kršćanskih religija.
Nakon što je islam stigao na ove prostore u 7. vijeku, Egipat postaje političko i kulturno središte muslimanskog svijeta. Za vrijeme Anwara Sadata (1970. do 1981.), islam je postao službena državna religija a [[šerijat]] glavni izvor prava. Procjenjuje se da 15 miliona Egipćana slijedi [[tarikat]]<ref>{{Cite news|url=
=== Najveći gradovi ===
Red 341:
Egipatski identitet se razvio u toku dugog perioda i primanja islama, kršćanstva i judaizma.
Egipatski renesansni vrhunac je dostignut krajem 19. i početkom 20. vijeka kroz rad ljudi poput [[Muhammad Abduh|Muhameda Abduhua]], Ahmeda Lutfi el-Sayeda, Muhammad Loutfi Goumah, [[Tawfiqa el-
=== Umjetnost ===
[[Datoteka:BD Hunefer.jpg|mini|desno|300px|Scena vaganja srca iz ''[[Knjiga mrtvih|Knjige mrtvih]]'']]
Egipćani su bili jedna od prvih civilizacija koja je kodifikovala elemente dizajna u [[
Egipatska civilizacija je poznata po svojim kolosalnim piramidama, hramovima i monumentalnim grobnicama. Najpoznati primjerci su: [[Džozerova piramida]], koju je dizajnirao arhitekt i graditelj [[Imhotep]], Sfinga, i hram Abu Simbela. Moderna i savremena egipatska umjetnost je raznolika od vernakularne arhitekture Hassane Fathyja i Ramsesa Wissa Wassefa preko skulptura Mahmouda Mokhtara, do osebujne Koptske ikonografije Isaaca Fanousa. Kairska kuća opere služi kao glavno mjesto izvođenja umjetničkih djela i sastajalište umjetnika u egipatskom glavnom gradu.
=== Književnost ===
Egipatska književnost vuče korijene još iz Starog Egipta. Egipčani su bili jedna od prva kultura koja je razvila književnost u današnjem obliku.<ref>{{Cite web|url=http://digital.library.upenn.edu/women/edwards/pharaohs/pharaohs-6.html|title=The Literature and Religion of Ancient Egypt.|website=digital.library.upenn.edu|
Prvi moderni egipatski roman ''Zaynab'' [[Muhammed Husein Haykal|Muhammeda Huseina Haykala]] je objavljen 1913. godine na egipatskom dijalektu arapskog jezika.<ref>Vatikiotis, P.J. (1991). The history of modern Egypt: from Muhammad Ali to Mubarak (4. ed.). London: Weidenfeld and Nicolson. p. 486. {{ISBN
Književnost na egipatskom arapskom je najpopularniji književni žanr među Egipćanima, zastupana od strane Ahmeda Fouada Negma (Fagumi), Salaha Jaheena i Abdela Rahman el-Abnudija.
Red 357:
=== Kinematografija ===
Egipatska kinematografija je regionalni lider još od pojave zvuka. 1936. godine, Studio Misr, finansiran od industrijalca Talaata Harba, pojavljuje se kao vodeći egipatski studio i tu ulogu je zadržao tri desetljeća. Za više od 100 godina, u Egiptu je producirano više od 4000 filmova što čini oko tri četvrtine ukupne arapske produkcije. Egipat se smatra vodećom zemljom u oblasti kinematografije na Bliskom istoku. Glumci iz cijelog arapskog svijetu nastoje se pojaviti u egipatskoj kinematografiji kako bi se proslavili. Međunarodni filmski festival u Kairu je od strane Međunarodne federacije udruženja filmskih producenata ocijenjen kao jedan od 11 festivala u svijetu uz vrhunski svjetski rejting.
=== Muzika ===
Red 368:
Tri glavna muzeja u Egiptu su: [[Egipatski muzej]] koji ima više od 120.000 muzejskih eksponata, [[Egipatski nacionalni vojni muzej]] i [[Ratni panoramni muzej 6. oktobar]], muzej izgrađen u sjećanje na oktobarski rat iz 1973. godine.
Veliki egipatski muzej (GEM), poznat i kao Giza muzej, je planirani muzej artefakata drevnog Egipta. Opisan kao najveći arheološki muzej u svijetu, muzej će zvanično biti otvaren 2015. godine. Muzej će biti smješten na površini od 50 [[hektar]]a a nalazit će se oko 2
=== Festivali ===
Red 377:
=== Kuhinja ===
[[Datoteka:Cairo koshary.jpg|mini|lijevo|250px|Koshari, egipatsko nacionalno jelo]]
Egipatska kuhinja je posebno pogodna za vegetarijansku dijetu, jer se u velikoj mjeri oslanja na jela od povrća. Iako kuhinja u Aleksandriji i priobalnom dijelu Egipta ima tendenciju korištenja ribe i drugih morskih plodova, ipak se većina egipatske kuhinje temelji na namirnicama koje rastu iz zemlje. Posmatrajući kroz historiju, meso je bilo vrlo skupo za većinu Egipćana, tako da razvijen veliki broj vegetarijanskih jela.
Neki smatraju da je ''koshari'' (mješavina [[Riža|riže]], [[leća|leće]], i makarona) nacionalno jelo. Ovom jelu se može dodati i prženi [[luk]]. Osim toga, ''ful medames'' (jelo od boba, jedne vrste mahunarki) je jedno od najpopularnijih jela. Bob se također koristi i za pripremanje ''falafela'' (poznat i kao "ta'meyya"), jela koje je izvorno nastalo u Egiptu i proširilo se na druge dijelove Bliskog Istoka. Prženi [[bijeli luk]] sa [[korijander]]om se dodaje ''mulukhiyyau'', popularnoj zelenoj supi od sitno sjeckanog lišća jute ili korkore, ponekad sa dodatkom pilećeg ili zečijeg mesa.
=== Sport ===
Nogomet je najpopularniji [[sport]] u Egiptu. Kairski derbi je jedan od najkrvavijih derbija u Africi. [[BBC]] je ovaj derbi svrstao kao sedmi u svijetu po štetama koje se nanesu tokom njegovog održavanja.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sportacademy/hi/sa/football/features/newsid_2299000/2299305.stm|title=Al-Ahly v Zamalek|date=5. 10. 2002
Egipatska nogometna reprezentacija, poznata pod nazivom ''Faraoni'' je osvajala afričko prvenstvo 7 puta od čega triput uzastopno 2006., 2008. i 2010. godine. Smatrana kao najbolja afrička reprezentacija jedna je od rijetkih koja je dostigla 9. mjesto na [[FIFA]]-inoj rang listi iako se samo u dva navrata kvalifikovala na svjetsko nogometno prvenstvo. Mlada egipatska nogometna reprezentacija ''Mladi faraoni'', je na svjetskom prvenstvu u Argentini 2001. godine osvojila bronzanu medalju.
Red 388:
Od svih afričkih košarkaških reprezentacija, egipatska drži rekord za najbolji nastup na Svjetskom košarkaškom prvenstvu i [[Olimpijske igre|Olimpijskim igrama]]. Osim toga, košarkaška reprezentacija Egipta je osvojila rekordan broj titula (16) na afričim prvenstvima.
1999. godine Egipat je bio domaćin Svjetskog rukometnog prventsva za rukometaše a 2001. godine nacionalna rukometna reprezentacija ostvarila je svoj najbolji rezultat na prvenstvu osvajanjem četvrtog mjesta. Na kontinentalnom prvenstvu rukometni reprezentativci su po pet puta osvajali prvo i drugo i četiri puta treće mjesto.
Od 1912. godine Egipat učestvuje na [[Ljetne olimpijske igre|Ljetnim olimpijskim igrama]] a bio je i domaćin prvih [[Mediteranske igre|Mediteranskih igara]] održanih 1951. godine u Aleksandriji.
Red 394:
== Telekomunikacije ==
Prvi početci žične i bežične telekomunikacijske u Egiptu su počeli 1854. godine puštanjem u rad prve [[telegram]]ske liniji koja je povezivala Kairo i Aleksandriju dok je prva telefonska linija između ova dva grada uspostavljena 1881. godine.<ref>"Historical synopsis of Telecom Egypt's developments".</ref>
U septembru 1999. godine, nacionalni projekt za tehnološki napredak je objavio da Egipatska vlada odražava interes za potrebe razvoja informatičke industrije u Egiptu.
=== Mobilne komunikacije ===
Prva GSM usluga u Egiptu je puštena 1996. godine a trenutno se na ovom polju nude 2G/3G usluge, dok je usluga LTE u probnom radu.<ref>{{Cite news|url=http://www.telecoms.com/29712/lte-network-plans-middle-east-and-africa/|title=LTE network plans: Middle East and Africa|last=James|first=Middleton,|date=
* ''Mobinil'' u vlasništvu Global Telecom Holdinga i Orange S.A.
* ''Vodafone Egypt'' u vlasništvu Vodafone i Telecom Egypt.
Red 403:
=== Pošta ===
Egipatska pošta je osnovana 1865. godine i jedna je od najstarijih institucija u Egiptu. Egipat se smatra jednom od zemalja koje su pridonijele uspostavljanju [[Svjetska poštanska unija|Svjetske poštanske unije]] zajedno s još 21 zemljom, organizacije koja se u početku zvala "Generalna poštanska unija", kao rezultat Ugovora u Bernu koji je potpisan 9. oktobra 1874. godine. Egipat je također pridonio osnivanju Arapske poštanske unije kao i Afričke poštanske unije.
Egiptska pošta prelazi brojku od 15 miliona korisnika. Egipatska pošta je i ekonomska organizacija koja direktno doprinosi ostvarivanju plana zemlje za postizanjem razvoja na ovom polju.
Red 409:
== Obrazovanje ==
[[Datoteka:Al Azhar1.jpg|mini|desnoo|250px|[[Univerzitet Al Azhar]] u Kairu]]
Procijenjena stopa pismenosti odraslih u Egiptu u 2010. godini je procjenjena na 72,0%.<ref>{{Cite web|url=http://data.uis.unesco.org/?ReportId=210|title=UIS Statistics|last=UIS|website=data.uis.unesco.org|
Sistem obrazovanja u evropskom stilu je prvi put predstavljen u Egiptu od strane Turaka u ranom 19. stoljeću. Pod britanskom okupacijom ulaganja u obrazovanje su se drastično smanjila a svjetovne državne škole, koje su prethodno bile besplatne, počele su se naplaćivati.
1950-ih godina, predsjednik Naser je u fazama uveo besplatno obrazovanje za sve Egipćane. Egipatski plan i program su pod utjecajem drugih arapskih obrazovnih sistema, odakle dolazi mnogo egipatskih nastavnika. Broj onih koji pohađaju škole odnedavno je nadmašio nivo raspoloživih državnih resursa u oblasti obrazovanja, što uzrokuje pogoršavanje kvalitete javnog obrazovanja. Danas ovaj trend kulminira u omjera nastavnika u odnosu na broj studenata (često oko jedan nastavnik na oko pedeset učenika) kao i u neravnopravnosti spolova.
Osnovno obrazovanje, koja obuhvata šest godina osnovne i tri godine pripremne škole, je prava stvar za egipatsku djecu u dobi od šest godina. Nakon osnovne škole, učenici mogu upisati srednju školu općeg ili tehničkog smjera. Opće srednje obrazovanje priprema učenike za daljnje obrazovanje i diplomanti na tom putu obično se upisuju na visokoškolske ustanove na osnovu analiza ''Thanaweya Amma'' s polaganjem državne mature.
Tehničke srednje škole se dijele na one trogodišnje i one naprednije koje traju 5 godina. Nakon završetka ovih škola, učenici mogu nastaviti visokoškolsko obrazovanju na temelju ostvarenih rezultata na završnom ispitu, ali to je općenito rjeđe.
Prema ''Webometrics''onovom rangiranje svjetskih univerziteta, najbolje rangiran egipatski univerzitet je [[Univerzitet u Kairu]] (1203. mjesto), [[Američki univerzitet u Kairu]] (1306. mjesto) i [[Mansoura univerzitet]] (1712. mjesto).<ref>{{Cite web|url=http://www.webometrics.info/en/aw/Egypt|title=Egypt {{!}} Ranking Web of Universities|website=www.webometrics.info|
== Zdravstvo ==
U 2010. godini izdaci za zdravstvenu zaštitu činili su 4,66% BDP-a zemlje. U 2009. godini bilo je 16,04 liječnika i 33,80 medicinski sestara na 10.000 stanovnika. Očekivana životna dob bila je 73,20 godina u 2011. odnosno 71,30 godina za muškarce i 75,20 godina za žene. Egipat troši 3,7% svog bruto domaćeg proizvoda na zdravstvo, uključujući troškove liječenja od 22 % koji su nastali od strane građana, a ostatak od strane države.<ref>{{Cite web|url=
=== Zdravstveno osiguranje ===
Red 428:
== Također pogledajte ==
* [[Egipćani]]
* [[Historija starog Egipta]]
* [[Egipat za vrijeme Osmanlijske vladavine]]
Line 454 ⟶ 455:
{{OIK}}
{{
[[Kategorija:Egipat|*]]
|