Wikipedia

Dinan : diforc'h etre ar stummoù

Merdeiñ etreoberiat en istor
← Kemm kent
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
GweletWikitestenn
D Undid edits by Jelvan44600 (talk) to last version by Unkorneg
 
(32 stumm da c'hortoz gant 12 implijer kuzhet.)
Linenn 1:
{{Infobox kumunioù Breizh
| anvYezh = Dinan
| Yezh = gallaouekgallaoueg
| anvOfisiel = Dinan
| skeudenn = Bretagne Armor Dinan1 tango7174.jpg
| alc'hwez = Ar porzh war ar [[Renk (stêr)|Renk]].
| ardamezioù = Blason_ville_fr_Dinan_(Côtes-d'Armor).svg
| logo = Flag of Dinan.svg
| bro = [[Bro-Sant-Maloù]]
| bro = {{Bro-Sant-Maloù}}
| departamant = [[Aodoù-an-Arvor]]
| departamant = {{Aodoù-an-Arvor}}
| arondisamant = [[Arondisamant Dinan|Dinan]] <small>(''[[isprefeti]]'')</small>
| kanton arondisamant = [[KantonArondisamant Dinan|Dinan]] <small>(pennlec'h'[[isprefeti]]'')</small>
| etrekumuniezh kanton = [[Kanton Dinan|Dinan Tolpad-kêrioù]] <small>(sezpennlec'h)</small>
| etrekumuniezh = [[Dinan Tolpad-kêrioù]] <small>(sez)</small>
| bro velestradurel = [[Bro Dinan]]
| bro velestradurel = [[Bro Dinan]]
| maer = Didier Lechien
| maer = Didier Lechien
| amzer-gefridi = [[2014]]-[[2020]]
| amzer-gefridi = [[2020]]-[[2026]]
| gorread = 8.71
| gorread = 8.71
| hedred = -2.048888888889
| hedred = -2.048888888889
| ledred = 48.4563888888889
| ledred = 48.4563888888889
| uk = 76
| uk = 76
| ubi = 7
| ubi = 7
| ubr = 132
| ubr = 132
}}
'''Dinan''' (pe '''''Dinam''''' a-wezhioù<ref>"[https://devri.bzh/dictionnaire/d/dinan-dinam/ Dinan / Dinam]", ''Devri - Le dictionnaire diachronique du breton''</ref>) zo ur gêr euse [[Bro Sant-Maloù]], ur [[kumun c'hall|gumun]] e departamant [[Aodoù-an-Arvor]], e norzh [[Breizh]],; pennlec'h [[Arondisamant Dinan]] eo ha hini [[kanton Dinan]].
 
Kresket eo bet ar gumun d'ar 1{{añ}} a viz Genver 2018 goude bezañ bodet gant [[Lehon]]<ref>{{fr}} [www.dinan.fr/medias/media/other/144/ap-creation-commune-nouvelle-dinan-30-09-2017.pdf Arrêté du 30 septembre 2017 portant création de la commune nouvelle de Dinan].</ref>.
 
Kresket eo bet ar gumun d'ar 1{{añ}} a viz Genver 2018 goude bezañ bodet gant [[Lehon]]<ref>{{fr}}[https://web.archive.org/web/20210831064616/https://www.dinan.fr/medias/media/other/144/ap-creation-commune-nouvelle-dinan-30-09-2017.pdf Arrêté du 30 septembre 2017 portant création de la commune nouvelle de Dinan].</ref>.
== Douaroniezh ==
* War lez ar stêr [[Renk (stêr)|Renk]] emañ Dinan.
=== Kumunioù amezek ===
{{Lec'hiadur kêr|kêr=''Dinan''|gwalarn=[[Kever]], [[Taden]]|norzh=[[Taden]]|biz=[[Taden]]|kornôg=[[Kever]]|reter={{Splannañ|#CCEAFF|''[[Renk (stêr)|Renk]]''}}, [[Lanvalae]]|gevred=[[Sant-Karneg]], [[Lanvalae]]|su=''[[Lehon]]'', [[Sant-Karneg]]|mervent=[[Kever]], [[Trelivan]], ''[[Lehon]]''|enklozadur=}}
== Anv ==
* Erwan Vallerie ː ''Dignanno'', ''c'' 1120; ''Dinam'', 1167, 1181; ''Dignan'', 1198; '' Dinam'', 1249; ''Seint Mallou de Dinan'', 1256; ''Dynam'', 1297; ''Dynain'', 1306; ''Dynam'', 1326, 1366; ''Dinimium'', 1452; ''Dinan'', {{XVIvet kantved}}; ''Dinant'', 1566.
;Gerdarzh
[[Galianeg]] ''dunon'' "kreñvlec'h" → [[henvrezhoneg]] ''din'' heñvelster + lostger bihanaer ''-an''<ref>{{fr}}Deroy, Louis & Mulon, Marianne. ''Dictionnaire des noms de lieux''. Paris : Le Robert, 1992, p. 138-b {{ISBN|978-2-85036-195-1}}</ref>.
== Ardamezioù ==
{|
|-
|[[Restr:Blason_ville_fr_Dinan_(Côtes-d'Armor).svg|60px]]
|
:''« En gul e gastell en aour leinet gant teir zourigan; e gab en erminoù »''
*Hervez siell Charlez Dinan (1370)
*Hervez d'Hozier (1697): tri c'hastell
|}
== Istor ==
=== [[Dispac'h Gall]] ===
* [[1790]]: gant al lezenn eus anar 26 a viz C'hwevrer e voe lakaet Dinan da benn ur [[bann]]<ref>{{fr}}J. B. Duverger, ''Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat'', Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p. 105</ref>.
* Dekred eus ar 26 a viz Du [[1790]] war al le ret : embannet e voe bout mennet da nac'h al le ouzh [[Lezenn evit lakaat ar gloer da vezañ keodedourien|ar Roue, ar vro hag al lezennoù]] gant Le Tulle, person, ha Le Sénéchal, vikel parrez Sant Maloù ha gant Carron, person, ha Buret, vikel parrez ar Salver, mui un abad, du Chastel, ur c'helennourhelenner doueoniezh, De Rouillac, hag eizh beleg arall, Puelle, Urot, Plesse de Saint-Mirel, Burel, Bertier, Manet, Le Coq ha Girard<ref>{{fr}}''Adhésion de Messieurs les Recteurs, Curés et autres ecclésiastiques du diocèse de Saint-Malo, en Bretagne, A l'exposition des principes sur la Constitution du Clergé, adressée à MM. les Evêques députés à l'Assemblée nationale'', Imprimerie de Crapart, place Saint-Michel, Pariz, Bro-C'hall, p. 12</ref>.
 
==={{XIXvet kantved}}===
{|
|[[SkeudennRestr:Beffroi-gare-dinan.jpg|left|thumb|200pxupright=0.9|Befrez porzh-houarn Dinan, 1935]]
|}
* [[1879]] : Dontkas a rareas an [[hent-houarn]] (linenn [[Lison]]-[[Lambal]]) betek Dinan.
=== {{XXvet kantved}} ===
==== [[Brezel-bed kentañ]] ====
* Mervel a reas 248 gwaz abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, eleze 2,17 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e [[1911]]<ref>{{fr}}[http://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/resultcommune.php?act=view&insee=22050&pays=France&dpt=22&idsource=19891&table=bp&lettre=&fusxx=&debut=0 Monumant ar re varv - Memorial Genweb]</ref>; mervel a reas seizh anezhe e [[Belgia]] e miz [[Eost]] [[1914]], e penn- kentañ ar brezel: d’an [[21 a viz Eost|21]], en [[Arsimont]] e voe lazhet ur c’horporal eus an [[71vet Rujumant Troadegiezh (lu gall)|71vet Rujumant Troadegiezh]]<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=7029508 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref>, pemp milour all a varvas d’an [[22 a viz Eost|22]], e [[Charleroi]] ez eas ur soudard eus ar [[25vet Rujumant Troadegiezh (lu gall)|25vet Rujumant Troadegiezh]] diwar wel<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=6257470 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref>, en [[Ethe]] e voe lazhet ur soudard eus ar [[104vet Rujumant Troadegiezh (lu gall)|104vet Rujumant Troadegiezh]] diwar wel <ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=6986602 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref>, e [[Falisolle]] e voe lazhet ur soudard eus ar [[47vet Rujumant Troadegiezh (lu gall)|47vet Rujumant Troadegiezh]]<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=9628070 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref>, en [[Arsimont]] e voe lazhet ul letanant eus an [[13vet Rujumant Husarded (lu gall)|13vet Rujumant Husarded]]<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=7029508 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref>, e [[Le Roux (Fosses-la-Ville)|Le Roux]] e voe lazhet ur soudard eus ar [[25vet Rujumant Troadegiezh (lu gall)|25vet Rujumant Troadegiezh]]<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=7185122 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref> ha, d’an [[23 a viz Eost|23]] en [[Onhaye]] ez eas ur c’horporal eus an [[310vet Rujumant Troadegiezh (lu gall)|310vet Rujumant Troadegiezh]] diwar wel<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=6993120 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref>; d’an [[22 a viz Ebrel]] [[1915]] e voe lazhet ur c’habiten eus an [[73vet Rujumant Troadegiezh Tiriadel (lu gall)|73vet Rujumant Troadegiezh Tiriadel]] e [[Langemark]] e [[Flandrez]] [[Belgia]]<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=7006147 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref>.
* 248 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, d.le. 2,17 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911 <ref> [http://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/resultcommune.php?act=view&insee=22050&pays=France&dpt=22&idsource=19891&table=bp&lettre=&fusxx=&debut=0 Monumant ar re varv - Memorial Genweb] </ref>.
==== [[Eil brezel-bed]] ====
* Miz [[Eost]] [[1944]]: bombezet ha kanoliataet e voe Dinan d'an [[2 a viz Eost|2]] gant lu [[SUA]]<ref>{{fr}}Éric Rondel, ''Les Américains en Bretagne'', p.138, Éditions Astoure, 2008</ref>. Lazhet e voe ur pomper<ref>{{fr}}[http://www.memorial-genweb.org/~memorial2/html/fr/synthese.php?dpt=22 Mémorial GenWeb]</ref>. Dieubet e voe Dinan d'ar [[6 Eost|6]] gant ar ''6th Armored Division'' eus lu [[SUA]]<ref>{{fr}} [https://web.archive.org/web/20091211065047/http://www.dinan.maville.com/actu/actudet_-Les-photos-inedites-de-la-liberation-de-la-ville-_loc-1183458_actu.Htm "''Ouest-France"'' 08/12/2009, gant luc'hskeudennoù]</ref>.
* Mervel a reas 33 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel <ref> {{fr}}[http://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/resultcommune.php?act=view&insee=22050&pays=France&dpt=22&idsource=19891&table=bp&lettre=&fusxx=&debut=0 Monumant ar re varv - Memorial Genweb] </ref>.
==== TrevadennoùBrezelioù didrevadennañ ====
*===== [[Brezel Indez-Sina]]: mervel=====
* Mervel a reas nav soudard ag ar gumun.
*===== [[Brezel Aljeria]]: mervel=====
* Mervel a reas eizh soudard ag ar gumun.
==== Film ====
* E Dinan, e kêr hag er c'hastell, e voe troet ar film ''[[Du Guesclin]]'' gant ar filmaozour gall [[Bernard de Latour]], e-pad ur pemzektez e [[1948]].
 
== Ardamezioù ==
{|
|-
|[[Restr:Blason ville fr Dinan (Côtes-d'Armor).svg|110px]]
|width="15px"|
|''En gul, e gastell en aour leinet gant teir zourigan; e gab en erminig.''
*Hervez siell Charlez Dinan (1370)
*Hervez d'Hozier (1697): tri c'hastell
|}
 
== Sport ==
===Mell-droad===
* E [[1903]] e voe krouet ar [[Stade Dinannais Athletic Club|Stade Dinannais AC]], an eil kleub mell-droad koshañ en departamant. E [[2003,]] avat, e voe unvanet gant hini kêr [[Lehon]] : e mod se e voe krouet [[Dinan-Léhon Football Club|Dinan-Léhon FC]].
 
===Marc'hhouarnerezh (Tro Bro-C'hall)===
* [[23 a viz Mezheven]] [[1927]] : 5{{vet}} tennad-hent [[Tro Bro-C'hall war varc'h-houarn 1927|Tro Bro-C'hall]] etre [[Cherbourg]] ([[Manche]]) ha Dinan (a-benn d'an eur) ; trec'h eo ar [[Breizh]]ad [[Ferdinand Le Drogo]].
Linenn 75 ⟶ 81:
* [[7 a viz Gouere]] [[2011]] : loc'hañ a ra 6{{vet}} tennad-hent [[Tro Bro-C'hall war varc'h-houarn 2011|Tro Bro-C'hall]] eus Dinan war-du [[Lisieux]] ([[Calvados]]).
== Brezhoneg ==
* E-kerzh ar [[bloavezhioù 1930]] e votas kuzul-kêr Dinan ur gouestl evit kelenn ar brezhoneg er skolioù, diwar atiz al luskad [[Ar Brezoneg er Skol|Ar Brezoneg er Skol (ABES)]] <ref> {{fr}}[[Marsel Guieysse]], ''La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle'', pajenn 267, Kemper, Nouvelles Éditions bretonnes, 1936 </ref>.
* Ur skol [[Diwan]] a zo eno abaoe [[2000]].
* E distro-skol [[2018]]2023 e oa 11193 skoliad enskrivet er skolc'hlasoù [[Diwan]]divyezhek (7,4ha % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)Diwan<ref>{{br}}[http://www.opab-oplbbrezhoneg.orgbzh/98-kelenn.htm OfisKelenn Publik/ ArSifroù pennañ distro-skol ar c'helenn divyezhek e Brezhoneg2020]</ref>
 
== Monumantoù ha traoù heverk ==
* Roet eo bet al label [[Kêrioù ha Broioù Arz hag Istor]] dezhi.
<gallery>
== Douaroniezh ==
PanoDonjonDinanM.jpg|An tour meur.
* War lez ar stêr [[Renk (stêr)|Renk]] emañ Dinan.
Dinan-IMGP2156.JPG|Tour an Dug.
== Emdroadur ar boblañs abaoe 1793 ==
</gallery>
* [[Kastell Dinan|Ar c'hastell]].
<gallery>
Angle sud-est de l'église Saint-Malo, Dinan, France.jpg|Iliz katolik ''Sant Maloù''
Dinan église Saint-Sauveur.jpg|Penniliz katolik ''ar Salver''.
</gallery>
* Iliz katolik ''Sant Maloù'' ha penniliz katolik ''ar Salver''.
* Monumant ar re varv er Blasenn Jeneral Leclerc, luc’hskeudennoù ha kartennoù-post<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/photo.php?id_source=19891 Memorial Genweb]</ref>. E miz Eost 1922 e voe dioueliet<ref>{{fr}}[https://monumentsmorts.univ-lille.fr/monument/12904/dinan-place/ Université de Lille]</ref>.
* Plakenn ar re varv (1914-1918) en iliz katolik, luc’hskeudennoù<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/diapos.php?dpt=22&id_source=19888 Memorial Genweb]</ref>.
== Poblañs ==
===Emdroadur ar boblañs abaoe 1793===
{| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999; background: #f3fff3"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Demografiezh
Linenn 93 ⟶ 109:
| colspan=8 align=center| <small>Abaoe [[1962]] : [[Poblañs hep kontoù doubl]]
|}
<div style="text-align:center;">
 
<center>
<timeline>
Colors=
Linenn 188 ⟶ 203:
bar:2013 from:0 till: 10240
</timeline>
</centerdiv>
 
== Melestradurezh ==
== Tud ==
===Tud bet ganet eno ===
* [[1930]] : [[Jean Rochefort]], aktour.
* [[1947]] : [[Bernard Merdrignac]], istorour.
* [[1950]] : Rémi Chauvet, [[Myrdhin]] e anv-leurenn, kaner ha telenner.
* [[1979]] : [[Christophe Revel]], melldroader.
===Tud marvet eno===
*[[1993]] : [[Yvonne Jean-Haffen]], arzourez.
 
=== Ardamezeg ar familhoù ===
{|
|[[Restr:Avril de Kerloguen.jpg|80px]]
|'''Avril''' pe '''Apuril'''
'''Jean''', eskemmer-arc'hant e 1518; '''Macé''', tailhanter war domani ar Roué, e Dinan
 
''En argant e gebrenn en gul karget gant teir rozenn en aour, heuliet ouzh kab gant daou penn leon en sabel, hag ouzh beg gant ur steredenn ivez en sabel''
|-
|[[Restr:Aubry-de-la-Villede.jpg|80px]]
|style="padding-left:20px;"|'''Aubry''' François,<br>letanant milis Dinan e [[1696]]<br>''En glazur e zaou leon penn-ouzh-penn, o skorañ ur skoedig en argant karget gant un abrikezenn c'heotet''
|-
|[[Restr:Le Bart.jpg|80px]]
|style="padding-left:20px;"|'''Le Bart''' Geoffroi,<br>senesal Dinan e [[1258]]<br>''En glazur e leonparzh en argant''
|}
 
== Gevelliñ ==
{| class="wikitable"
Linenn 206 ⟶ 237:
! Abaoe
|-
| {{Wallonia}}
| [[Restr:Flag of Wallonia.svg|border|25px]] [[Wallonia]]
| [[Dinant]]
| 1960
|-
| {{Galiza}}
| [[Restr:Bandeira galega civil.svg|border|25px]] [[Galiza]]
| [[Lugo (Galiza)|Lugo]]
| 1971
|-
| {{Bro-Saoz}}
| [[Restr:Flag of England.svg|border|25px]] [[Bro-Saoz]]
| [[Exmouth]]
| 1972
Linenn 220 ⟶ 251:
 
== Liammoù diavaez ==
{{Commonscat}}{{Wikeriadur}}
*{{fr}} [httphttps://wwwweb.archive.org/web/20090918100445/http://mairie-dinan.com/ Lec'hienn ti-kêr Dinan]
*{{br}} [https://archive.today/20151002171039/http://www.geobreizh.bzh/geobreizh/bre/keriou-fichenn.asp?insee_ville=22050 Dinan war lec'hienn Geobreizh]
*{{fr}} [https://web.archive.org/web/20071012101558/http://www.lesbarocks.fr/ Lec'hienn ar gouel les Barocks]
== Levrlennadur ==
* {{fr}} Pol Potier de Courcy : ''Nobiliaire et armorial de Bretagne''. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014
* {{br}} Erwan Vallerie : ''Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus.'' An Here. 1995
== Notennoù ha daveoù ==
{{Daveoù|bannoù=2}}
 
[[Rummad:Kumunioù Aodoù-an-Arvor]]
[[Rummad:Pennlec'hioù bannoù Breizh]]
[[Rummad:Ar Brezoneg er Skol]]
[[Rummad:Dinan]]
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/wiki/Dinan »