Janaki asal-mulanya gasan Basa Banjar

{{Infobox Basa
|name=Basa Banjar/ Pandiran Urang Banjar
|states=[[Indunisia]], [[Malaysia]]
|region=[[Kalimantan Selatan]] (Indunisia)<ref>[http://www.ethnologue.com/show_map.asp?name=IDK&seq=30 Peta bahasa di Kalimantan]</ref>, Malasia
|speakers=5.900.000
|familycolor=Austronesia
|fam2=[[Rumpun bahasa Melayu-Polinesia|Melayu-Polinesia]]
|fam3=[[Rumpun bahasa Melayu-Polinesia Inti|Melayu-Polinesia Inti]]
|fam4=[[Rumpun bahasa Sunda-Sulawisi|Sunda-Sulawisi]]
|fam5=[[Rumpun bahasa Malayik|Malayik]]
|fam6=[[Rumpun bahasa Malaya|Malaya]]
|fam7=[[Rumpun bahasa Melayu Lokal|Melayu Lokal]]
|script=[[Tulisan Jawi|Jawi]], [[Tulisan Latin|Latin]]
|iso3=bjn
}}
'''Basa Banjar''' Atawa '''Pandiran Urang Banjar''' [[Jawi]]: (بهاس بنجر) '''Arab Gundul''' (فانديران بنجار) tamasuk pandiran urang ''Austronesia'' matan rumpun basa ''Melayik'' nang dipandirakan ulih urang (suku) Banjar di ''[[Kalimantan Selatan]]'', [[Indunisia]], gasan basa indung. Basa Banjar tamasuk bubuhan ''Basa Melayu Lokal Borneo Timur''.[10]

'''Basa Banjar''' [[basa Austronesia]] dipakai urang Banjar nang bagana di banua Kalimantan Salatan, Kalimantan Tangah, Kalimantan Timur wan di lain-lain. Lain pada di Kalimantan, basa Banjar dipakai jua di mana urang Banjar bagana; imbah abat sambilan walas, wayah [[Kasultanan Banjar]] dilingkah akan Walanda. Imbah tu, urang Banjar madam ka mana-mana: Jawa Tangah, Jambi, Indragiri Hilir, Malaysia, [[Barunai|Barunai Darussalam]], wan lain-lain. Di banua urang, urang Banjar wan anak cucunya magun haja jua babasa Banjar.

Basa Banjar ngini tamasuk jua basa nang Rahat urang pakai di Indunisia.[11]

Di tanah asal inya di Kalimantan Selatan, basa Banjar nang marupakan basa sustra lisan tabagi jadi dua dialik nang ganal yaitu Banjar Kuala wan Banjar Hulu. Sabalum dikanal [[basa Indunisia]] gasan basa nasiunal, rahatan jaman bahari amun urang Banjar handak bapidatu, batutulis, atawa bakakarang urang Banjar mamakai basa Melayu pirsi Banjar lawan jua mamakai hurup Arap. Tulisan atawa hurup nang rajin dipakai hurup atawa tulisan Arab gundul lawan basa tulis ''basa Melayu (versi Banjar)''. Sabarataan naskah bahari nang ditulisi lawan tangan nang kaya puisi, Syair Siti Zubaidah, syair Tajul Muluk, syair Burung Karuang, wan jua gin Hikayat Banjar wan Tutur Candi mamakai hurup Arap babasa Melayu (versi Banjar).

Basa Banjar di tangguh urang ''(dihipotesisakan)'' tamasuk basa Melayik, nangkaya basa Minangkabau, basa Betawi, basa Iban, wan lain-lain tu pang.

Ulihnya basa Banjar ngini basa nang ''lingua franca'' (panghubung), makanya am banyakan nang mamakai basa Banjarnya daripada jumlah suku Banjar. Kada nang di Kalimantan Selatan haja, basa Banjar nang awalnya gasan basa suku bangsa haja jua jadi ''lingua franca'' di banua urang, kaya Kalimantan Tengah wan Kalimantan Timur wan jua di dairah Kabupaten Indragiri Hilir, Riau, gasan basa panghubung antar suku.[14] Di Kalimantan Tengah, tingkat pamakakaian basa Banjar nang mayu tinggi kada nang dipakai di bubuhan ''(komunitasnya)'' haja, tagal jua manyalasar basa-basa urang Dayak.[15][16] sabaknya basa Banjar apang tapakai gasan (pandiran panghubung) ''lingua franca'' ka luar matan tanah asalnya timbulai mancungul varian basa Banjar versi lukal nang lakunnya tahudak pandiran (basa) Banjar lawan basa nang ada diparaknya, pariannya basa Samarinda[17][18], basa Kumai[19][20] wan lain-lain. Di saliritan dairah hulu sungai Barito atawa rancak disambat kawasan Barito Raya (Tanah Dusun) kawa jua di tamui basa Banjar versi lugat Barito pariannya di kuta Tamiang Layang digunaakan basa Banjar lawan lugat Dayak Maanyan.

Pamakaian basa Banjar dalam bapandiran sahari-hari di Kalimantan Selatan wan higa-mahiga tabanyak pada basa Indunisia. Bamacam urangnya (suku) di Kalimantan Silatan wan higa-mahiganya bausaha gasan lantih pandiran (basa) Banjar ngini, makanya am rancak ja kita taparujuk pandiran (basa) urang Banjar nang dipandirakan pakai lugat Jawa atawa Madura nang masih tarasa likat nang kaya rajin di kuta Banjarmasin.

Pandiran (basa) Banjar jua masih ai sapalihan di pakai urang Banjar nang bagana di Malaysia nangkaya di Kampung (Desa) Parit Abas, Mukim (Kecamatan) Kuala Kurau, Daerah (Kabupaten) Kerian, Negeri Perak Darul Ridzuan.[21]

Basa Banjar banyak takambuh matan basa ''Melayu'', Jawa wan basa-basa Dayak.[22][23][24][25] Kasamaan leksikal basa Banjar lawan basa nang lain ngitu 73% lawan basa Indunisia [ind], 66% lawan basa Tamuan (Malayic Dayak), 45% lawan basa Bakumpai [bkr], 35% lawan basa Ngaju [nij].[26] Hasil panalitian Wurm wan Willson (1975), hubungan kakarabatan antara basa Melayu wan basa Banjar mencapai angka 85 parsin. Amunnya kakarabatan lawan basa Maanyan sakitar 32 % wan lawan basa Ngaju 39 %, Amun manurut panalitan Zaini HD1.[27] Basa Banjar baisi hubungan lawan basa nang dipandirakan urang (suku) Kedayan (sabuting dialik dalam basa Brunei) nang tapisahakan salama 400 tahun wan basa Banjar rancak jua disambat basa ''Melayu'' Banjar.[28] Amun wayahini, basa Banjar di tangguh urang banyak tacampuran matan basa Indunisia wan basa asing.[29] Basa Banjar tamasuk katiguri mayu haja kada langlam ulihnya masih haja jua basa Banjar ngini dipandirakan gasan bapandiran saban ari ulih bubuhan ''(masyarakat)'' Banjar atawa pandatang.[30]. Biar nang tajadi panurunan urang mamakai pandiran (basa) Banjar tapi laju panurunan ngini kada talalu anu jua.[31] Wayahini, basa Banjar sudah ai jua mulai dilajarakan disakulahan-sakulahan di Kalimantan Silatan sabagai muatan lukal.[32] basa Banjar gin ada jua baisi paribasa.[33]

== Alfabet ==
=== Vokal ===
{| class="wikitable"
|-
| A || É || I || O || U
|}

=== Konsonan ===
{| class="wikitable"
|-
| B || C || D || G || H || J || K || L || M || N || P || R || S || T || W || Y
|}

; Diftong
* Ng
* Ny

; Diftong campur
* Aw
* Ay
* Uy

; Tanda kutip
* '

== Diambil matan ==
{{Reflist}}

{{Bahasa-stub}}

[[Tumbung:Bahasa di Indonésia]]