Станіслаў Сымонавіч Грынкевіч

Станіслаў Сымонавіч Грынкевіч
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	2 лютага 1902(1902-02-02)
Месца нараджэння	Новы Двор, Сакольскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Дата смерці	25 ліпеня 1945(1945-07-25) (43 гады)
Месца смерці	Магілёў, Магілёўская вобласць, БССР, СССР
Грамадзянства	Расійская імперыя  Польская Рэспубліка  СССР
Альма-матар	медыцынскі факультэт Віленскага ўніверсітэта[d] Універсітэт імя Адама Міцкевіча (1929)
Месца працы	Віленская беларуская гімназія
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	публіцыст, перакладчык, грамадскі дзеяч
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Партыя	Беларуская хрысціянская дэмакратыя Беларуская незалежніцкая партыя
Член у	Беларускае навуковае таварыства
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Не блытаць з Станіслаў Грынкевіч (малодшы).

Станіслаў Сымонавіч Грынкевіч (старэйшы; 2 лютага 1902, в. Новы Двор, Сакольскі павет, Гродзенская губерня (цяпер Падляшскае ваяводства, Польшча) — 25 ліпеня 1945, Магілёў, НКДБ) — беларускі грамадскі, рэлігійны і культурны дзеяч, лекар-псіханеўролаг, публіцыст, перакладчык, папулярызатар навукі. Брат беларускага святара Францішка Грынкевіча.

Біяграфічныя звесткі

Паступіў на медыцынскі факультэт адноўленага Віленскага ўніверсітэта, скарыстаўшыся «ветэранскімі» льготамі, як удзельнік польска-савецкай вайны 1920 года. Вывучаючы медыцыну, Грынкевіч зразумеў, што яму больш адпавядае тэалагічны факультэт. Але паколькі з медыцынскага нельга было адразу туды перайсці, спярша ён перавёўся на гуманітарны факультэт, а пасля ўжо на тэалагічны. Аднак не вытрымаў паланізацыі, якая там панавала, і вярнуўся да медыцыны.

Пасля ён, разам з аднакурсніцай Янінай з Сувалкаў, выехаў у Познань, дзе яны, відаць, і пажаніліся ў 1927 годзе. 15 сакавіка 1929 года скончыў медыцынскі факультэт Пазнаньскага ўніверсітэта, атрымаўшы дыплом доктара «ўсіх лекарскіх навук». Яшчэ студэнтам, з 16 мая 1927 года, працаваў у нейралагічна-псіхіятрычнай клініцы Пазнаньскага ўніверсітэта спачатку быў асістэнтам, пасля — старшым асістэнтам. У 1931—1936 г. віцэ-старшыня Беларускай хрысціянскай дэмакратыі. У 1933 г. чатыры месяцы быў на стажыроўцы ў Мюнхене, дзе практыкаваўся ў галіне гістапаталогіі. Пасля вяртання заснаваў у клініцы гістапаталагічную лабараторыю.

У 1934 годзе сям’я пераехала ў Харошчу пад Беластокам. Станіслаў Грынкевіч узначаліў лабараторыю і шпітальны аддзел у мясцовай псіхіятрычнай бальніцы. У тыя гады ён напісаў шмат навуковых артыкулаў, якія публікаваліся ў медыцынскіх часопісах, польскіх і замежных. Актыўна ўдзельнічаў у з’ездах псіхіятраў. У 1937 годзе быў прызнаны найлепшым маладым псіхіятрам у Польшчы. Тады ж ён купіў пад Вільняй у Еразалімцы 17 гектараў зямлі з вясковым домам і да 1939 г. разбудаваў там гаспадарку. Жыў у Харошчы, прыяжджаючы з сям’ёй у Еразалімку толькі на вакацыі. А гаспадарцы давалі рады сваякі з Новага Двара — сям’я Яна Точкі і Ян Замана.

Працаваў у літоўскай клініцы ў Вільні, выкладаў гігіену ў Віленскай беларускай гімназіі і псіхіятрыю ў Медыцынскім інстытуце ў Новай Вілейцы. У Віленскай беларускай гімназіі вучыліся і ягоныя дзеці. У гэты час не ўваходзіў у Беларускі нацыянальны камітэт, хоць яго туды запрашалі. Узначальваў Беларускага навуковага таварыства. Друкаваўся ў часопісах «Студэнцкая думка», «Калоссе», «Шлях моладзі», газетах «Беларуская крыніца», «Хрысціянская думка», «Новае жыццё». У 1936 г. яго брашура «Асвета», якая апавядала пра пазашкольныя формы беларускай асветнай працы (народны ўніверсітэт, курсы для дарослых, бібліятэкі, народны тэатр, хор і г.д.), была канфіскавана паліцыяй, а сам аўтар аштрафаваны і на два тыдні зняволены. Аўтар навукова-папулярных прац па медыцыне і гігіене, з лекцыямі ездзіў па заходнебеларускіх мястэчках і вёсках.

З прыходам у Вільню савецкіх войск арыштаваны, але здолеў уцячы з цягніка падчас вывазу вязняў. У гады нямецкай акупацыі ў Вільні, займаўся культурніцкай дзейнасцю. Устрымліваўся ад супрацоўніцтва з немцамі. Браў удзел у нацыянальным падполлі. У 1939 г. у Вільні разам з іншымі беларускімі дзеячамі заснаваў Беларускую незалежніцкую партыю. Зноў арыштаваны савецкімі ўладамі ў лістападзе 1944. Вывезены спачатку ў Мінск, потым у Магілёў. 18 мая 1945 ваенным трыбуналам Беларуска-Літоўскай ваеннай акругі прыгавораны да вышэйшай меры пакарання. Расстраляны.

Сведка, які вярнуўся ў Польшчу пасля лагераў і адшукаў сям’ю Станіслава Грынкевіча, казаў, што той памёр на этапе, захварэўшы на дызентэрыю. Паводле інфармацыі Чырвонага крыжа, Грынкевіч памёр 25 ліпеня 1945 г. у лагеры на тэрыторыі СССР.

Публікацыі

Творчасць Станіслава Грынкевіча можна падзяліць на прафесійную медыцынскую і навукова-папулярную, публіцыстычную і літаратурную. Пісаў па-беларуску ў «Крыніцу», «Калоссе», «Хрысціянскую думку», «Заранку» і іншыя часопісы.

Публікацыі С. Грынкевіча вызначаюцца праблемным падыходам, актуальнасцю, грунтоўным навуковым узроўнем («3 зацемак аб характары беларусаў», «Аб праве на Бацькаўшчыну», «Культура і задачы нацыянальнай працы», «Гігіена псіхічная як праблема асноўных адносін да жыцця», «Псіхааналіз і праблемы літаратурныя і грамадскія», «Узгадаванне характару» і інш.). Аўтар працы «Народ», кнігі «Аб тэатры», п’есы «Жанімства па радыё», апавядання «Арлянё» (усе 1927), аповесці «Царква. Помста. Вязніца» (1928), кнігі «Парады хворым і здаровым» (1935), эсэ «У братоў украінцаў» (1936). Праца С. Грынкевіча «Асвета» (1936) была канфіскавана, а аўтар аштрафаваны і на два тыдні зняволены польскімі ўладамі. Пераклаў з лацінскай мовы працу вядомага аскета і містыка Тамаша Кемпійскага «Следам за Хрыстом».

Сям’я

У шлюбе з полькай Ядвігай Грынкевіч (1902—1963) меў чатырох дзяцей: Вітаўта, Вольгу, Ганну і Багдана. Паводле ўспамінаў Галіны Войцік, дома ў Грынкевічаў гаварылі па-польску, бо гаспадыняй была жонка. Між тым Ядвіга добра валодала беларускай мовай і разам з мужам пісала навуковыя працы па-беларуску. Насля арышту Станіслава Грынкевіча была канфіскаваная сканфіскавалі хату і ўсю маёмасць. Ядвіга з дзецьмі выехала ў Польшчу.

Бібліяграфія

Вокладка кнігі Т. Кемпійскага «Следам за Хрыстом» на беларускай мове ў перакладзе С. Грынкевіча 1934 г.

• Ab teatry: Praktyčny padručnik dla amatarskich teatrau. Wilnia, 1927;
• Arlanio. Wilnia, 1927;
• Narod. Wilnia, 1927;
• Žanimstva pa radyjo: Pjesa u 3-ch abrazoch. Wilnia, 1927;
• Carkwa, pomsta, wiaźnica: Apowieść. Wilnia, 1928;
• Rady chworym i zdarowym. Častka I. Wilnia, 1935 (разам з Я. Грынкевіч);
• Рады хворым і здаровым. Вільня, 1935 (разам з Я.Грынкевіч);
• Aświeta. Wilnia, 1936;
• У братоў украінцаў. Вільня, 1936 (2 выд. Вільня, 1937);
• Rady chworym i zdarowym. Častka II. Wilnia, 1937 (разам з Я. Грынкевіч);
• Народ. Вільня, 1937;
• Алкагалізм. Вільня, 1937 (разам з Я.Грынкевіч);
• Умовы і загады, неабходныя для здароўя. Вільня. 1939 (разам з Я.Грынкевіч).

Літаратура

• Ліс А., Пяткевіч А., Трацяк Я. Грынкевіч // ЭГБ у 6 т. Т. 3. Мн., 1996.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.