Салічная праўда

Кароль франкаў даруе народу Салічны закон. Французская мініяцюра XIV стагоддзя

Салі́чная пра́ўда або Салі́чны зако́н (лац.: lex Salica) — прававы кодэкс салічных франкаў.

Тэрмін «салічны закон» таксама азначае правіла атрымання стальца ў спадчыну, якое ўзыходзіць да аднаго з палажэнняў гэтага кодэкса.

Гісторыя

Першае згадванне Салічнай праўды адносіцца да кіравання Хлодвіга I.

Нягледзячы на ​​тое, што нормы Праўды кадыфікавалі далёка не ўсе правілы паводзін, Салічная праўда паслужыла сур’ёзнай апорай для уніфікацыі звычаяў франкаў, што было неабходна для аб’яднання франкскіх плямёнаў.

У першых рэдакцыях Праўды ў асноўным пералічваліся штрафы з мэтай рэгулявання сямейных, спадчынных і грамадзянска-прававых адносін. Тэкст складаўся з 65 тытулаў (у сучасным разуменні — глаў). У канцы VIII — пачатку IX стагоддзя пачалося складанне новага тэксту Салічнай праўды, які складаўся з 70 тытулаў, пазней ён атрымаў назву «выпраўленая Салічная праўда», або Эмендата.

Пасля падзелу Каралінгскай імперыі і ўступлення ў эпоху феадальнай раздробненасці Салічная праўда паступова страціла сваё значэнне, саступіўшы месца французскім куцюмам (фр.: coutume — звычай).

Асноўныя палажэнні

Многія нормы Праўды носяць пераходны характар ​​ад рабаўладальніцкіх адносін да феадальных. Раб яшчэ пазбаўлены ўсякіх правоў, паводле тытула X: крадзеж раба караецца як і за крадзеж жывёлы. Толькі рабы падвяргаліся катаванням і смяротнаму пакаранню. Па Салічнай праўдзе ў судзе за раба дзейнічаў яго гаспадар. Рабамі часцей за ўсё станавіліся ў выніку ваенных паходаў, таксама рабамі рабіліся дзеці несвабодных у выніку шлюбаў свабоднага і рабыні, свабоднай жанчыны і раба. Раб мог атрымаць свабоду, толькі калі гаспадар адпускаў яго на волю.

Яшчэ адно залежнае саслоўе складалі паўвольныя літы—сяляне (лац.: Liti). У адрозненне ад рабоў, літы не лічыліся рэччу і не маглі быць прададзены без свайго двара. Аднак перамяшчацца без згоды ўладальніка яны не маглі. Згодна з тытулам L: літы маглі заключаць здзелкі і былі дапушчаны самастойна ў суд, маглі ўступаць у шлюбы паміж сабой. Аднак для поўнай волі ім таксама неабходна было дазвол ад уладальніка. Шлюбы паміж літамі і вольнымі былі немагчымыя і каралася стратай свабоды (тытул XIII).

Цікава, што ў 12 гадоў франк станавіўся паўналетнім: з гэтага часу ён пачынаў несці юрыдычную адказнасць (тытул XXIV). Да дасягнення паўналецця хлопчыкі павінны былі насіць доўгія валасы. Пры жыцці бацькі ім не давалася сацыяльная і эканамічная самастойнасць (тытул LIX).

У Салічнай праўдзе не ўказваўся ўзрост уступлення ў шлюб, аднак дапускалася ўступаць у шлюбныя адносіны пасля дасягнення палавой сталасці. Забараняліся шлюбы паміж блізкімі сваякамі (тытул XIII).

Правіла адхілення жанчын ад атрымання ў спадчыну тытула, нерухомасці, стальца прымянялася нават у XIX стагоддзі, а сістэма атрымання ў спадчыну прастола так і называлася — «салічная сістэма» — і была ўкаранёна ў шмат якіх еўрапейскіх дзяржавах.

Спасылкі

• Тэкст Салічнай праўды (руск.)