Перайсці да зместу

Сатэліт (палітыка)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Версія для друку болей не падтрымліваецца і можа мець памылкі апрацоўкі. Калі ласка, абнавіце закладкі браўзеру і выкарыстоўвайце ўбудаваную функцыю друку браўзеру.
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Сатэліт.

Сатэліт (ад лац.: Satelles) — дзяржава, фармальна незалежная, але якае знаходзіцца пад палітычным і эканамічным уплывам іншай дзяржавы і карыстаецца яго пратэкцыянізмам на міжнароднай арэне. У савецкай гістарыяграфіі тэрмін ужываўся да дзяржаў, якія ваявалі ў другой сусветнай вайне на боку Германіі і ў цэлым Антыкамінтэрнаўскага пакта (Венгрыя, Румынія, Балгарыя, Фінляндыя, Тайланд).

У заходняй геапалітычнай школе тэрмін «дзяржава-сатэліт» ужываецца як правіла да ўсіх без выключэння дзяржаў Варшаўскага дагавора, Кубы, Паўночнай Карэі і іншых краін, якія былі ў той ці іншай ступені падкантрольнымі Савецкаму Саюзу. У дачыненні да дзяржаў, якія трапілі пад уплыў ЗША (Паўднёвая Карэя, Тайвань, дарэвалюцыйныя Куба і Іран, Паўднёвы В’етнам) ужываецца больш паліткарэктны тэрмін «дзяржава-кліент» (англ.: Client state). Аднак шматлікія з такіх «дзяржаў-кліентаў» ЗША нярэдка з’яўляюцца звычайнымі дзяржавамі-сатэлітамі ЗША (напрыклад, дарэвалюцыйныя Куба і Паўднёвы В’етнам). Іншыя такія дзяржавы, як, напрыклад, Тайвань і Паўднёвая Карэя, сапраўды з’яўляюцца дзяржавамі-кліентамі ЗША.

Савецкія сатэліты

Пасля Першай сусветнай вайны

У рамках рэвалюцыі 1921 г. мангольскія рэвалюцыянеры з дапамогай савецкіх чырвонаармейцаў выгналі войскі белага генерала Рамана Унгерна, а таксама канчаткова пакончылі з суверэнітэтам Кітая. Аднак савецкі ўплыў у далейшым толькі ўзмацнялася, і ў 1924 годзе была абвешчаная Мангольская Народная Рэспубліка, якая, нягледзячы на дэклараваныя суверэнітэт і незалежнасць, з’яўлялася савецкім сатэлітам па 1990 год [1].

Тувінскай Народная Рэспубліка, якая абвясціла сваю незалежнасць ў 1921 годзе, з’яўлялася сатэлітам СССР аж да свайго добраахвотнага далучэння ў 1944 годзе[1].

Іншым раннім савецкім сатэлітам ў Азіі была Далёкаўсходняя рэспубліка[1].

Пасля Другой сусветнай вайны

Да канца Другой Сусветнай вайны вялікая частка краін усходняй і цэнтральнай Еўропы была занятая савецкімі войскамі[2], і там прысутнасць СССР захавалася і пасля заканчэння ваенных дзеянняў, што дало падставу з’явіцца на свет тэрміну Савецкая імперыя[3]. Да савецкіх сатэлітаў у Еўропе адносяць наступныя краіны [3][4][5][6]:

СССР (чырвоны), яго сатэліты (ружовы) і часовыя саюзнікі (бэзавы і аранжавы)

Народная Сацыялістычная Рэспубліка Албанія пад кіраўніцтвам сталініста Энвера Хаджы ў 1960 годзе разарвала адносіны з СССР з-за які стартаваў там працэсу дэсталінізацыі[7]. У перыяд з 1945 па 1948 год Албанія і Югаславія былі сябрамі Усходняга блока.

Федэратыўная Народная Рэспубліка Югаславія часам паказваецца[3][4] як савецкі сатэліт аж да 1948 года, калі адбыўся канфлікт паміж Ціта і Сталіным. Пасля гэтага офіс Коминформ пераехаў з Бялград а ў Бухарэст, а Югаславія стала адным з ініцыятараў стварэння Руху недалучэньня.

Дэмакратычная рэспубліка Афганістан можа таксама быць аднесена да сатэлітам СССР: з 1978 па 1991 год цэнтральнае ўрад у Кабул е ўваходзіла ў камуністычны блок і падтрымлівалася савецкімі войскамі.

Усходне-Туркестанская Рэвалюцыйная рэспубліка, якая існавала з 1944 па 1950 год, з’яўлялася савецкім сатэлітам, у выніку ўвайшлі у склад КНР.

Сіметрычна план Маршала, маецца на ўвазе дапамогу ЗША ў пасляваенным аднаўленні Заходняй Еўропы ў абмен на антыкамуністычную і праамерыканскую палітыку, выбудаваў сістэму дзяржаў, якія апынуліся палітычна, эканамічна і ў ваенным дачыненні пад амерыканскім уплывам і ў складзе НАТА:

Аналагічныя структуры, замацоўвалі амерыканскі ўплыў, ствараліся ў іншых рэгіёнах: Сеат ў Паўднёва-Усходняй Азіі, Сэнт на Блізкім Усходзе, АНЗЮС ў Акіяніі. Асобныя дагаворы замацоўвалі амерыканскі ўплыў у Японіі, Паўднёвай Карэі і на Тайвані.

Крыніцы

  1. ↑ а б в Li; Narangoa; Cribb, Robert B. [https: //books.google.com/books? id = DGQMKex16AsC & pg = PA13 Imperial Japan and National Identities in Asia: 1895-1945] (англ.). — 2003. — С. 13 , 66. — ISBN 978-0-7007-1482-7.
  2. ↑ Wettig 2008, p. 69
  3. ↑ а б в Rao 2006, p. 280
  4. ↑ а б : Langley 2006, p. 30
  5. ↑ Merkl 2004, p. 53
  6. ↑ Rajagopal 2003, p. 75
  7. ↑ Olsen 2000, p. 19

Літаратура

  • Langley, Andrew (2006), The Collapse of the Soviet Union: The End of an Empire, Compass Point Books, ISBN 0-7565-2009-6
  • Merkl, Peter H. (2004), German Unification, Penn State Press, ISBN 0-271-02566-2
  • Olsen, Neil (2000), Albania, Oxfam, ISBN 0-85598-432-5
  • Rajagopal, Balakrishnan (2003), International law from below: development, social movements, and Third World resistance, Cambridge University Press, ISBN 0-521-01671-1
  • Rao, B. V. (2006), History of Modern Europe Ad 1789–2002: A.D. 1789–2002, Sterling Publishers Pvt. Ltd, ISBN 1-932705-56-2
  • Wettig, Gerhard (2008), Stalin and the Cold War in Europe, Rowman & Littlefield, ISBN 978-0-7425-5542-6
  • Wood, Alan (2005), Stalin and Stalinism, Routledge, ISBN 978-0-415-30732-1
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Сатэліт_(палітыка)&oldid=4768905"