Перайсці да зместу

Вялікія дзяржавы: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др r2.7.1) (робат дадаў: ru:Великая держава
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:
[[Выява:The Great Powers.PNG|thumb|400px|Вялікія дзяржавы на карті]]
'''Вялікая дзяржава''' — умоўнае, неюрыдычнае абазначэнне [[дзяржава|дзяржаў]], якія дзякуючы свайму ваеннаму і эканамічнаму патэнцыялу аказваюць вызначальны палітычны ўплыў на сістэму [[міжнародныя адносіны|міжнародных]] і [[міжнароднае права|міжнародна-прававых]] адносін.
'''Вялікая дзяржава''' — умоўнае, неюрыдычнае абазначэнне [[дзяржава|дзяржаў]], якія дзякуючы свайму ваеннаму і эканамічнаму патэнцыялу аказваюць вызначальны палітычны ўплыў на сістэму [[міжнародныя адносіны|міжнародных]] і [[міжнароднае права|міжнародна-прававых]] адносін.
[[Выява:CongressVienna.jpg|thumb|[[Венскі кангрэс]] вялікіх дзяржаў напачатку XIX стагоддзя]]
[[Выява:CongressVienna.jpg|thumb|250px|[[Венскі кангрэс]] вялікіх дзяржаў напачатку XIX стагоддзя]]
Паняцце «вялікая дзяржава» ўпершыню аформілася пасля [[Венскі кангрэс|Венскага кангрэса]], калі ім сталі зваць пяць еўрапейскіх дзяржаў: [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]] (адзіная [[звышдзяржава]]), [[Рэстаўрацыя Бурбонаў|Францыю]], [[Расійская імперыя|Расію]], [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыю]] (пазней [[Аўстра-Венгрыя]]), [[Прусія|Прусію]] (пазней [[Германская імперыя|Германія]]). Досыць доўгі час гэтыя краіны выступалі як адзіныя паўнапраўныя суб'екты міжнароднай палітыкі, якія валодаюць дастатковай ваенна-палітычнай моцай для правядзення незалежнай ні ад каго [[Знешняя палітыка|знешняй палітыкі]].
Паняцце «вялікая дзяржава» ўпершыню аформілася пасля [[Венскі кангрэс|Венскага кангрэса]], калі ім сталі зваць пяць еўрапейскіх дзяржаў: [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]] (адзіная [[звышдзяржава]]), [[Францыя|Францыю]], [[Расійская імперыя|Расію]], [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыю]] (пазней [[Аўстра-Венгрыя]]), [[Прусія|Прусію]] (пазней [[Германская імперыя|Германія]]). Досыць доўгі час гэтыя краіны выступалі як адзіныя паўнапраўныя суб'екты міжнароднай палітыкі, якія валодаюць дастатковай ваенна-палітычнай моцай для правядзення незалежнай ні ад каго [[Знешняя палітыка|знешняй палітыкі]].


Пасля [[вясна народаў|Еўрапейскіх рэвалюцый 1848—1849 гадоў]] баланс сіл у сістэме стаў змяняцца. [[Аб'яднанне Італіі|Аб'яднанная]] ў сярэдзіне [[XIX]] стагоддзя [[Італія]] прэтэндавала на ўваходжанне ў клуб вялікіх дзяржаў. А напачатку [[XX]] стагоддзя з клуба вялікіх дзяржаў фактычна выйшла Аўстра-Венгрыя, якая [[распад Аўстра-Венгрыі|распалася]]. Да пазаеўрапейскіх вялікіх дзяржаў у канцы XIX — пачатку XX стагоддзя сталі прылічаць новую першую эканоміку свету [[Злучаныя Штаты Амерыкі]] (якія, зрэшты, вялікага ўплыву на міжнародную палітыку да Першай сусветнай вайны не аказвалі) і мадэрнізаваную [[Японская імперыя|Японію]]. Да сярэдзіны XX стагоддзя звышдзяржавамі былі ЗША, Вялікабрытанія, СССР.
Пасля [[вясна народаў|Еўрапейскіх рэвалюцый 1848—1849 гадоў]] баланс сіл у сістэме стаў змяняцца. [[Аб'яднанне Італіі|Аб'яднанная]] ў сярэдзіне [[XIX]] стагоддзя [[Італія]] прэтэндавала на ўваходжанне ў клуб вялікіх дзяржаў. А напачатку [[XX]] стагоддзя з клуба вялікіх дзяржаў фактычна выйшла Аўстра-Венгрыя, якая [[распад Аўстра-Венгрыі|распалася]]. Да пазаеўрапейскіх вялікіх дзяржаў у канцы XIX — пачатку XX стагоддзя сталі прылічаць новую першую эканоміку свету [[Злучаныя Штаты Амерыкі]] (якія, зрэшты, вялікага ўплыву на міжнародную палітыку да Першай сусветнай вайны не аказвалі) і мадэрнізаваную [[Японская імперыя|Японію]].


Падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] [[Трэці Рэйх|нацысцкая Германія]] і [[Японская імперыя#Перыяд Сяўбы|мілітарысцкая Японія]] зрабілі спробу стаць новымі звышдзяржавамі, а Італія — замацавацца як вялікая дзяржава, але пацярпелі паражэнне.
Да сярэдзіны XX стагоддзя звышдзяржавамі былі ЗША, Вялікабрытанія, СССР. Падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] [[Трэці Рэйх|нацысцкая Германія]] і [[Японская імперыя#Перыяд Сяўбы|мілітарысцкая Японія]] зрабілі спробу стаць новымі звышдзяржавамі, а Італія — замацавацца як вялікая дзяржава, але пацярпелі паражэнне.


Пасля Другой сусветнай вайны вялікімі дзяржавамі сталі лічыцца сталыя члены [[Савет Бяспекі ААН|Савета Бяспекі ААН]]: [[ЗША]], [[СССР]], [[Вялікабрытанія]], [[Францыя]] і [[Кітай]]. Гэтыя ж дзяржавы набылі дадатковы ўплыў дзякуючы валоданню [[ядзерная зброя|ядзернай зброяй]]. Вялікабрытанія страціла статус звышдзяржавы з прычыны распаду [[Брытанская імперыя|Брытанскай імперыі]]; [[ЗША]] і [[СССР]] у эпоху [[Халодная вайна|Халоднай вайны]] сталі звышдзяржавамі, якія ўзначальвалі наймагутнейшыя ваенна-палітычныя блокі ([[НАТА]] і [[АВД]] адпаведна) і мелі [[ваенна-стратэгічны парытэт]]. [[Статут ААН|Статутам ААН]] на вялікія дзяржавы ўскладаецца галоўная адказнасць за падтрыманне міру і ўсеагульнай бяспекі.
Пасля Другой сусветнай вайны вялікімі дзяржавамі сталі лічыцца сталыя члены [[Савет Бяспекі ААН|Савета Бяспекі ААН]]: [[ЗША]], [[СССР]], [[Вялікабрытанія]], [[Францыя]] і [[Кітай]]. Гэтыя ж дзяржавы набылі дадатковы ўплыў дзякуючы валоданню [[ядзерная зброя|ядзернай зброяй]]. Вялікабрытанія страціла статус звышдзяржавы з прычыны распаду [[Брытанская імперыя|Брытанскай імперыі]]; [[ЗША]] і [[СССР]] у эпоху [[Халодная вайна|Халоднай вайны]] сталі звышдзяржавамі, якія ўзначальвалі наймагутнейшыя ваенна-палітычныя блокі ([[НАТА]] і [[АВД]] адпаведна) і мелі [[ваенна-стратэгічны парытэт]]. [[Статут ААН|Статутам ААН]] на вялікія дзяржавы ўскладаецца галоўная адказнасць за падтрыманне міру і ўсеагульнай бяспекі.
Радок 20: Радок 21:
| valign="top" |
| valign="top" |
'''{{сцяг Вялікабрытаніі}} [[Брытанская імперыя]]'''
'''{{сцяг Вялікабрытаніі}} [[Брытанская імперыя]]'''
<br />[[Выява:Flag of France.svg|border|22px]]&nbsp;[[Рэстаўрацыя Бурбонаў|Францыя]]
<br />[[Выява:Flag of France.svg|border|22px]]&nbsp;[[Францыя]]
<br />{{Сцягафікацыя|Расійская імперыя}}
<br />{{Сцягафікацыя|Расійская імперыя}}
<br />{{Сцягафікацыя|Аўстрыйская імперыя}}
<br />{{Сцягафікацыя|Аўстрыйская імперыя}}
<br />{{сцяг Каралеўства Прусія}}&nbsp;[[Каралеўства Прусія|Прусія]]
<br />[[Выява:Flag of Prussia 1892-1918.svg|border|22px]]&nbsp;&nbsp;[[Каралеўства Прусія|Прусія]]
| valign="top" |
| valign="top" |
'''{{сцяг Вялікабрытаніі}}&nbsp;[[Брытанская імперыя]]'''
'''{{сцяг Вялікабрытаніі}}&nbsp;[[Брытанская імперыя]]'''
<br />{{Сцягафікацыя|ЗША}}
<br />{{Сцягафікацыя|ЗША}}
<br />{{Сцяг Францыі}}&nbsp;[[Французская каланіяльная імперыя|Францыя]]
<br />{{Сцяг Францыі}}
<br />{{Сцягафікацыя|Расійская імперыя}}
<br />{{Сцягафікацыя|Расійская імперыя}}
<br />{{Сцяг Германскай імперыі}}&nbsp;[[Германская імперыя|Германія]]
<br />{{Сцяг Германскай імперыі}}&nbsp;[[Германская імперыя|Германія]]
<br />{{Сцягафікацыя|Аўстра-Венгрыя}}
<br />{{Сцягафікацыя|Аўстра-Венгрыя}}
<br />{{Сцягафікацыя|Японія}}
<br />{{Сцягафікацыя|Японія}}
<br />{{Сцяг Каралеўства Італія}}&nbsp;[[Каралеўства Італія|Італія]]
<br />{{Сцяг Каралеўства Італія}}&nbsp;[[Італія]]
| valign="top" |
| valign="top" |
'''{{Сцягафікацыя|ЗША}}'''
'''{{Сцягафікацыя|ЗША}}'''
<br />'''{{сцяг Вялікабрытаніі}}&nbsp;[[Брытанская імперыя]]'''
<br />'''{{сцяг Вялікабрытаніі}}&nbsp;[[Брытанская імперыя]]'''
<br />{{Сцягафікацыя|СССР}}
<br />{{Сцягафікацыя|СССР}}
<br />{{Сцяг Францыі}}&nbsp;[[Французская каланіяльная імперыя|Францыя]]
<br />{{Сцяг Францыі}}&nbsp;[[Францыя]]
<br />{{сцяг Веймарскай рэспублікі}}&nbsp;[[Веймарская рэспубліка|Германія]]—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{Сцягафікацыя|Трэці Рэйх}}
<br />{{Сцягафікацыя|Германія}}—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Выява:Flag of the NSDAP (1920–1945).svg|border|22px]]&nbsp;[[Трэці Рэйх]]
<br />{{Сцягафікацыя|Японія}}
<br />{{Сцягафікацыя|Японія}}
<br />{{Сцяг Каралеўства Італія}}&nbsp;[[Каралеўства Італія|Італія]]
<br />{{Сцяг Каралеўства Італія}}&nbsp;[[Італія]]
| valign="top" |
| valign="top" |
'''{{Сцягафікацыя|ЗША}}'''
'''{{Сцягафікацыя|ЗША}}'''
<br />'''{{Сцягафікацыя|Трэці Рэйх}}'''
<br />'''[[Выява:Flag of the NSDAP (1920–1945).svg|border|22px]]&nbsp;[[Трэці Рэйх]]'''
<br />'''[[Выява:War flag of the Imperial Japanese Army.svg|border|22px]]&nbsp;[[Вялікая усходнеазіяцкая сфера ўзаемнага росквіту|Японская імперыя]]'''
<br />'''[[Выява:War flag of the Imperial Japanese Army.svg|border|22px]]&nbsp;[[Японія|Японская імперыя]]'''
<br />'''{{Сцягафікацыя|СССР}}'''
<br />'''{{Сцягафікацыя|СССР}}'''
<br />'''{{сцяг Вялікабрытаніі}}&nbsp;[[Брытанская імперыя]]'''
<br />'''{{сцяг Вялікабрытаніі}}&nbsp;[[Брытанская імперыя]]'''
<br />{{Сцяг Каралеўства Італія}}&nbsp;[[Італьянская каланіяльная імперыя|Італія]]
<br />{{Сцяг Каралеўства Італія}}&nbsp;[[Італія]]
<br />{{Сцягафікацыя|Францыя}}
<br />{{Сцягафікацыя|Францыя}}
| valign="top" |
| valign="top" |
Радок 56: Радок 57:
<br /><u>{{Сцягафікацыя|Кітай}}</u>
<br /><u>{{Сцягафікацыя|Кітай}}</u>
<br />{{Сцягафікацыя|Японія}}
<br />{{Сцягафікацыя|Японія}}
<br />{{сцяг ФРГ}} [[ФРГ]]
<br />{{Сцягафікацыя|Германія}} [[ФРГ]]
| valign="top" |
| valign="top" |
<u>'''{{Сцягафікацыя|ЗША}}'''</u>
<u>'''{{Сцягафікацыя|ЗША}}'''</u>
Радок 78: Радок 79:
Заўв.
Заўв.
<BR />'''выдзелены''' [[звышдзяржава|звышдзяржавы]]
<BR />'''выдзелены''' [[звышдзяржава|звышдзяржавы]]
<BR /><u>падкрэслены</u> [[ядзерны клуб|ядзерныя дзяржавы]]
<BR /><u>падкрэслены</u> [[Ядзерная зброя|ядзерныя дзяржавы]]
</small>
</small>


== Параўнанне доляў вялікіх дзяржаў (на 2009—2011 гг.) ==
== Параўнанне доляў вялікіх дзяржаў ==
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center;"
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center;"
! width="125px"| краіна
! width="125px"| <small>краіна</small>
! width="150px"| [[Спіс краін па ВУП (ППЗ)|ВУП]] ([[парытэт пакупной здольнасці|ППЗ]]) (%)
! width="150px"| [[:ru:Список стран по ВВП (ППС)|ВУП]] ([[парытэт пакупной здольнасці|ППЗ]]) (%)
! width="150px"| [[:ru:Список стран по экспорту|експорт]]<br />(%)
! width="150px"| [[:ru:Список стран по международным резервам|валютні резерви]]<br />(%)
! width="150px"| [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый#Разлік чалецкіх унёскаў|фінансаванне ААН]]<ref>{{en|членскія ўнёскі ў ААН}} [http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=ST/ADM/SER.B/755 членскія ўнёскі ў ААН 2009]</ref> (%)
! width="150px"| [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый#Разлік чалецкіх унёскаў|фінансаванне ААН]]<ref>{{en|членскія ўнёскі ў ААН}} [http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=ST/ADM/SER.B/755 членскія ўнёскі ў ААН 2009]</ref> (%)
! width="150px"| [[Спіс краін паводле ваенных выдаткаў|ваенныя выдаткі]] (%)
! width="150px"| [[:ru:Список стран по военным расходам|ваенныя выдаткі]] (%)
! width="150px"| [[:ru:Список стран по численности действующих войск|озброєні сили]]<br />(%)
⚫
! width="150px"| [[Спіс краін паводле насельніцтва|насельніцтва]] (%)
! width="150px"| [[Ядзерная зброя|ядзерная зброя (активно)]]<br />(%)
! width="150px"| [[Спіс краін і залежных тэрыторый паводле плошчы|тэрыторыі]] (%)
⚫
! width="150px"| [[:ru:Список стран по населению|насельніцтва]] (%)
! width="150px"| [[:ru:Список стран и зависимых территорий по площади|тэрыторыі]] (%)
! width="150px"| інтэгральны паказчык (%)
! width="150px"| інтэгральны паказчык (%)
|-
|-
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|ЗША}}
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|ЗША}}
| bgcolor="#BFFFBF" | 19.5 || bgcolor="#BFFFBF" | 22.0 || bgcolor="#BFFFBF" | 43.2 || 4.5 || 6.3 || bgcolor="#BFFFBF" | '''19.10'''
| bgcolor="#BFFFBF" | 19.5 || 8.7 || 10.2 || bgcolor="#BFFFBF" | 22.0 || bgcolor="#BFFFBF" | 43.2 || 7.1 || 36.6 || 4.5 || 6.3 || bgcolor="#BFFFBF" | '''17.57'''
|-
|-
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Кітай}}
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Кітай}} <ref>вкл. [[Гонконг]], [[Макао]]</ref>
| 13.5 || 2.7 || 6.5 || bgcolor="#BFFFBF" | 19.5 || 6.3 || '''9.70'''
| 14.1 || bgcolor="#BFFFBF" | 12.7 || bgcolor="#BFFFBF" | 45.6 || 2.7 || 6.5 || bgcolor="#BFFFBF" | 11.3 || 4.5 || bgcolor="#BFFFBF" | 19.5 || 6.3 || '''13.69'''
⚫
|-
⚫
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Расія}}
⚫
| 3.2 || 2.7 || 6.8 || 1.2 || 4.0 || 5.2 || bgcolor="#BFFFBF" | 45.6 || 2.1 || bgcolor="#BFFFBF" | 11.0 || '''9.09'''
|-
|-
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Японія}}
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Японія}}
| 5.8 || 16.6 || 3.4 || 1.8 || 0.3 || '''5.58'''
| 5.8 || 5.1 || 13.6 || 16.6 || 3.4 || 1.2 || - || 1.8 || 0.3 || '''5.31'''
|-
|-
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Індыя}}
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Індыя}}
| 5.4 || 0.5 || 2.4 || 17.3 || 2.2 || '''5.56'''
| 5.4 || 2.0 || 3.5 || 0.5 || 2.4 || 6.6 || 1.5 || 17.3 || 2.2 || '''4.60'''
⚫
|-
⚫
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Расія}}
⚫
| 3.2 || 1.2 || 4.0 || 2.1 || bgcolor="#BFFFBF" | 11.0 || '''4.30'''
|-
|-
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Германія}}
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Германія}}
| 4.0 || 8.6 || 3.0 || 1.0 || 0.3 || '''3.38'''
| 4.0 || 9.0 || 1.9 || 8.6 || 3.0 || 1.4 || - || 1.0 || 0.3 || '''3.24'''
|-
|-
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Францыя}}
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Францыя}}
| 2.9 || 6.3 || 4.2 || 0.9 || 0.4 || '''2.94'''
| 2.9 || 3.4 || 1.3 || 6.3 || 4.2 || 1.3 || 5.4 || 0.9 || 0.4 || '''2.90'''
|-
|-
! style="text-align:left;"| {{nobr|{{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}}}}
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}}
| 2.9 || 6.6 || 3.8 || 0.9 || 0.2 || '''2.88'''
| 2.9 || 2.8 || 0.9 || 6.6 || 3.8 || 0.9 || 3.0 || 0.9 || 0.2 || '''2.44'''
|-
|-
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Бразілія}}
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Бразілія}}
| 2.9 || 0.9 || 1.7 || 2.8 || 5.7 || '''2.80'''
| 2.9 || 1.4 || 2.8 || 0.9 || 1.7 || 1.4 || - || 2.8 || 5.7 || '''2.18'''
|-
|-
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Італія}}
! style="text-align:left;"| {{Сцягафікацыя|Італія}}
| 2.4 || 5.1 || 2.3 || 0.9 || 0.3 || '''2.20'''
| 2.4 || 3.0 || 1.5 || 5.1 || 2.3 || 1.2 || - || 0.9 || 0.3 || '''1.86'''
|-
|-
|}
|}

Версія ад 21:24, 13 лютага 2012

Вялікія дзяржавы на карті

Вялікая дзяржава — умоўнае, неюрыдычнае абазначэнне дзяржаў, якія дзякуючы свайму ваеннаму і эканамічнаму патэнцыялу аказваюць вызначальны палітычны ўплыў на сістэму міжнародных і міжнародна-прававых адносін.

Венскі кангрэс вялікіх дзяржаў напачатку XIX стагоддзя

Паняцце «вялікая дзяржава» ўпершыню аформілася пасля Венскага кангрэса, калі ім сталі зваць пяць еўрапейскіх дзяржаў: Вялікабрытанію (адзіная звышдзяржава), Францыю, Расію, Аўстрыю (пазней Аўстра-Венгрыя), Прусію (пазней Германія). Досыць доўгі час гэтыя краіны выступалі як адзіныя паўнапраўныя суб'екты міжнароднай палітыкі, якія валодаюць дастатковай ваенна-палітычнай моцай для правядзення незалежнай ні ад каго знешняй палітыкі.

Пасля Еўрапейскіх рэвалюцый 1848—1849 гадоў баланс сіл у сістэме стаў змяняцца. Аб'яднанная ў сярэдзіне XIX стагоддзя Італія прэтэндавала на ўваходжанне ў клуб вялікіх дзяржаў. А напачатку XX стагоддзя з клуба вялікіх дзяржаў фактычна выйшла Аўстра-Венгрыя, якая распалася. Да пазаеўрапейскіх вялікіх дзяржаў у канцы XIX — пачатку XX стагоддзя сталі прылічаць новую першую эканоміку свету Злучаныя Штаты Амерыкі (якія, зрэшты, вялікага ўплыву на міжнародную палітыку да Першай сусветнай вайны не аказвалі) і мадэрнізаваную Японію.

Да сярэдзіны XX стагоддзя звышдзяржавамі былі ЗША, Вялікабрытанія, СССР. Падчас Другой сусветнай вайны нацысцкая Германія і мілітарысцкая Японія зрабілі спробу стаць новымі звышдзяржавамі, а Італія — замацавацца як вялікая дзяржава, але пацярпелі паражэнне.

Пасля Другой сусветнай вайны вялікімі дзяржавамі сталі лічыцца сталыя члены Савета Бяспекі ААН: ЗША, СССР, Вялікабрытанія, Францыя і Кітай. Гэтыя ж дзяржавы набылі дадатковы ўплыў дзякуючы валоданню ядзернай зброяй. Вялікабрытанія страціла статус звышдзяржавы з прычыны распаду Брытанскай імперыі; ЗША і СССР у эпоху Халоднай вайны сталі звышдзяржавамі, якія ўзначальвалі наймагутнейшыя ваенна-палітычныя блокі (НАТА і АВД адпаведна) і мелі ваенна-стратэгічны парытэт. Статутам ААН на вялікія дзяржавы ўскладаецца галоўная адказнасць за падтрыманне міру і ўсеагульнай бяспекі.

У першыя часы пасля заканчэння халоднай вайны і распаду Савецкага Саюза, нягледзячы на прызнаную паўнапраўную правапераемнасць ад СССР (у т.ч. у ААН) і перанятыя савецкія ядзерныя сілы, рэзка зменшылася значэнне і сусветны ўплыў як вялікай дзяржавы постсавецкай Расіі, якая зведала сістэмны эканамічны, унутрыпалітычны і ваенны крызіс. Звязаныя са спрыяльнай сусветнай кан'юнктурай эканамічныя поспехі і палітычная стабільнасць Расіі з пачатку XXI стагоддзя дазволілі ёй узмацніць сваё становішча ў свеце (і асабліва ў СНД), а таксама прэтэндаваць на статус патэнцыйнай звышдзяржавы.

У сучасным свеце Кітай наблізіўся да статусу звышдзяржавы і актыўна абмяркоўваецца неабходнасць рэформы Савета Бяспекі ААН. Германія, Японія, Індыя, Бразілія і радзей ПАР, Італія, Мексіка разглядаюцца як кандыдаты ў лік сталых членаў пашыранага складу Савета Бяспекі. Аднак з іх толькі Японія (як эканамічна-тэхналагічна-фінансава другая ключавая краіна Захаду з канца XX стагоддзя) і Германія (як лідар Еўрапейскага саюза), а таксама званыя часам патэнцыйнымі звышдзяржавамі Індыя (як ядзерная дзяржава і другая мільярдная паводле насельніцтва краіна з эканомікай і навукай, якія бурна развіваюццца з пачатку XXI стагоддзя) і Бразілія (як лідар развіцця Лацінскай Амерыкі) могуць кансенсусна лічыцца ў якасці новых фактычных вялікіх дзяржаў сучаснасці.

Вялікія дзяржавы паводле перыядаў

1815 — 1871[1] 1871—1918[1] 1918—1939 1939—1945 1945—1991[2] 1991—2001 c 2001[3]

Сцяг Вялікабрытаніі Брытанская імперыя
 Францыя
 Расійская імперыя
 Аўстрыйская імперыя
  Прусія

Сцяг Вялікабрытаніі Брытанская імперыя
 ЗША
Сцяг Францыі
 Расійская імперыя
Сцяг Германіі (1871-1918, 1933-1935) Германія
 Аўстра-Венгрыя
 Японія
Сцяг Каралеўства Італія Італія

 ЗША
Сцяг Вялікабрытаніі Брытанская імперыя
 СССР
Сцяг Францыі Францыя
 Германія—
    Трэці Рэйх
 Японія
Сцяг Каралеўства Італія Італія

 ЗША
 Трэці Рэйх
 Японская імперыя
 СССР
Сцяг Вялікабрытаніі Брытанская імперыя
Сцяг Каралеўства Італія Італія
 Францыя

 ЗША
 СССР
 Вялікабрытанія
 Францыя
 Кітай
 Японія
 Германія ФРГ

 ЗША
 Кітай
 Вялікабрытанія
 Францыя
 Расія
 Японія
 Германія

 ЗША
 Кітай
 Расія
 Вялікабрытанія
 Францыя
 Японія
 Германія
 Індыя
 Бразілія

Заўв.
выдзелены звышдзяржавы
падкрэслены ядзерныя дзяржавы

Параўнанне доляў вялікіх дзяржаў

краіна ВУП (ППЗ) (%) експорт
(%) 		валютні резерви
(%) 		фінансаванне ААН[4] (%) ваенныя выдаткі (%) озброєні сили
(%) 		ядзерная зброя (активно)
(%) 		насельніцтва (%) тэрыторыі (%) інтэгральны паказчык (%)
 ЗША 19.5 8.7 10.2 22.0 43.2 7.1 36.6 4.5 6.3 17.57
 Кітай [5] 14.1 12.7 45.6 2.7 6.5 11.3 4.5 19.5 6.3 13.69
 Расія 3.2 2.7 6.8 1.2 4.0 5.2 45.6 2.1 11.0 9.09
 Японія 5.8 5.1 13.6 16.6 3.4 1.2 - 1.8 0.3 5.31
 Індыя 5.4 2.0 3.5 0.5 2.4 6.6 1.5 17.3 2.2 4.60
 Германія 4.0 9.0 1.9 8.6 3.0 1.4 - 1.0 0.3 3.24
 Францыя 2.9 3.4 1.3 6.3 4.2 1.3 5.4 0.9 0.4 2.90
 Вялікабрытанія 2.9 2.8 0.9 6.6 3.8 0.9 3.0 0.9 0.2 2.44
 Бразілія 2.9 1.4 2.8 0.9 1.7 1.4 - 2.8 5.7 2.18
 Італія 2.4 3.0 1.5 5.1 2.3 1.2 - 0.9 0.3 1.86

Зноскі

  1. ↑ а б Вялікія дзяржавы // Малы энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Ефрона
  2. ↑ Вялікія дзяржавы // Вялікая савецкая энцыклапедыя
  3. ↑ Great powers // Encarta Encyclopedia.
  4. ↑ членскія ўнёскі ў ААН членскія ўнёскі ў ААН 2009
  5. ↑ вкл. Гонконг, Макао

Шаблон:Poli-stub

Шаблон:Link GA

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Вялікія_дзяржавы&oldid=1042595"