Прагляд зыходнага тэксту старонкі Брытанскі мандат у Палесціне

{{Гістарычная дзяржава
|назва =Брытанскі мандат у Палесціне
|саманазва =Mandate for Palestine ''<small>({{lang-en|}})</small>'' <br /> الانتداب البريطاني على فلسطين ''<small>({{lang-ar|}})</small>'' <br />המנדט הבריטי על פלשתינה א"י ''<small>({{lang-he|}})</small>''
|статус =[[Мандатная тэрыторыя]]
|сцяг = Flag of the United Kingdom.svg
|герб = Public Seal of Mandatory Palestine.png
|карта =BritishMandatePalestine1920.png
|апісанне =Прыблізныя межы Брытанскага мандата ў Палесціне.
|p1 =Асманская імперыя
|flag_p1 =Ottoman flag alternative 2.svg
|s3 = Усепалесцінскі ўрад
|flag_s3 =Flag of Hejaz 1917.svg
|утворана =1920
|ліквідавана =1948
|s1 =Ізраіль
|flag_s1 =Flag_of_Israel.svg
|s2 = Эмірат Трансіарданія
|flag_s2 =Flag of Transjordan (1928–1939).png
|сталіца = [[Іерусалім]]
|мова =англійская, іўрыт, арабская
|валюта =[[Палесцінскі фунт (Валютнага савета Палесціны)|Палесцінскі фунт]]
|форма_кіравання =[[Мандат Лігі Нацый]]
|тытул_кіраўнікоў =[[Вярхоўныя камісары Палесціны|Вярхоўны камісар]]
|кіраўнік1 = [[Герберт Луіс Сэмюэл]]
|год_кіраўніка1 =1920 — 1925
|тытул_кіраўнікоў2 = <!--выкарыстоўваецца пры змене тытула наступнага кіраўніка-->
|кіраўнік2 =[[Алан Гордан Канінгем|Сэр Алан Гордан Канінгем]]
|год_кіраўніка2 =1945 — 1948
|Этап1 =Вылучэнне мандата
|Дата1 =25 красавіка
|Год1 =1920
|Этап2 =Брытанія афіцыйна бярэ пад кантроль
|Дата2 =29 верасня
|Год2 =1923
|Этап3 =Незалежнасць Трансіарданіі
|Дата3 =25 мая
|Год3 =1946
|Этап4 =Незалежнасць Ізраіля
|Дата4 =14 мая
|Год4 =1948
}}
'''Брытанскі мандат у Палесціне''' — перыяд, на працягу якога на частцы тэрыторыі колішняй [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] на [[Блізкі Усход|Блізкім Усходзе]] быў пастаўлены рэжым кіравання [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] па [[Мандат Лігі Нацый|мандаце Лігі Нацый]].

Ён працягваўся з [[1922]] да [[15 мая]] [[1948]] года. За некалькі гадзін да заканчэння дзеяння мандата на падставе [[План ААН па падзеле Палесціны|Плана падзелу Палесціны]] была абвешчана Дзяржава [[Ізраіль]]. Апроч тэрыторыі сучаснага Ізраіля ў склад Мандата ўваходзілі тэрыторыі сучасных [[Іарданія|Іарданіі]], [[Акруга Іўдзея і Самарыя|Іўдзеі і Самарыі]] і [[Сектар Газа|сектара Газа]].

== Першая сусветная вайна і ліквідацыя асманскага кіравання ==
Да [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] [[Палесціна]] амаль 400 гадоў [[Палесціна ў складзе Асманскай імперыі|знаходзілася ў складзе]] [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. У час вайны брытанская армія ўварвалася ў Палесціну з поўдня і, разбіўшы турак, акупавала краіну. Да канца кастрычніка 1917 года англічане ўзялі [[Беер-Шэва|Беер-Шэву]], [[Газа|Газу]] і [[Яфа]]. 11 снежня 1917 года войскі генерала [[Эдмунд Аленбі|Аленбі]] ўвайшлі ў [[Іерусалім]]. Поўнач краіны заставаўся пад турэцкім кіраваннем да верасня 1918 года<ref>{{ЭЯЭ|11758|Израиль. Земля Израиля (Эрец-Исраэль). Исторический очерк}}</ref>.

== Стварэнне ==
У час [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] па ініцыятыве [[Уладзімір Жабацінскі|У. Жабацінскага]] і [[Іосіф Трумпельдор|І. Трумпельдора]] ў складзе брытанскай арміі быў сфарміраваны [[Яўрэйскі легіён, 1917-1919|«Яўрэйскі легіён»]], які аказаў брытанскім войскам дапамогу ў заваяванні Палесціны ў канфлікце з [[Асманская імперыя|Асманскай імперыяй]]. У лістападзе [[1917]] года сакратар замежных спраў Вялікабрытаніі [[Артур Бальфур]] выдаў дакумент, які атрымаў пасля назву [[Дэкларацыя Бальфура 1917 года|Дэкларацыі Бальфура]]. У ім дэкларавалася, што Брытанія «глядзіць ''станоўча на заснаванне ў Палесціне нацыянальнага дому для яўрэйскага народа''»<ref>{{cite web|url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/balfour.htm|publisher=Yale University|access-date=7 июля 2008|date=2 ноября 1917|work=The Avalon Project at Yale Law School|title=Balfour Declaration 1917|lang=en|archive-url=https://www.webcitation.org/61669yBCS?url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/balfour.htm|archive-date=21 жніўня 2011|url-status=dead}}</ref>.

Пасля [[Першая сусветная вайна|I сусветнай вайны]], на [[Парыжская мірная канферэнцыя|мірнай канферэнцыі ў Парыжы]] ў [[1919]], «[[Палесціна]]» была вызначана як вобласць, якая ўключае тэрыторыі, на якіх сёння размяшчаюцца [[Ізраіль]], [[Палесцінская аўтаномія]], [[Іарданія]] і паўночна-заходняя частка [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]]. Было прынятае рашэнне, што краіна пераходзіць пад кіраванне Вялікабрытаніі ў якасці падмандатнай тэрыторыі [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]]. Рашэннем [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]] мэтай мандата было абвешчана выкананне [[Дэкларацыя Бальфура 1917 года|Дэкларацыі Бальфура]] і стварэнне ў Палесціне «Яўрэйскага Нацыянальнага ачага».<ref name="TheMandate"/>

[[Выява:British Mandate Palestinian passport.jpg|thumb|Палесцінскі пашпарт падчас мандата]]
У [[1919]]—[[1923|23]] ([[Трэцяя алія]]) у Палесціну прыбылі 40 тыс. яўрэяў, галоўным чынам з Усходняй Еўропы. Пасяленцы гэтай хвалі былі навучаны [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] і маглі развіваць эканоміку. Нягледзячы на «квоты іміграцыі», пастаўленыя брытанскімі ўладамі, яўрэйскае насельніцтва вырасла да канца гэтага перыяду да 90 тыс. Балоты [[Ізрээльская даліна|Ізрээльскай даліны]] і [[даліна Хефер|даліны Хефер]] былі асушаны і зямля стала прыдатнай для сельскай гаспадаркі. У гэты перыяд была заснавана федэрацыя прафсаюзаў, «[[Гістадрут]]».

Арабскія пратэсты супраць іміграцыі яўрэяў прывялі да Палесцінскіх бунтаў і ў [[1920]] годзе, на аснове яўрэйскай арганізацыі самаабароны «[[Ха-Шамер]]» была сфарміравана новая яўрэйская ваенная арганізацыя — «[[Хагана]]» (на іўрыце «Абарона»).<ref>{{harvnb|Scharfstein|1996|p=269}}. «During the First and Second Aliyot, there were many Arab attacks against Jewish settlements… In 1920, Hashomer was disbanded and Haganah („The Defense“) was established.»</ref>

На падставе рашэнняў [[Канферэнцыя ў Сан-Рэма|канферэнцыі ў Сан-Рэма]] [[Ліга Нацый]] уручыла ў [[1922]] годзе Вялікабрытаніі мандат на Палесціну, тлумачачы гэта неабходнасцю «''усталявання ў краіне палітычных, адміністрацыйных і эканамічных умоў для бяспечнага ўтварэння яўрэйскага нацыянальнага дому''».<ref name="TheMandate">{{cite web|url=http://www.fordham.edu/halsall/mod/1922mandate.html|publisher=Fordham University|title=League of Nations: The Mandate for Palestine, July 24, 1922|work=Modern History Sourcebook|datepublished=24 ліпеня 1922|access-date=5 ліпеня 2008|lang=en|archive-url=https://www.webcitation.org/6166AOMuf?url=http://www.fordham.edu/halsall/mod/1922mandate.html|archive-date=21 жніўня 2011|url-status=live}}</ref> Згодна з мандатам Брытанія абавязалася:

{{пачатак цытаты}}
«Артыкул 2: …стварыць такія палітычныя, адміністрацыйныя і гаспадарчыя ўмовы, якія забяспечаць усталяванне яўрэйскага нацыянальнага дому ў Палесціне, як выкладзена ў прэамбуле, і развіццё інстытутаў самакіравання.<br />
…абараняць грамадзянскія і рэлігійныя правы жыхароў Палесціны незалежна ад расы і рэлігіі.<br />
Артыкул 5: …ніякая частка тэрыторыі Палесціны не можа быць саступлена, здадзена ў арэнду ці перададзена пад кіраванне замежнай дзяржавы.<br />
Артыкул 6: ….садзейнічаць яўрэйскай іміграцыі і заахвочваць шчыльнае засяленне яўрэямі зямель, уключаючы дзяржаўныя землі і пустуючыя землі, якія не з’яўляюцца неабходнымі для грамадскіх патрэб, пры гэтым клапоцячыся пра тое, што правы і становішча іншых сектараў насельніцтва не будуць парушацца.<br />
Артыкул 7: …спрыяць набыццю палесцінскага грамадзянства яўрэямі, якія абяруць Палесціну месцам свайго пастаяннага пражывання»
{{канец цытаты}}

Палітолаг [[Мітчэл Бард]] адзначае, што ў тэксце мандата была адзначана «гістарычная сувязь яўрэйскага народа з Палесцінай» і абгрунтаванасць «узнаўлення яго нацыянальнага ачага» на гэтай тэрыторыі. Слова «араб» ні разу не згадваецца ў тэксце мандата<ref name="bard1">{{кніга|аўтар=Митчелл Бард.|загаловак=Мифы и факты. Путеводитель по арабо-израильскому конфликту|арыгінал=Myths and facts. A Guide to the Arab-Israeli conflict|адказны=пэр. А. Курицкого|месца={{М.}}|выдавецтва=Еврейское слово|год=2007|старонкі=13|старонак=478 |isbn=9785900309436|тыраж=5000}}</ref>.

24 ліпеня 1922 года мандат быў афіцыйна ўхвалены ўрадамі 52 краін, што ўваходзілі ў Лігу Нацый.

== Ход падзей ==
З прычыны Яфскіх бунтаў у самым пачатку Мандата, Брытанія абмежавала яўрэйскую іміграцыю<ref>{{harvnb|Liebreich|2005|p=34}}</ref>. Пры гэтым арабская іміграцыя не абмяжоўвалася<ref name=autogenerated1>{{кніга|аўтар=[[Мітчэл Бард|Митчелл Бард]].|частка=Период британского мандата|загаловак=Мифы и факты. Путеводитель по арабо-израильскому конфликту|арыгінал=Myths and facts. A Guide to the Arab-Israeli conflict|адказны=пер. А. Курицкого|месца=М.|выдавецтва=Еврейское слово|год=2007|старонкі=27-29|старонак=478|isbn=9785900309436|тыраж=5000}}</ref>.

У выніку пагаднення, дасягнутага [[Томас Эдвард Лоўрэнс|Лоўрэнсам]], [[Фейсал I|Фейсал]] атрымліваў трон караля [[Ірак]]а, а яго брат [[Абдалах ібн Хусейн|Абдала]] станавіўся [[эмір]]ам [[Трансіарданія|Трансіарданіі]] ў абмен на тое, што Заходняя Палесціна, ад Міжземнага мора да ракі Іардан, адводзілася для заснавання яўрэйскага нацыянальнага ачага. [[Хаім Вейцман]] выказаў нязгоду з аддзяленнем Трансіарданіі ад падмандатнай тэрыторыі Палесціны, аднак брытанскі міністр па справах калоній [[Уінстан Чэрчыль|Чэрчыль]] пасля гутаркі з Абдалой пацвердзіў Лондану змест пагаднення Лоўрэнса<ref>{{кніга|аўтар=Мартин Гилберт.|загаловак=Черчилль и евреи|месца=Москва/Иерусалим|выдавецтва=Мосты культуры/Гешарим|год=2010|старонкі=65-76|isbn=978-5-93273-304-7}}</ref>.

У той час краіну насялялі пераважна [[арабы|арабы-мусульмане]], самы буйны горад, [[Іерусалім]], быў пераважна яўрэйскім<ref>J. V. W. Shaw. A Survey of Palestine. Vol 1: Prepared in December 1945 and January 1946 for the Information of the Anglo-American Committee of Inquiry. Reprinted 1991 by The Institute for Palestine Studies, Washington, D. C. P. 148</ref>.

У [[1924]]—[[1929]] гг. ([[Чацвёртая алія]]) у Палесціну прыехалі 82 тыс. яўрэяў, галоўным чынам у выніку ўсплёску [[антысемітызм]]у ў [[Польшча|Польшчы]] і [[Венгрыя|Венгрыі]]. Гэтая група складалася з большага з сем’яў сярэдняга класа, якія пераехалі ў гарады, заснаваўшы малыя прадпрыемствы гандлю і грамадскага харчавання і лёгкую прамысловасць. Пазней, аднак, прыблізна 23 тыс. эмігрантаў гэтай хвалі пакінулі краіну.

Рост іміграцыі яўрэяў у Палесціну прыводзіў да росту арабскага [[нацыяналізм]]у і да пагаршэння адносін паміж арабамі і яўрэямі. Акрамя таго яўрэйскія прадпрыемствы з нацыяналістычных прычын як правіла не жадалі браць на працу арабаў, аддаючы перавагу пры прыёме на працу яўрэйскім імігрантам. Арабы таксама пазбягалі наймаць яўрэяў<ref>[http://www.zionism-israel.com/dic/Kibbush_Haavoda.htm Avoda Ivrit]</ref>.

Лідарам арабскіх нацыяналістаў у Палесціне быў [[муфтый]] Іерусаліма [[Амін аль-Хусейні]]. Хусейні прыняў актыўны ўдзел у арганізацыі [[Палесцінскія беспарадкі 1929 года|яўрэйскіх пагромаў у 1929 г.]]

Уздым нацысцкай ідэалогіі ў [[1930-я|1930-х гадах]] у [[Германія|Германіі]] прывёў да [[Пятая алія|Пятай аліі]], якая была наплывам чвэрці мільёна [[Яўрэйскія бежанцы ад нацызму|яўрэйскіх бежанцаў]], што ратаваліся ад [[Гітлер]]а. Гэты наплыў скончыўся [[Арабскае паўстанне 1936-1939|Арабскім паўстаннем 1936—1939 гадоў]] і выданнем Брытаніяй «[[Белая кніга 1939 года|Белам кнігі]]» у 1939 годзе.

«Белая кніга» міністра калоній [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] [[Малькальм Джон Мак-Дональд|Малькальма Мак-Дональда]] была апублікавана [[7 мая]] [[1939]] года пасля правалу [[Сент-Джэймская канферэнцыя|Сент-Джэймскай канферэнцыі]] наконт далейшага лёсу мандата. У ёй адзначалася, што ''«мэтай урада Яго Вялікасці з’яўляецца заснаванне на працягу дзесяці гадоў незалежнай палесцінскай дзяржавы»''. На працягу наступных пяці гадоў колькасць імігрантаў-яўрэяў не павінна была перавышаць 75 000 чалавек, і яўрэйскае насельніцтва павінна было скласці не больш як 1/3 насельніцтва Палесціны. Праз 5 гадоў уезд яўрэяў у краіну забараняўся, ''«калі арабы Палесціны будуць пярэчыць супраць іміграцыі»'', а купля яўрэямі зямлі забаранялася або абмяжоўвалася<ref>{{ЭЯЭ|10476|Белая книга}}</ref>. Пры гэтым арабская іміграцыя не абмяжоўвалася<ref name=autogenerated1 />.

Для абыходзе забароны на іміграцыю ў Палесціну была створана яўрэйская падпольная арганізацыя «[[Масад ле-Алія Бет]]». З 1938 па 1948 гады яна перавезла ў Палесціну больш за 70 тысяч нелегальных імігрантаў<ref>[http://www.palyam.org/English/HaMossad/mainpage Ha’Mossad Le’Aliya Bet]</ref>. Брытанцы перахаплялі караблі з імігрантамі і размяшчалі іх у канцлагерах, створаных на [[Маўрыкій|Маўрыкіі]], а ў пазней на [[Востраў Кіпр|Кіпры]]. Колькасць выяўленых нелегальных імігрантаў, што патрапілі ў краіну, аднімалі з дазволенай квоты. Перашкоды бежанцам з боку Вялікабрытаніі і нежаданне іншых краін прыняць яўрэйскіх бежанцаў прывялі да гібелі мільёнаў яўрэяў падчас [[Катастрофа еўрапейскага яўрэйства|Катастрофы]] ў перыяд [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]<ref name="aliyot">{{cite web|url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/immigtoc.html|publisher=[[Яўрэйская віртуальная бібліятэка|Jewish Virtual Library]]|access-date=12 июля 2007|title=Immigration to Israel|lang=en|archive-url=https://www.webcitation.org/61667WluY?url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/immigtoc.html|archive-date=21 жніўня 2011|url-status=live}} The source provides information on the First, Second, Third, Fourth, and Fifth Aliyot in their respective articles. The White Paper leading to Aliyah Bet is discussed [http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/Aliyah_during_war.html here].</ref>.

Да [[1944]] годзе з 75 тысяч іміграцыйных віз была выкарыстана толькі 51 тысяча. Абмежаванні былі нязначна паслаблены і Вялікабрытанія дазволіла ўезд у Палесціну яўрэйскіх бежанцаў у колькасці да 18 тысяч чалавек у год<!--<ref>{{cite web
 | url         = http://www.un.org/russian/peace/palestine/book/02-9.shtml
 | title       = Адмена мандата
 | work        = Вытокі і гісторыя праблемы Палесціны 1917-1988
 | publisher   = [[ААН]]
 | access-date  = 13 жніўня 2009
 | archive-url  = http://www.webcitation.org/614kl4bxE
 | archive-date = 2011-08-20
}}</ref>--><ref name="unbook/02-9">{{cite web|url=http://www.un.org/russian/peace/palestine/book/02-9.shtml|title=Частка I. 1917–1947 гады АДМЕНА МАНДАТА Палесціна ў 1939 годзе // Вытокі і гісторыя праблемы Палесціны|quote=выдадзена паводле наступных кіруючых указанняў Камітэта: ''«Даследаванне павінна паказаць гэту праблему ў яе гістарычнай перспектыве, пры гэтым варта асабліва падкрэсліць нацыянальную самабытнасць і правы палесцінскага народа.  У ім павінна быць прасочана развіццё гэтай праблемы ў перыяд дзеяння мандата Лігі Нацый і паказана, як гэтае пытанне ўзнікла ў Арганізацыі Аб'яднаных Нацый…»''|date=1978—1990|work=падрыхтавана для Камітэта па ажыццяўленні неад'емных правоў палесцінскага народа|publisher=Аддзел па справах палесцінцаў Сакратарыята Арганізацыі Аб'яднаных Нацый|access-date=2013-02-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20121023055507/http://www.un.org/russian/peace/palestine/book/02-9.shtml|archive-date=23 кастрычніка 2012|url-status=live}}</ref>.

За 25 гадоў брытанскага кіравання Палесцінай па мандаце там адбыліся велізарныя дэмаграфічныя змены. Насельніцтва Палесціны рэзка ўзрасло: з 750 тыс. чалавек паводле перапісу 1922 года, амаль да 1 млн 850 тыс. чалавек станам на канец 1946 года, гэта значыць прырост склаў амаль 250 працэнтаў. За гэты перыяд колькасць яўрэйскага насельніцтва ўзрасла з 56 тыс. пасля першай сусветнай вайны да 84 тыс. у 1922 годзе і да 608 тыс. у 1946 годзе; прырост склаў амаль 725 працэнтаў. Значная частка гэтага прыросту даводзіцца на тых, хто нарадзіўся ў Палесціне, аднак толькі легальная іміграцыя дала прырост у 376 тыс. чалавек, а колькасць нелегальных імігрантаў ацэньваецца яшчэ ў 65 тыс. чалавек, што ў сукупнасці складае 440 тыс. чалавек. Гэтае яўрэйскае насельніцтва было галоўным чынам гарадскім: прыкладна 70-75 працэнтаў яго пражывала ў такіх гарадах, як [[Іерусалім]], [[Яфа]], [[Тэль-Авіў]], [[Хайфа]] і ў іх прыгарадах<ref name="unbook/02-9"/>.

Пасля заканчэння [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] яўрэйскае насельніцтва Палесціны складала 33 % у параўнанні з 11 % у 1922 годзе<ref>{{cite web|url=http://www.mideastweb.org/palpop.htm|title=The Population of Palestine Prior to 1948|access-date=5 ліпеня 2008|lang=en|publisher=MidEastWeb|archive-url=https://www.webcitation.org/6166AoIw5?url=http://www.mideastweb.org/palpop.htm|archive-date=21 жніўня 2011|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.israelipalestinianprocon.org/populationpalestine.html|publisher=Israeli — Palestinian ProCon.org|access-date=7 июля 2008|title=Population Statistics|lang=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20070708052310/http://www.israelipalestinianprocon.org/populationpalestine.html|archive-date=8 ліпеня 2007|url-status=dead}}</ref>.

Структура землеўладання таксама значна змянілася. Калі ў 1920 годзе яўрэйскім арганізацыям належала 650 тыс. <!-- [[дунум, адзінка плошчы|дунумаў]]--> [[дунам]]аў з агульнай плошчы зямель у 26 млн дунамаў, то да канца 1946 года іх доля дасягнула 1 млн. 625 тыс. дунамаў, гэта значыць прырост склаў прыкладна 250 працэнтаў. Аднак землі яўрэяў складалі толькі 6,2 працэнта агульнай тэрыторыі Палесціны і 12 працэнтаў плошчы пашаў<ref name="unbook/02-9"/>.

Прафесар кафедры эканомікі ўніверсітэта Ілінойс Фрэд Готэйл піша, што за перыяд 1922—1931 гады ў падмандатнай Палесціне назіраўся хуткі эканамічны рост, які суправаджаецца беспрэцэндэнтным для Блізкага Усходу ростам узроўню жыцця. Прычынамі гэтага росту былі<ref>F. Gottheil, «Arab Immigration into Pre-State Israel: 1922—1931», Middle Eastern Studies, Oct. 1973, p. 320</ref>:
{{пачатак цытаты}}
* Эміграцыя ў Палесціну еўрапейскіх яўрэяў, якая суправаджаецца еўрапейскім капіталам і еўрапейскай тэхналогіяй.
* Стварэнне Брытанскага Падмандатнага Урада ў Палесціне, абавязкі якога ўключалі эканамічнае развіццё Палесціны. У выніку мандата, брытанскі капітал і брытанская тэхналогія рушылі ўслед за брытанскім сцягам.{{канец цытаты}}
Гэты рост, паводле меркавання Готэйла, стаў прычынай масавай іміграцыі арабаў з суседніх краін у Палесціну.

== Канчатак мандата ==
{{main|План ААН па падзеле Палесціны}}
Пасля [[1945]] года Вялікабрытанія была ўцягнутая ў востры [[Араба-ізраільскі канфлікт#Перыяд Брытанскага мандата|араба-яўрэйскі канфлікт]]<ref>{{кніга|аўтар=Fraser T. G.|загаловак=The Arab-Israeli conflict|выданне=2|выдавецтва=Palgrave Macmillan|год=2004|pages=27|allpages=190|isbn=9780333717066}}</ref>. У [[1947]] годзе брытанскі ўрад заявіў пра сваё жаданне адмовіцца ад мандата на Палесціну, аргументуючы гэта тым, што ён не здольны знайсці прымальнае рашэнне для арабаў і яўрэяў<ref>{{cite web|url=http://domino.un.org/UNISPAL.NSF/0a2a053971ccb56885256cef0073c6d4/2248af9a92b498718525694b007239c6!OpenDocument|publisher=United Nations|date=20 красавіка 1949|title=Background Paper No. 47 (ST/DPI/SER.A/47)|archive-url=https://web.archive.org/web/20080524233009/http://domino.un.org/UNISPAL.NSF/0a2a053971ccb56885256cef0073c6d4/2248af9a92b498718525694b007239c6!OpenDocument|archive-date=24 мая 2008|url-status=live}}</ref>. Створаная незадоўга да таго [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый]] на Другой сесіі сваёй [[Генеральная Асамблея ААН|Генеральнай Асамблеі]] [[29 лістапада]] [[1947]] года прыняла [[Рэзалюцыя ГА ААН 181|Рэзалюцыю № 181]] аб [[План ААН падзелу Палесціны|плане падзелу Палесціны]] на [[Арабы|арабскую]] і [[Яўрэі|яўрэйскую]] дзяржавы з наданнем асобага статусу раёну [[Іерусалім]]а<ref>[http://www.un.org/russian/peace/palestine/docs/ares181.pdf Рэзалюцыя ГА ААН № 181/II]</ref><ref>Страны мира. Краткий политико-экономический справочник — М.: Политиздат. — 1989. — С. 496.</ref><ref>[http://is2day.co.il/2010/10/rezolyuciya-generalnoj-assamblei-oon-181/ Рэзалюцыя Генеральнай Асамблеі ААН 181, 12.10.2010.]{{Недаступная спасылка}}</ref>.

Мандат быў завершаны [[14 мая 1948 года]]. У гэты ж дзень было абвешчана [[стварэнне Дзяржавы Ізраіль]]. У выніку другога этапу [[Араба-ізраільская вайна (1947—1949)|Араба-ізраільскай вайны 1947—1949 гадоў]], якая разгарэлася ў след за гэтым, арабская дзяржава створана не была.

== Гл. таксама ==
* [[Стварэнне Дзяржавы Ізраіль]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{citation|title=Britain’s Naval and Political Reaction to the Illegal Immigration of Jews to Palestine, 1945—1948|last=Liebreich|first=Fritz|isbn=0714656372|year=2005|publisher=Routledge}}
* {{citation|title=Understanding Jewish History|last=Scharfstein|first=Sol|isbn=0881255459|year=1996|publisher=KTAV Publishing House}}

== Спасылкі ==
{{Навігацыя}}
* {{JVL|jsource/isdf/text/halamish.html|The Yishuv: The Jewish Community in Mandatory Palestine|September 2009|Aviva Halamish}}
* {{cite web|author=Давід Мендэльсон.|url=http://www.jewishagency.org/ru/jewish-history/content/22865|title=Брытанскі мандат|publisher=сайт [[Яўрэйскае агенцтва|Яўрэйскага агенцтва]]|access-date=10 сакавіка 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20161112212210/http://www.jewishagency.org/ru/jewish-history/content/22865|archive-date=12 лістапада 2016|url-status=dead}}
* ''[[Элеанора Шыфрын]]''. [http://www.newswe.com/index.php?go=Pages&in=view&id=2734 Брытанскі тэрарызм супраць выжылых у Катастрофе] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131008173135/http://www.newswe.com/index.php?go=Pages |date=8 кастрычніка 2013 }}
* [http://txt.newsru.co.il/israel/18aug2010/isk302.html Выжылыя ў Халакосце будуць судзіцца з Вялікабрытаніяй, якая не пусціла іх у Палесціну, 18 жніўня 2010 г.]
* Шаповалов М. С. «Либеральный курс» британской политики в Палестине 1922—1928 годах // Исторический ежегодник Новосибирск, 2009. С. 243—257.http://www.history.nsc.ru/website/history-institute/var/custom/File/IE2009/021_Shapovalov.pdf

{{Ізраіль у тэмах}}
{{Тэрыторыі Брытанскай імперыі}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Ізраіля]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Палесціны]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Іарданіі]]
[[Катэгорыя:Былыя пратэктараты Вялікабрытаніі]]
[[Катэгорыя:Брытанскі мандат у Палесціне| ]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Леванта]]