Генрых — першы германскі імператар з Люксембургскага дому, які вядзе свой пачатак з X стагоддзя, сын Генрыха VI, графа люксембургскага, і Беатрысы д’Авен, стаў спадчыннікам бацькі ў 1288 годзе. Сваім абраннем на германскі прастол у 1308 годзе Генрых быў абавязаны Філіпу IV Прыгожаму і авіньёнскай курыі. Нідэрландзец паводле паходжання, Генрых быў выгадаваны ў Францыі; Філіп IV пасвяціў яго ў рыцары, і Генрых, як яго васал, абяцаў служыць яму ў барацьбе з англічанамі.
Першыя меры новага імператара — аднаўленне рэйнскіх мытняў і прызнанне незалежнасці трох лясных кантонаў Швейцарыі — выявілі неспагаду яго да габсбургскай палітыкі. Елізавета, дачка апошняга Пржэмысла ў Чэхіі, Вацлава II, аддала сваю руку сыну Генрыха, Іаану, які і быў каранаваны ў Празе каралём багемскім. Усё сваё валадаранне Генрых VII быў спрабаваў аднавіць значэнне Германскай імперыі ў Італіі. У 1310 годзе на чале пяцітысячнага войска Генрых распачаў свой італьянскі паход, які меў важнае гістарычнае значэнне як рэакцыя супраць Баніфацыевай сістэмы. Носьбіт абстрактнай ідэі імператарства, Генрых VII стаяў вышэй партый і не аб’яўляў сябе ні прыхільнікам гвельфаў, ні прыхільнікам гібелінаў, чаго італьянцы ніяк не маглі зразумець. Абедзве партыі аднолькава яго не любілі. Ён пачаў з таго, што вярнуў выгнаннікаў, усё адно, ці былі яны гвельфы ці гібеліны; у Мілане ён імкнуўся прымірыць дэла Торэ з Вісконці. Рушыўшы ў Рым, ён прызначыў сваім вікарыем у паўночнай Італіі герцага Савойскага. Пасля таго, як Генрых пакінуў Італію, на поўдні на поўначы пачаліся беспарадкі, горад паўставаў за горадам; у Таскане толькі Піза падпарадкавалася Генрыху, Фларэнцыя, Сіена і Лука яму супрацівіліся. У Фларэнцыі ішла барацьба Чорных і Белых. Дантэ пераконваў усіх схіліць галаву перад імператарам; ён бачыў адно выратаванне для Італіі ў аднаўленні імператарства. Пасля Дантэ змясціў яго (пад імем Арыга) на высокае месца ў «Раі», апошняй кантыцы «Боскай камедыі».
Зверху: Абраны імператарам пасаджаны сям’ю выбаршчыкамі на алтар (1308 г.) Знізу: Генрых і каралева Маргарыта карануюцца каронай Карла Вялікага ў Дзень усіх святых у 1309 годзе ў Аахене.
29 чэрвеня1312 года Генрых VII быў каранаваны ў Латэранскім саборы кардыналам Нікола дзі Прата, з прычыны таго, што сабор Святога Пятра, у якім звычайна праходзіла каранаванне, быў, як і шматлікія іншыя часткі Рыма, пад кантролем праціўнікаў Генрыха VII. Імператар тут у сваю карысць вырашыў пытанне аб тым, ці павінен імператар у свецкіх справах залежаць ад Папы ці не. Супраць Генрыха паўстаў Роберт Неапалітанскі; яго падтрымалі Папа і французскі кароль. Генрых VII вырашыў з гэтай прычыны злучыцца з Федэрыга Арагонскім, каралём сіцылійскім; 26 красавіка1313 года ён выдаў апальную грамату, у сілу якой Роберт пазбаўляўся ўсіх сваіх уладанняў, адзнак і гонару. Падчас падрыхтовак да рашучай барацьбы з Робертам Генрых раптоўна памёр 24 жніўня, як кажуць — ад яду. Па прычыне страшнай спякоты найбліжаныя рыцары адсеклі галаву імператара, а цела па старажытным германскім звычаі аддалі павольнаму агню, пакуль не засталіся адны асмаленыя косці. Рэшткі Генрыха VII былі адданы зямлі на пізанскіх могілках Кампа Санта.
Генрых VII не быў вялікім чалавекам, але цвёрдым, міласцівым, захопленым носьбітам высокіх і бліскучых ідэй. Што асабліва цікава для характарыстыкі эпохі, ён быў антыкананістам. Валадаранне яго мае ўніверсальна-гістарычную цікавасць, з прычыны таго, што выявіла жывучасць імператарскай традыцыі і разам з тым абсалютную нездзяйсняльнасць яе.
У 1921 годзе, калі адзначаўся шасцісотгадовы юбілей Дантэ, італьянскі ўрад грабніцу і надмагільныя помнікі Генрыха VII, вылепленыя ў XIV стагоддзі Дзіна дзі Камаіна, перанеслі ў Пізанскі сабор. Магільны склеп упрыгожыў новы надпіс на латыні і вершы Дантэ з 13-ы песні «Рая».
Гл. Barthold, "Der Romerzug K. Heinrich von L ützelburg" (1830); J. C. Kopp, "König und Kaiser Heinrich und seine Zeit" ("Geschichte der eidgenössischen Bünde", 1854); Wenck, "Clemens V und Heinrich VII" (1882).
Медыяфайлы на Вікісховішчы
.svg)