Дымны порах: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Цяперашняя вэрсія на 06:46, 31 ліпеня 2022

Дымны порах ці чорны порах — від пораху, шматкампанэнтная цьвёрдая выбуховая сумесь, якая здольная да гарэньня паралельнымі плястамі бяз доступу кіслароду вонкі з утварэньнем галоўным чынам высока разагрэтых газападобных прадуктаў, якія выкарыстоўваюцца для разгону снарадаў, руху ракетаў і іншых мэтаў. Порах адносіцца да клясы кідальных выбуховых рэчываў. Уяўляе сабой сумесь серы, драўнянага вугалю й нітрату калію. Сера й драўняны вугаль выступаюць у якасьці паліва, у той час як салетры, то бок нітрат калію, у якасьці акісьляльніка^[1]. Дзякуючы спальваючым уласьцівасьцям і колькасьці вырабленага цяпла й аб’ёму газу, які ён генеруе, порах шырока выкарыстоўваецца ў якасьці кідальнай зброі й у якасьці піратэхнічнага складу ў фэервэрках.

Порах быў выяўлены, у адпаведнасьці зь распаўсюджаным меркаваньні, у IX стагодзьдзі ў Кітаі, калі кітайскія альхімікі шукалі эліксыр неўміручасьці^[2]. Гэтае адкрыцьцё прывяло да вынаходзтва фаервэрка й першых порахавай зброі ў Кітаі. На працягу наступных стагодзьдзяў кітайскае адкрыцьцё пораху зьявілася ў арабскім сьвеце, Эўропе й Індыі. Згодна зь меркаваньнямі навукоўцаў распаўсюд праходзіў з Кітаю праз Блізкі Ўсход, а затым у Эўропу^[3], аднак застаюцца некаторыя спрэчкі аб колькасьці кітайскага ўплыву на наступныя дасягненьні ў галіне тэхналёгіі порахаў.

Порах клясыфікуецца як выбуховае рэчыва нізкай выбуховасьці з-за сваёй адносна павольнай хуткасьці раскладаньня і, такім чынам, нізкай брызантнасьцю. Нізкая выбуховая дэфляграцыя праходзіць на дагукавой хуткасьці, у той час як высока выбуховае дытанаваньне вырабляе звышгукавыя хвалі. Запальваньне парашку спакаванага ззаду кулі павінна ствараць дастатковы ціск, каб прымусіць кулю вылецець з дульнага зрэзу на высокай хуткасьці, але недастаткова, каб прывесьці да разрыву ствала. Порах, такім чынам, менш прыдатныя для зруйнаваньня скалаў ці ўмацаваньняў. Порах шырока выкарыстоўваўся для запаўненьня артылерыйскіх снарадаў і ў горназдабыўной прамысловасьці, а таксама ў грамадзянскім будаўніцтве. Аднак зараз порах больш не выкарыстоўваецца ў сучасных выбуховых боегалоўках, і ён не выкарыстоўваецца ў якасьці асноўнага выбуховага рэчыва пры здабычы карысных выкапняў у сувязі зь ягоным коштам у параўнаньні з паказчыкамі новага альтэрнатыўнага рэчыва, то бок ANFO^[4].

Да 1890-х гадох чорны порах апынуўся амаль цалкам выцесьненым з ваеннай сфэры больш дасканалымі выбуховымі рэчывамі, у прыватнасьці, як кідальнае рэчыва саступіў месца розным відам бяздымнага пораху. Тым ня менш, чорны порах працягвае абмежавана прымяняцца і ў цяперашні час, перш за ўсё ў піратэхніцы.

Крыніцы

^ Jai Prakash Agrawal (2010). «High Energy Materials: Propellants, Explosives and Pyrotechnics». Wiley-VCH. p. 69. ISBN 978-3-527-32610-5.
^ Jack Kelly. «Gunpowder: Alchemy, Bombards, and Pyrotechnics: The History of the Explosive that Changed the World», Perseus Books Group: 2005, pp. 2-5, ISBN 0465037224, 9780465037223
^ Buchanan, Brenda J., ed. (2006), «Gunpowder, Explosives and the State: A Technological History, Aldershot: Ashgate», p. 2, ISBN 0754652599
^ Hazel Rossotti (2002). «Fire: Servant, Scourge, and Enigma». Courier Dover Publications. pp. 132—137. ISBN 978-0-486-42261-9.

Вонкавыя спасылкі

Дымны порах — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] Jai Prakash Agrawal (2010). «High Energy Materials: Propellants, Explosives and Pyrotechnics». Wiley-VCH. p. 69. ISBN 978-3-527-32610-5.

[2] Jack Kelly. «Gunpowder: Alchemy, Bombards, and Pyrotechnics: The History of the Explosive that Changed the World», Perseus Books Group: 2005, pp. 2-5, ISBN 0465037224, 9780465037223

[3] Buchanan, Brenda J., ed. (2006), «Gunpowder, Explosives and the State: A Technological History, Aldershot: Ashgate», p. 2, ISBN 0754652599

[4] Hazel Rossotti (2002). «Fire: Servant, Scourge, and Enigma». Courier Dover Publications. pp. 132—137. ISBN 978-0-486-42261-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-[[Файл:N110 ruuti.jpg|thumb|Нітрацэлюлозны бяздымны порах N110]]
+[[Файл:Дымный порох (Россия).JPG|міні|240пкс|Дымны порах]]
-'''Порах''' — шматкампанентная цьвёрдая выбуховая сумесь, якая здольная да гарэньня паралельнымі плястамі без доступа [[кісларод]]а вонкі з утварэньнем галоўным чынам высока разагрэтых газападобных прадуктаў, якія выкарыстоўваюцца для разгону снарадаў, руха ракетаў і іншых мэтаў. Порах адносіцца да клясы кідальных [[выбуховыя рэчывы|выбуховых рэчываў]].
+'''Дымны порах''' ці  '''чорны порах''' — від [[порах]]у, шматкампанэнтная цьвёрдая выбуховая сумесь, якая здольная да гарэньня паралельнымі плястамі бяз доступу [[кісларод]]у вонкі з утварэньнем галоўным чынам высока разагрэтых газападобных прадуктаў, якія выкарыстоўваюцца для разгону снарадаў, руху [[ракета]]ў і іншых мэтаў. Порах адносіцца да клясы кідальных [[выбуховыя рэчывы|выбуховых рэчываў]]. Уяўляе сабой сумесь [[сера|серы]], [[драўняны вугаль|драўнянага вугалю]] й [[нітрат калію|нітрату калію]]. Сера й драўняны вугаль выступаюць у якасьці [[паліва]], у той час як салетры, то бок нітрат калію, у якасьці [[акісьляльнік]]а<ref>Jai Prakash Agrawal (2010). «High Energy Materials: Propellants, Explosives and Pyrotechnics». Wiley-VCH. p. 69. {{ISBN|978-3-527-32610-5}}.</ref>. Дзякуючы спальваючым уласьцівасьцям і колькасьці вырабленага цяпла й аб’ёму [[газ]]у, які ён генеруе, порах шырока выкарыстоўваецца ў якасьці кідальнай зброі й у якасьці піратэхнічнага складу ў [[фэервэрк]]ах.
+Порах быў выяўлены, у адпаведнасьці зь распаўсюджаным меркаваньні, у [[IX стагодзьдзе|IX стагодзьдзі]] ў [[Кітай|Кітаі]], калі кітайскія [[альхімія|альхімікі]] шукалі [[эліксыр неўміручасьці]]<ref>Jack Kelly. «Gunpowder: Alchemy, Bombards, and Pyrotechnics: The History of the Explosive that Changed the World», Perseus Books Group: 2005, pp. 2-5, {{ISBN|0465037224}}, 9780465037223</ref>. Гэтае адкрыцьцё прывяло да вынаходзтва фаервэрка й першых порахавай зброі ў Кітаі. На працягу наступных стагодзьдзяў кітайскае адкрыцьцё пораху зьявілася ў арабскім сьвеце, [[Эўропа|Эўропе]] й [[Індыя|Індыі]]. Згодна зь меркаваньнямі навукоўцаў распаўсюд праходзіў з Кітаю праз [[Блізкі Ўсход]], а затым у Эўропу<ref>Buchanan, Brenda J., ed. (2006), «Gunpowder, Explosives and the State: A Technological History, Aldershot: Ashgate», p. 2, {{ISBN|0754652599}}</ref>, аднак застаюцца некаторыя спрэчкі аб колькасьці кітайскага ўплыву на наступныя дасягненьні ў галіне тэхналёгіі порахаў.
+Порах клясыфікуецца як выбуховае рэчыва нізкай выбуховасьці з-за сваёй адносна павольнай хуткасьці раскладаньня і, такім чынам, нізкай [[брызантнасьць|брызантнасьцю]]. Нізкая выбуховая [[дэфляграцыя]] праходзіць на дагукавой хуткасьці, у той час як высока выбуховае дытанаваньне вырабляе звышгукавыя хвалі. Запальваньне парашку спакаванага ззаду [[куля|кулі]] павінна ствараць дастатковы ціск, каб прымусіць кулю вылецець з дульнага зрэзу на высокай хуткасьці, але недастаткова, каб прывесьці да разрыву ствала. Порах, такім чынам, менш прыдатныя для зруйнаваньня скалаў ці ўмацаваньняў. Порах шырока выкарыстоўваўся для запаўненьня [[артылерыя|артылерыйскіх]] снарадаў і ў [[горназдабыўная прамысловасьць|горназдабыўной прамысловасьці]], а таксама ў грамадзянскім будаўніцтве. Аднак зараз порах больш не выкарыстоўваецца ў сучасных выбуховых боегалоўках, і ён не выкарыстоўваецца ў якасьці асноўнага выбуховага рэчыва пры здабычы [[карысныя выкапні|карысных выкапняў]] у сувязі зь ягоным коштам у параўнаньні з паказчыкамі новага альтэрнатыўнага рэчыва, то бок [[ANFO]]<ref>Hazel Rossotti (2002). «Fire: Servant, Scourge, and Enigma». Courier Dover Publications. pp. 132—137. {{ISBN|978-0-486-42261-9}}.</ref>.
+Да [[1890-я|1890-х]] гадох чорны порах апынуўся амаль цалкам выцесьненым з ваеннай сфэры больш дасканалымі выбуховымі рэчывамі, у прыватнасьці, як кідальнае рэчыва саступіў месца розным відам [[бяздымны порах|бяздымнага пораху]]. Тым ня менш, чорны порах працягвае абмежавана прымяняцца і ў цяперашні час, перш за ўсё ў [[піратэхніка|піратэхніцы]].
+== Крыніцы ==
+{{Крыніцы}}
 == Вонкавыя спасылкі ==
-{{Commons|Category:St. Peter's Basilica}}
+{{Commons}}
-* [http://www.weaponplace.ru/poroh.php Гісторыя зьяўленьня пораха] {{ref-ru}}
+* [http://www.weaponplace.ru/poroh.php Гісторыя зьяўленьня пораху]{{ref-ru}}
+* [http://www.silk-road.com/artl/gun.shtml Пальная зброя й порах]{{ref-en}}
+* [https://web.archive.org/web/20091023043409/http://geocities.com/Athens/2430/gporigins.html Паходжаньне пораху]{{ref-en}}
+* [http://www.du.edu/~jcalvert/tech/cannon.htm Гарматы й порах]{{ref-en}}
-[[Катэгорыя:Порахавырабленьне]]
+[[Катэгорыя:Гісторыя тэхнікі]]
-[[Катэгорыя:Гісторыя тэхналёгій]]
+[[Катэгорыя:Агонь]]
-[[Катэгорыя:Складовыя часткі патрона]]
+[[Катэгорыя:Паліва]]
-[[Катэгорыя:Крыніцы агню]]
 [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
-[[af:Buskruit]]
-[[an:Polvora]]
-[[ar:بارود]]
-[[arz:بارود]]
-[[az:Barıt]]
-[[bg:Барут]]
-[[bs:Barut]]
-[[ca:Pólvora]]
-[[cs:Střelný prach]]
-[[cy:Powdwr gwn]]
-[[cv:Тар]]
-[[da:Krudt]]
-[[de:Schießpulver]]
-[[el:Πυρίτιδα]]
-[[en:Gunpowder]]
-[[es:Pólvora]]
-[[et:Püssirohi]]
-[[fa:باروت]]
-[[fi:Ruuti]]
-[[fr:Poudre à canon]]
-[[gan:火藥]]
-[[he:אבק שריפה]]
-[[hi:बारूद]]
-[[hr:Barut]]
-[[hu:Lőpor]]
-[[id:Bubuk mesiu]]
-[[is:Byssupúður]]
-[[it:Polvere da sparo]]
-[[ja:火薬]]
-[[ko:화약]]
-[[la:Pulvis pyrius]]
-[[lt:Parakas]]
-[[lv:Šaujampulveris]]
-[[mk:Барут]]
-[[ml:വെടിമരുന്ന്]]
-[[nl:Buskruit]]
-[[nn:Krut]]
-[[no:Krutt]]
-[[pam:Ubat]]
-[[pl:Proch]]
-[[pt:Pólvora]]
-[[qu:Ratata allpa]]
-[[ru:Порох]]
-[[simple:Gunpowder]]
-[[sk:Pušný prach]]
-[[sl:Smodnik]]
-[[sr:Барут]]
-[[sv:Krut]]
-[[sw:Baruti]]
-[[ta:வெடிமருந்து]]
-[[th:ดินปืน]]
-[[tr:Barut]]
-[[uk:Порох]]
-[[vi:Thuốc súng]]
-[[war:Pulbura]]
-[[yi:שיספולווער]]
-[[zh:火药]]
-[[zh-yue:火藥]]