Прагляд крыніцы для Мяцеж Глінскіх

{{Узброены канфлікт
|Назва                 = Мяцеж Глінскіх
|Частка                = 
|Выява                 = Glinski's Rebellion by V. Tsemoushev.tif
|Подпіс да выявы       = Гістарычная мапа працы [[Віктар Цемушаў|Віктара Цемушава]]
|Дата                  = люты — верасень 1508 году
|Месца                 = Раён [[Тураў|Турава]], [[Мазыр]]у, [[Кіеў|Кіева]], [[Слуцак|Слуцку]], [[Менск]]у, [[Крычаў|Крычава]], [[Ворша|Воршы]]
|Прычына               = Барацьба за ўладу паміж групоўкамі шляхты ў Вялікім Княстве Літоўскім, асабістыя амбіцыі Міхала Глінскага
|Вынік                 = Пераход Глінскіх на маскоўскую службу з маёмасьцю, але безь зямель
|Тэрытарыяльныя зьмены = 
|Супернік1             = [[Глінскія]] й іх прыхільнікі
|Супернік2             = [[Вялікае Княства Літоўскае|Урадавыя войскі]]
|Супернік3             = 
|Супернік4             = 
|Камандуючыя1          = [[Міхал Глінскі]]
|Камандуючыя2          = [[Канстантын Астроскі]]
|Камандуючыя3          = 
|Камандуючыя4          = 
|Сілы1                 = Каля 2 тыс. коньнікаў
|Сілы2                 = Каля 15—16 тыс. воінаў у канцы мяцяжу
|Сілы3                 = 
|Сілы4                 = 
|Страты1               = 
|Страты2               = 
|Страты3               = 
|Страты4               = 
|Агульныя страты       = мінімальныя
|Дадаткі               = 
}}
'''Мяце́ж Глі́нскіх''' — выступленьне групы князёў пад кіраўніцтвам [[Міхал Львовіч Глінскі|Міхала Львовіча Глінскага]] ў 1508 годзе, якое стала вынікам барацьбы за ўладу ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] паміж дзьвюма групоўкамі [[шляхта|шляхты]] ў апошнія гады княжаньня [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандра Ягелончыка]]<ref name="ВКЛЭ" />. Непасрэднай прычынай пачатку мяцяжу стала адхіленьне ад пасад Міхала Глінскага новым вялікім князем літоўскім [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонтам Старым]] пад уплывам чутак, распаўсюджаных асабістым ворагам Глінскага [[Ян Юр’евіч Забярэзінскі|Янам Забярэзінскім]]. Пасьля няўдачы мірнага вырашэньня справы ў судзе Глінскі й яго прыхільнікі, якімі пераважна былі чальцы клану Глінскіх, паднялі мяцеж. Празь некаторы час мяцежнікі перайшлі на службу да вялікага князя маскоўскага [[Васіль III|Васіля III]], тым самым зьмяніўшы сутнасьць выступленьня, ператварыўшы яго ў частку [[Вайна Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім княствам Літоўскім 1507—1508 гадоў|маскоўска-літоўскай вайны 1507—1508 гадоў]]. Агульная няўдача дзеяньняў мяцежнікаў і маскоўскіх войскаў прывяла да таго, што згодна зь мірнай дамовай, Глінскія й іх прыхільнікі атрымалі права выехаць у Маскву з усёй рухомай маёмасьцю, але іх валоданьні былі канфіскаваныя.

== Ход падзеяў ==

=== Вялікае княства Літоўскае напярэдадні мяцяжу ===
Напачатку XVI стагодзьдзя Вялікае Княства Літоўскае знаходзілася ў цяжкім становішчы. У выніку [[Вайна Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім 1500—1503 гадоў|вайны з Маскоўскай дзяржавай 1500—1503 гадоў]] яно пазбавілася значнай часткі сваёй тэрыторыі<ref>''Сагановіч Г.'' Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім княствам Літоўскім 1500—1503 // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 684 с.: іл. — С. 370—371. ISBN 985-11-0314-4.</ref>. Акрамя таго, унутранае становішча дзяржавы было хісткім з-за рознагалосьсяў з нагоды заключэньня [[Мельніцкая унія|новай уніі з Каралеўствам Польскім]]. Паводле акту уніі ад 1501 году яна павінна была быць ратыфікаваная літоўскім [[Сойм Вялікага Княства Літоўскага|соймам]], што было скарыстанае яе супернікамі, сярод якіх быў і Міхал Глінскі, і нават сам вялікі князь літоўскі Аляксандар, для адмовы яе зацьвярджэньня на сойме ў [[Берасьце|Берасьці]] ў 1505 годзе. Тым часам, у Вялікім Княстве Літоўскім існавалі й прыхільнікі уніі, якія разьлічвалі зь яе дапамогай дамагчыся пашырэньня палітычных правоў, бо паводле акту уніі ўлада манарха моцна абмяжоўвалася й уводзілася фактычна яго выбарнасьць<ref name="Шэйфер">''Шэйфер В.'' [https://web.archive.org/web/20160305040800/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/almanach/02/02kraj_szejfer.htm Мяцеж ці паўстанне? Выступ Міхала Глінскага падчас вайны Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ у 1507—1508 гг.] // Гістарычны Альманах. — 1999. — Т. 2.</ref><ref>''Грыцкевіч А.'' Мельніцкая унія // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 788 с.: іл. — С. 285. ISBN 985-11-0378-0.</ref>.

У лютым году 1507 сойм у [[Вільня|Вільні]] прыняў рашэньне аб вяртаньні згубленых у папярэднія войны земляў. У сакавіку — красавіку таго ж году літоўскія паслы ва ўльтыматыўнай форме запатрабавалі ад вялікага князя маскоўскага вярнуць захопленыя тэрыторыі, чаканая адмова была скарыстаная як падстава для пачатку новай вайны. Зрэшты, першым да актыўных дзеяньняў перайшоў маскоўскі бок, які, нягледзячы на прамаруджаньне са зборам літоўскага войска, ня здолеў дамагчыся значных посьпехаў. Ваенныя дзеяньні на першым этапе вайны, гэта значыць да ўступленьня ў канфлікт мяцежнікаў, насілі досыць пасіўны характар і не прынесьлі жаданага выніку ніводнаму з бакоў<ref>''Сагановіч Г.'' Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім княствам Літоўскім 1507—1508 // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 684 с.: іл. — С. 371. ISBN 985-11-0314-4.</ref>.

=== Прычыны выступленьня ===
У апошнія гады кіраваньня вялікага князя Аляксандра князь Міхал Глінскі меў значны ўплыў пры двары, у 1500—1506 гадах займаў важны ўрад маршалка дворнага. Імклівы рост уплыву Глінскага турбаваў старую літоўскую арыстакратыю: [[Радзівілы|Радзівілаў]], [[Кезгайлы|Кезгайлаў]], а асабліва [[Ян Юр’евіч Забярэзінскі|Яна Забярэзінскага]], які стаў асабістым ворагам Міхала<ref name="Носевич">''Насевіч В.'' Глінскія // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 684 с.: іл. — С. 535—536. ISBN 985-11-0314-4.</ref>. Будучы даверанай асобай вялікага князя, Міхал садзейнічаў узвышэньню ўласных сваякоў, а таксама некаторых іншых асобаў, што яшчэ мацней умацоўвала яго становішча<ref name="Носевич"/><ref name="Кром_138">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с — С. 138.</ref>.

Пасол нямецкага імпэратара [[Сыгізмунд Гербэрштайн]], які падрабязна выклаў сутнасьць мяцяжу ў сваіх «Запісках пра маскоўскія справы», прычынай сваркі Міхала зь Янам Забярэзінскім зваў тое, што [[Ваяводы троцкія|троцкі ваявода]] Забярэзінскі загадаў зьбіць слугу Глінскага, у другі раз пасланага за аўсом для каралеўскіх коней у [[Трокі]]. Міхал, які меў уплыў на вялікага князя, дамогся таго, што Забярэзінскі быў пазбаўлены дзьвюх пасадаў, у тым ліку ваяводзкай, хоць падобнае пазбаўленьне пасадаў не практыкавалася<ref name="Герберштейн"/><ref>''Насевіч В.'' Забярэзінскія // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 684 с.: іл. — С. 638. ISBN 985-11-0314-4.</ref>. Гербэрштайн паведамляе, што нягледзячы на прымірэньне, якое рушыла за гэтым, і тое, што за Янам Забярэзінскім была захаваная яго трэцяя пасада, апошні затаіў на Глінскага злосьць<ref name="Шэйфер"/><ref name="Герберштейн"/>.

Паводле польскага гісторыка другой паловы XVI стагодзьдзя [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацея Стрыйкоўскага]], а таксама летапіснага зводу сярэдзіны XVI стагодзьдзя, вядомага як [[Хроніка Быхаўца]], канфлікт паміж Глінскім і Забярэзінскім пачаўся пасьля таго, як Міхал дамогся зьняцьця з пасады намесьніка [[Ліда|лідзкага]] [[Юры Ільлініч|Юрыя Ільлініча]] й прызначэньня на яго месца свайго стрыечнага брата Андрэя Аляксандравіча Дрожджа. Юры Ільлініч паскардзіўся на парушэньне сваіх правоў [[Паны-рада|панам-радным]], тыя (у тым ліку й Ян Забярэзінскі) падтрымалі яго й не пацьвердзілі прызначэньне, лічачы Дрожджа «простым чалавекам» і грунтуючыся на прывілеі Аляксандра, выдадзеным ім пры заняцьці стальца, паводле якога вялікі князь гарантаваў зьняцьце з пасады толькі разам з пазбаўленьнем герба<ref name="Шэйфер"/><ref name="Stryjkowski_321">''Stryjkowski M.'' [http://www.archive.org/stream/kronikapolskalit02stryuoft/kronikapolskalit02stryuoft_djvu.txt Kronika Polska, Litewska, Żmudska i wszystkiej Rusi]. — Warszawa, 1846. — Т. ІІ. — S. 321—322.</ref><ref name="ХБ"/>. Абураны непаслушэнствам Аляксандар выклікаў паноў на берасьцейскі сойм, дзе аддаў загад кінуць Ільлініча ў турму, а панам-радным загадаў «не зьяўляцца на вочы свае»<ref name="Шэйфер"/><ref name="Stryjkowski_321"/><ref name="ХБ">[http://www.vostlit.info/Texts/rus/Bychovec/frametext3.htm Хроника Быховца] / Под ред. Н. Н. Улащика. — {{М.}}: Наука, 1966. — С. 118—119.</ref>. Тым часам, гісторыкі адзначаюць, што пазбаўленьне Забярэзінскага пасадаў на берасьцейскім сойме зьвязанае з тым, што ён быў актыўным прыхільнікам ратыфікацыі уніі, якую яе праціўнікам удалося сарваць менавіта на берасьцейскім сойме<ref>''Wojciechowski Z.'' Zygmunt Stary (1506—1548). — 2-e wyd. — Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979. — S. 77. ISBN 83-06-00105-2</ref>, і што яшчэ ў 1503 годзе Глінскі абвінаваціў Забярэзінскага ў арганізацыі замаху на сваё жыцьцё<ref name="Pietkiewicz">''Pietkiewicz K.'' Wielkie Кsięstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiełłończyka: Studja nad dziejami państwa i społeczeństwa na przełomie XV i XVI w. Poznań, 1995. — S. 114. ISBN 8323206201</ref>.

6 жніўня 1506 году Міхал Глінскі атрымаў [[Клецкая бітва|буйную перамогу]] над войскам крымскага хана пад [[Клецак|Клецкам]]. Пасьля таго, як 19 жніўня таго ж году памёр вялікі князь Аляксандар, Міхал падтрымаў абраньне наступным гаспадаром яго малодшага брата [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта]]. Тым ня менш, пад уплывам чутак, якія распаўсюджваў Забярэзінскі, пра тое, што князь Глінскі накіруе войска на сталіцу й захопіць уладу, Жыгімонт пазбавіў Міхала й яго братоў (Івана й Васіля) трыманых пасадаў<ref name="Кром_141">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с — С. 141.</ref>. Паводле Гербэрштэйна, які называе Міхала Глінскага адным з двух асабліва значных людзей Вялікага Княства (другім названы [[Канстантын Астроскі]]), пасьля сьмерці Аляксандра Забярэзінскі
{{Цытата|…абвінаваціў князя Глінскага ў дзяржаўнай здрадзе. Ён і яго сябры адправілі таксама да брата нябожчыка караля … Жыгімонта вестку, што князь Міхал нібыта дамагаецца вялікага княжаньня й Жыгімонту варта пасьпяшацца з прыездам. Калі герцаг Жыгімонт, не адсьвяткаваўшы, адправіўся ў Літву, князь Міхал выехаў яму насустрач з васьмюстамі коннымі й прызнаў яго сваім сапраўдным гаспадаром - такім чынам зрабіў усё як належыць. Пасьля таго як герцаг Жыгімонт заняў вялікакняскі сталец, князь Міхал стаў дамагацца суду й сьледзтва супраць Забярэзінскага. Вялікі герцаг адклаў справу да прыбыцьця ў Кракаў, бо быў цяпер абраны яшчэ й польскім каралём. Па прыезьдзе караля ў Кракаў Міхал зноў запатрабаваў суду, але справу зь нейкіх надуманых прычынаў зноў адклалі да Вільні, чым князь Міхал быў надзвычай абражаны …<ref name="Герберштейн">''Сигизмунд Герберштейн.'' [http://www.vostlit.info/Texts/rus8/Gerberstein/frametext8.htm Записки о Московии]. — {{М.}}: МГУ, 1988. — С. 189.</ref>}}

Міхал Глінскі зьвярнуўся па дапамогу да чэскага й вугорскага караля й крымскага хана. [[Ласла II|Уладзіслаў II]] адправіў да вялікага князя Жыгімонта паслоў з просьбай даць Глінскаму «поўнае задавальненьне», [[Менглі-Гірэй]] адправіў Жыгімонту пасланьне з патрабаваньнем аднавіць Міхала на пасадзе маршалка, а ў выпадку невыкананьня пагражаў разрывам «брацтва» (гэта значыць ваеннага саюзу)<ref name="Кром_141"/>. Акрамя таго, Глінскі паскардзіўся Жыгімонту, што Забярэзінскі рыхтуе яго забойства, але той не прыняў ніякіх мераў<ref name="ВКЛЭ">''Грыцкевіч А.'' Глінскіх мяцеж 1508 // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 788 с.: іл. — С. 535. ISBN 985-11-0378-0.</ref>. Абураны нежаданьнем караля й вялікага князя разглядаць яго справу, Глінскі сказаў Жыгімонту, што «зробіць такі ўчынак, пра які з часам пашкадуе й ён, і сам кароль»<ref name="Шэйфер"/><ref name="Герберштейн"/><ref name="ХЛиЖ">[http://izbornyk.org.ua/psrl3235/lytov06.htm Хроника литовская и жмойтская] // Полное собрание русских летописей. — {{М.}}, 1975. — Т. 32. — С. 102—103.</ref>.

=== Пачатак выступленьня ===
Міхал Глінскі пачаў распаўсюджваць у Вялікім Княстве чуткі пра тое, што ўсіх праваслаўных зьбіраюцца зьвярнуць ў каталіцтва, а тых, хто адмовіцца, пакараюць сьмерцю. Пры гэтым сам Глінскі быў каталіком<ref name="Кром_148">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с — С. 148.</ref>. У пацьверджаньне сваіх словаў ён спасылаўся на сьведчаньне Фёдара Калантаева, які нібыта атрымаў інфармацыю ад маршалка [[Іван Сапега|Івана Сапегі]] (пазьней Калантаеў пад прысягай абверг, што паведамляў нешта падобнае Глінскаму<ref>[http://books.google.com/books?id=lEZFAAAAYAAJ&printsec=frontcover&dq=%C0%EA%F2%FB,+%EE%F2%ED%EE%F1%FF%F9%B3%E5%F1%FF+%EA+%E8%F1%F2%EE%F0%B3%E8+%DE%E6%ED%EE%E9+%E8+%C7%E0%EF%E0%E4%ED%EE%E9+%D0%EE%F1%F1%E8%E8&hl=ru&ei=jge8TeLYGs_Xsgbd6MmFBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, собранные и изданные археографической комиссией]. — Т. І (1361—1598). — СПб., 1863. — С. 35-36.</ref>)<ref name="Шэйфер"/>. Па назіраньні расейскага гісторыка Міхаіла Крома, князь Глінскі ня быў шчыры ў сваіх заявах. Так, застаючыся каталіком, ў 1509 годзе ў лісьце да [[Максімілян I Габсбург|імпэратара Максіміляна]] Глінскі паведамляў, што ня хоча аб’яўляць аб сваёй сапраўднай веры, пакуль не даб’ецца вяртаньня ранейшага становішча пры двары, за што просіць у імпэратара, рымскай царквы й усіх каталікоў прабачэньня<ref name="Кром_148"/>.

Скарыстаўшыся ад’ездам Жыгімонта на сойм у [[Кракаў]]<ref name="Шэйфер"/>, Глінскі сабраў сваіх «братоў і сяброў»<ref name="Герберштейн"/> і паінфармаваў пра свае намеры. Праз шпіёнаў яму ўдалося даведацца, што яго вораг Ян Забярэзінскі знаходзіцца ў сваім маёнтку пад [[Горадня]]й. 2 лютага 1508 году Міхал з атрадам у 700 коньнікаў пераправіўся празь [[Нёман]] і акружыў маёнтак, пасьля чаго сябар Глінскага немец Шляйніц уварваўся зь людзьмі ў дом — Забярэзінскі быў схоплены з пасьцелі й абезгалоўлены па загадзе Міхала нейкім мусульманінам<ref name="Шэйфер"/><ref name="Герберштейн"/><ref name="ХЛиЖ" /><ref name="Кром_143">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с — С. 143.</ref><ref>''Stryjkowski M.'' [http://www.archive.org/stream/kronikapolskalit02stryuoft/kronikapolskalit02stryuoft_djvu.txt Kronika Polska, Litewska, Żmudska i wszystkiej Rusi]. — Warszawa, 1846. — Т. ІІ. — S. 345.</ref>. Гэта й стала пачаткам мяцяжу<ref name="ВКЛЭ"/>.

Разабраўшыся са сваім галоўным ворагам, Глінскі, які, паводле паведамленьня Стрыйкоўскага, меў 2 тысячы ваяроў<ref name="Stryjkowski_346">''Stryjkowski M.'' [http://www.archive.org/stream/kronikapolskalit02stryuoft/kronikapolskalit02stryuoft_djvu.txt Kronika Polska, Litewska, Żmudska i wszystkiej Rusi]. — Warszawa, 1846. — Т. ІІ. — S. 346.</ref>, разаслаў атрады па ўсёй Літве, а сам зьдзейсьніў няўдалую спробу ўзяць [[Ковенскі замак]], у якім быў заключаны хан Вялікай Арды Шых-Ахмед. 21 лютага Жыгімонт адправіў да крымскага хана ліст, у якім спрабаваў настроіць яго супраць Глінскага, кажучы, што той плянаваў вызваліць Шых-Ахмеда — лютага ворага Менглі-Гірэя<ref name="Кром_143"/>. Пасьля няўдачы ў [[Коўна|Коўне]] Глінскі рушыў на [[Наваградак]], а пасьля накіраваўся да [[Вільня|Вільні]], але, даведаўшыся, што горад ужо падрыхтаваўся да абароны, абышоў яго й вярнуўся ў сваю рэзыдэнцыю ў [[Тураў]]<ref name="Кром_143"/>.

Знаходзячыся ў Тураве, Міхал вёў перамовы з Жыгімонтам, які ў гэты час быў у Кракаве, і вялікакняскай радай у Вільні. Кароль і вялікі князь паслаў у Тураў Яна Касьцевіча з абяцаньнем Глінскім «усякую ўправу ўчыніць у іх справах зь літоўскімі панамі»<ref name="Шэйфер"/><ref name="Временник">''Зимин А. А.'' [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Russ/XVI/1520-1540/Russkij_vremennik/text1.htm Новое о восстании Михаила Глинского в 1508 году] // Советские архивы. — № 5. — 1970. — С. 70.</ref>, але тыя, не давяраючы каралеўскаму пасланцу, адказалі адмовай, настойваючы на тым, каб у Тураў быў дасланы адзін з самых уплывовых літоўскіх паноў [[Альбрэхт Гаштольд]], якога яны будуць чакаць да 12 сакавіка<ref name="Шэйфер"/><ref name="Кром_143"/>.

Спрэчным зьяўляецца пытаньне аб пачатку кантактаў Глінскага з Масквой. Так, згодна з Гербэрштэйнам, хронікамі [[Бэрнард Вапоўскі|Вапоўскага]] й Стрыйкоўскага, а таксама «Хронікай літоўскай і жамойцкай» ініцыятыва пачатку зносінаў зь вялікім князем маскоўскім [[Васіль III|Васілём III]] зыходзіла ад Глінскага, які яшчэ да забойства Забярэзінскага накіраваў ганца зь лістом да Васіля. Хроніка Дэцыя адносіць гэтыя падзеі ўжо да часу пасьля забойства, на карысьць чаго кажа й адсутнасьць згадваньня аб зносінах Глінскага з Масквой у лісьце Жыгімонта Менглі-Гірэю ад 21 лютага 1508 году<ref name="Кром_144">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с — С. 144.</ref>. У сваім лісьце Глінскі пісаў Васілю, што калі той дасьць яму грамату з пацьвярджэньнем захаваньня ўсіх земляў і маёмасьцяў, то ён пяройдзе да яго на службу з усімі крэпасьцямі, якімі валодае й якімі яшчэ здолее авалодаць сілай зброі або ўгаворамі<ref name="Шэйфер"/><ref name="Герберштейн"/>. Васіль III, які шмат чуў пра выдатныя здольнасьці князя<ref name="Герберштейн"/><ref name="ХЛиЖ"/>, пагадзіўся на прапанову й адправіў зваротную «складзеную як нельга лепш»<ref name="Герберштейн"/> грамату са сваёй згодай. Міхаіл Кром, прымаючы пад увагу супярэчнасьць крыніцаў, датуе прыезд у Маскву ганца ад Міхала сакавіком 1508 г<ref name="Кром_143"/>. Вельмі падрабязна выкладае ход мяцяжу «Рускі ўрэменьнік», пратограф якога датуюць сярэдзінай XVI стагодзьдзя. У ім зьмешчаная іншая вэрсія пачатку зносінаў Глінскага з Масквой і паказанае тое, што яны былі ініцыяваныя ня Міхалам, а Васілём III<ref name="Временник"/><ref name="Кром_145"/>. Гэтая крыніца паведамляе пра прыезд да Глінскіх маскоўскага пасла Міці Губы Маклокава з граматай з запрашэньнем на службу да Васіля з усімі сваімі вотчынамі. Браты Львовічы, не дачакаўшыся адказу ад Жыгімонта<ref name="Кром_145"/>, адправілі з маскоўскім паслом свайго чалавека Івана Прыежжага з граматамі, каб «гаспадар пажалаваў, да сябе іх у службу ўзяў, а за іх бы й за іх вотчыны стаяў»<ref name="Временник"/><ref name="Кром_145">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с — С. 145.</ref>.

=== Пераход на маскоўскую службу ===
[[Файл:Vasili III of Russia.jpg|міні|200пкс|Маскоўскі князь [[Васіль III]]|зьлева]]
Пасьля адпраўкі паслоў Глінскія выступілі на [[Мазыр]], намесьнік якога Якуб Івашэнцаў быў стрыечным братам Міхала Глінскага<ref name="Кром_148" /> й здаў горад без усякай спробы аказаць супраціў<ref name="Шэйфер"/>. Паводле Бэрнарда Вапоўскага, у Мазыры Міхал Глінскі быў урачыста сустрэты праваслаўным духавенствам<ref name="Кром_148"/><ref>[http://dir.icm.edu.pl/pl/Scriptores_Rerum_Polonicarum/Tom_2 Kroniki Bernarda Wapowskiego (1480—1535)] / z życiorysem i objaśnieniami J. Szujskiego // Scriptores Rerum Polonicarum. — T. 2. — Cracoviae, 1874. — S. 77.</ref>.

У гэты час да Глінскіх прыбыў крымскі пасол Хазяш-мірза з прапановай перайсьці на службу да Менглі-Гірэя, за што той абяцаў князям [[Кіеў]] з навакольлем<ref name="Шэйфер"/><ref name="Временник"/> (адметна, што першапачатковай вотчынай Лексы, пачынальніка роду Глінскіх, стаў адзін з замкаў тагачаснай Кіеўскай зямлі). Глінскія адмовілі, верагодна, з прычыны таго, што Маклокаў ужо прывёз з Масквы адказ Васіля III. Вялікі князь прымаў Глінскіх на службу, абяцаў перадаць ім усе гарады, якія будуць здабытыя ў Літве, і апавяшчаў, што вышле на дапамогу [[Васіль Шамячыч|Васіля Шамячыча]] й сваіх ваяводаў Івана Адоеўскага, Андрэя й Сямёна Трубяцкіх, Івана Абаленскага Рапню, Івана Варатынскага, Андрэя Сабурава, Аляксандра Оленку й «іншых сваіх шматлікіх ваяводаў з многімі людзьмі»<ref name="Временник2">''Зимин А. А.'' [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Russ/XVI/1520-1540/Russkij_vremennik/text1.htm Новое о восстании Михаила Глинского в 1508 году] // Советские архивы. — № 5. — 1970. — С. 71.</ref>. Глінскія са сваімі прыхільнікамі, большасьць зь якіх былі іх сваякамі або служылі ім<ref name="Кром_150">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с. — С. 150.</ref>, прынялі прысягу (цалавалі крыж) перад Маклокавым Васілю III<ref name="Кром_145"/>. Пераход Глінскіх на маскоўскую службу ператварыў мяцеж з унутрылітоўскай справы ў эпізод [[Літоўска-маскоўская вайна 1507—1508 гадоў|маскоўска-літоўскай вайны 1507—1508 гадоў]], што, верагодна, здавалася ў Маскве ўдалым паваротам справы й адкрывала прывабныя пэрспэктывы, бо да гэтага вайна ішла ня надта ўдала<ref name="Кром_145"/>.

Цалкам супярэчлівы характар носяць зьвесткі пра ход мяцяжу пасьля здачы Мазыру. Паводле Міхаіла Крома, зьвесткі больш раньніх і больш позьніх крыніцаў кардынальна адрозьніваюцца. Ён прызнае дакладнымі выкладаньне падзеяў вясны—лета 1508 году ў хроніках Дэцыя й Вапоўскага, «Рускім урэменьніку», а таксама лістах Жыгімонта й Міхала Глінскага<ref name="Кром_146">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с. — С. 146.</ref>. Паводле гэтых крыніцаў, атрады мяцежнікаў не ўзялі ніводнага гораду, акрамя Мазыру, у той час як у больш позьніх крыніцах: хроніках Мацея Стрыйкоўскага, [[Марцін Бельскі|Марціна]] й [[Яўхім Бельскі|Яўхіма Бельскіх]], а таксама позьніх беларуска-літоўскіх летапісах — Глінскаму прыпісваецца ўзяцьце Тураву, Воршы, Крычаву й Гомелю<ref name="ХЛиЖ"/><ref name="Кром_146"/><ref>''Stryjkowski M.'' [http://www.archive.org/stream/kronikapolskalit02stryuoft/kronikapolskalit02stryuoft_djvu.txt Kronika Polska, Litewska, Żmudska i wszystkiej Rusi]. — Warszawa, 1846. — Т. ІІ. — S. 347.</ref>. Пры гэтым Тураў быў валоданьнем Міхала Глінскага яшчэ да пачатку мяцяжу, а [[Гомель]] з 1500 году належаў вялікаму князю маскоўскаму<ref name="Кром_146"/>.

Паводле Стрыйкоўскага, у той час як Міхал браў Клецак і Гомель, на Кіеўшчыне дзейнічаў яго брат Васіль. Ён нібыта аблажыў [[Жытомір]] і [[Оўруч]], якія так і ня ўзяў, а таксама ўгаворваў мясцовую праваслаўную шляхту перайсьці на бок Міхала, абяцаючы, што той, стаўшы вялікім князем, адродзіць «манархію кіеўскую»<ref name="Stryjkowski_346"/><ref name="Кром_149">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с. — С. 149.</ref>. Зь іншых крыніцаў вядома толькі, што атрады мяцежнікаў былі на Кіеўшчыне — пра гэта сьведчыць чалабітная Льва Цішкевіча ад 7 чэрвеня 1508 году, у якой ён скардзіцца каралю й вялікаму князю на спусташэньне Глінскім свайго маёнтка каля Кіева<ref name="Кром_147">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с. — С. 147.</ref>.

У чэрвені 1508 году з розных напрамкаў сталі падыходзіць маскоўскія войскі. 11 чэрвеня Міхал Глінскі рушыў з-пад [[Клецак|Клецку]] на Менск, куды яшчэ раней быў адпраўлены атрад Дзьмітрыя Жыжэмскага<ref name="Зимин_88"/>. У гэты ж час з боку [[Бабруйск]]у да Менску падышлі войскі Васіля Шамяціча<ref name="Шэйфер"/><ref name="Временник2"/>. Пачалася сумесная аблога гораду, якая доўжылася два тыдні й скончылася няўдачай, хоць у сваім лісьце да Васіля III Міхал пісаў, што гарнізон гораду складаў «толькі трыццаць жаўнераў, а людзі былі … на горадзе вельмі малыя»<ref name="Кром_146"/><ref name="Цемушаў">''Цемушаў В.'' [https://web.archive.org/web/20180707035514/http://www.hist-geo.net/index.php?p=173&more=1&c=1&tb=1&pb=1 Менск падчас мяцяжу Міхала Глінскага] // Мінск і мінчане: дзесяць стагоддзяў гісторыі (да 510-годдзя атрыманя Менскам магдэбурскага права) : матэрыялы Міжнар. навук.-практ. канф., мінск, 4-5 верас. 2009 г. / рэдкал.: А. А. Каваленя [і інш.]. — {{Мн.}}: Беларуская навука, 2010. — С. 23-24. {{ref-be}}</ref>. Пасьля няўдачы ў Менску Міхал Глінскі рушыў да [[Барысаў|Барысава]], дзе дзейнічаў аж да падыходу ўрадавых войскаў<ref name="Шэйфер"/>.

Атрады Міхала Глінскага дзейнічалі на шырокай прасторы, вядома, што яны даходзілі да Вільні й Наваградку, дзе дзейнічалі сумесна з маскоўскімі атрадамі князёў Андрэя Трубяцкога й Андрэя Лукомскага<ref name="Шэйфер"/>. У той жа час дзяржаўныя войскі ніяк не супрацьдзейнічалі мяцежнікам, хадзілі толькі чуткі, што «што дей панове были въ Лідѣ и поѣхали къ Новугородку, а король дей … зъ Ляховъ выѣхалъ къ [[Берасьце|Берестью]]»<ref name="Цемушаў"/><ref>[http://books.google.com/books?id=escJAQAAIAAJ&pg=PP9&dq=%D0%90%D0%BA%D1%82%D1%8B,+%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%8F%D1%89%D0%B8%D0%B5%D1%81%D1%8F+%D0%BA+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B9+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8+%D0%A2%D0%BE%D0%BC+2&hl=ru&source=gbs_selected_pages&cad=3#v=onepage&q&f=false Акты, относящиеся к истории Западной России] — Т. 2 (1506—1544). — 1848. — 446 с. — С. 23.</ref>.

12 чэрвеня на Слуцак былі пасланыя войскі князя Андрэя Дрожджа<ref name="Кром_149"/><ref name="Зимин_88">''Зимин А. А.'' Россия на пороге нового времени (Очерки политической истории России первой трети XVI в.). — {{М.}}: Мысль, 1972. — 452 с. — С. 88.</ref>. Паводле Стрыйкоўскага, Слуцак аблажыў сам Міхал Глінскі, які, хоць і быў жанаты, меў намер прымусіць удаву [[Анастасія Слуцкая|княгіню Анастасію]] выйсьці за яго замуж, што дазволіла б яму прэтэндаваць на стварэньне «Кіеўскай манархіі», таму што князі слуцкія паходзілі ад кіеўскага князя [[Алелька Ўладзімеравіч|Алелькі Ўладзімеравіча]]<ref>''Stryjkowski M.'' [http://www.archive.org/stream/kronikapolskalit02stryuoft/kronikapolskalit02stryuoft_djvu.txt Kronika Polska, Litewska, Żmudska i wszystkiej Rusi]. — Warszawa, 1846. — Т. ІІ. — S. 346—347.</ref>. Ня здолеўшы ўзяць Слуцак, Андрэй Дрождж рушыў на [[Капыль]], які таксама аблажыў, але ня ўзяў.

Адным зь нешматлікіх посьпехаў Глінскіх быў пераход на іх бок [[Друцкія (Рурыкавічы)|князёў Друцкіх]] пасьля таго, як яны былі абложаныя ў сваім горадзе<ref name="Кром_150"/>. З [[Друцак (горад)|Друцку]] войскі Шамяціча й Глінскага, а таксама [[Даніла Васільевіч Шчэня|Данііла Шчэні]] адышлі да Воршы, якую абстралялі з гарматаў, але «не ўчынілі гораду зла нікаторага»<ref name="Временник2"/>. У сярэдзіне ліпеня да Воршы падышло ўрадавае войска (15—16 тысячаў чалавек) пад кіраўніцтвам Астроскага — войскі стаялі адзін супраць аднаго з 13 па 22 ліпеня, але так і не адважыліся ўступіць у бітву<ref name="Шэйфер"/><ref name="Зимин">''Зимин А. А.'' Россия на пороге нового времени (Очерки политической истории России первой трети XVI в.). — {{М.}}: Мысль, 1972. — 452 с. — С. 89.</ref>. Зьняўшы аблогу Воршы, маскоўскія войскі адышлі да [[Амсьціслаў|Мсьціславу]], дзе спустошылі навакольлі, а адтуль да [[Крычаў|Крычаву]] й далей да [[Вязьма|Вязьмы]] й [[Дарагабуж]]у<ref name="Шэйфер"/>. Глінскі са сваімі прыхільнікамі адступіў у [[Старадуб]], які належаў вялікаму князю маскоўскаму<ref name="ВКЛЭ"/>.

=== Згасаньне й вынікі мяцяжу ===
[[Файл:Костянтин Іванович Острозький.jpg|міні|150пкс|[[Канстантын Астроскі]]]]
З Старадубу Глінскія рушылі ў [[Почап]], дзе Міхал пакінуў з князямі Дзьмітрыем Жыжэмскім, Іванам Азярэцкім і Андрэем Лукомскім сваіх людзей і скарб, а сам адправіўся да вялікага князя ў Маскву<ref name="Временник3">''Зимин А. А.'' [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Russ/XVI/1520-1540/Russkij_vremennik/text1.htm Новое о восстании Михаила Глинского в 1508 году] // Советские архивы. — № 5. — 1970. — С. 72.</ref>, дзе разьлічваў дамовіцца з Васілём III аб ваеннай падтрымцы<ref name="Шэйфер"/>. Вялікі князь маскоўскі надаў Глінскаму [[Малаяраславец]], [[Медынь]] і вёскі пад Масквой, а таксама іншыя падарункі. Яму ў падтрымку ён прызначыў ваяводу Васіля Нясьвіцкага «зь людзьмі ды й пішчальнікаў многіх»<ref name="Временник3"/>.

Вярнуўшыся ў Мазыр, Міхал меў намер працягваць барацьбу<ref name="ВКЛЭ"/>, але неўзабаве пачаліся маскоўска-літоўскія мірныя перамовы, якія скончыліся 8 кастрычніка падпісаньнем «вечнага міру». Умовай міру было вяртаньне да даваеннай сытуацыі й прызнаньне Вялікім Княствам Літоўскім маскоўскіх заваёў папярэдніх войнаў. Князі Глінскія са сваімі прыхільнікамі атрымалі магчымасьць свабодна выехаць у Маскву з маёмасьцю<ref name="Шэйфер"/>. Вялізныя зямельныя валоданьні мяцежнікаў падлягалі канфіскацыі, хоць Жыгімонт стаў раздаваць іх сваім людзям яшчэ раней. Так, у красавіку 1508 году ён надаў Тураў князю Канстантыну Астроскаму<ref name="Кром_150"/>. У канцы 1508 году Міхал перабраўся ў Маскву, дзе атрымаў Малаяраславец у вотчыну й [[Бароўск]] у [[кармленьне]], Івану Львовічу быў падараваны Медынь<ref name="Временник3"/>.

На думку Міхаіла Крома, характар перамяшчэньняў мяцежнікаў паказвае тое, што ў Глінскага не было ніякага пляну вядзеньня баявых дзеяньняў і што ён кідаўся з адной авантуры ў іншую<ref name="Кром_143"/>. Падзеі пад Менскам сьведчаць, што ў Глінскага не было й якой-небудзь значнай ваеннай сілы<ref name="Кром_146"/>. Асноўная мэта Глінскага — вяртаньне высокага становішча ў Вялікім Княстве Літоўскім — дасягнутая не была<ref name="ВКЛЭ"/>.

== Удзельнікі мяцяжу ==
Дакладная колькасьць войскаў мяцежнікаў і іх кіруючы склад невядомы. Стрыйкоўскі адзначаў, што ў самым пачатку выступленьня ў Глінскіх было 2 тысячы ваяроў<ref name="Stryjkowski_346"/>, «Хроніка літоўская і жмойцкая» паведамляе пра 3 тысячы вершнікаў<ref name="ХЛиЖ"/>.

З крыніц вядома аб 52 удзельніках мяцяжу, прычым прынамсі 26 зь іх адносіліся да роду Глінскіх, былі іх сваякамі, слугамі ці [[кліентэла|кліентамі]]<ref name="Sznip4">Шніп М. А. Унутрыпалітычны канфлікт… — С. 4.</ref>.

Сярод асобаў, якія выехалі зь Міхалам у Маскву, у «Рускім врэменьніку» згадваюцца 11 князёў, зь іх 5 Глінскіх (трое братоў Львовічаў, а таксама Дзьмітры й Іван) і 2 Жыжэмскіх (Дзьмітры й Васіль) — сваякоў Глінскіх, Іван Казлоўскі (паводле крыніцы, ён служыў Глінскім), Васіль Мунча, Іван Азярэцкі й Андрэй Друцкі<ref name="Кром_149"/>. Астатнія 18 згаданых былі нетытулаванымі асобамі — у асноўным сваякамі й слугамі Глінскіх<ref name="Кром_149"/> (стрыечныя браты Міхала Глінскага<ref name="Шэйфер"/> Андрэй і Пётар Аляксандравічы Дрожджы, а таксама Якуб Івашэнцаў; Сямён Аляксандраў зь дзецьмі Міхаілам і Барысам, Міхаіл Гагін, дзяк Нікольскі, браты Пётар і Фёдар Фурсы, Іван Матаў, Сьвятоша, Дземеня, Ізмайла Тураў, Воін Яцкавіч, а таксама трое Крыжыных, якія служылі Міхалу Глінскаму)<ref name="Временник3"/>. Паводле савецкага гісторыка Аляксандра Зіміна, большасьць зь іх увайшлі ў склад асаблівай карпарацыі, якая атрымала назву «[[Літва дваровая|літвы дваровай]]»<ref>''Зимин А. А.'' Из истории центрального и местного управления в первой половине XVI в. // Исторический архив. — № 3. — 1960. — С. 147—150.</ref>.

== Ацэнка ў гістарыяграфіі ==
У гістарыяграфіі ацэнка падзеяў 1508 году носіць супярэчлівы характар. У гістарычнай літаратуры існуе значная палеміка паміж рознымі падыходамі да разуменьня як сутнасьці мяцяжу, так і асобных фактаў<ref name="Кром_139">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с — С. 139.</ref>. Гісторыкі канца XIX — пачатку XX стагодзьдзяў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Уладзімер Антановіч||ru|Антонович, Владимир Бонифатьевич}}<ref>''Антонович В. Б.'' Монографии по истории Западной и Юго-Западной России. — Кіев, 1885. — Т. 1. — 241—244.</ref>, [[Мацьвей Любаўскі]]<ref>''Любавский М. К.'' Новый труд по внутренней истории Литовской Руси // Журнал Министерства народного просвещения. — 1898. — Июль. — С. 193—197.</ref> й [[Міхаіл Грушэўскі]]<ref>''Грушевский М. С.'' [http://izbornyk.org.ua/hrushrus/iur40312.htm История Украины-Руси]. — Т. 4. — Кіев, Львов, 1907. — 538 с — С. 281—289.</ref>, хоць і адзначалі абмежаваны характар мяцяжу, характарызавалі яго як барацьбу «рускага» й «літоўскага» пачаткаў у Вялікім Княстве Літоўскім, якая праяўляецца таксама й у барацьбе праваслаўных супраць насаджэньня каталіцтва<ref name="Кром_140">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с — С. 140.</ref>. [[Апанас Ярушэвіч]] разглядаў падзеі 1508 году як «вялікае хваляваньне народнай масы» й «агульнарускую справу»<ref>''Ярушевич А.'' Ревнитель православия, князь Константин Иванович Острожский (1461—1530) и православная литовская Русь в его время. — Смоленск, 1897. — С. 101—105.</ref>, што выклікала сур’ёзныя нараканьні з боку Любаўскага<ref>''Любавский М. К.'' Новый труд по внутренней истории Литовской Руси // Журнал Министерства народного просвещения. — 1898. — Июль. — С. 174—215.</ref>. У той жа час, польскія гісторыкі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Фінкель||pl|Ludwik Finkel}}<ref>''Finkel L.'' Elekcja Zygmunta I. — Kraków, 1910.</ref>, {{Артыкул у іншым разьдзеле|Оскар Галецкі||pl|Oskar Halecki}}<ref>''Halecki O.'' Dzieje Unji Jagiellońskiej. — T. II. — Kraków, 1920. — S. 44—48.</ref>, {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Калянкоўскі||pl|Ludwik Kolankowski}}<ref>''Kolankowski L.'' Polska Jagiellonów: dzieje polityczne. — Lwów, 1936. — S. 197—191.</ref>, а таксама расейскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Прасьнякоў||ru|Пресняков, Александр Евгеньевич}}<ref>''Пресняков А. Е.'' [http://kamunikat.com/usie_knihi.html?pubid=14618&lang=BE Лекции по русской истории Западная Русь и Литовско-Русское государство]. — Т. II. — Вып. 1. — {{М.}}: Государственное социально-экономическое издательство, 1939. — 248 с — С. 173—176.</ref> адмаўлялі этнічны, а таксама рэлігійны характар руху, расцэньваючы дзеяньні Міхала Глінскага як авантуру, падтрыманую толькі асабіста залежнымі ад яго людзьмі<ref name="Кром_140"/>.

У савецкай гістарыяграфіі ўзяла верх канцэпцыя гісторыка Анатоля Кузьняцова<ref>''Кузнецов А. Б.'' К вопросу о борьбе русского государства за воссоединение западнорусских земель в начале XVI века // Труды НИИЯЛИЭ при СМ Мордовской АССР. — Вып. 27. (Серия историческая). — Саранск: Мордовское книжное издательство, 1964. 272 с — С. 26-43.</ref><ref>''Кузнецов А. Б.'' Внешняя политика Российского государства в первой трети XVI в. Саранск, 2002. — С. 24-29.</ref>, якая ў асноўных пазыцыях паўтарала падыход Ярушэвіча. У рамках гэтай канцэпцыі мяцеж Глінскіх разглядаецца як «паўстаньне народных масаў», накіраванае на вызваленьне рускага насельніцтва з-пад улады каталіцкай Літвы. Вядомы савецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Зімін||ru|Зимин, Александр Александрович}}, хоць і прытрымліваўся гэтага падыходу, унёс у яго істотныя карэктывы. Зімін лічыў, што, хоць насельніцтва й спачувала ідэям паўстанцаў, «княжаты не захацелі выкарыстаць народны рух беларусаў і ўкраінцаў за ўзьяднаньне з Расеяй», што й прывяло да няўдачы паўстаньня<ref>''Зимин А. А.'' Россия на пороге нового времени (Очерки политической истории России первой трети XVI в.). — {{М.}}: Мысль, 1972. — 452 с — С. 86-90.</ref>. {{Артыкул у іншым разьдзеле|Барыс Флора||ru|Флоря, Борис Николаевич}} адзначаў, што насельніцтва не падтрымала паўстаньне, як і ў цэлым аб’яднальную палітыку Расейскай дзяржавы ў XVI стагодзьдзі, таму што фэадалы перасьледавалі ўласныя інтарэсы й занялі па сутнасьці «антынацыянальную пазыцыю»<ref>''Флоря Б. Н.'' [https://web.archive.org/web/20160304122759/http://www.history.vuzlib.net/book_o017_page_5.html Древнерусские традиции и борьба восточнославянских народов за воссоединение] // Древнерусское наследие и исторические судьбы восточного славянства / В. Т. Пашуто, Б. Н. Флоря, А. Л. Хорошкевич ; Отделение истории АН СССР. — {{М.}}: Наука, 1982. — 263 с — С. 173—175.</ref>.

Пасьля распаду [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] сытуацыя зноў зьмянілася. Ужо ў 1992 годзе была выдадзеная праца расейскага гісторыка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Кром|Міхаіла Крома|ru|Кром, Михаил Маркович}}, у якой цалкам адпрэчваецца канцэпцыя Ярушэвіча-Кузьняцова<ref>''Кром М. М.'' Православные князья в Великом княжестве Литовском в начале XVI века: (К вопросу о социальной базе восстания Глинских) // Отечественная история. — 1992. — № 4.</ref>. Так, Кром расцэньвае мяцеж Глінскага як безумоўную авантуру<ref>''Кром М. М.'' «Человек на всякий час» : Авантюрная карьера князя Михаила Глинского // Родина : журнал. — 1996. — № 5. — С. 45—49.</ref>, выкліканую імкненьнем Львовічаў вярнуць сабе згубленае становішча. Ён прыходзіць да высновы, што становішча ў Вялікім Княстве Літоўскім цалкам задавальняла большасьць праваслаўных князёў і яны не імкнуліся да адасабленьня<ref name="Кром_151-152">''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — {{М.}}: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с — С. 151—152.</ref>. Як заўважае гісторык, у раньніх крыніцах нацыянальная або рэлігійная афарбоўка падзеяў 1508 году адсутнічае. Такая афарбоўка зьяўляецца ў позьніх творах 60—90-х гадоў XVI стагодзьдзя, калі ў Вялікім Княстве Літоўскім рэзка абвастрыліся міжэтнічныя і міжканфэсійныя рознагалосьсі й адбылося пераасэнсаваньне падзеяў нядаўняга мінулага, якія набылі форму супрацьстаяньня праваслаўя й каталіцызму<ref name="Кром_148"/>.

Якая-небудзь этнічная ці рэлігійная падаплёка мяцяжу адпрэчваецца й амэрыканскім літуаністам Стывэнам Роўэлам, які паказвае на тое, што прыхільнікамі Глінскага былі толькі яго [[сваякі]] й кліенты, а сама акцыя была авантурай у тым сэнсе, што якога-небудзь пляну мяцяжу не існавала, а пэўныя дзеяньні мелі розныя мэты<ref name="Rowell">''Rowell S. C.'' Nolite confidere in principibus: Mikhail Glinsky, Sigismund the Old and the Council of Lords // Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV—XVIII wieku / red. M. Markiewicz i R. Skowron. — Kraków, 2006. — P. 77—100.</ref>. Пры гэтым Глінскі выступаў ня супраць манарха, падданым якога працягваў лічыць сябе й падчас мяцяжу, а непасрэдна супраць Забярэзінскага й яго прыхільнікаў<ref name="Rowell"/>.

Да падобных высноваў прыходзіць і беларускі гісторык Макар Шніп, аўтар шэрагу працаў пра мяцеж Глінскіх, які ў 2009 годзе абараніў па гэтай тэме кандыдацкую дысэртацыю. Паводле яго меркаваньня, напачатку XVI стагодзьдзя ў Вялікім княстве Літоўскам не існавала палітычных груповак, сфармаваных па этнаканфэсіянальнай прыкмеце, а чыньнікамі выступу сталі супрацьстаяньне Міхала Глінскага й Янам Забярэзінскага, заснаванае на разыходжаньні па эканамічных і палітычных пытаньнях, а таксама нежаданьне вялікага князя Жыгімонта вырашыць справу Глінскага ў судзе й пазбаўленьне князёў Львовічаў займаных імі пасадаў. Сам выступ аўтар расцэньвае як стыхійнае, накіраванае на дасягненьне асабістых мэтаў Глінскіх, якое ня мела канкрэтнай грамадзка-палітычнай ідэі<ref>''Шніп М. А.'' [http://www.bsu.by/sm.aspx?guid=99433 Унутрыпалітычны канфлікт 1508 г. у Вялікім княстве Літоўскім у кантэксце міжнародных адносін ва Усходняй Еўропе: Аўтарэф. дыс. … канд. гіст. навук]. — {{Мн.}}, 2009. — 24 с. — С. 4</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* [http://litopys.org.ua/psrl3235/lytov27.htm#page234 Евреиновская летопись] // Полное собрание русских летописей. — М.: Наука, 1975. — Т. 35 : Летописи белорусско-литовские. — 306 с. — С. 234.
* Кніга запісаў 8 Літоўскай метрыкі // Lietuvos metrika. — Knyga Nr. 8 (1499—1514): Užrašymų knyga 8 / Parengė Algirdas Baliulis, Romualdas Firkovičius, Darius Antanavičius. — Vilnius, 1995.
* [http://litopys.org.ua/psrl3235/lytov24.htm#page166 Летопись Рачинского] // Полное собрание русских летописей. — М.: Наука, 1975. — Т. 35 : Летописи белорусско-литовские. — 306 с. — С. 167—168.
* Русский временник // ''Зимин А. А.'' [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Russ/XVI/1520-1540/Russkij_vremennik/text1.htm Новое о восстании Михаила Глинского в 1508 году] // Советские архивы. — № 5. — 1970. — С. 70-73.
* ''Сигизмунд Герберштейн.'' [http://www.vostlit.info/Texts/rus8/Gerberstein/frametext8.htm Записки о Московии]. — М.: МГУ, 1988. — С. 189. {{ref-ru}}
* [http://www.vostlit.info/Texts/rus/Bychovec/frametext3.htm Хроника Быховца] / Под ред. [[Мікалай Улашчык|Н. Н. Улащика]]. — М.: Наука, 1966. — С. 118—119.
* Хроніка Вапоўскага // [http://dir.icm.edu.pl/pl/Scriptores_Rerum_Polonicarum/Tom_2 Kroniki Bernarda Wapowskiego (1480—1535)] / ed. J. Szujskiego // Scriptores Rerum Polonicarum. — T. 2. — Cracoviae, 1874. {{ref-la}}
* [http://izbornyk.org.ua/psrl3235/lytov06.htm Хроника литовская и жмойтская] // Полное собрание русских летописей. — М.: Наука, 1975. — Т. 32. — С. 102—103.
* Хроніка Стрыйкоўскага // ''Stryjkowski M.'' [http://www.archive.org/stream/kronikapolskalit02stryuoft/kronikapolskalit02stryuoft_djvu.txt Kronika Polska, Litewska, Żmudska i wszystkiej Rusi]. — Warszawa, 1846. — Т. ІІ. — S. 345. {{ref-pl}}
* ''Зимин А. А.'' Россия на пороге нового времени (Очерки политической истории России первой трети XVI в.). — М.: Мысль, 1972. — 452 с. — С. 79—95. {{ref-ru}}
* ''Кром М. М.'' Меж Русью и Литвой. Пограничные земли в системе русско-литовских отношений конца XV — первой трети XVI в. — 2-е изд., исправ. и доп. — М.: Квадрига; Объединенная редакция МВД России, 2010. — 320 с. — С. 139—153. {{ref-ru}}
* ''Шніп М. А.'' Сацыяльны склад удзельнікаў мяцяжу Глінскіх у Вялікім княстве Літоўскім / М. А. Шніп // Весн. Беларус. дзярж. ун-та. Серыя 3, Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Права. — 2007. — № 2. — С. 3-7.
* ''Шніп М. А.'' Мяцеж Міхаіла Глінскага / М. А. Шніп // Беларус. гіст. часоп. — 2007. — № 3. — С. 9-14.
* ''Шніп М. А.'' Антыдзяржаўны мяцеж 1508 года ў Вялікім княстве Літоўскім / М. А. Шніп // Гісторыя: праблемы выкладання. — 2007. — № 4. — С. 53-57.
* ''Шніп М. А.'' Хронікі XVI ст. аб мяцяжы М. Глінскага ў ВКЛ: пачатак гістарыяграфічнай традыцыі / М. А. Шніп // ХХІ век: актуальные проблемы исторической науки: Материалы междунар. науч. конф., посвящ. 70-летию ист. фак. БГУ. Минск, 15—16 апреля 2004 г. / Редкол.: В. Н. Сидорцов (отв. ред.) [и др]. — Мн.: БГУ, 2004. — 343 с. — С. 110—112.
* ''Шніп М. А.'' Да пытання аб характары выступлення М. Глінскага ў ВКЛ / М. А. Шніп // Актуальные проблемы из исторического прошлого и современности в общественно-гуманитарных и социо-религиоведческих науках Беларуси, ближнего и дальнего зарубежья: материалы международной научно-теоретической конференции, Витебск, 19 — 20 апреля 2007 г. / Вит. гос. ун-т; редкол.: В. А. Космач (гл. ред) [и др.]. — Витебск: Издательство УО «ВГУ имени П. М. Машерова», 2007. — Ч. 1. — 480 с. — С. 51-53.
* ''Шніп М. А.'' [http://www.bsu.by/sm.aspx?guid=99433 Унутрыпалітычны канфлікт 1508 г. у Вялікім Княстве Літоўскім у кантэксце міжнародных адносін ва Усходняй Еўропе: Аўтарэф. дыс. … канд. гіст. навук]. — Мінск, 2009. — 24 с.
* ''Шэйфер В.'' [https://web.archive.org/web/20160305040800/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/almanach/02/02kraj_szejfer.htm Мяцеж ці паўстанне? Выступ Міхала Глінскага падчас вайны Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ у 1507—1508 гг.] // Гістарычны Альманах. — 1999. — Т. 2.
* ''Rowell S. C.'' Nolite confidere in principibus: Mikhail Glinsky, Sigismund the Old and the Council of Lords // Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV—XVIII wieku / red. M. Markiewicz i R. Skowron. — Kraków, 2006. — P. 77—100.

{{Акцыі пратэсту ў Беларусі}}
{{Абраны артыкул}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Глінскія]]
[[Катэгорыя:Падзеі 1508 году]]