Hilingon an source kan Pagsurat Bikolnon

{{Infobox recurring event
| name         = Pagsurat Bikolnon
| logo         = 
| logo_alt     =
| logo_caption =  
| logo_size    =  
| image        = 
| image_size   =
| alt          =
| caption      = 
| status       = Aktibo
| genre        = Komperensya
| date         = <!-- {{start date|YYYY|mm|dd}} "dates=" also works, but do not use both -->
| begins       = <!-- {{start date|YYYY|mm|dd}} -->
| ends         = <!-- {{end date|YYYY|mm|dd}} -->
| frequency    = Lambang apat na taon
| venue        = Manlainlain
| location     = {{•}} [[Syudad nin Legazpi]] <br>(2000, 2004)<br> {{•}} [[Syudad nin Naga]] <br>(2008, 2012)<br> {{•}} [[Nabua, Camarines Sur|Nabua]], [[Camarines Sur]] (2017) <br>{{•}} [[Daet, Camarines Norte|Daet]], [[Camarines Norte]]<br> (2020)
| coordinates  = <!-- {{coord|LAT|LON|type:event|display=inline,title}} --> 
| country      = 
| years_active = <!-- {{age|YYYY|mm|dd}} Date of the first occurrence -->
| first        = 2000<!-- {{start date|YYYY|mm|dd}} "founded=" and "established=" also work -->
| founder_name = [[Jazmin Llana]]
| last         = <!-- Date of most recent event; if the event will not be held again, use {{End date|YYYY|MM|DD|df=y}} -->
| prev         = 
| next         = 
| participants = [[parasurat|Mga Bikolanong parasurat]], paratukdô
| attendance   = 
| capacity     =
| area         = 
| budget       = 
| activity     = Huronhuron
| leader_name  =
| patron       = 
| organised    = [[Unibersidad kan Santo Tomas-Legazpi]], [[Naga College Foundation]], [[Ateneo de Naga na Unibersidad]], [[Camarines Sur Polytechnic Colleges|Camarines Sur Polytechnic Colleges]], Camarines Norte State College <!-- "organized=" also works -->
| filing       = 
| people       = 
| member       = 
| sponsor      = <!-- | or sponsors = -->
| website      =  
}}

An '''Pagsurat Bikolnon''' o '''Pagsurat Bikol''' sarong tiripon asin huronhuron nin mga paratukdô asin parasurat sa [[rehiyon Bikol]] na pinoonan kan 2000 sa [[Syudad nin Legazpi]]. Ginigibo ini lambang apat na taon maliban sa ikalimang edisyon kaini na ginibo kan 2017. Poon kan 2012, inaapod na ini bilang ''Pagsurat Bikol''.<ref>Juan Escandor Jr. [https://newsinfo.inquirer.net/208167/bicol-literature-at-the-crossroads Bicol literature at the crossroads] [[Philippine Daily Inquirer]]. Hunyo 6, 2012 (pighugot 2019-05-10)</ref> Kinukundusir an komperensya sa mga unibersidad asin kolehiyo sa [[Albay]], [[Camarines Sur]] asin [[Camarines Norte]]: Unibersidad nin Aquinas, ngunyan [[Unibersidad kan Santo Tomas-Legazpi]] (2000, 2004), [[Naga College Foundation]] (2008), [[Ateneo de Naga na Unibersidad]] (2012), [[Camarines Sur Polytechnic Colleges|Camarines Sur Polytechnic College]] (2017) asin Camarines Norte State College (2020).

== Pagsurat Bikolnon 1, 2 asin 3 ==
Itinugdas an komperensya ni [[Jazmin Llana]]<ref>[http://www.aq.edu.ph/index.php?p=main&s=os&taskId=faaug On spotlight: Jazmin Badong Llana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081216064746/http://www.aq.edu.ph/index.php?p=main&s=os&taskId=faaug |date=2008-12-16 }} Websityo kan [[Unibersidad kan Santo Tomas-Legazpi]] (pighugot 2019-5-11)</ref> kaiba sa [[Francisco Peñones, Jr.]] sagkod [[Reynaldo Jamoralin]] kan 2000 kun sain ginibo an inot na duwang edisyon kaini sa Unibersidad nin Aquinas, ngunyan [[Unibersidad kan Santo Tomas-Legazpi]].<ref>[https://kalatasliteraryezine.wordpress.com/2013/01/22/umpilan-hinggil-sa-panitikang-bikol-kasama-sina-llana-at-cordero-sa-enero-28-2013/ Umpilan hinggil sa panitikang Bikol kasama sina Llana at Cordero sa Enero 28, 2013] [https://kalatasliteraryezine.wordpress.com KALATAS] Enero 22, 2013 (pighugot 2019-5-10)</ref> 

Idineklarar ni [[Marne Kilates]] sa pinakainot na Pagsurat Bikolnon an kagadanan kan kontemporanyong [[literaturang Bikolnon]].<ref>[https://www.academia.edu/38239826/Kristian_Sendon_Cordero_Review_The_End_of_National_Cinema_UP_Press_2016 Kristian Sendon Cordero, Review, The End of National Cinema, UP Press, 2016]</ref><ref>Estelito Jacob sa ''Abogado Juan - Hapot mo Simbag ko''. [https://www.youtube.com/watch?v=HxeFEMBcPHY LENGGWAHENG BIKOL, NAGHIHINAGDAN? PHILHEALTH: SUMPAY BUHAY O DAI?] (YouTube) August 29, 2020.</ref> Kagduwang taon (12) an nakalihis kaini, sa Pagsurat Bikol kan 2012, saiyang tinungkosan na an panurat Bikol iyo idtong mga panurat dapit sa [[Rehiyon Bikol|rehiyon Bikol,]]<ref>Juan Escandor Jr.[https://newsinfo.inquirer.net/208167/bicol-literature-at-the-crossroads Bicol literature at the crossroads] [[Philippine Daily Inquirer]] (pighugot 2019-05-03)</ref> dawà na dai isinurat nin sarong taga-Bikol asin bakô sa [[Mga tataramon na Bikol|mga tataramon na Bikolnon]]. Para ki Kilates:<blockquote>''An panurat Bikol iyo an rawit, nobela o kathâ na nakasurat dapit sa Bikol. Dai kaipohan yaon sa tataramon na Bikol, asin nin sarong Bikolnon, alagad dapit sa Bikol. Boot sabihon, kun yaon sa Bikol o sarong Bikolnon an karakter kan sarong halìpot na usipon, manunungod ini sa Bikol.'' <small>(Bicol literature is poetry, novel or fiction written about Bicol. Not necessarily in the Bicol language, not necessarily published in Bicol, and not necessarily by a Bicolano, but it’s about Bicol. Meaning, if it’s a short story, the setting is in Bicol or its character is a Bicolano. It’s about Bicol.)</small><ref>[https://newsinfo.inquirer.net/208167/bicol-literature-at-the-crossroads Bicol literature at the crossroads] [[Philippine Daily Inquirer]] (2018-11-04)</ref></blockquote>Nabilog an ideya nin sarong panrehiyon na patiribayan sa pagsurat nin literaturang Bikolnon ni [[Carlos Arejola]] matapos an ikaduwang Pagsurat Bikolnon.<ref>Paz Verdades Santos. [https://ejournals.ph/article.php?id=7880 Enot no Tinagba: Ang Premio Tomas Arejola para so Literatura sa mga Wikang Bikol] MALAY Tomo 19 Bilang 1 (2006)</ref> Minuknâ ni Arejola an [[Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon]] kan 2004 asin bago kaini an [[Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol|Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat Bikol]] kan 2003, mga inisyatiba na pinagmidbid kan ''2007 Mayoral Recognition Award'' kan [[Syudad nin Naga]] asin kan Unyon ng Manunulat sa Pilipinas (UMPIL) kan 2008.

Sinundan an komperensya kan 2008 na ginibo sa [[Naga College Foundation]] sa [[Syudad nin Naga]] kun sain nagin katuwang na tagapadalagan an [[Kabulig-Bikol]]. Ipinublikar kan suminunod na taon asin durungan na ipinagbungsod an inot na libro ni [[Jose Jason Chancoco]], [[Honesto Pesimo, Jr.]], [[Aida Cirujales]] asin pagpalagdâ kan ikaduwang tomo kan 12-pahinang babasahon na ''[[Bangraw kan Arte, Literatura asin Kultura]]'' na pinapakarhay na [[Estelito Jacob]], [[Honesto Pesimo, Jr.]] asin [[Marissa Reorizo-Redburn]].<ref>de Ungria, Ricardo M. ''[http://journals.iium.edu.my/asiatic/index.php/AJELL/article/view/68 Enriching Knowledge by Publishing the Regional Languages]'' Asiatic, [[Unibersidad kan Pilipinas, Mindanao|Unibersidad kan Pilipinas-Mindanao]], [[Hunyo]] [[2009]], p. 30</ref><ref>[http://www.voxbikol.com/bikolnews/1596/bikol-literary-titles-be-launched-august-15 Bikol Literary Titles to be Launched on August 15] [[Vox Bikol]] (Pighúgot 2009-08-19)</ref> Laman kaini an mga bareta manunungod sa kultura asin kaalingan sa paagi nin literatura asin arte-biswal.<ref>''5 Librong Bikol asin an Bangraw Magazine: An Pagbungsod'' Bangraw kan Arte, Literatura asin Kultura, BANGRAW/NCCA, [[Agosto]] [[2009]], p. 2</ref>

== Pagsurat Bikol 4==
Ginibo sa [[Ateneo de Naga na Unibersidad]] an ikaapat na edisyon kan komperensya na pinanginotan ni [[Kristian Cordero]] kun sain inapod na ining ''Pagsurat Bikol'' poon Abril 29-30, 2012. 

[[Ladawan:Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol.jpg|thumb|too|Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol kan 2012]]Bago kaini, ginibo an magigin pinakahuring edisyon kan '''[[Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol|Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat Bikol]]''' na itinugdas ni [[Carlos Arejola]] sa [[Syudad nin Naga]]. Dangan, gigibohon an pinakahuring edisyon kan [[Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon]]. Saiyang ipupublikar an mga librong pan-aki na parte kan trilohiyang ''Boom, Boom, Boom An Mga Aki kan Camarinezoom'' na nakasurat sa Bikol, Ingles asin Tagalog/Filipino. 

Sosog ki [[Paz Verdades Santos]] sa saiyang pagtaong ''situationer'' kan kamugtakan kan literatura kan 2017:<blockquote>''Why Pagsurat Bikol? Bakong Olympics na kumpetisyon, kundi pag-uralay kan mga parasurat. According to Frank Penones, not citius altius fortius kundi pasini pasiton pasadto.''
''Pa’no kita makakaduman kun dai ta aram kun sain kita hali? #Neveragain. #Westworld.''
''Pagsurat Bikol, not Bikolnon since 2012. A reassertion of identity. We now write Bikol; we now write our region, Vic Nierva’s input.'' <ref>[[Paz Verdades Santos]]. ''Kamugtakan kan Literaturang Bikolnon.'' Sinambit sa [[Pagsurat Bikolnon|Pagsurat Bikolnon 5]] na ginibo sa Camarines Sur Polytechnic College, [[Nabua, Camarines Sur|Nabua]], [[Camarines Sur]]. 28 Enero 2017</ref></blockquote>

Siring man, pakatapos kan komperensya, pinag-reorganisar kan taon na ini an organisasyon pangkulturang [[Sumaro Bikolnon]]<ref>Highlights in the history of Sumaro Bikolnon. Kabikolan at War.2017.</ref> asin an grupong [[Kabulig-Bikol]].<ref>"...nagpoon kan 1999 bilang sarong katiriponan asin liwat na binilog kan 2012." Kabulig Bikol, Inc. sa ''Girok: Erotika'' (Kabulig Bikol Inc., 2017) pahina 203</ref> Kinaptan ni [[Ramon Olaño, Jr.]] bilang bàgong pamayo an organisasyon pangkultura kun sain sinalidahan kaini si [[Jose Fernando Obias]] mantang naibalik man ki [[Estelito Jacob]] an pagigin presidente kan panliteraryong grupo, kaiba sa Francisco Peñones Jr., [[Honesto Pesimo Jr.]], [[Marissa Reorizo-Redburn]], Rizaldy Manrique asin [[Paz Verdades Santos]] bilang mga myembro.<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=4350 An Evening of Bikol Erotic Poetry: From “Kitik” to “Girok”] [[Bicol Mail]] (pighugot 2012-10-14)</ref>

====Parasurat Bikolnon====
[[Ladawan:Ortograpiya.jpg|thumb|too|Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral (2012)]]
Nairehistro sa Securities and Exchange Commission bilang sarong non-stock non-profit na korporasyon kan Marso 23, 2012 an [[Parasurat Bikolnon|Parasurat Bikolnon, Inc.]], sarong organisasyon nin mga parasurat sa Bikol na itinugdas kan 2010 ni [[Buboy Aguay|Bernardo Miguel Aguay, Jr.]] asin pag-iriba na nagpublikar kan ''[[Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral|Ortograpiya Bla Bla Bla!]]'' (2012), sarong antabay sa ortograpiya, pagbaybay asin paggamit nin mga diyakritiko para sa tataramon na [[Tataramon na Bikol|Bikol Sentral]].<ref name="Padurunongan 2012">[http://www.canaman.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=254:elementary-pupils-compete-in-padurunongan-&catid=75:august-2012&Itemid=296 Elementary pupils compete in Padurunongan contest] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210803174005/http://www.canaman.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=254:elementary-pupils-compete-in-padurunongan-&catid=75:august-2012&Itemid=296 |date=2021-08-03 }} [http://canaman.gov.ph Canaman.gov.ph] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120314170618/http://www.canaman.gov.ph/ |date=2012-03-14 }} (pighugot 2015-01-27) Hilingon man sa [http://archive.is/rdHx Archive.is]</ref> Itinugdas ini kan Abril 17, 2010 sa kamàwotan na masimbagan an pangangaipo sa pag-adal asin pagmidbid sa marhinal na mga parasurat.<ref>''Kasaysayan kan Pagkakamukna'' Parasurat Bikolnon Inc. (2012)</ref> Ngunyan, igwa ining kabtang na organisasyon sa [[Calabanga, Camarines Sur|Calabanga]], [[Camarines Sur]]<ref>[http://www.bicolstandard.com/2018/07/san-miguel-bay-writers-workshop-now.html San Miguel Bay Writers Workshop now open to applicants] [[Bicol Standard]]</ref><ref>Edwin S. Breva, Jr. ''#SanggatosNaRawitdawitSaSanggatosNaAldaw: A Literary Autoethnography'' sa ''Journal of Arts and Sciences Research'' Volume 1, No. 1. (March 2018), p. 7</ref> asin [[Virac, Catanduanes|Virac]], [[Catanduanes]].<ref>[http://www.catanduanestribune.com/article/41K6 SurTe confers Gov. Cua honorary membership] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181023102925/http://www.catanduanestribune.com/article/41K6 |date=2018-10-23 }} [http://www.catanduanestribune.com Catanduanes Tribune] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120309114104/http://www.catanduanestribune.com/ |date=2012-03-09 }}</ref> Inaapod man ini sa manlainlain na salang ngaran (tuyo o dai tuyo) siring kan '''Pagsurat Bikolnon'''<ref>[https://www.scribd.com/document/314062068/Bikol-Reporter-April-17-23-2016-Issue Halaga kan Literatura sa Sosyedad] Bikol Reporter. Abril 17-23, 2016. (pighugot 2019-01-29)</ref><ref>''[https://hamudyong.wordpress.com/2018/08/31/rarom-rayo-sarong-hapon-sa-roco-library/ Rarom, Rayo: Sarong hapon sa Roco Library]'' [https://hamudyong.wordpress.com/about/ Hamudyong blog] (pighugot 2019-05-03)</ref><ref>[[Paz Verdades Santos]]. ''Kamugtakan kan Literaturang Bikolnon.'' Sinambit sa [[Pagsurat Bikolnon|Pagsurat Bikolnon 5]] na ginibo sa Camarines Sur Polytechnic College, [[Nabua, Camarines Sur|Nabua]], [[Camarines Sur]]. 28 Pebrero 2017</ref> asin '''Parasurat Bikol'''.<ref>Kristian Cordero. Marissa Reorizo-Redburn sa <nowiki>''</nowiki>An Satuyang Kakanon sa Aroaldaw<nowiki>''</nowiki> (NCCA, 2015) pahina 251</ref>

Pinanginotan ni [[Irvin Sto. Tomas]] an komite sa pagsaligsig sa antabay sa ortograpiya kan organisasyon. Igwang titulo nin Maestro kan Arte (MA) sa Filipino sa [[Unibersidad kan Nueva Caceres]] si Sto. Tomas<ref>Wilfredo B. Prilles, Jr. ''[http://planet.naga.ph/2316/a-way-out-of-the-margins A way out of the margins]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}'' [[Vox Bikol]] kopya kan artikulo sa Planet.naga.ph (pighugot 2016-7-3)</ref> asin sarong posgradong estudyante nin Doktor sa Edukasyon (EdD) sa Pagtukdô nin Lengwahe asin Literatura sa parehong institusyon. Kan kasagsagi kan blogging, tinukar asin ipinahiling niya sa saiyang blog na [https://filipinayzd.i.ph Filipinayzd] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141218153441/http://filipinayzd.i.ph/ |date=2014-12-18 }} (mayò na) an pagbabàgo sa ortograpiyang Filipino<ref>''2001 Revisyon ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino (Revisyon ng DECS: Kautusang Pangkagawaran Blg. 81, s. 1987)''</ref><ref>[http://filipinolibrarian.blogspot.com/2006/08/fo-ang-bagong-alfabeto-atpatnubay-sa.html FO: Ang Bagong Alfabeto at Patnubay sa Ispeling] [http://filipinolibrarian.blogspot.com The Filipino Librarian] (pighugot 2016-7-3)</ref> na ipinaluwas kan Komisyon sa Wikang Filipino kan 2001 sagkod na ipawarang bisa ini kan 2006.<ref> Wilfredo B. Prilles, Jr. ''[https://nagueno.wordpress.com/2006/09/12/getting-disoriented-with-filipino Getting disoriented with Filipino]'' [https://nagueno.wordpress.com Nagueño in the Blogosphere] (pighugot 2016-7-3)</ref><ref> Wilfredo B. Prilles, Jr. ''[https://nagueno.wordpress.com/2006/09/20/creative-destruction-and-our-languages Creative destruction and our languages]'' [https://nagueno.wordpress.com Nagueño in the Blogosphere] (pighugot 2016-7-3)</ref><ref>Wilfredo B. Prilles, Jr. ''[http://nagueno.blogspot.com/2006/11/deped-suspends-2001-filipino-alphabet.html DepEd reviews 2001 Filipino alphabet revision]'' [https://nagueno.wordpress.com Nagueño in the Blogosphere] (pighugot 2016-7-3)</ref> Nakasurat an tesis ni Sto. Tomas na ''TV Ads: Hanguan ng mga Kagamitang Pagtuturo sa Elementarya'' sosog sa siring na ortograpiyang Filipino.<ref>[https://www.scribd.com/document/19003543/TV-Ads-Irvin-P-Sto-Tomas-1 TV Ads: Hanguan ng mga Kagamitang Pagtuturo sa Elementarya] [https://www.scribd.com Scribd.com]</ref>

Tinuyaw ninda [[Vic Nierva]] asin [[Kristian Cordero]] an pagkakahaman kan publikasyon asin an bàgong muknang organisasyon na nagpalagdâ kaini.

Sosog sa kolum ni Nierva sa [[Vox Bikol]], dai nin bàgo sa ipinapamidbid sa hinaman na giya asin nangangaipo nin pagkaaram asin pagkasabot sa ortograpiyang [[mga tataramon na Bikol|Bikol]] an mga nagtutulod kaini:<ref>Victor Dennis T. Nierva. ''[http://www.voxbikol.com/article/hurup-hurop-sa-pagbilog-nin-ortograpiyang-bikol Mayon Limited: Hurup-hurop sa pagbilog nin ortograpiyang Bikol]'' Voxbikol.com (pighugot 2016-6-25)</ref> 

<blockquote>"...[A]n pagdukay nin ortograpiya nangangaipuhan nin hararom na pag-aadal, paghurup-hurop asin—kun itutugot an termino—pamimilosopiya." <small>—''Mayon Limited: Hurup-hurop sa pagbilog nin ortograpiyang Bikol'' (9 Mayo 2012)</small></blockquote> 

Si Cordero na taga-[[Syudad nin Iriga]] asin lenggwaheng [[Rinconada Bikol]] an kinagimàtan na tataramon, natuyawan an pakagibo kan publikasyon sa saiyang kolum sa [[Bicol Mail]] na nakasurat sa lenggwaheng Bikol Sentral:<ref>Kristian Sendon Cordero. ''[http://www.bicolmail.com/2012/?p=921 SANTIGWAR: Kabulig Ako]'' Bicolmail.com (pighugot 2016-6-25)</ref>
<blockquote>"...an saindang panurat na pigtatakupan ninda nin hababang klase nin patos asin daing kamunangdanan na laog, ta apwera sa mga pigsasabi nindang dapat siring kaini an pagsurat, an sunod na mahihiling mo iyo an dakulang pagbutog, pagbutong asin pangum-um, na iyong saindang magayon na pangiturogan na inaapod nindang pagsurat Bikolnon na sigun sa mga tawong ini..." <small>—''Santigwar: Kabulig Ako'' (17 Mayo 2012)</small></blockquote> 

Tinàwan ni Nierva asin Cordero nin diskusyon an problema sa pagkairiba-iba kan [[mga tataramon sa Bikol]] asin mahihiling an karibongan kan mga ini sa ulayon dapit sa ortograpiya sagkod bokabularyo asin an pagkalain kan duwang bagay na ini. Sa saindang diskusyon, lumiluwas sa partikular na tataramon na sakop (scope) kan ginibong pag-adal na iyo an [[Bikol Sentral]] asin ipinamugtak na an hinaman na giya para sa [[mga tataramon na Bikol]].

<blockquote>"An kamugtakan na ini kan mga dilang Bikol an urog na minapasakit kan sirkumstansiya para sa mga nagmamawot o nagtutulod nin pormal asin sasarong ortograpiya. Kun manlainlain an tataramon, papano mapipirit an sarong ortograpiya.<small>—''Mayon Limited: Hurup-hurop sa pagbilog nin ortograpiyang Bikol'' (9 Mayo 2012)</small></blockquote>  

An diskusyon sa bokabularyo matutumoyan pa kan tubong [[Baao, Camarines Sur|Baao]], [[Camarines Sur]] na si Dr. Jazmin Llana kan De La Salle University-Manila, na [[Rinconada Bikol]] man an inot na tataramon, sa saiyang lektura sa ginibong urulay kan ''Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas'' (UMPIL) kun sain ihiniras niya an kamugtakan kan pagsurat sa mga rehiyon.<ref>[https://kalatasliteraryezine.wordpress.com/2013/02/02/umpil-holds-2013s-first-regional-lit-forum/ UMPIL holds forum on Bikol lit] KALATAS: Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (pighugot 2016-6-25)</ref> 

<blockquote>''"Ang pagkakaroon ng maraming lenggwahe at diyalekto ay may dalang praktikal na suliraning kailangan ng lunas. Subali’t ang dalang panganib ng iisang standard ng ortograpiya, ayon kay Vic Nierva ay ang pagkakawala ng mga'' tataramon ''o lenggwaheng hindi makakasunod sa standard o masasakop nito—tulad na lang kung ang ‘arong’ na tawag sa bahay ng ilang Bikolano ay pipiliting ibaybay bilang ‘harong’ na siya namang gamit sa ilang mga pook. At hindi pa napag‐uusapan diyan ang mga tataramon o lenggwaheng ibang‐iba sa ginagamit ng mga sentro tulad ng Naga at Legazpi—halimbawa ay ang Rinconada na tataramon mi'' [sic] ''ni Kristian Cordero."'' (An pagkakaigwa nin kadakol na lenggwahe asin diyalekto igwang praktikal na problema na kaipohan nin solusyon. Alagad an darang humâ kan sarong pamantayan na ortograpiya, sosog ki Vic Nierva iyo an pagkawarâ kan mga mga tataramon o lenggwaheng dai makakasunod sa standard o masasakop kaini—siring na sana kan ‘arong’ na apod sa ''bahay'' kan pirang Bikolano na pipiriton na ibaybay bilang ‘harong’ na iyo man an gamit sa pirang mga lugar. Asin dai pa napapag-ulayan diyan an mga tataramon o lenggwaheng nalalain sa ginagamit kan mga taga sentro arog kan Naga asin Legazpi—halimbawa an Rinconada na ''tataramon mi'' ni Kristian Cordero.)</blockquote>

Digdi, naunambitan man ni Llana an nahaman na ''Giya sa Ortograpiyang Bikol'' na gibo kan Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) asin pinadrinohan kan gobyerno probinsyal kan [[Albay]]. Ipigbungsod kan Agosto 2012 sa [[Syudad nin Legazpi]] an nasabing giya na gagamiton kan mga paratukdô sa mga pampublikong paadalan sa rehiyon. Sa urulay na ginibo sa [[Ateneo de Manila na Unibersidad]] kan 2013, inusip niya an ipigladawan na "kalagà-kagà sa irarom" huli sa pagkaigwa nin magkaibang panànaw sa paghimò nin sarong padron nin ortograpiyang Bikol kan Parasurat Bikolnon.<ref>[https://kalatasliteraryezine.wordpress.com/2013/04/13/k-magazine-umpilan-panitikang-bikol-jazmin-llana UMPILAN: Panitikang Bikol, Jazmin Llana] KALATAS: Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (pighugot 2016-6-25)</ref>

Dating mga paratukdô sinda Nierva asin Cordero sa [[Ateneo de Naga na Unibersidad]] sagkod mga dating myembro, siring ni Arejola, kan grupong [[Kabulig-Bikol]] bàgo mareorganisar ini. Kan 2014, ipinaluwas kan unibersidad an ''Guide to Bikol Orthography'' ni Wilmer Joseph S. Tria kun sain nagin parte sinda sa paghaman asin pagpabantog kan libro.<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=18650 Book on Bikol orthography launched] Bicolmail.com (pighugot 2016-6-25)</ref><ref>Kristian Sendon Cordero. ''[http://www.bicolmail.com/2012/?p=22015 SANTIGWAR: Tataramon asin an Sálog]'' Bicolmail.com (pighugot 2016-6-25)</ref><ref>[http://www.adnu.edu.ph/2014/11/26/guide-to-bikol-orthography-book-launch/ Guide to Bikol orthography book launch] adnu.edu.ph (pighugot 2017-10-17)</ref> Sa libro, mauunambitan man an nahaman na ''Giya sa Ortograpiyang Bikol'' na gibo kan Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) alagad nungka an ''Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral'' kan Parasurat Bikolnon.

Sa diskurso kan kagtugdas kan ''Pagsurat Bikolnon'' na si [[Jazmin Llana]] kan 2013 sa UMPILAN, sarong serye nin harampangan dapit sa mga literatura kan Filipinas na pinag-organisar kan Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL), tinawàn niyang reparo an iriwal kan mga parasurat sa rehiyon.<blockquote>''"‘May kulo sa ilalim’ – ito ang nais kong sabihin tungkol sa panitikang Bikol. Ang palasak na pakahulugan nito sa aking pagkakaintindi ay ang pagkimkim ng isang lihim na ayaw na ayaw ipaalam sapagkat nakakahiya o hindi alam ng mismong mayroon nito o ayaw niyang bigyang pansin o tanggapin."''—''Jasmin Llana (Enero 28, 2013)<ref>[https://kalatasliteraryezine.wordpress.com/2013/04/13/k-magazine-umpilan-panitikang-bikol-jazmin-llana UMPILAN: Panitikang Bikol, Jazmin Llana] KALATAS: Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (pighugot 2016-6-25)</ref>''</blockquote>Taon 2013 matapos an duwang termino ni Arejola bilang representante kan Sur nin Luzon sa sub-komiteng Arteng Panliteraryo kan [[Nasyunal na Komisyon para sa Kultura asin kan Arte]] (NCCA) kan 2007-2010 bilang nominado kan Kabulig-Bikol asin 2010-2013 bilang nominado kan Sumaro Bikolnon, siya sinalidahan ni Peñones bilang nominado kan Kabulig-Bikol. Sa parehong taon, ipinagpublikar an antolohiyang ''Hagong: Mga Osipon'' na pinakarhay ni Santos asin Peñones.<ref>[https://kalatasliteraryezine.wordpress.com/2013/02/10/atendeo-de-naga-press-releases-anthology-of-fiction-book-of-poetry Ateneo de Naga Press releases anthology of fiction, book of poetry] [https://kalatasliteraryezine.wordpress.com KALATAS] (pighugot 2015-06-19)</ref> Nagpoon na man na ipaluwas sa takilya an manlainlain na pelikulang Bikolnon na independyenteng iprinodusir arog kan pelikulang ''Posporo'' (2013) ni [[Bernardo Miguel Aguay, Jr.|Aguay]] asin ''Angustia'' (2013) ni [[Kristian Cordero]].<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=12267 Cordero’s first full length film to premier in Manila and Naga] [[Bicol Mail]] (pighugot 2015-06-27)</ref>

==Pagsurat Bikol 5==
Huri nin sarong taon sa orihinal na petsa kan komperensya na lambang ikaapat na taon ginigibo, dinara an ''Pagsurat Bikol'' sa Camarines Sur Polytechnic College sa [[Nabua, Camarines Sur]], [[Camarines Sur]] kan Enero 28, 2017 durante kan termino kan [[Iriga|Iriguenyong]] si [[Francisco Peñones, Jr.]] bilang representante kan Sur nin Luzon sa sub-komiteng Arteng Panliteraryo kan [[Nasyunal na Komisyon para sa Kultura asin kan Arte]] (NCCA). 

An sarong aldaw na komperensya igwa nin temang ''Pagpahiwas kan Sinugkuran, Pagtanaw sa Kinaagahan''. Nagin tagapagtaram giraray sa komperensya si [[Marne Kilates]] kun sain digdi saiyang inakò na dai siyang awtoridad sa pagsaysay kun ano an estado kan panurat Bikol huli sa kadiit an saiyang naisurat sa tataramon na Bikolnon, asin kadiit an kaaraman niya sa mga isinusurat ngunyan sa rehiyon.<ref>[https://www.bicolmail.net/single-post/2017/02/02/Six-memos-to-Bikol-writers Six memos to Bikol writers] [[Bicol Mail]]. Pebrero 2, 2017 (pighugot 2019-05-10)</ref> Nagkaigwa nin apat na sesyon asin sarong sesyon sa plenaryo kun sain pinag-urulayan ninasunod na mga ulayon: "An Parasurat sa Panahon nin Pagbabago", "Mga Agyat sa Pagpadangat kan Linggwahe asin Literaturang Bikol", "Iba pang Entablado, Iba pang Tinampo", asin "Ambag kan mga Aking Parasurat". 

Ibinungsod sa okasyon an apat na libro kabali an antolohiyang na may titulong ''Girok: Erotika'', sarong libro nin mga rawitdawit, halipot na usipon, dakitaramon, iskrip sa pelikula, komposisyon asin obra dapit sa temang erotika. Nasa siyamnapulong (90) mga Bikolano an nag-arambag tangani na mahaman an antolohiya na pinakarhay ninda Honesto Pesimo, Jr., Estelito Jacob asin Marissa Redburn. Ipinagpublikar an librong ini kan [[Kabulig-Bikol|Kabulig-Bikol, Inc.]] sa tabang kan V.C. Igarta Foundation for the Arts, New York, U.S.A. Kadungan kaini an pagbungsod man kan librong hinaman ninda Paz Verdades Santos asin Marifa Borja-Prado na igwa nin titulong ''Lipwas: 21st Century Literature'' na ipinublikar kan Ateneo de Naga Press, an ''Matalasay na Dila asin iba pang rawitdawit'' ni Jacob asin ''Dain Linaw an Hinaw'' ni Redburn. 

==Toltolan==
<small>{{reflist|2}}</small>

==Hilnga man==
*[[Parasurat Bikolnon]]
*[[Saringsing Writers Workshop]]
*[[Aklat Ani sa Legazpi]]
*[[CBSUA Writers Workshop]]
*[[Bay Area Writers Workshop|San Miguel Bay Area Writers Workshop]]

==Panluwas na takod==
*[https://iyil.ph/events/aktibidad-kan-pagsurat-bikol-60-sanghiran-bikol-ortograpiya-pag-adal-nin-bikol/ Aktibidad kan Pagsurat Bikol 6] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200916235810/https://iyil.ph/events/aktibidad-kan-pagsurat-bikol-60-sanghiran-bikol-ortograpiya-pag-adal-nin-bikol/ |date=2020-09-16 }}


{{Saringsing}}