Devid Yum: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k Alipegasus tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq InternetArchiveBot tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Sətir 1: Sətir 1:
{{Filosof}}
{{Şəxs
|adı = Devid Yum
|orijinal adı =
|şəkil = David_Hume.jpg
|şəklin ölçüsü = 200
|şəklin izahı =
|digər adı =
|doğum tarixi = 26.4.1711
|doğum yeri = [[Edinburq]]
|vəfat tarixi = 1776
|vəfat yeri = [[Edinburq]]
|vəfat səbəbi =
|dəfn yeri =
|vətəndaşlığı =
|milliyyəti = [[Şotland]]
|dini =
|ixtisası =
|təhsili =
|fəaliyyəti =
|fəaliyyət illəri =
|tanınır =
|mükafatları =
|imzası =
|imzanın ölçüsü =
|imzanın izahı =
|saytı =
|vikianbar =
}}


'''Devid Yum''' ({{Dil-en|David Hume}}; {{DVTY}}) — məşhur [[şotlandlar|şotland]] filosofu, empirizm və [[aqnostisizm]]in nümayəndəsi, ingilis maarifçiliyinin ən məşhur xadimlərindən biridir..<ref name=SEP>William Edward Morris, [https://plato.stanford.edu/entries/hume/ "David Hume"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/19980503005157/https://plato.stanford.edu/entries/hume/ |date=1998-05-03 }}, [[The Stanford Encyclopedia of Philosophy]] (21 May 2014), Edward N. Zalta (ed.)</ref>
'''Devid Yum''' ({{Dil-en|David Hume}}; {{DVTY}}) — məşhur [[şotlandlar|şotland]] filosofu, empirizm və [[aqnostisizm]]in nümayəndəsi, ingilis maarifçiliyinin ən məşhur xadimlərindən biridir..<ref name=SEP>William Edward Morris, [https://plato.stanford.edu/entries/hume/ "David Hume"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/19980503005157/https://plato.stanford.edu/entries/hume/ |date=1998-05-03 }}, [[The Stanford Encyclopedia of Philosophy]] (21 may 2014), Edward N. Zalta (ed.)</ref>


== Həyatı ==
== Həyatı ==
Yum 1711-ci ildə [[Şotlandiya]]nın [[Edinburq]] şəhərində bir hüquqşünas ailəsində anadan olmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://andromeda.rutgers.edu/~jlynch/Texts/humelife.html|title=David Hume, "My Own Life"|author=|date=|website=andromeda.rutgers.edu|accessdate=25 February 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180116061536/http://andromeda.rutgers.edu/~jlynch/Texts/humelife.html|archivedate=16 January 2018}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.humesociety.org/about/HumeBiography.asp|title=David Hume Biography|work=humesociety.org|access-date=13 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20180401123150/http://www.humesociety.org/about/HumeBiography.asp|archive-date=1 April 2018|url-status=dead}}</ref> O, [[Edinburq Universiteti]]ndə mükəmməl təhsil almış, İngiltərənin Avropadakı diplomatik missiyalarında işləmişdir. Fəlsəfi fəaliyyətə Yum "İnsan təbiəti haqqında traktat"-ın ilk iki hissəsini nəşr etməklə 1739-cu ildə başlamışdır.<ref>{{cite web|url=http://davidhume.org/texts/mol.html|title=Texts - My Own Life (1777)|work=davidhume.org|access-date=12 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150813092134/http://davidhume.org/texts/mol.html|archive-date=13 August 2015|url-status=dead}}</ref> Bir ildən sonra traktatın ikinci hissəsi işıq üzü görmüşdür. Sonralar Yum bu ideyaların üzərində işləmiş və "İnsan idrakı haqqında" adı altında ayrıca bir kitab da nəşr etmişdir.<ref name="davidhume.org">{{cite web|url=http://www.davidhume.org/texts/mol.html|title=Texts - My Own Life (1777)|work=davidhume.org|access-date=10 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150813092134/http://davidhume.org/texts/mol.html|archive-date=13 August 2015|url-status=dead}}</ref> Bir çox əsərin, o cümlədən, 8 cildlik "İngiltərə tarixi"nin müəllifidir. D.Yumun həyatında ən parlaq və məhsuldar dövr onun [[Şotlandiya Milli Kitabxanası|Şotlandiyanın Milli Kitabxanası]]nda çalışdığı dövrdür. Belə ki, az maaş almasına baxmayaraq kitabların içərisində olmaq ona bir sıra gələcək əsərləri üçün material toplamaq imkanı vermişdi.
Yum 1711-ci ildə [[Şotlandiya]]nın [[Edinburq]] şəhərində bir hüquqşünas ailəsində anadan olmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://andromeda.rutgers.edu/~jlynch/Texts/humelife.html|title=David Hume, "My Own Life"|author=|date=|website=andromeda.rutgers.edu|accessdate=25 February 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180116061536/http://andromeda.rutgers.edu/~jlynch/Texts/humelife.html|archivedate=16 January 2018}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.humesociety.org/about/HumeBiography.asp|title=David Hume Biography|work=humesociety.org|access-date=13 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20180401123150/http://www.humesociety.org/about/HumeBiography.asp|archive-date=1 April 2018|url-status=dead}}</ref> O, [[Edinburq Universiteti]]ndə mükəmməl təhsil almış, İngiltərənin Avropadakı diplomatik missiyalarında işləmişdir. Fəlsəfi fəaliyyətə Yum "İnsan təbiəti haqqında traktat"-ın ilk iki hissəsini nəşr etməklə 1739-cu ildə başlamışdır.<ref>{{cite web|url=http://davidhume.org/texts/mol.html|title=Texts - My Own Life (1777)|work=davidhume.org|access-date=12 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150813092134/http://davidhume.org/texts/mol.html|archive-date=13 August 2015|url-status=dead}}</ref> Bir ildən sonra traktatın ikinci hissəsi işıq üzü görmüşdür. Sonralar Yum bu ideyaların üzərində işləmiş və "İnsan idrakı haqqında" adı altında ayrıca bir kitab da nəşr etmişdir.<ref name="davidhume.org">{{cite web|url=http://www.davidhume.org/texts/mol.html|title=Texts - My Own Life (1777)|work=davidhume.org|access-date=10 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150813092134/http://davidhume.org/texts/mol.html|archive-date=13 August 2015|url-status=dead}}</ref> Bir çox əsərin, o cümlədən, 8 cildlik "İngiltərə tarixi"nin müəllifidir. D. Yumun həyatında ən parlaq və məhsuldar dövr onun [[Şotlandiya Milli Kitabxanası|Şotlandiyanın Milli Kitabxanası]]nda çalışdığı dövrdür. Belə ki, az maaş almasına baxmayaraq kitabların içərisində olmaq ona bir sıra gələcək əsərləri üçün material toplamaq imkanı vermişdi.


== Fəlsəfəsi ==
== Fəlsəfəsi ==
Sətir 39: Sətir 12:


== Azərbaycan fəlsəfi düşüncəsindəki yeri ==
== Azərbaycan fəlsəfi düşüncəsindəki yeri ==
D.Yum Azərbaycan oxucusuna [[Mirzə Fətəli Axundov|M.F.Axundov]]un təqdimatında səbəbiyyət təliminin və [[marksizm]] fəlsəfəsinin təqdimatında aqnostisizmin görkəmli nümayəndəsi kimi bəllidir.
D. Yum Azərbaycan oxucusuna [[Mirzə Fətəli Axundov|M. F. Axundov]]un təqdimatında səbəbiyyət təliminin və [[marksizm]] fəlsəfəsinin təqdimatında aqnostisizmin görkəmli nümayəndəsi kimi bəllidir.


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
Sətir 48: Sətir 21:
* [http://sokolwlad.narod.ru/english/texts/philosophy/hume00.html '''Давид Юм.''' Исследования, касающиеся человеческого познания] — текст на русском и английском языках
* [http://sokolwlad.narod.ru/english/texts/philosophy/hume00.html '''Давид Юм.''' Исследования, касающиеся человеческого познания] — текст на русском и английском языках
* [http://filosof.historic.ru/books/item/f00/s00/z0000185 '''Дэвид Юм''' "Трактат о человеческой природе"]
* [http://filosof.historic.ru/books/item/f00/s00/z0000185 '''Дэвид Юм''' "Трактат о человеческой природе"]
{{Sosial və siyasi fəlsəfə |vəziyyət=collapsed}}

{{Xarici keçidlər}}
[[Kateqoriya:Britaniya filosofları]]
[[Kateqoriya:Britaniya filosofları]]
[[Kateqoriya:XVIII əsr filosofları]]
[[Kateqoriya:XVIII əsr filosofları]]

18:03, 6 fevral 2024 tarixinə olan versiya

Devid Yum
ing. David Hume
Doğum tarixi 26 aprel (7 may) 1711[1][2][…], 7 may 1711(1711-05-07)[3] və ya 26 aprel 1711(1711-04-26)[4]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 25 avqust 1776(1776-08-25)[1][2][…] (65 yaşında)
Vəfat yeri
İstiqaməti empirizm, Naturalizm (fəlsəfə), Maarifçilik dövrü
Əsas maraqları fəlsəfə[6], metafizika, epistemologiya, Təfəkkür fəlsəfəsi, etika, siyasət, estetika, Din fəlsəfəsi, tarix[7], esse[7], iqtisadiyyat[7]
Təsirlənib Corc Berkli, Con Lokk, Frensis Hutçeson[d], İsaak Nyuton
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Devid Yum (ing. David Hume; 26 aprel (7 may) 1711[1][2][…], 7 may 1711[3] və ya 26 aprel 1711[4], Edinburq[1][2][…] – 25 avqust 1776[1][2][…], Edinburq[1][5]) — məşhur şotland filosofu, empirizm və aqnostisizmin nümayəndəsi, ingilis maarifçiliyinin ən məşhur xadimlərindən biridir..[8]

Həyatı

Yum 1711-ci ildə Şotlandiyanın Edinburq şəhərində bir hüquqşünas ailəsində anadan olmuşdur.[9][10] O, Edinburq Universitetində mükəmməl təhsil almış, İngiltərənin Avropadakı diplomatik missiyalarında işləmişdir. Fəlsəfi fəaliyyətə Yum "İnsan təbiəti haqqında traktat"-ın ilk iki hissəsini nəşr etməklə 1739-cu ildə başlamışdır.[11] Bir ildən sonra traktatın ikinci hissəsi işıq üzü görmüşdür. Sonralar Yum bu ideyaların üzərində işləmiş və "İnsan idrakı haqqında" adı altında ayrıca bir kitab da nəşr etmişdir.[12] Bir çox əsərin, o cümlədən, 8 cildlik "İngiltərə tarixi"nin müəllifidir. D. Yumun həyatında ən parlaq və məhsuldar dövr onun Şotlandiyanın Milli Kitabxanasında çalışdığı dövrdür. Belə ki, az maaş almasına baxmayaraq kitabların içərisində olmaq ona bir sıra gələcək əsərləri üçün material toplamaq imkanı vermişdi.

Fəlsəfəsi

Devid Yum empirizmin nümayəndəsidir və skeptik mövqeyi ilə seçilir.[13] Onun məşhur fikirlərindən biri budur ki, insan heç bir halda səbəblə nəticə arasında zəruri əlaqənin olduğunu sübut edə bilməz, bizdə hansısa səbəbin hansı nəticə doğuracağı və ya hansısa nəticənin səbəbinin nə olacağı barədə düşüncə vərdiş və assosiasiyanın nəticəsində yaranır.

"Yum aqnostisizmi" dedikdə, duyğuların əsasında nəyin dayanması məsələsinin atılması və ya idrak üçün əlçatmaz olması başa düşülür.

Azərbaycan fəlsəfi düşüncəsindəki yeri

D. Yum Azərbaycan oxucusuna M. F. Axundovun təqdimatında səbəbiyyət təliminin və marksizm fəlsəfəsinin təqdimatında aqnostisizmin görkəmli nümayəndəsi kimi bəllidir.

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Hume, David (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 Stephen L. Hume, David (1711-1776) (DNB00) (ing.). // Dictionary of National Biography / L. Stephen, S. Lee London: Smith, Elder & Co., 1885.
  3. ↑ 1 2 BeWeB.
  4. ↑ 1 2 The Fine Art Archive. 2003.
  5. ↑ 1 2 Юм, Давид (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1904. Т. XLI. С. 374–380.
  6. ↑ Юм, Давид (rus.). // Малая советская энциклопедия / под ред. Н. Л. Мещеряков 2 Советская энциклопедия, 1936.
  7. ↑ 1 2 3 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  8. ↑ William Edward Morris, "David Hume" Arxivləşdirilib 1998-05-03 at the Wayback Machine, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (21 may 2014), Edward N. Zalta (ed.)
  9. ↑ "David Hume, "My Own Life"". andromeda.rutgers.edu. 16 January 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2015.
  10. ↑ "David Hume Biography". humesociety.org. 1 April 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 August 2015.
  11. ↑ "Texts - My Own Life (1777)". davidhume.org. 13 August 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 August 2015.
  12. ↑ "Texts - My Own Life (1777)". davidhume.org. 13 August 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2015.
  13. ↑ Mullen, Shirley. "David Hume and a Christian Perspective on History". Fides et Historia. XXXV. 2003: 49–60.

Xarici keçidlər

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Devid_Yum&oldid=7461979"