Damanlar: Redaktələr arasındakı fərq
k Removing Link GA template (handled by wikidata) |
k tənzimləmə |
||
| (3 istifadəçi tərəfindən edilmiş 8 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 8: | Sətir 8: | ||
| ranqı = Dəstə |
| ranqı = Dəstə |
||
| latınca adı = Hyracoidea |
| latınca adı = Hyracoidea |
||
| müəllif =[[Huxley]], |
| müəllif =[[Huxley]], 1869 |
||
| sinonim = |
| sinonim = |
||
| tipik nümayəndə = |
| tipik nümayəndə = |
||
| Sətir 29: | Sətir 29: | ||
}} |
}} |
||
| ⚫ | |||
== Haqqında == |
|||
| ⚫ | |||
Xarici görünüşünə görə bir qədər [[marmot]]a oxşayır. Bədəninin uzunluğu 30–60 ''sm'', quyruğu qısa (1–3 ''s''m), yaxud yoxdur. Kütləsi 2–4 ''kq''-dır. Bədən quruluşu möhkəm, beli qövsşəkilli əyilmişdir. Başı iri, sifəti qısa, üst dodağı haçalanmışdır. Üst kəsici dişləri uzun, içəri tərəfdən minasızdır, bütün ömrü boyu böyüyür. Yastı dırnaqlı ön ətrafları dörd-barmaqlı, arxa ətrafları üçbarmaqlıdır. Pəncələrin çılpaq alt tərəfi tər vəzilərinin sekresiyası ilə daima nəmlənən qalın elastiki epiteli ilə örtülü olduğuna görə də Damanlar [[substrat]] üzərində möhkəm dayana bilirlər. Rəngi qəhvəyi-boz, tük örtüyü sıx və coddur. Bel hissəsində daha açıq rəngli tük lərlə örtülmüş iri vəzi var; qorxu, yaxud həyəcan zamanı tüklər pırpızlaşdıqda vəzi çılpaqlaşır və iyli maddə ifraz edir. |
|||
Dəstənin yeganə fəsiləsi olan Damanlara (Pro caviidae) 3 cins: ağac Damanları (Dend rohyrax), dağ Damanları (Heterohyrax), qaya Damanları (Procavia); 10-a qədər növ daxildir. [[Afrika]]da ([[Böyük Səhra]]nın qumluq sahələrindən başqa) və [[Ərəbistan yarımadası]]nın cənubunda yayılmışdır. Qayalıq yerlərdə, quru çöllərdə və [[meşə]]lərdə yaşayır; dağlara 4500 ''m''-ə qədər yüksəkliyə qalxırlar. Gündüzlər, bəzən də gecələr fəal olurlar. Çox hərəkətlidir, sıldırım qayalarda və ağacların budaqlarında asan və sürətlə qaça bilirlər. Damanların ağacda məskunlaşmış formaları tək-tək, yerdəkilər 60 fərddən ibarət dəstələrlə yaşayırlar. Müxtəlif [[Bitkilər|bitki]] qidası, [[buğumayaqlılar]] və onların sürfələri ilə qidalanırlar. Suya ehtiyacları yoxdur. Ətinə görə ovlanır. 1–3 (6-ya qədər) bala doğur. Balalar gözləri açıq, yunla örtülü olur, doğulan kimi sürətlə qaça bilir. Damanların 4 növü [[BMTİ|BTMİ]]-nin "[[Qırmızı kitab]]"ına daxil edilmişdir. |
|||
==Mənbə== |
== Mənbə == |
||
* Damanlar // [[Azərbaycan Milli Ensiklopediyası]] (25 cilddə). — VI cild. Bakı, 2009. — Səh.: 273–274. |
|||
<references/> |
|||
[[eu:Procaviidae]] |
|||
[[it:Procaviidae]] |
|||
[[vi:Procaviidae]] |
|||
Səhifəsinin 15:23, 17 mart 2024 tarixinə olan son versiyası
| Damanlar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Dəstəüstü: ???: Damanlar |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
|
||||||||||||
| ||||||||||||
Damanlar (lat. Hyracoidea) — afroterilər dəstəüstünə aid heyvan dəstəsi.
Haqqında
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xarici görünüşünə görə bir qədər marmota oxşayır. Bədəninin uzunluğu 30–60 sm, quyruğu qısa (1–3 sm), yaxud yoxdur. Kütləsi 2–4 kq-dır. Bədən quruluşu möhkəm, beli qövsşəkilli əyilmişdir. Başı iri, sifəti qısa, üst dodağı haçalanmışdır. Üst kəsici dişləri uzun, içəri tərəfdən minasızdır, bütün ömrü boyu böyüyür. Yastı dırnaqlı ön ətrafları dörd-barmaqlı, arxa ətrafları üçbarmaqlıdır. Pəncələrin çılpaq alt tərəfi tər vəzilərinin sekresiyası ilə daima nəmlənən qalın elastiki epiteli ilə örtülü olduğuna görə də Damanlar substrat üzərində möhkəm dayana bilirlər. Rəngi qəhvəyi-boz, tük örtüyü sıx və coddur. Bel hissəsində daha açıq rəngli tük lərlə örtülmüş iri vəzi var; qorxu, yaxud həyəcan zamanı tüklər pırpızlaşdıqda vəzi çılpaqlaşır və iyli maddə ifraz edir.
Dəstənin yeganə fəsiləsi olan Damanlara (Pro caviidae) 3 cins: ağac Damanları (Dend rohyrax), dağ Damanları (Heterohyrax), qaya Damanları (Procavia); 10-a qədər növ daxildir. Afrikada (Böyük Səhranın qumluq sahələrindən başqa) və Ərəbistan yarımadasının cənubunda yayılmışdır. Qayalıq yerlərdə, quru çöllərdə və meşələrdə yaşayır; dağlara 4500 m-ə qədər yüksəkliyə qalxırlar. Gündüzlər, bəzən də gecələr fəal olurlar. Çox hərəkətlidir, sıldırım qayalarda və ağacların budaqlarında asan və sürətlə qaça bilirlər. Damanların ağacda məskunlaşmış formaları tək-tək, yerdəkilər 60 fərddən ibarət dəstələrlə yaşayırlar. Müxtəlif bitki qidası, buğumayaqlılar və onların sürfələri ilə qidalanırlar. Suya ehtiyacları yoxdur. Ətinə görə ovlanır. 1–3 (6-ya qədər) bala doğur. Balalar gözləri açıq, yunla örtülü olur, doğulan kimi sürətlə qaça bilir. Damanların 4 növü BTMİ-nin "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Damanlar // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). — VI cild. Bakı, 2009. — Səh.: 273–274.
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2006.
- ↑ Wilson D. E., Reeder D. M. Class Mammalia Linnaeus, 1758. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 56–60. ISBN 978-1-86977-849-1, 978-1-86977-850-7