Lusifer üçün mənbəyə bax


{{Mifoloji personaj}}
'''Lüsifer''' ( {{Dil-la|Lucifer}}- "işıq daşıyan"; {{Dil-la2|lux}} - "işıq" və {{Dil-la2|fero}} - "daşıyıram") - [[Roma mifologiyası|Roma mifologiyasında]]  "səhər ulduzunun təcəssümü" , başqa sözlə [[Venera (planet)|Veneranın planetləri]] mənasını verir.

Qədim Yunan Fosforuna <ref>[http://enc-dic.com/enc_big/Fosfor-64171.html Фосфор] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20150107084449/http://enc-dic.com/enc_big/Fosfor-64171.html |date=2015-01-07 }} // Большой энциклопедический словарь.</ref> və qədim Rus Dennitsasına <ref>[http://enc-dic.com/enc_myth/Ljucifer-2215/ Люцифер] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20150107131823/http://enc-dic.com/enc_myth/Ljucifer-2215/ |date=2015-01-07 }} // Энциклопедия мифологии.</ref> uyğun gəlir.

[[Xristianlıq|Xristianlıqda]]  [[Orta əsrlər|Orta əsrlərdən]] bəri - [[Düşmüş mələklər|düşmüş mələyin]] sinonimi, [[Şeytan]] və iblis olaraq müəyyən edilir.{{Sfn|Новиков|1985}}<ref>[slovar.cc/enc/bolshoy/2098441.html Люцифер] // </ref>

== Venera planetinin qədim adı ==
[[Fayl:Lune_Venus.jpg|thumb| " [[Venera (planet)|Səhər Ulduzu]] " və Ay]]
''Lüsifer'' sözü latıncadan ''lux'' ("işıq") və ''fero'' ("daşıyıram") köklərindən ibarətdir.

Qədim romalılar ilahələrdən birini “[[Venera (mifologiya)|Venera]]” adlandırmışdılar. Yalnız səhər və ya axşam [[şəfəq]] vaxtı görünən [[Venera (planet)|Venera]] planeti qədim Romalılar tərəfindən iki fərqli planet hesab edilirdi: "səhər ulduzu" ''Lüsifer'' {{Sfn|Ботвинник и др.|1985}} (Yunan. Fosfor - "işıqdaşıyıcı" və ya Eosphorus, Günəşdən əvvəl və ya ondan sonra çıxmasından asılı olaraq  və "axşam ulduzu" Vesper (yun. Hesperus ).<ref>Естественная история. II, 36—37.</ref>

Lüsifer tez-tez poeziya və mifologiyada sübhün müjdəçisi kimi təsvir olunurdu.<ref>[https://www.britannica.com/topic/Lucifer-classical-mythology Lucifer] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200124092904/https://www.britannica.com/topic/Lucifer-classical-mythology |date=2020-01-24 }} // [[Britannika Ensiklopediyası|Encyclopaedia Britannica]].</ref>

[[Ovid]] Lusiferi [[Avrora (mifologiya)|Avrora]]<nowiki/>nın oğlu hesab edirdi (Yunan. [[Eos]]).
== Xristianlıqda ==
Erkən xristianlıqda "səhər ulduzu" sözü (və onun çoxdilli sinonimləri, məsələn '', lusifer, eosfor, səhər ulduzu'' ) tərifləyici [[epitet]] kimi istifadə edilmişdir.

Son [[Orta əsrlər|orta əsrlərdə]] "Lusifer" və "Şeytan" ekvivalent anlayışlara çevrilir. Bu, Yeşaya ayəsinin alleqorik izahı ilə əlaqədar idi, burada Babil padşahının səhər ulduzu ilə müqayisəsi Şeytan mənasını verməyə başladı.

=== Erkən xristianlıqda ===
5-ci əsrdə [[Stridonlu İyeronim]] [[Vulqata]]<nowiki/>nın tərcüməsində latınca ''lusifer'' sözündən "səhər ulduzu" mənasını metafora kimi istifadə etmişdir. Burada söz xüsusi ad kimi ''Lucifer'' böyük hərflə yazılmaq əvəzinə kiçik hərflə yazılmışdır.<ref name="Vulgate Latin: Isaiah Chapter 14">{{Cite web |title=Vulgate: Isaiah Chapter 14 |url=http://www.sacred-texts.com/bib/vul/isa014.htm#012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226034734/http://www.sacred-texts.com/bib/vul/isa014.htm#012 |archive-date=2018-12-26 |access-date=2012-12-22 |publisher=Sacred-texts.com |language=la}}</ref> Vulqatanın yaradıcısı bu sözü Müqəddəs Yazıların digər hissələrində, hətta cəm şəklində də istifadə etmişdir.<ref>«numquid producis luciferum in tempore suo et vesperum super filios terrae consurgere facis» — «Можешь ли выводить созвездия в свое время и вести Ас с её детьми?» {{Bibleverse|Иов|38:32}}</ref>

''{{Dil-la2|Lucifer}}'' epiteti İsaya şamil olunmaqla bayram himnlərində və ''“ {{Dil-la2|Tu verus mundi lucifer}} ”'' (“Sən dünyanın əsl işıqdaşıyıcısısan”) ifadəsini özündə əks etdirən [[İlarius Piktaviyalı|Piktaviyalı İlarius]]<nowiki/>un himnlərində istifadə olunur.<ref>''Latin Hymns with English Notes'' (Douglass Series of Christian Greek and Latin Writers), vol. 1, p. 218: «Lucifer: God — Christ is here addressed as the true light bringer, in distinction from the planet Venus. Such etymological turns are common in the hymns. […] This description of the King of Babylon was applied by Tertullian and others to Satan, and the mistake has led to the present meanings of Lucifer. See Webster’s Dictionary.»</ref>

=== Yeşaya kitabı ===
Yeşaya ayəsində Babil padşahını pisləyən sözlər var və burada "lüsifer" sözü epitet kimi istifadə olunur. Bəzi xristian yazıçıları bu beytdəki “Lusifer” sözünü şeytanla əlaqələndirmişlər ki, bu da [[Düşmüş mələklər|düşmüş mələk]] <ref>{{Kitab3|заглавие=The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Thought: Chamier-Draendorf|издательство=Funk & Wagnalls Co.|место=USA|isbn=1-42863183-6|ссылка=https://books.google.com/?id=lCc4MjCe7B4C&pg=PA400&lpg=PA400&dq=Septuagint+heylel#v=onepage&q=heylel&f=false|издание=Volume 3|страницы=[http://www.ccel.org/ccel/schaff/encyc03/Page_400.html 400]|автор=|ответственный=Samuel MacAuley Jackson; Charles Colebrook Sherman; George William Gilmore|год=1909}}</ref> və [[şeytan]]<nowiki/>ın göydən yerə enməsinin məşhur motivinə çevrilmişdir.

Orijinal ibrani dilində istifadə olunmuş  {{Lang-he2|הֵילֵל&nbsp;בֶּן-שָׁחַר}} ifadə “ Şəhərin parlayan oğlu”, “parlayan, səhər oğlu” mənasını verir. Bu ifadə ivrit dilində [[Venera (planet)|Venera]] planetinə səhər ulduzu kimi istinad edir.<ref name="MM-Isa14">{{Cite web |title=Isaiah Chapter 14 |url=http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt1014.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20190626222240/http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt1014.htm |archive-date=2019-06-26 |access-date=2014-12-29 |website=mechon-mamre.org |publisher=The Mamre Institute}}</ref><ref>Gunkel expressly states that «the name Helel ben Shahar clearly states that it is a question of a nature myth. Morning Star, son of Dawn has a curious fate. He rushes gleaming up towards heaven, but never reaches the heights; the sunlight fades him away.» ([[iarchive:schpfungundchao01zimmgoog/page/n151|''Schöpfung und Chaos'', p. 133]]).</ref>

[[Septuaginta]]<nowiki/>da  {{Lang-he2|הֵילֵל}} sözü yunan dilinə {{Dil-grc2|ἐωσφόρος}} <ref>Исаия 14: [https://ru.wikisource.org/wiki/el:Ησαΐας#Κεφάλαιον_ΙΔ' греч. Викитека]; [https://azbyka.ru/biblia/?Is.14&c~g~i~l~r Параллельный перевод на azbyka.ru].</ref>, kiçik hərflə yazılmış “səhər ulduzunun” adı kimi tərcümə edilmişdir.

Bu söz kilsə slavyan dillərindən tərcümədə "səhər çıxan gün işığı" və " gün işığı, şəfəqin oğlu" kimi tərcümə olunur.

=== Şeytan və ya iblis kimi ===
[[Fayl:Lucifer_Liege_Luc_Viatour.jpg|right|thumb|244x244px| [[Lyej]], [[Belçika|Belçikada]] Lusifer heykəli]]
Şeytan adlanan [[şər]]<nowiki/>in təcəssümü olaraq xristian yazılarında <ref>{{Kitab3|заглавие=A Dictionary of Biblical Tradition in English Literature|isbn=978-0-80283634-2|страницы=199|издательство=|автор=David L. Jeffrey|год=1992}}</ref>, xüsusilə apokaliptik ədəbiyyatda <ref name="ODJR">{{Kitab3|заглавие=The Oxford Dictionary of the Jewish Religion|страницы=[https://books.google.com/books?id=hKAaJXvUaUoC&pg=651&dq=%22cast+out+of+heaven+as+a+fallen+angel+(a+misinterpretation+of+Is.%22 651]|издательство=|isbn=978-0-19973004-9|год=2011}}</ref> qeyd edilirdi.

3-cü əsrdə [[Origen]] bu Əhdi-Ətiq ayələrini şeytanı təsvir edən kimi şərh etdi; lakin o, [[Latın dili|latınca]] deyil, yunan dilində yazdığı üçün şeytanı "Lusifer" adı ilə eyniləşdirməmişdir.<ref name="Mask">{{Kitab3|заглавие=The Devil: A Mask without a Face|издательство=|место=Clerkenwell, London|страницы=[https://books.google.com/books?id=EU7Qt5HSmHAC&pg=PA24&dq=Augustine's+%22at+the+time+he+was+writing,+Lucifer+was+not+a+common+name+for+the+Devil%22%22two+centuries+earlier,+Origen+interpreted%22%22Isaiah+as+references+to+the+manifestations+of+the+Devil.+But+no—one%22%22identify+the+Devil+with+the+name+of+Lucifer%22 24]|isbn=978-0-94846267-2|автор=Link, Luther|год=1995}}</ref><ref>{{Kitab3|заглавие=The Problem of Evil in the Western Tradition|издательство=Liturgical Press|место=Collegeville, Minnesota|страницы=[https://books.google.com/books?id=Rg2RJAIZ4k4C&pg=PA44&dq=%22Origen's+approach+had+an+unintended+side+effect,+a+new+name+for+the+devil%22%22allegorized+it+as+Satan+falling+from+heaven.+When+Christians%20translated+the+phrase%22%22into+Latin,+they+used+the+word+lucifer%22 44]|isbn=978-0-81465104-9|автор=Kelly, Joseph Francis|год=2002}}</ref><ref>{{Kitab3|заглавие=Isaiah and Prophetic Traditions in the Book of Revelation|издательство=Continuum|место=London, New York City|страницы=[https://books.google.com/books?id=uEnXbRWbi0AC&pg=187&dq=%22the+spiritual+interpretation+of+Isa%22%22with+reference+to+a+fall+of+Satan+is+only+first+attested+certainly+with+Origen%22 187]|isbn=978-1-85075456-5|автор=Fekkes, Jan|год=1994}}</ref> Eyni zamanda Origen bu sözü [[Vəftizçi İohann]]<nowiki/>a aid edərək deyirdi ki, o, səhər ulduzunun Günəşi müjdələdiyi kimi Məsihi də müjdələyir.{{Sfn|Аверинцев|1988}} Elə həmin əsrdə [[Tertullian]] latın dilində yazaraq şeytanın sözləri kimi və [[şeytan]]<nowiki/>ın göydən düşməsi ilə əlaqəli "Mən buludların yüksəkliyinə qalxacağam, Ən Uca Allah kimi olacağam" ayəsini şərh etdi, <ref>{{Cite web |title=Tertullian, '&#39;Adversus Marcionem'&#39;, book 5, chapters 11 and 17 (Migne, '&#39;Patrologia latina'&#39;, vol. 2, cols. 500 and 514) |url=http://www.documentacatholicaomnia.eu/02m/0160-0220,_Tertullianus,_Adversus_Marcionem,_MLT.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20130502123234/http://www.documentacatholicaomnia.eu/02m/0160-0220,_Tertullianus,_Adversus_Marcionem,_MLT.pdf |archive-date=2013-05-02 |access-date=2012-12-23 |language=la |format=PDF}}</ref> lakin "Lusifer" şeytanı təsvir etmək üçün istifadə etdiyi bir çox ad və ifadələr arasında deyildi.<ref>{{Kitab3|заглавие=Satan: The Early Christian Tradition|издательство=[[Cornell University Press]]|isbn=978-0-80149413-0|страницы=95|автор=|год=1987}}</ref> Hətta 4-5-ci əsrdə, latın yazıçısı [[Avqustin Avreli|Avreli Avqustin]]<nowiki/>in dövründə “Lusifer” hələ şeytanın ümumi adına çevrilməmişdi.<ref name="Mask" />

14-cü əsrin əvvəllərində [[Dante Aligyeri|Dante]]<nowiki/>nin " [[İlahi komediya]] " poeması, 1654-cü ildə Vondelin "Lüsifer", 1667-ci ildə [[Con Milton|Milton]]<nowiki/>un " [[İtirilmiş cənnət]] " <ref name="Adelman">{{Kitab3|ссылка=https://books.google.com/books?id=Z7Ue5kAkw20C&printsec=frontcover|заглавие=The Return of the Repressed: Pirqe De-Rabbi Eliezer and the Pseudepigrapha|издательство=BRILL|место=Leiden|isbn=978-9-00417049-0|автор=Adelman, Rachel|год=2009}}</ref> əsərlərində Lüsifer [[cəhənnəm]]<nowiki/>in lap dərinliklərində buzda donmuş kimi təsvir edilir.

Beləliklə, Lüsifer kilsə və xalq ədəbiyyatında [[Şeytan]] və iblislə sinonim ifadəyə çevrildi.

== İstinadlar ==
[[Kateqoriya:Roma tanrıları]]
[[Kateqoriya:Şeytan]]
[[Kateqoriya:Xristianlıqda əcinnələr]]
[[Kateqoriya:Arxangellər]]
[[Kateqoriya:Lusiferiançılıq]]
[[Kateqoriya:Satanizm]]
[[Kateqoriya:İlahi komediya personajları]]
[[Kateqoriya:Kişi adları]]
[[Kateqoriya:Vikipediya:Vikiverilənlərdə Azərbaycan dilinə tərcümə olunmamış elementlər olan məqalələr]]
<references />
== Bağlantılar ==

* [http://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/religiya/LYUTSIFER.html Lucifer] // Ensiklopediya " [[Krugosvet]] ".