Məkkə üçün mənbəyə bax

{{YM}}

'''Məkkə''' (مكة) — [[Səudiyyə Ərəbistanı]]nda bir şəhər. Tam adı Məkkə Əl-Mükərrimə olan şəhər Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının Qərbində Mədinə və Taif şəhərləri arasında yerləşmışdır. Ərəb dilində Mərkəz mənasını daşıyan şəhər Ummul Qura, Beyt ul-Əmin, Bəkkə kimi də qeyd olunur.

Məkkəni daha çox məşhur edən orada yerləşən Kəbə evidir. Qurani Kərimdə Allah Təlanın evi adlandırılan [[Kəbə]] [[İbrahim]] peyğəmbər tərəfindən ilk dəfə tikildiyi bildirilir. Bu gün bütün dünyada namaz qılan və dua edən müsəlmanlar üzlərini məhz Qibləyə yəni Məkkə şəhərində yerləşən Kəbə evinə (Bəkkə) tərəf tuturlar.

Məkkə şəhəriində 1700000 insan yaşayır. Həcc ziyarəti zamanı şəhərin əhalisi dəfələrlə artır. Səudiyyə Ərəbistanı kralı Məkkə və Mədinə şəhərlərinin müdafiəçisi sayılır.

Qeyri-müsəlmanların şəhərə daxil olması qadağandır.<ref>[http://pirhasan.net/hajj_az.html Pir Həsən saytı — Məkkə və Mədinə]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
[[Fayl:Makkah Montage.jpg|300px|thumb|Məkkə]]

==Etimologiya==
Məkkənin məlum olan ən qədim adı Bekkedir (ərəb:بَـك) Bu adın etimologiyası Məkkədə olduğu kimi tapılmamışdır.

Akademik ictimaiyyətin yekdil olmayan iddiası Ptolemey tərəfindən adlandırılan "Makoraba"nın Məkkə olmasıdır. Bir çox etimoloji mənşə təklif edilmişdir, lakin ən əlverişlisi onun qədim Cənubi ərəbcə "məbəd" mənasını verən "MKRB"dən çevrilməsidir.

== Məkkənin tarixi ==
İslam əfsanələri [[Kəbə]]nin tikintisini Adəmlə Həvvanın hekayətinə və onun Nuh tufanında dağıdılıb yenidən tikilməsinə qədər izləyir.Ehtimal olunur ki, Kəbəni ilk dəfə Adəm tikib, lakin [[Nuh tufanı]] zamanı Kəbənin divarları dağıdılıb və təməlinin bünövrəsi qalıb. Kəbənin yeri İbrahimə göstərildi və onun təməli [[İbrahim]] peyğəmbər və oğlu [[İsmayıl]] tərəfindən ucaldıldı.

Hekayədə İbrahimin ikinci arvadı Həcərdən İsmayıl adlı bir oğul dünyaya gəlir. Lakin birinci arvadı Sara bu vəziyyəti qəbul edə bilmir, Həcər və İsmayılın uzaqlaşdırılmasını xahiş edir. İsmayıl hələ körpədir. İbrahim onların hər ikisini Məkkənin yerləşdiyi əraziyə aparır və onları tərk edir. Səmərəsiz və kimsəsiz vadidə tək qalan ana-oğul burada məskunlaşır. Həcərin açdığı [[Zəm-zəm]] adlı su mənbəyinin yaşayış üçün yararlı hala gətirdiyi bu yerdə zamanla ticarət məqsədilə bu bölgədən keçən ərəb qəbiləsi Curhumi məskunlaşaraq şəhərin ilk sakinləri olub. Daha sonra İbrahim yenə bura gəldi və oğlu İsmayılla birlikdə Kəbəni tikdirdi və insanları ziyarətə dəvət etdi.(Bəqərə surəsi, 127)

'''Erkən tarix (Elmi mübahisələr)'''

Quranda Məkkənin tarixi Kəbəni (Beyt-ev) tikdirdiyi deyilən İbrahimə (e.ə. 2000-ci il?) gedib çıxır. Lakin müxtəlif səbəblərdən Məkkədə aparılan qazıntılar zamanı bu əhvalatı təsdiqləyən arxeoloji məlumatlar aşkarlana bilmədi.

Məkkənin erkən tarixi mübahisəli bir mövzudur. Bunun ən böyük səbəbi islam dininin yaranmasından əvvəl onun adının tarixi mənbələrdə çəkilməməsi və onun yerləşdiyi bölgədə şəhərin mövcudluğuna dair heç bir işarənin olmamasıdır.<ref name="Tom Holland p. 303">[[Tom Holland (yazar)|Holland, Tom]]; ''In the Shadow of the Sword''; Little, Brown; 2012; p. 303: ‘Otherwise, in all the vast corpus of ancient literature, there is not a single reference to Mecca – not one’</ref>

106-cı ildə Roma İmperiyası Hicazın bir hissəsini nəzarətə götürdü və Məkkənin şimalında yerləşən Hicr-Hicr (Mədain Saleh) kimi şəhərləri idarə etdi.[19] Qərbi Ərəbistanda Prokopius kimi Roma tarixçiləri tərəfindən ətraflı araşdırmalar və təsvirlər edilmiş, lakin Məkkə adında və ya Məkkənin yerləşdiyi bölgədə heç bir həcc və ticarət fəaliyyətinə rast gəlinməmişdir.<ref>The New Encyclopædia Britannica: Micropædia Volume 8: Encyclopædia Britannica, Inc. 1995. p. 473. {{ISBN|0-85229-605-3}}</ref> Xarici mənbələrdə Məkkənin ilk dəfə görünməsi e.ə. 741-ci ildə “Bizans-ərəb salnamələri” adlı əsərdə reallaşdı. Lakin bu əsərdə naşir şəhərin Hicaz əvəzinə Mesopotamiyada yerləşdiyini yazmışdır.<ref name="ReferenceA">Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; p. 471</ref>

Məkkə ilk orta əsrlərdə müxtəlif dövlət ərazilərinə tabe olsa da sonradan Allah Təala tərəfindən elçi olaraq Məhəmməd Əleyhissəlamı göndərmiş və İslam dininin qalib gəlməsindən sonra yaranan ilk Müsəlman Xilafətinin paytaxtı olmuşdur.

== İslamda Məkkənin yeri ==
'''Məkkə''' – Dünya müsəlmanlarının əsas müqəddəs şəhəridir. İslam dininin banisi [[Məhəmməd Peyğəmbər]] qədim ticarət mərkəzi olan bu şəhərdə doğulmuş, yaşamış və öz təbliğatına başlamışdır. O, [[Allah]]a iman gətirməkdən boyun qaçıran həmvətənlərinin təqibindən yaxa qurtarmaq üçün 622-ci ildə bir dəstə tərəfdarı ilə birlikdə Yəsribə (sonradan [[Mədinə]] adlandırılmışdır) köçmüş, oradan məkkəlilərə qarşı mübarizə aparmış, nəticə etibarı ilə onları özünə tabe etdirmişdir.

Məhəmməd Məkkənin qədim bütpərəst ziyarətgahı olan [[Kəbə]]ni islamın başlıca müqəddəs ocağı elan etmiş və bütün müsəlmanlara oranı ziyarət etməyi ([[həcc]]ə getməyi) əmr etmişdir. Kəbə Məkkənin [[əl-Məscid əl-Haram]] adlanan əsas məscidində yerləşir.

Orta əsrlərdə Məkkə [[Hicaz]]ın (Ərəbistanın) inzibati mərkəzi idi, şəhərdə din elmləri tərəqqi edirdi. XX əsrin əvvəllərində Məkkə şəhər [[şərif]]lərinin türk hökmranlığına qarşı qaldırdıqları üsyanın siyasi mərkəzinə çevrilmişdi.

Məkkədə dörd [[sünni]] məzhəbinin və [[cəfərilik|cəfəri şiələri]]nin tədris müəssisələri yerləşir.

Hazırda Məkkə dünya islam hərəkatının mərkəzinə çevrilməkdədir. [[Beynəlxalq Müsəlman Təşkilatları|Beynəlxalq müsəlman təşkilatları]] öz iqamətgahlarını Məkkədə yerləşdirirlər, orada getdikcə daha tez-tez ümummüsəlman konfransları keçirilir; zəvvarların Məkkəyə gəlməsindən müsəlman həmrəyliyi ideyalarının təbliği üçün geniş istifadə olunur.

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Mənbə ==
* İslam (qısa məlumat kitabı). Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının Baş Redaksiyası. Bakı: 1989, səh.79–80.

== Xarici keçidlər ==
* [http://www.deyerler.org/ Deyerler sitesi] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20110201042412/http://deyerler.org/ |date=2011-02-01 }} {{ref-az}}
* [http://www.al-shia.org/html/azr/ Əlşiə sitesi] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20110613131350/http://www.al-shia.org/html/azr/ |date=2011-06-13 }} {{ref-az}}
* [http://www.irfandergisi.com/ İrfan dergisi] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20080819142517/http://www.irfandergisi.com/ |date=2008-08-19 }} {{ref-az}}
* [http://www.saudinf.com/main/a84.htm/ Mədinə şəhəri] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20090105200838/http://saudinf.com/main/a84.htm |date=2009-01-05 }} {{en}}
* [http://www.desihotmasala.com/2008/12/holy-madinah-city-new-architecture-of.html/ Mədinə memarliği] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20090121002338/http://www.desihotmasala.com/2008/12/holy-madinah-city-new-architecture-of.html |date=2009-01-21 }} {{en}}
* [http://www.saudinf.com/main/a83.htm/ Məkkə şəhəri] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20081223063542/http://www.saudinf.com/main/a83.htm |date=2008-12-23 }} {{en}}
{{Vikianbar kateqoriyası|Category:Mecca}}

== Həmçinin bax ==
* [[Kəbə]]
* [[Mədinə]]

{{Səudiyyə Ərəbistanı-qaralama}}

[[Kateqoriya:Məkkə| ]]
[[Kateqoriya:İslamın müqəddəs yerləri]]