Waka
Waka (kastilla aru: Vaca), ñuñuri uywa umantaña ñuñu millk'i. Waka millk'itxa kisuwa lurañaxa.
Waka qalluxz lankhu ch'akaniwa.
Wakaruxa manq'ata awtjpachawa, jachiwa.
Ch’awaña kasta wakanaka
[trukaña | chimp askichaña]Holstein kasta waka
[trukaña | chimp askichaña]
Uñstawipa
[trukaña | chimp askichaña]Aka wakaxa norte de Holanda uksata jutiri wakarakiwa. Paya kastanakarakiwa utjaraki: Frisón Holandés ukhamaraki Holstein Friesian wakanaka.
Kunatixa aka Holstein Friesian wakaxa (Americano) ukhamarakiwa kawkintixa aka wakanakaxa qhirwa uraqinakakiraki jakasiraki. Junt’utuqinakanxa aka uywa uywañatakixa wakichañarakispawa.
Holstein waka uñat’ayirinakapa
[trukaña | chimp askichaña]Aka wakaxa walja millk’i ch’awaña wakarakiwa, kawkintixa maya awila wakaxa niya 650 Kilunaka ukha jathinirakispawa. Ukhamaraki, alzada ukapaxa 1.50 mitrunaka ukch’araki, janchipaxa askinjama ut’ayatarakiwa, ñuñupaxa wali suma ut’ayatarakiwa ukhamaraki wali achkatatarakiwa.
Samipa
[trukaña | chimp askichaña]T’arwapana samipaxa janq’unpita ch’iyarampitarakiwa. Awisanakaxa wilampita janq’umpita wakanakasa utjarakiwa.
Pardo Suizo kasta waka
[trukaña | chimp askichaña]Uñstawipa
[trukaña | chimp askichaña]Aka wakaxa khaya Suiza markata jutiri wakarakiwa, kawkintixa aka wakaxa payiri walt’ata millk’i ch’awaña waka ukhama uñt’atarakiwa.
Pardo Suizo waka uñt’ayirinakapa
[trukaña | chimp askichaña]Aka wakaxa ch´umphiwa kayu ukhamaraki nasa, jinchu ukhaxa janq´urakiwa. Awila wakanakaxa 500 – 650 ukha jathinakanirakiwa. Ukhamata, walja millk´i churaraki. Urqu achachi wakanakaxa 800 – 1000 kg ukha jathinipxarakiwa chacha ch´ullqhi suma wakanakapxarakiwa. Millk´ini ch´isllipaxa 5.5% ukharakiwa.
Wawanakapaxa jasakiwa jilasipxaraki. Ukhamaraki, ankuta wakanakaxa 10 phaxsiniwa niya katusiña munampxi.
P’iqipaxa niya t’alphjamarakiwa niya jach’pacha parani mukhiiñapaxa jach’anakarakiwa. Nayranakapaxa jach’anakarakiwa nasa inawisa chiqakirakiwa jinchunakapaxa tantiyunakakirakiwa niya wali p’ikhuki p’ikhukirakiwa uñanaqasiraki. Waxranakapaxa tantiyunakakirakiwa awisanakaxa janq’u ch’iyara phuntaninakarakiwa, anqaxaru uñtatarakiwa.
Samipa
[trukaña | chimp askichaña]Pardo Suizo (marrón) niya qhanata ch’amakaru; nasapaxa ch’iyart’asitarakiwa; laxrapa, wich’inkhapa. Ukhamaraki, sillunakapaxa ch’iyaranakarakiwa.
Aruskipäwi
[trukaña | chimp askichaña]Juk'amp Jach'aq'achxat yatiyäwinaka
[trukaña | chimp askichaña]
Valerio, D. (2008). Ganado Lechero. Ecuador.
Rasque, R. (2002). Razas Lecheras. Mexico.