Saltar al conteníu

Gran Canal de China

Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
La Gran Canal
Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO
Llugar  China
Criterios Cultural: i, iii, iv. vi
Referencia 1443
Inscripción 2014 (XXXVIII Sesión)
Área Asia y Pacíficu
Cambiar los datos en Wikidata

La Gran Canal de China (chinu tradicional: 大運河, chinu simplificáu: 大运河, pinyin: Dà Yùnhé), conocíu tamién como Gran Canal Beixín-Hangzhou (chinu tradicional: 京杭大運河, chinu simplificáu: 京杭大运河, pinyin: Jīng Háng Dà Yùnhé) ye la canal o ríu artificial más llargu del mundu.[1]

En xunu de 2014, la Unesco escoyó la Gran Canal de China como Patrimoniu de la Humanidá.[2]

Nel añu 604, l'emperador Yang Guang de la dinastía Sui dexó la capital, Chang'an (en Xian) pa treslladase a Luoyang. En 605, l'emperador ordenó la construcción de dos proyeutos: tresferir la capital del país a Luoyang (en Henan) y escavar la Gran Canal ente Beixín y Hangzhou.

Nel so orixe tratábase d'una serie de víes hidráuliques na provincia Cheklang, al norte de China, que converxíen cola ciudá de Beixín y Tianjin, travesando les provincies de Hebeng, Shandong, Jiangsu y Zhejiang. La construcción empezó mientres la dinastía Sui (581-618) y llegó a cubrir pocu más de 1.700 quilómetros. El so nome orixinal yera Da Yunhe, y nel so tiempu constituyó la canal d'agua más llarga del mundu fechu pol home. La so misión yera satisfaer les necesidaes de les ciudaes importantes cola agua de los ríos Yangste y Hual; permaneció n'activu hasta'l sieglu XIX y dempués sufrió una serie de cambeos, qu'en munchos casos remataron en desastrosos hinchentes, y delles seiciones deteriorar hasta quedar separaes del cuerpu principal de la canal. Anguaño ta estremáu en siete subcanales, dalgunes d'elles bien contaminaes, pal serviciu esclusivu d'agües negres en desusu o con niveles insuficientes pa la navegación. Pero les más grandes, como la canal Li y el Jiangnan son utilizaos anguaño pal tresporte de carbón y otros materiales; envalórase qu'añalmente se mueven 100 millones de tonelaes de carga.

El cursu de la Gran Canal

Historia

[editar | editar la fonte]

Primeros años

[editar | editar la fonte]

A finales del periodu de les Primaveres y Serondes (722-481 e.C. ), Fuchai, l'emperador del estáu de Wu (actual ciudá de Suzhou), aventurar al norte pa conquistar el vecín estáu de Qi. Ordenó que fora construyíu una canal con fines comerciales, según un mediu pa unviar amplios suministros al norte, en casu de que les sos fuercies tuvieren de participar nos estaos del norte de Song y Lu.[3] Esta canal foi conocida como l'Han Gou (邗沟, "Han-country Conduit").[4] Les obres empezaron en 486 e.C. , al sur de Yangzhou en Jiangsu, y nos siguientes trés años, l'Han Gou conectara'l ríu Yangtze col ríu Huai per mediu de cursos d'agua esistente, llagos y banzaos.[3]

L'Han Gou (邗沟) ye anguaño conocíu como la segunda seición más antigua de la postrera Gran Canal, una y bones el Hong Gou («canal de la cuña» o «alloñada canal Flung») de xuru-y precedió.[5] Xunió'l ríu Mariellu, cerca de Kaifeng, colos ríos Sí y Bian y convirtióse nel modelu pa la forma de la Gran Canal nel norte.[6] La fecha exacta de la construcción d'Han Gou ye incierta; ye mentáu per primer vegada pol diplomáticu El so Qin nel 330 e.C. cuando fala de les fronteres estatales.[4] L'historiador Torca Qian (145-90 e.C. ) datar muncho primero del sieglu IV e.C. , atribuyéndolo al llabor del mitolóxicu Yu el Grande; los modernos eruditos consideren agora que pertenecen al sieglu VI e.C.

La Gran Canal na dinastía Sui

[editar | editar la fonte]
La Gran Canal, so les dinastíes Sui y Tang.
L'emperador Wen de Sui, que llanzó'l proyeutu de la Gran Canal, retratáu pol artista Tang Yan Liben (600–673)
L'emperador Yang de Sui, fíu del Emperador Wen, que completó proyeutu, retratáu pol artista Tang Yan Liben (600–673)

La Gran Canal, como se ve agora, foi en gran parte una creación de la dinastía Sui (581-618), como resultáu de la migración de la rexón del nucleu económico y agrícola de China escontra'l valle del ríu Mariellu y lo qu'agora son les provincies de Jiangsu y Zhejiang. El so principal papel a lo llargo de la so historia foi'l tresporte de granu a la capital. Sicasí, la institución de la Gran Canal polos Sui tamién evitó la necesidá de que l'exércitu, mientres taba na frontera norte, tuviera que ser autosuficiente a cuenta de los llabradores, una y bones los suministros d'alimentos podríen ser entós fácilmente unviaos pela canal dende'l sur al norte.[7]

Hacia l'añu 600, depositárense grandes sedimentos de llimu no fondero de la canal de Hong Gou, apexando'l tránsitu de les barcaces fluvilaes que'l so caláu yera demasiáu fondu pa les sos agües.[8] L'inxenieru xefe de la dinastía Sui, Yuwen Kai, aconseyó'l dragáu d'una nueva canal que corriera paralelu a la canal esistente, diverxendo d'ésti en Chenliu (Yanzhou).[8] La nueva canal nun pasaba por Xuzhou sinón por Suzhou, pa evitar la conexón col ríu Si, y nel so llugar faer una conexón direuta col ríu Huai , al oeste de llagu Hongze.[8] Cola mano d'obra rexistrada de cinco millones d'homes y muyeres so la supervisión de Ma Shumou, la principal seición primer de la Gran Canal concluyir nel añu 605 —llamada'l Bian Qu.[9] La Gran Canal foi completáu na so totalidá sol segundu emperador Sui, dende los 604 al 609,[10] xuniendo en primer llugar Luoyang hasta Yangzhou (y el valle del Yangtsé), depués espandiéndolo hasta Hangzhou (sur) y a Beixín (norte).[11] Esto dexó que la zona sur aproviera de granu a la provincia nortiza sobremanera a les tropes aparcaes ellí.[11] Corriendo xunta y paralela a la canal taba un camín imperial que soportaba los puestos postales sofitando un sistema de mensaxería. El gobiernu tamién llantó una enorme llinia d'árboles.[12][7] La hestoria de la construcción de la canal tresmitir nel llibru Kaiheji («Acta de l'apertura de la Canal»).[12]

El primer proyeutu de construcción de diques nel 587 a lo llargo del ríu Mariellu —supervisáu pol inxenieru Liang Rui— estableció escluses de bloquéu na canal pa regular los niveles d'agua.[12] Instaláronse varaderos dobles tamién pa embarcaciones de distancia cuando la diferencia nos niveles d'agua yera demasiáu grande por que les esclusa d'arramáu funcionaren.[12]

Ente 604 a 609, l'emperador Yang Guang (o Sui Yangdi) de la dinastía Sui ordenó la escavación d'una serie de canales en forma de «Y», a partir de Hangzhou, nel sur, hasta Termini, en (l'actual) Beixín y na rexón de la capital a lo llargo del valle del ríu Mariellu. Cuando se terminó la canal conectó los sistemes fluviales del ríu Qiantang, el ríu Yangtze, el ríu Huai, el ríu Mariellu, el ríu Wei y el ríu Hai. La so seición sur, corriendo ente Hangzhou y el ríu Yangtze, foi nomada ríu Jiangnan (el ríu «al sur del Yangtsé»). Los tramos centrales de la canal estender dende Yangzhou a Luoyang; el tramu entendíu ente'l Yangtsé y el Huai siguía hasta'l ríu Shanyang; y la siguiente seición conectaba'l Huai hasta'l ríu Mariellu y foi llamada la canal Tongji. La parte norte, que xune Beixín y Luoyang, foi llamada la canal Yongji. Esta parte de la canal foi utilizada pa tresportar tropes a la rexón fronteriza, lo que güei ye Corea del Norte, mientres les guerres Goguryeo-Sui (598-614). Dempués de que la canal fora terminada nel añu 609, l'emperador Yang encabezó una flotilla naval de barcos de 105 km de llargu, dende'l norte baxó a la so capital meridional en Yangzhou.[7]

Hai que reconocer que la Gran Canal nesi momentu nun yera una canal continua fecha pol home, sinón más bien una coleición de cortes artificiales, de cutiu non allegantes, y la canalización de dellos tramos de ríos naturales.

Gran Canal dende Tang a Yuan

[editar | editar la fonte]

Anque la capital de la dinastía Tang (618-907) en Chang'an foi la más próspera metrópolis de China nel so día, foi la ciudá de Yangzhou, nes proximidaes de la Gran Canal, la que foi'l centru económicu de la era Tang.[13] Amás de ser la sede del gobiernu del monopoliu del sal y el mayor centru industrial de producción pre-modernu del imperiu, Yangzhou taba tamién nel puntu xeográficu mediu a lo llargo de la exa comercial sur-norte, y asina se convirtió nel principal centru pa les mercancíes unviaes al norte dende'l sur.[13] Unu de los mayores beneficios del sistema de canales na dinastía Tang —y posteriores dinastíes— foi qu'amenorgó'l costu de la unviada de granu que fuera recoyíu nel delta del ríu Yangtze al norte de China.[14] Dalgunes amiestes menores a la canal realizáronse dempués del periodu Sui p'amenorgar el tiempu de viaxe, pero polo xeneral nun esisten diferencies fundamentales ente la Gran Canal de los Sui y la Gran Canal de los Tang.[15]

Nel añu 735, rexistróse qu'alredor 149.685.400 kilogramos (165.000 tonelaes curties) de granu fueron unviaos añalmente a lo llargo de la canal.[16] El gobiernu Tang supervisó la eficiencia de les compuertes de la canal y construyó tenaes a lo llargo de la ruta pal casu de qu'un hinchente o otru desastre torgara la ruta del embarque.[16] Con cuenta de garantizar les unviaes de granu, el comisariu de tresporte Liu Yan (n'activu de 763 a 779) tenía barcaces fluviales especiales diseñaes y construyíes p'afaese a les fondures de cada seición por tou la canal.[17]

Dempués de la rebelión de An Shi (755-763), la economía del norte de China foi destruyida y nunca se recuperó por cuenta de les guerres y los hinchentes constantes del ríu Mariellu. Asina asocedió nel añu 858, cuando un enorme hinchente a lo llargo de la Gran Canal anubro miles d'acres de tierres de cultivu anubiertes y mató a decenes de miles de persones na Llanura del Norte de China Gran Llanura China.[18] Un fechu tan llamentable podría amenorgar la llexitimidá de la dinastía gobernante, faciendo que les persones atalantaren que perdiera'l Mandatu del Cielu; esta foi una bona razón por que les autoridaes dinástiques caltuvieren un eficiente sistema de canales.

La invención de les compuertes de cámara nel sieglu X facer en respuesta a la necesidá d'una mayor seguridá pa los viaxes de les barcaces a lo llargo de les agües más aspres de la Gran Canal.

La ciudá de Kaifeng creció hasta convertise nun importante centru de distribución y más tarde convertise na capital de la dinastía Song (960-1279). Anque los puertos marítimos internacionales —los más grandes de les dinastía Tang y Song fueron Guangzhou y Quanzhou, respeutivamente— y el comerciu marítimu esterior traxeron comerciantes de gran fortuna, foi la Gran Canal interior de China'l qu'impulsó la mayor cantidá d'actividá económica y el beneficiu comercial.[19] Mientres los Song y los periodos anteriores, les barcaces de xemes en cuando estrellábense y naufragaben a lo llargo de la seición Yundao Shanyang de la Gran Canal al pasar les compuertes de cámara, y bien de cutiu robáben-yos l'impuestu del granu por bandíos locales.[20] Esto llevó a Qiao Weiyo, un Comisionado Auxiliar de Tresporte de Huainan, a inventar un sistema de doble compuerta -conocíu como compuerta de cámara— nel añu 984.[21] Esto dexó a los buques esperar nun espaciu zarráu, mientres l'agua podía ser drenada a los niveles fayadizos; los chinos tamién construyeron hangares techados pa dar mayor proteición a los barcos.[21]

Gran parte de la Gran Canal al sur del ríu Mariellu arruinar mientres dellos años dempués de 1128, cuando Du Chong decidió romper los diques y represas que conteníen les agües del ríu Mariellu col fin d'abrasar a los invasores Jurchen.[22] La dinastía jurchen Jin lluchó de cutio colos Song na rexón ente'l ríu Huai y el ríu Mariellu; esta guerra llevó a la dilapidación de la canal hasta que los mongoles invadieron nel sieglu XIII y empezaron los arreglos necesarios.[17]

Mientres la dinastía mongola Yuan (1271-1368) la capital de China treslladar a Beixín, lo qu'esanició la necesidá de que'l brazu de la canal fluyera escontra l'oeste hasta Kaifeng o Luoyang.[23] Un tramu eleváu escavar nes estribaciones del macizu de Shandong mientres el 1280, encurtiando'l llargor total hasta 700 km (faciendo'l llargor total de 1800 km) y coneutando Hangzhou y Beixín per vía direuta norte-sur, per primer vegada. Como nes eres Song y Jin, la canal cayó en desusu y deterioróse mientres el cayente de la dinastía Yuan.[24]

Restauración de la dinastía Ming

[editar | editar la fonte]
L'emperador Yongle (r. 1402–24) restauró la Gran Canal na era Ming.

La Gran Canal foi anováu casi na so totalidá ente 1411 y 1415 mientres la dinastía Ming (1368-1644). Un maxistráu de Jining, Shandong unvió un memorial al tronu del emperador Yongle en protesta pola ineficiente actuales medios de tresporte de 4.000.000 dan (428 millones de llitros) de granu al añu per mediu de tresferencia a lo llargo de dellos ríos y canales en distintos tipos de barcos que pasaron de fondes y someres dempués del ríu Huai, y depués tresferíu de vuelta en barcaces de fondura una vegada que'l cargamentu de granu algamó'l ríu Mariellu.[25] Inxenieros chinos construyeron un dique pa esviar el ríu Wen al suroeste col fin d'alimentar a 60% de la so agua al norte na Gran Canal, y el restu escontra'l sur.[26] Cavaron cuatro grandes banzaos en Shandong pa regular los niveles d'agua, lo que-yos dexó evitar el bombéu d'agua de fontes locales y les capes freátiques.[27] Ente 1411 y 1415 un total de 165.000 trabayadores de dragáu del llechu de la canal en Shandong y construyeron nueves canales, diques y esclusas de la canal.[26]

L'emperador Yongle treslladó la capital Ming de Nankín a Beixín en 1403. Esti movimientu Nanjing privaos de la so condición de principal centru políticu de China. La reapertura de la Gran Canal tamién se benefició de Suzhou en Nanjing yá que el primeru taba nuna meyor posición na arteria principal de la Gran Canal, y asina se fixo mayor centru económicu de Ming de China.[28] La única solución vidable otru contendente con Suzhou nel Jiangnan rexón de Hangzhou, pero atopar a 200 quilómetros (124 milles) más embaxo na Gran Canal y lloñe del delta del principal.[29] Inclusive los náufragos de Corea Choe Bu (1454-1504), mientres el viaxe de cinco meses al traviés de China en 1488-Hangzhou reconoció que nun sirvió como un competidor sinón como un alimentador económica nel mayor mercáu de Suzhou.[29] Poro, la Gran Canal sirvió pa definir el destín económicu de delles ciudaes a lo llargo de la so ruta, y sirvió de sustentu económicu del comerciu indíxena dientro de China.

L'eruditu Gu Yanwu de los primeres dinastía Qing (1644-1912) envaloró que l'anterior dinastía Ming tuvo qu'emplegar a tiempu completo 47.004 trabayadores contrataos pola lijia corvée sistema con cuenta de caltener el sistema de canales enteres.[30] Sábese que 121.500 soldaos y oficiales ríquense tan solo pa operar nel gobiernu de granos 11.775 barcaces na 15 ª metá del sieglu.[27]

Amás de la so función como ruta d'unviada de granos y vena principal del ríu a cargu del comerciu indíxenes en China, la Gran Canal dende hai enforma tiempu un gobiernu que funciona de mensaxería ruta tamién. Na dinastía Ming, mensaxería estaciones oficiales asitiar a intervalos de 35 a 45 km.[27] Cada estación de serviciu de mensaxería asignóse-y un nome distintu, tou lo cual popularizóse nos cantares de los viaxes de la dómina.[28]

Dinastía Jiangsu y el sieglu XX en China

[editar | editar la fonte]

Los manchúes invadieron China na metá del sieglu XVII, siguíos al traviés de los pasos septentrionales pol xeneral chinu Wu Sangui una vegada que la capital Ming en Beixín cayera en manes d'un exércitu rebalbu. Los manchúes establecieron la dinastía Qing (1644-1912), y so la so direición la Gran Canal foi supervisáu y calteníu al igual qu'en dómines anteriores.

En 1855, el ríu Mariellu anubrió y camudó el so cursu, cortando'l cursu de la canal en Shandong. Esto foi previstu por un funcionariu chinu en 1447, quien señaló que los propensión a los hinchentes del ríu Mariellu faíen de la Gran Canal un gargüelu que podía ser fácilmente esgañada (lo que llevó a dellos funcionarios a solicitar reiniciar les unviaes de granu al traviés del mar de China Oriental).[26] Na nueche del 25 d'agostu de 1931, l'agua de la Gran Canal abasnó diques cerca del llagu Gaoyou. Afogáronse unes 200 000 persones (que taben dormiendo).[29] Por causa de diversos factores —la dificultá de cruciar el ríu Mariellu, el desenvolvimientu creciente d'una ruta marítima alternativa pa los buques de granu, y l'apertura del ferrocarril Tianjin-Pukou y el ferrocarril Beixín-Hankou— la canal languideció mientres décades, quedando les partes septentrionales y meridionales separaes. Munches de les seiciones de la canal quedaron en mala traza, y delles partes fueron devueltos a los campos planos. Inclusive anguaño, la Gran Canal nun se recuperó d'esti desastre. Dempués de la fundación de la República Popular de China en 1949, la necesidá del desenvolvimientu económicu llevó a les autoridaes a ordenar trabayos de reconstrucción pesaos.

La importancia económica de la canal probablemente va aumentar por cuenta de que los gobiernos de les provincies de Shandong, Jiangsu y Zhejiang entamen el dragáu que tendría d'aumentar la capacidá de tresporte nun 40 per cientu pa 2012.

Seiciones históriques

[editar | editar la fonte]

Amás del so cursu actual, los catorce sieglos de la construcción de la canal dexaron la Gran Canal con una serie de seiciones históriques. Dalgunes d'elles sumieron, otres entá tán parcialmente esistentes, y otres formen la base de la canal moderna. Los siguientes son los tramos más importantes, pero nun formen una llista refecha.

Canal Jia

[editar | editar la fonte]

En 12 e.C. , pa resolver el problema que tenía la Gran Canal al tener qu'utilizar 160 quilómetros del peligrosu cursu del ríu Mariellu nel norte de Jiangsu, un home llamáu Li Hualong abrió la canal de Jia. Llamáu asina pel ríu Jia que'l so cursu sigue, escurre unos 140 km dende Xiazhen (moderna Weishan), na mariña del llagu Weishan, en Shandong, hasta Suqian, en Jiangsu. La construcción de la canal de Jia dexó namái 97 km de navegación fluvial nel ríu Mariellu nel cursu de la Gran Canal, dende Suqian hasta Huai'an, qu'en 1688 foi esaniciáu pola construcción de la canal del Mediu por Jin Fu.

Nueva canal Nanyang

[editar | editar la fonte]

En 1566, pa escapar de los problemes causaos polos hinchentes del ríu Mariellu en redol a Yutai (agora na vera occidental del llagu Weishan), foi abierta la nueva canal Nanyang. Funcionó mientres 76 km, dende Nanyang (agora Ciudá Nanyang, nel centru del llagu Weishan) al pequeñu asentamientu de Liucheng (nes proximidaes de la moderna L'Aldea Gaolou, nel condáu Weishan, Shandong) al norte de la ciudá de Xuzhou. Esti cambéu treslladó n'efeutu la Gran Canal dende les zones baxes y inundables al oeste del llagu Weishan, hasta les tierres llixeramente más elevaes del este. Alimentar de los ríos que flúin en direición este oeste dende la frontera del macizu de Shandong.

Canal Huitong

[editar | editar la fonte]

Al norte del entamo cume de la canal Jizhou, la canal de Huitong corrió llombes embaxo, alimentáu principalmente pel ríu Wen, pa xunise al ríu Wei na ciudá de Linqing. En 1289, un estudiu xeolóxicu precedió al añu de construcción. La canal de Huitong, construyíu por un inxenieru llamáu Ma Zhizhen, corrió al traviés d'un terrén fuertemente inclináu y con una alta concentración de bloqueos, dar el llamatu chahe o zhahe, esto ye, «el ríu de les compuertes». El so gran númberu de fontes d'alimentación (ente dos y cuatrocientes, dependiendo del métodu de conteo y de la estación del añu) tamién llevó a que fora llamáu'l quanhe o «ríu de manantiales».

Canal Jizhou

[editar | editar la fonte]

Duke Huan's Conduit

[editar | editar la fonte]

Canal Yilou

[editar | editar la fonte]

La canal Shanyang desaguaba orixinalmente nel Yangtze a una curtia distancia al sur de Yangzhou. Cuando la oriella norte del Yangtse pasu ente pasu quedó colmatada, creándose la islla arenosa de Guazhou, fíxose necesariu que los barcos cruciaren dende y escontra la canal Jiangnan pa navegar a lo llargo del cantu oriental de la isla. Dempués d'un encruz particularmente escabroso del Yangtse dende Zhenjiang, el prefeutu local diose cuenta de qu'una canal cavada direutamente al traviés de Guazhou amenorgaría la duración del viaxe y fadría l'encruz más seguru. La canal Yilou foi inauguráu nel añu 738 ya inda esiste, anque non como parte de la moderna ruta de la Gran Canal.

Cursu modernu

[editar | editar la fonte]
Canal de Jiangnan.
Unión de la Canal Lu y la Canal del Sur.
  • Canal Jiangnan
  • Canal Li
  • Canal Zhong
  • Canal Lu
  • Canal meridional

Usos

[editar | editar la fonte]

Tresporte

[editar | editar la fonte]
La Gran Canal nel so términu septentrional en Beixín.

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Hutchinson's Encyclopedia, Encarta. Archived 2009-10-31.
  2. ↑ Unesco (22 de xunu de 2013). «Cuatro nuevos sitios culturales inscritos na Llista del Patrimoniu Mundial» (castellanu). Unesco.org. Consultáu'l 24 de xunetu de 2014.
  3. ↑ 3,0 3,1 Needham, Volume 4, Part 3, 271–272.
  4. ↑ 4,0 4,1 Needham, Volume 4, Part 3, 271. Error de cita: La etiqueta <ref> ye inválida; el nome «needham volume 4 part 3 270» ta definíu delles vegaes con distintu conteníu
  5. ↑ Needham, Volume 4, Part 3, 269–270.
  6. ↑ Needham, Volume 4, Part 3, 269.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Ebrey, Cambridge Illustrated History of China, 116.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Needham, Volume 4, Parte 3, 307.
  9. ↑ Needham, Volume 4, Parte 3 308.
  10. ↑ Ebrey, Cambridge Illustrated History of China, 114: « […] the Grand Canal, dug between 605 and 609 by means of enormous levies of conscripted labour. »
  11. ↑ 11,0 11,1 Ebrey, Cambridge Illustrated History of China, p115
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes needham Volume 4, Parte 3 308
  13. ↑ 13,0 13,1 Benn, 46.
  14. ↑ Benn, 7.
  15. ↑ Needham, Volume 4, Part 3, 309.
  16. ↑ 16,0 16,1 Needham, Volume 4, Parte 3, 310.
  17. ↑ 17,0 17,1 Needham, Volume 4, Parte 3, 311.
  18. ↑ Bowman, 105.
  19. ↑ Fairbank, 89.
  20. ↑ Needham, Volume 4, Part 3, 350–351.
  21. ↑ 21,0 21,1 Needham, Volume 4, Part 3, 351.
  22. ↑ Needham, Volume 4, Part 3, 266.
  23. ↑ Needham, Volume 4, Part 3, 227.
  24. ↑ Brook, 46.
  25. ↑ Brook, 46–47.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Brook, 47.
  27. ↑ 27,0 27,1 Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes brook 48
  28. ↑ Brook, 48–49.
  29. ↑ David Pietz: Engineering the State: the Huai river and reconstruction in nationalist China 1927-1937 (páx. xvii, 61-70). Routledge, 2002. ISBN 0-415-93388-9.

Referencies

[editar | editar la fonte]

Inglés

[editar | editar la fonte]

Chinu

[editar | editar la fonte]
  • 京杭运河史, 姚汉源, 中国水利水电出版社, 北京 1998年; A History of the Grand Canal, Yao Hanyuan, Waterpub, Beixín 1998
  • 中国运河, 竞放、杜家驹 主编, 金陵书社 1997年； China's Canal, Jing Fang and Du Jiaju eds, Jinling Book Society, 1997.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Gran_Canal_de_China&oldid=4172601»