Numancia de la Sagra
Numancia de la Sagra | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Castiella-La Mancha | ||||
Provincia | provincia de Toledo | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Numancia de la Sagra (es) | Pedro Vicente García Martín | ||||
Nome oficial | Numancia de la Sagra (es)[1] | ||||
Códigu postal |
45230 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 40°04′32″N 3°51′18″W / 40.075555555556°N 3.855°O | ||||
Superficie | 29.63 km² | ||||
Altitú | 642 m | ||||
Llenda con | Pantoja, Yuncler, Yuncos, Illescas, Yeles, Esquivias y Borox | ||||
Demografía | |||||
Población |
5455 hab. (2023) - 2570 homes (2019) - 2332 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0% de provincia de Toledo | ||||
Densidá | 184,1 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
ayuntamientodenumancia.es | |||||
Numancia de la Sagra ye un conceyu español de la provincia de Toledo, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha.
Toponimia
[editar | editar la fonte]El so nome actual deber a un cambéu de 1936 per parte del réxime de Francisco Franco que nun respuende a nenguna tradición, siendo'l so nome dende la Edá Media el de Azaña. Esti términu podría derivase del árabe al-sāniya (السانية) 'la noria', 'molín d'agua', anque para García Sánchez tamién ye posible y más senciellu la so derivación de la voz árabe Faṣ (فص) 'campu'.[2]
Al respective de Numancia, la so etimoloxía ye desconocida, indicándose como hipótesis un orixe celta anque nun esistan argumentos sólidos pa la so demostración.[3]
Xeografía
[editar | editar la fonte]El conceyu asítiase «nuna vega apoderada por derecha y izquierda de 2 pequeñes sierres o llombes que desanivelen pocu la llanura del so términu».[4] Pertenez a la contorna de La Sagra y llinda colos términos municipales d'Illescas y Yeles al norte, Esquivias y Borox al este, Pantoja y Villaluenga de la Sagra al sur, y Yuncos al oeste.
De norte a sur del conceyu escurren los regueros de Guatén y Viñuela, esti últimu afluente del primeru cola so desaguada nel términu de Cobeja y secos la mayor parte del añu.
Historia
[editar | editar la fonte]Apaez per vegada primera nun documentu de 1158 nel que Sancho III dexa cinco yugadas d'heredá en Azaña en cuenta de la metá de Ciruelos: «... do in illa aldeia de Azania...»[5]
Mientres los sieglos XII a XIV apaez en dellos documentos más. Asina, en 1159 el daquella arzobispu de Toledo, Juan, dona al Cabildru les villes de Illescas y Azaña, qu'apaecen como «Yleskes et Fazaniam».[6] Poco dempués, en 1164, el mesmu arzobispu dona nuevamente delles heredaes de la villa qu'esti casu apaez citada como «Fazania».[7] Nun llistáu de les rentes que recibía en 1234 la catedral de Toledo apaez indicada como «Façanna».[8] En 1399 vuelve apaecer, esta vegada como «Fazaña» nun documentu nel qu'Enrique III indica les cantidaes que los pueblos de Toledo y Madrid tienen de pagar.[9]
A mediaos del sieglu XIX tenía 100 cases y el presupuestu municipal xubía a 5.000 reales.[4]
La coincidencia del so antiguu nome col de Manuel Azaña, presidente de la Segunda República Española, foi motivu por que el 19 d'ochobre de 1936, les fuercies franquistes encabezaes pol comandante Velasco, alzaes n'armes contra la República, decidieren camudar el nome históricu del pueblu pol de Numancia, nome del reximientu que lo tomó, siguíu del nome de la so contorna. Tres la muerte de Franco viénose aldericando na población la conveniencia o non de devolve-y el so nome históricu, esperándose que se plantege un referendu ente los vecinos por que decidan.[10][11]
El cambéu de nome del pueblu foi por cuenta de una imposición del comandante Velasco, miembru del Reximientu de Numancia qu'ocupó'l pueblu'l 19 d'ochobre de 1936, ensin nenguna resistencia. La Comisión Xestora del Conceyu que nomó'l tal comandante taba formada por un grupu de vecinos ayenos a los dos facciones qu'amburaben el país, y dalgunos d'ellos, como'l secretariu redactor de l'acta de cambéu de nome, amenaciaos de muerte socesivamente por dambos bandos». El xeneral Varela, con cuartel de mandu nel vecín pueblu de Yuncos, yera contrariu a los cambeos de nome de los pueblos qu'ocupaben, pero a la fin impúnxose'l nome del Reximientu, probablemente ensin la so conocencia, por cuenta de un incidente nel qu'unos moros, seique con dalgún enguizamientu non inocente, «enguedeyar a tiros col lletreru» de rexistru d'un carru agrícola que ponía «Azaña». De tolos alcaldes democráticos qu'hubo na villa, solamente Clemente Serrano foi l'únicu decidíu al cambéu de nome. Tolos demás invocaron un hipotéticu referendu de consulta a la población como fórmula, xeneralmente señalada polos vecinos, pa nun faer nada. [ensin referencies]
Alministración
[editar | editar la fonte]Llexislatura | Nome | Partíu |
---|---|---|
1979-1983 | Julián García Perales | UCD |
1983-1987 | Carlos Fernández Rodríguez | PSOE |
1987-1991 | Amalio Hernández García | PSOE |
1991-1995 | Clemente Serrano Serrano | PP |
1995-1999 | Clemente Serrano Serrano | PP |
1999-2003 | Hilario Esteban Seseña (1999-2000) Clemente Serrano Serrano (2000-2003) |
PSOE PP |
2003-2007 | Lorenzo Toribio Tapiador | PSOE |
2007-2011 | Lorenzo Toribio Tapiador | PSOE |
2011-2015 | Pedro Vicente García Martín | PP |
2015-2019 | Miguel Ángel Fuerte Martínez | PSOE |
2019-2023 | n/d | n/d |
2023- | n/d | n/d |
.
Demografía
[editar | editar la fonte]La siguiente gráfica amuesa la evolución de la población de Numancia de la Sagra dende 1900.
Gráfica d'evolución demográfica de Numancia de la Sagra ente 1900 y 2006 |
La llixera medría de la población a lo llargo del sieglu XX tresformóse nun fuerte aumentu nos empiezos del XXI por cuenta de la so proximidá con Madrid. Na siguiente tabla, onde s'amuesa la evolución del númberu d'habitantes ente 1996 y 2006 según datos del INE, puede apreciase con más detalle esta importante medría.
1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1,917 | 2,222 | 2,402 | 2,555 | 2,778 | 2,980 | 3,211 | 3,467 | 3,697 | 3,713 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: INE [Consultar]) |
NOTA: La cifra de 1996 ta referida a 1 de mayu y el restu a 1 de xineru.
Economía ya industria
[editar | editar la fonte]Históricamente foi una población fundamentalmente agrícola. Mientres el sieglu XIX producía trigu, cebada y garbanzos de bona calidá, y en muncha cantidá; danse tamién avena, fabones, pedretes y delles verdures»,[4] calteniéndose asina mesmu dalgún ganáu mular y pocu vacunu.
Na actualidá'l sector predominante ye'l de servicios con un 51,6 % del total d'empreses qu'operen nel conceyu, siguíu polos de la construcción con un 28,6 %, la industria con un 17,5 % y finalmente l'agricultura con tan solo un 2,4 %.[12]
Na llocalidá tien les sos instalaciones Cerveza Sagra, cerveza artesanal castellana.[13]
Paisanos pernomaos
[editar | editar la fonte]En Azaña, güei Numancia de la Sagra, nació Sor Juana de la Cruz en 1481, una monxa franciscana, abadesa del conventu de Santa Juana en Cubes a que la so famosa predicación llegaron a allegar el Gran Capitán y l'emperador Carlos V.[14]
Monumentos y llugares d'interés
[editar | editar la fonte]- Ermita de Santa Juana: asina llamada por tar construyida na cortil qu'ocupó la casa na que nació Sor Juana de la Cruz. Foi edificada en 1662 con aportaciones de los vecinos con llicencia de Baltasar Moscoso y Sandoval arzobispu de Toledo.
Fiestes
[editar | editar la fonte]- 25 d'abril: San Marcos.
- Tercer domingu de setiembre: Fiestes n'Honor al Stmu. Cristu de la Misericordia.
Referencies
[editar | editar la fonte]Notes
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ García Sánchez, Jairo Javier (Toledo, 2004). Toponimia mayor de la provincia de Toledo (zones central y oriental). Institutu provincial d'investigaciones y estudios toledanos. páx. 258, ISBN 84-95432-05-6.
- ↑ GARCÍA ALONSO, Juan Luis (1994). La toponimia de los antiguos pelendones na xeografía de Claudio Ptolomeo. Toponimia de Castiella y Llión : actes de la Xunta Científica sobre Toponimia de Castiella y Llión, Burgos, payares de 1992. páxs. 124 y 125, ISBN 84-605-2034-X.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Madoz, Pascual (1845-1850), Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar, 16 tomos, Madrid: Establecimiento literario-tipográfico de P. Madoz y L. Sagasti.
- ↑ Archivu Históricu Nacional, 996B, f. 90va-b
- ↑ Archivu de la Catedral de Toledo, O.7.A.1.4.
- ↑ Ibídem O.3.A.1.2.
- ↑ Citáu por GONZÁLEZ PALENCIA, Ángel (Madrid, 1926-1930). Los mozárabes de Toledo nos sieglu XII y XIII. III vols y I vol. preliminar. Institutu Valencia de Don Juan. vol. prel. páx. 163.
- ↑ Citáu por PÉREZ CABANOS, Ángel (Madrid, 1932). Documento del Archivu Xeneral de la Villa de Madrid. Segunda serie. Tomu I. páx. 319.
- ↑ Numancia de la Sagra. «Nuesu pueblo». Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2015. Consultáu'l 3 d'avientu de 2007.
- ↑ Serrano, Antonio Martín (1995). Crónica de la villa: Diputación provincial de Toledo: Declaraciones d'Enrique Martín García, secretariu de Admón. local (redactor del documentu de cambéu de nome del pueblu).
- ↑ Según datos de 2006 de la delegación de gobiernu de Castiella-La Mancha. Vease la so ficha municipal nel apartáu d'enllaces esternos.
- ↑ «La cerveza castellano 'Sagra' celebra'l so primer aniversariu col llanzamientu de la so nueva 'Sagra Colorada'». 20 Minutos. Consultáu'l 22 de mayu de 2012.
- ↑ Sor Mª Victoria Triviño (27 d'abril de 2000). «El Conhorte: sermones d'una muyer» (castellanu). Alfa y Omega. Archiváu dende l'orixinal, el 25 d'avientu de 2011. Consultáu'l 14 de febreru de 2009.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]- Diputación de Toledo. Datos d'interés sobre la población.
- Institutu d'Estadística de Castiella-La Mancha — Ficha del conceyu
- Azaña nel Catastru d'Ensenada.
- Web sobre Numancia de la Sagra