Acentu circunflexu

Acentu circunflexu
Tipu	diacríticu y símbolos IPA (es)
Basáu en	perispomeni (en)

Â	â
Ê	ê
Î	î
Ô	ô
Û	û

L'acentu circunflexu (^) ye un signu diacríticu utilizáu na ortografía normal de diverses llingües: francés, portugués, rumanu, neerlandés, noruegu, galés, eslovacu, griegu, esperantu, vietnamita, ligur, friulano, barese y sicilianu ente otros. Tamién ye utilizáu comúnmente en dellos esquemes de trescripción y romanización. El so nome provién del llatín circumflexus (plegáu circularmente), que ye una traducción del griegu περισπωμένη (perispōménē).

Polo xeneral esti acentu usa sobre les vocales (â, ê, î, ô, û). Na ortografía del esperantu, sicasí, asítiase sobre consonantes: ĉ, ĝ, ĥ, ĵ y ŝ.

Usu del acentu circunflexu per idioma

En griegu antiguu

Nel idioma griegu antiguu (nesti idioma, el signu nun ye ^, sinón ~) el signu comparable al circunflexu puede apaecer nuna vocal llarga de la postrera o de la penúltima sílaba de cualquier vocablu o pallabra, sicasí en tal casu la postrera sílaba ten de ser curtia.
Con base na posición d'esti acentu una pallabra ye llamada perispómena (sobre la postrera sílaba) o properispómena (sobre la penúltima sílaba).

N'español

El signu, introducíu pola Real Academia nel sieglu XVIII, señalaba que ch y x pronunciábense [k] y [ks] respeutivamente na vocal siguiente, yá que tales pallabres yeren préstamos del llatín o del griegu. Exemplos: châracteres, exâcto. Sicasí, si l'usu d'esti acentu contradicía l'usu del acentu agudu, dábase-y prioridá al segundu: chímica (y non chîmica). Tamién, si una pallabra terminaba en x, nun se marcaba la so pronunciación [x] en nenguna vocal cercana al nun ser siguida de vocal: relox (güei: reló). Nos primeros testos, el circunflexu podía alternar col grave n'usos similares (â, cargarâ, despachô) o utilizase en voces como fê o vêr pa indicar la presencia orixinal d'un doble vocal (fee, veer; güei: fe, ver). Tamién podía apaecer en pallabres como baxîos, traîa, tenîa, oîa (nestes postreres, indicaba un hiatu o rotura del diptongu), recordando'l so emplegu en griegu con pallabres con estes mesmes terminaciones. L'acentu agudu usábase raramente y cuasi siempres en posición interior de pallabra. Sicasí los enclinos descritos, hai que señalar que, nesa primer dómina, l'usu de los distintos tipos d'acentu yera, polo xeneral, irregular ya inconsistente inclusive dientro d'una mesma obra.

Esti signu (^) depués foi abandonáu rápido nel mesmu sieglu, dempués de que l'usu de ch con pronunciación [k] y de x con pronunciación [x] abandonárense a favor de c/qu y j/g (como en relox o dixe), volviéndolo de nula utilidá.

N'italianu

Na actualidá, n'italianu, el circunflexu práuticamente ta en desusu, anque normativamente acéptase'l so usu. D'antiguo el circunflexu podía ser puestu sobre cualesquier vocal ya indicaba les formes contractas típiques del llinguaxe poéticu por cuenta de la elisión d'una sílaba por razones de métrica.

En francés

Como n'español y otros idiomes, el signu circunflexu supón una estensión de la vocal que lu porta, filológicamente suel indicar la contraición debida a la perda d'una < s > preconsonática nel llatín, por casu en chastel→ chasteau → château (castiellu); o en isle → île (isla).

En portugués

En portugués, utilizar en â, ê y ô. Los dos últimos amuesen les vocales medies zarraes tóniques [y] y [o]. La â (siempres antes d'una consonante nasal - m o n: pântano, câmara) denota una vocal tónica central, llixeramente nasalizada en portugués faláu en Brasil. Utilizáu al términu de les pallabres con e cuando ta cerrada: "você" (usté), "lê" (llees/llee), jurerê (jureré, la sablera de). Dacuando utilízase pa estremar delles pallabres, tales como "tem" (tien) y "têm" (tienen).

Nel portugués de Brasil el circunflexu tien en e y o el so usu más frecuente, por razón de la pronunciación zarrada o nasalizada de les vocales qu'en portugués lusitanu: bebê/bebé (ñácaru), Antônio/António (Antonio), econômico/económico (económicu), prêmio/prémio (premiu), tênis/ténis (tenis). Pero en portugués européu hai tamién esi soníu, como en estômago (estómagu) y fêmea (fema). Tocantes a â, utilízase igual en toles variantes de portugués.

En avañe'ẽ (guaraní)

En avañe'ẽ utilízase la tilde circunflexu pa pronunciaciones alternatives de la i (que se pronuncia como la /i/ española), per un sitiu como indicador de guturalización del soníu, siendo bien común l'usu de la î como variante guturalizada, y tamién como indicador de naso-guturalización na ŷ. Esisten discutinios sobre l'usu d'estes lletres por cuenta de les variaciones nel achegetî/achegety (abecedariu avañe'ẽ) ente distintes rexones avañe'ẽ-parlantes, siendo sustituyíes la î pola y y la ŷ pola ỹ, correspondientemente.

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Acentu circunflexu.