Ver la fonte de Planetariu

{{otros usos|Planetariu (programa de televisión)|el [[programa de televisión]] [[chile|chilenu]]}}
{{VT|Planetariu mecánicu}}
[[Ficheru:Planetarium Jena.jpg|thumb|300px|El ''Carl-Zeiss-Planetarium'' en [[Jena]], [[Alemaña]], el más vieyu planetariu del mundu (semeya del añu 1926).]]
[[Ficheru:Planetario Municipal Agrimensor Germán Barbato. Montevideo, Uruguay.JPG|thumb|300px|[[Planetariu Municipal Agrimensor Germán Barbato]], [[Montevidéu]], [[Uruguái]]; l'equí aludíu foi'l primer planetariu de Llatinoamérica, abiertu en 1955, y anexu al [[Zoolóxicu Villa Dolores]] (ta asitiáu nel barriu montevideano del mesmu nome, [[Villa Dolores (Montevideo)|Villa Dolores]]).]]
[[Ficheru:PlanetariumProjektor.JPG|thumb|300px|Un proyeutor típicu nel planetariu de Berlín.]]
[[Ficheru:Omar Khayyam Planetarium34.jpg|thumb|300px|Planetariu [[Omar Khayyam]] en [[Nishapur]], [[Irán]].]]

Un '''planetariu''' ye un llugar onde se realicen presentaciones [[Astronomía|astronómiques]] dedicáu a la divulgación pal públicu polo xeneral, y nel que ye posible reparar recreaciones del cielu nocherniegu en diversos llugares de la [[Tierra]] y en distintos momentos del añu.

De normal un planetariu consta d'una pantalla de proyeición en forma de cúpula, y un [[proyeutor planetariu]] móvil capaz de proyeutar les posiciones d'estrelles y planetes que se desea amosar.

== Historia ==
[[Ficheru:Proyector Planetario Humboldt, Caracas, Venezuela (144898406).jpg|thumb|derecha|300px|[[Planetariu Humboldt]], proyeutor planetariu marca Zeiss Modelu Mark III modificáu.]]

Atribuyir a [[Arquímedes]] el méritu de tener un primitivu planetariu col que podía predicir
el movimientu del [[Sol]], la [[Lluna]] y los [[planeta|planetes]].

En [[1919]] Walther Bauersfeld, un constructor de la fábrica [[Carl Zeiss]] en [[Jena]] ([[Alemaña]]) empezó a investigar sobre la idea de proyeutar un cielu estrelláu nel techu d'una cúpula. Cuatro años dempués, en [[1923]] realizar na cúpula de la fábrica'l primer espectáculu planetariu del mundu.

La casa Zeiss sigui esfrutando d'una importante cuota de mercáu nel campu de los proyeutores pa planetariu.

== Planetarios per rexón ==
=== Planetarios n'[[Europa]] ===
Los planetarios más grandes n'[[Europa]] (cúpula con más de 23 metros de diámetru), son:
[[Bruxeles]] (B), [[Praga]] (CZ), [[Jena]] (D), [[Copenḥague]] (DK), [[Valencia]] (Y), [[Atenes]] (GR), [[Budapest]] (H), [[Chorzów]] (PL), [[Lisboa]] (P), [[Moscú]] (RUS), [[San Petersburgu]] (RUS), [[Estocolmu]] (S) y [[Kiev]] (UA).

Los planetarios más conocíos n'[[España]] atópase en [[Granada (España)|Granada]] ({{Enllaz rotu|1={title}|2={url}|date={timestamp:%B %Y}|bot=InternetArchiveBot|1= |2=http://www.parqueciencias.com/esposiciones/planetariu/ |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}), [[Madrid]] ([http://www.planetmad.es/]), [[Pamplona]] ([https://web.archive.org/web/20080917171338/http://www.pamplonetario.org/index.html]), Valencia, Cuenca, Castellón y [[La Coruña]] ([http://www.casaciencias.org/]).

=== Planetarios n'Iberoamérica ===

Polo que respecta a Iberoamérica, en [[Chile]] atópase'l [[Universidá de Santiago de Chile#Planetariu de la Universidá de Santiago de Chile|Planetariu de la Universidá de Santiago de Chile]] ([http://www.planetariochile.cl/]).

N'[[Arxentina]] el planetariu más modernu ye'l [[Planetariu de La Plata]]. El so sistema de proyeición dixital dexa non solamente amosar el cielu de cualquier llugar del mundu y en cualquier dómina, sinón qu'amás dexa viaxar escontra cualquier llugar del Universu. El sistema, provistu por Evans & Sutherland,<ref>[https://www.es.com Evans & Sutherland]</ref> dispón de dos proyeutores 4K, sistema de soníu 5.1 y un domo de 17 metros de diámetru con capacidá pa 175 persones, que lo convierte n'unu de los más modernos de Suramérica. Tamién s'atopen el planetariu de [[Malargüe]], el de la Ciudá de [[Buenos Aires]], y el planetariu de la ciudá de [[Rosario (Arxentina)|Rosario]].

En [[Méxicu]], de los más sobresalientes atópense'l [http://www.planetarioalfa.org.mx/ Planetariu Alfa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161019203841/http://www.planetarioalfa.org.mx/ |date=2016-10-19 }}, según el Planetariu de Puebla "Germán Martínez Hidalgo", que fomenta la cultura científico y tecnolóxico al traviés de les sos instalaciones. Cuenta con teunoloxía de punta a nivel internacional y ye unu de los más grandes del mundu. De manera interesante, dende 2012 inauguróse'l primeru de los 4 nodos que conformen la [[Rede de Planetarios de Quintana Roo]], siendo'l primeru d'ellos [[Yook ol Kaab]], na Ciudá de Chetumal; el segundu: [[Ka' Yok']], allugáu na ciudá de [[Cancún]], inauguráu en 2013; el terceru: [[Cha´an Ka´an]], na Isla de [[Cozumel]] (con teunoloxía 3D) y [[Sayab]], en [[Playa del Carmen]], dambos abiertos al públicu dende 2016. Los 4 nodos, forníos con sistema Digistar5, dependen del Gobiernu de Quintana Roo, al traviés del [[Conseyu Quintanarroense de Ciencia y Teunoloxía]] y representen l'esfuerzu más ambiciosu nun solu estáu n'América Llatina.

En Bogotá atópase'l [[Planetariu de Bogotá|Planetariu Distrital]] ([http://www.planetariodebogota.gov.co]), el más grande del continente y el segundu más grande del Mundu.

El [[Planetariu Humboldt]] ta alcontráu en [[Caraques]], [[Venezuela]]. Empecipióse la so construcción el [[15 de xineru]] de [[1959]] so la direición del so diseñador, l'arquiteutu venezolanu [[Carlos Guinand Sandoz]] ([[Caraques]] [[1917]] – [[Caraques]] [[1963]]).<ref>Speedylook.com: Carlos Guinand Sandoz http://www.myetymology.com/encyclopedia/Carlos_Guinand_Sandoz.html</ref> Inauguróse'l [[24 de xunetu]] de [[1961]], y les sos instalaciones cunten con una cúpula de 20 metros de diámetru y un proyeutor planetariu marca Zeiss, modelu Mark IV (modificáu).<ref>Zeiss projector http://en.wikipedia.org/wiki/Zeiss_projector</ref>
=== Planetarios n'[[África]] ===
==== {{bandera2|Arxelia}} ====
* [[Arxel]]: [[Planetarium - Theatre de Verdure]], abiertu en [[2002]]
* [[Sidi Bel Abbès]]: [[Planetarium]], abiertu en [[1988]]

==== {{bandera2|Exiptu}} ====
[[Ficheru:Aleksandria raamatukogu IMG 0119.JPG|thumb|300px|Alexandría: Planetarium Science Center, abiertu en 2001.]]
* [[Alexandría]]: [[Egyptian Naval College]], abiertu en [[2009]]
* [[Alexandría]]: [[Planetarium Science Center]], abiertu en [[2001]]
* [[El Cairu]]: [[Egyptian Military Academy]], Abiertu en [[2002]]
* [[El Cairu]]: [[New Science Park]], abiertu en [[2011]]
* [[El Cairu]]: [[Suzanne Mubarak Children's Museum]], abiertu en [[2011]]

==== {{bandera2|Etiopía}} ====
* [[Adís Abeba]] : [[National Museum of Ethopia]], abiertu en [[2007]]

==== {{bandera2|Ghana}} ====
* [[Accra]]: [[Ghana Planetarium]], abiertu en [[2009]]

==== {{bandera2|Libia}} ====
* [[Bengasi]]: [[Garyounis University]], abiertu en [[1988]]
* [[Trípoli (Libia)|Trípoli]]: [[Faculty of Maritime Studies]], abiertu en [[1981]]
* [[Trípoli (Libia)|Trípoli]]: [[Planetarium]], abiertu en [[1981]]

==== {{bandera2|Marruecos}} ====
* [[Rabat]]: [[Planetarium Observatoire - Association Ribath Al Fath]], abiertu en [[1999]]

==== {{bandera2|Nixeria}} ====
* [[Oron]]: [[Maritime Academy of Nixeria]], abiertu en [[1983]]

==== {{bandera2|Sudáfrica}} ====
* [[Durban]]: [[Natural Science Museum]], abiertu en [[1998]]
* [[Johannesburg]]: [[Johannesburg Planetarium - University of the Witwatersrand]], abiertu en [[1960]]
* [[Ciudá del Cabu]]: [[Iziko - Museum of Cape Town]], abiertu en [[1958]]

==== {{bandera2|Tunicia}} ====
* [[Tunicia]]: [[Cité des sciences (Tunis)|Cité des sciences]], abiertu en [[1995]]

=== Planetarios n'América del Norte ===
==== {{bandera2|Estaos Xuníos}} ====
*[[Nueva York]]: [[Planetariu Hayden]]

==== {{bandera2|Méxicu}} ====
[[Ficheru:Planetario IPN.jpg|thumb|300px|Distritu Federal: Planetariu Luis Enrique Erro, abiertu en 1967.]]
[[Ficheru:Museo planetario Alfa Monterrey.jpg|300px|thumb|Monterrey: Planetariu Alfa, abiertu en 1978.]]
* [[Cancún]]: [[Planetariu Ka' Yok']] http://www.planetariodecancun.org
* [[Ciudad Obregón]]: [[Planetariu Ostimuri]]
* [[Cd. Victoria]]: [[Planetariu Dr. Ramiro Iglesias Leal]]
* [[Chetumal]]: [[Planetariu Yook ol Kaab]]
* [[Cozumel]]: [[Planetariu Chan Kaan]] http://www.planetariodecozumel.org {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171207101058/https://www.planetariodecozumel.org/ |date=2017-12-07 }}
* [[Cuernavaca]]: [[Planetariu de la Ciudá de Cuernavaca]]
* [[Culiacán]]: [[Planetariu Dr. Arcadio Poveda Ricaldi]]
* [[Distritu Federal]]: [[Muséu Teunolóxicu de la Comisión Federal de Lletricidá Planetariu Arq. Sergio González de la Mora]]
* [[Distritu Federal]]: [[Sociedá Astronómica de Méxicu|Planetariu Joaquín Gallu]] abiertu en [[1959]]
* [[Distritu Federal]]: [[Planetariu Luis Enrique Erro]] abiertu en [[1967]]
* [[Distritu Federal]]: [[Papalote Muséu del Neñu Planetariu Papalote Muséu del Neñu]]
* [[Distritu Federal]]: [[Sociedá Astronómica de Méxicu|Planetariu Valente Souza]]
* [[Distritu Federal]]: [[Universum|Planetariu José de la Herrán]]
* [[Guadalajara (Jalisco)|Guadalajara]]: [[Planetariu del Centru de Ciencia y Teunoloxía Severo Díaz Galindo]]
* [[Guanajuato]]: [[Planetariu Esplora Muséu de Ciencies]]
* [[Guaymas]]: [[Planetronix Móvil de Sistemes Educativos n'Astronomía]]
* [[Hermosillo]]: [[Planetariu Móvil de Ludocosmos]]
* [[Xalapa-Enríquez|Jalapa]]: [[Planetariu del Muséu de Ciencia y Teunoloxía de Xalapa]]
* [[La Paz]]: [[Planetariu Joaquín Velázquez de León de la Estación La Paz del Centru d'Investigación n'Astronomía Solar]]
* [[Madalena de Kino]]: [[Planetariu José Martínez Rocha]]
* [[Mazatlán]]: [[Planetariu Cap. de Altura Antonio Gómez Maqueo]]
* [[Mérida (Yucatán)|Mérida]]: [[Planetariu Arcadio Poveda Ricaldi]]
* [[Monterrey]]: [[Planetariu Alfa]] abiertu en [[1978]]
* [[Morelia]]: [[Planetariu Lic. Felipe Rivera]] abiertu en [[1975]]
* [[Nozales]]: [[Planetariu Móvil del CECUN]] abiertu en [[2013]]
* [[Oaxaca]]: [[Planetariu Nundehui]]
* [[Pachuca]]: [[Planetariu d'Hidalgo del Muséu El Rehilete]]
* [[Puebla]]: [[Planetariu IMAX DOMO de Puebla]]
* [[Querétaro]]: [[Planetariu Móvil EKBÉ]] n'operación dende [[2010]]
* [[Quintana Roo]]: [[(Solidaridá)|Playa del Carmen]]: [[Planetariu de Playa del Carmen SAYAB]]
* [[San Luis Potosí]]: [[Planetariu SNTE]]
* [[Tampico]]: [[Planetariu de la Escuela Náutica Mercante de Tampico]]
* [[Tapachula]]: [[Planetariu Bachilleres de Chiapas]] abiertu en [[2009]]
* [[Tijuana]]: [[Cine-Planetariu del Centru Cultural Tijuana]]
* [[Torrexón]]: [[Planetarium - Monte Urbanu de Torrexón]] abiertu en [[2014]]
* [[Tuxtla]]: [[Planetariu Juan Sabines Gutiérrez]]
* [[Veracruz]]: [[Planetariu de la Heróica Escuela Naval Militar Antón Lizardo]]
* [[Veracruz]]: [[Planetariu Fernando Siliceo Torres"]]
* [[Villahermosa (Tabasco)|Villahermosa]]: [[Planetariu Tabasco 2000]]
* [[Zacatecas]]: [[Ziga Zag, Centru de Ciencies]]

=== Planetarios n'América Central y el Caribe ===
==== {{bandera2|Les Bahames}} ====
* [[Nassau (Bahames)|Nassau]]: [[Adventure Learning Centre]], abiertu en [[1998]]

==== {{bandera2|Costa Rica}} ====
[[Ficheru:Planetario de la Universidad de Costa Rica.jpg|thumb|300px|San José: Planetariu de San José, abiertu en 2005.]]
* [[San Xosé (Costa Rica)|San Xosé]]: [[Centru Costarricense de la Ciencia y la Cultura|Muséu de los Neños]], abiertu en [[1994]]
* [[San Xosé (Costa Rica)|San Xosé]]: [[Planetariu de la Universidá de Costa Rica]], abiertu en [[2005]]

==== {{bandera2|Cuba}} ====
* [[L'Habana]]: [[Centru Cultural de Ciencia y Teunoloxía Rosa Elena Simeón]], abiertu en [[2009]]
* [[L'Habana]]: [[Academia Naval "Granma"]], inauguráu en (2005)
* [[Nueva Gerona]]: [[Planetariu y Muséu d'Historia Natural Dr. Antonio Núñez Jiménez]]
* [[Santiago de Cuba]]: [[Muséu d'Historia Natural Tomes Romay]], abiertu en [[1964]]
* [[Sancti Spíritus (Cuba)|Sancti Spíritus]]: [[Muséu d'Historia Natural de Sancti Spíritus|Muséu d'Historia Natural]], abiertu en [[1984]]

==== {{bandera2|Hondures}} ====
* [[San Pedro Sula]]: [[Muséu pa la Infancia]], abiertu en [[2004]]

==== {{bandera2|Trinidá y Tobagu}} ====
* [[D'Abadie]] : [[National Science Centre - Niherst]], abiertu en [[1997]]

=== Planetarios d'América del Sur ===
==== {{bandera2|Arxentina}} ====
[[Ficheru:Planetario de la Ciudad de Buenos Aires.jpg|thumb|300px|Planetariu Galileo Galilei de Buenos Aires, inauguráu en 1967.]]
* [[Buenos Aires]]: [[Planetariu Galileo Galilei]], inauguráu en [[1967]]
* [[Buenos Aires]]: [[Muséu Arxentín de Ciencies Naturales Bernardino Rivadavia]], abiertu en [[2008]]
* [[La Punta (San Luis)]]: [[Planetariu de la Punta]], abiertu en [[2007]]
* [[Malargüe]]: [[Planetariu Esquivel Aldao y Comandante Rodríguez CP]], abiertu en [[2008]]
* [[Ríu Grande (Arxentina)|Ríu Grande]]: [[Planetariu de Ríu Grande]], abiertu en [[1996]]
* [[Rosario (Arxentina)|Rosario]]: [[Complexu Astronómicu Municipal]], abiertu en [[1970]]
* [[Trelew]]: [[Planetariu de Trelew]], abiertu en [[2008]]
* [[Urquiza (Arxentina)|Urquiza]]: [[Observatoriu Astronómicu - Planetariu Luis C. Carballo]], abiertu en [[1984]]
* [[La Plata]]: [[Planetariu de La Plata]], abiertu en [[2013]]
* [[Jujuy]]: [[Planetariu Móvil Astrojujuy]], abiertu en [[2010]]

==== {{bandera2|Bolivia}} ====
* [[La Paz (Bolivie)|La Paz]]: [[Planetariu Max Schreier]], abiertu en [[1978]]
* [[Tarija]]: [[Planetariu vel Balderes Espinoza]], abiertu en [[2006]]

==== {{bandera2|Brasil}} ====
[[Ficheru:Planetário do Ibirapuera.JPG|thumb|300px|São Paulo: Planetariu do Ibirapuera - Planetariu Prof. Aristoteles Orsini, abiertu en [[1957]].]]
[[Ficheru:Planetário do Carmo - by Lucas.JPG|thumb|300px|São Paulo: Planetarium do Carmo, abiertu en 2005.]]
[[Ficheru: Planetário-de-porto-alegre.jpg|thumb|300px|Porto Alegre: Planetário Professor José Batista Pereira, abiertu en 1972.]]
[[Ficheru:Planetário Rubens de Azevedo.jpg|thumb|300px|Fortaleza: Planetariu Rubens de Azevedo - Centru Dragao do Mar d'Arte y Cultura, abiertu en [[1999]].]]
* [[Americana (São Paulo)| Americana]]: [[Planetariu Cosmos]], abiertu en [[2005]]
* [[Aracaju]]: [[Planetariu - Casa de Ciencia y Tecnologia da Ciudade de Aracaju]], abiertu en [[2008]]
* [[Belém (Brasil)|Belém]]: [[Planetariu Sebastiao Sodre da Gama]], abiertu en [[1999]]
* [[Belo Horizonte]]: [[Planetário de Belo Horizonte]], abiertu en [[2010]]
* [[Brasilia]]: [[Planetariu de Brasilia]], abiertu en [[1974]]
* [[Brotes]]: [[Planetariu de Brotes]], abiertu en [[2000]]
* [[Campinas]]: [[Planetariu de Campinas]], abiertu en [[1987]]
* [[Curitiba]]: [[Planetariu Prof. Dr. Francisco Jose Gomes Ribeiro]], abiertu en [[1978]]
* [[Feira de Santana]]: [[Museu Parque do Saber]], abiertu en [[2008]]
* [[Feira de Santana]]: [[Observatoriu Astronomico Antares]], abiertu en [[1997]]
* [[Florianópolis]]: [[Planetariu da UFSC]], abiertu en [[1971]]
* [[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]]: [[Planetariu Rubens de Azevedo - Centru Dragao do Mar d'Arte y Cultura]], abiertu en [[1999]]
* [[Foz do Iguaçu]]: Planetariu, abiertu en [[2009]]
* [[Goiânia]]: [[Planetário da Universidade Federal de Goiás]], abiertu en [[1970]]
* [[Itatiba]]: [[Planetariu Prof. Benedito Rela]], abiertu en [[2003]]
* [[Londrina]]: [[Planetariu de Londrina]], abiertu en [[2007]]
* [[Nova Friburgo]]: Planetariu, abiertu en [[2004]]
* [[Paracambi]]: [[Planetariu y Observatoriu de Paracambi]], abiertu en [[2003]]
* [[Pelotas (Brasil)|Pelotas]]: Planetariu, abiertu en [[2010]]
* [[Portao Araucária]]: [[Planetariu y Observatoriu Astronomico - Colexu Pe. Joao Bagozzi]], abiertu en [[2000]]
* [[Porto Alegre]]: [[Planetário Professor José Batista Pereira]], abiertu en [[1972]]
* [[Presidente Prudente]]: [[Planetariu Dr. Odorico Nilo Menin Filho]], abiertu en [[2002]]
* [[Rio de Janeiro]]: [[Fundacao Planetariu da Cidade do Rio de Janeiro - Carl Sagan]], abiertu en [[1998]]
* [[Rio de Janeiro]]: [[Fundacao Planetariu da Cidade do Rio de Janeiro - Galileu Galilei]], abiertu en [[1970]]
* [[Rio de Janeiro]]: [[Planetariu da Escola Naval]], abiertu en [[1961]]
* [[Santa Cruz (Rio de Janeiro)|Santa Cruz]]: [[Fundacao Planetariu da Cidade do Rio de Janeiro - D. Pedru II]], abiertu en [[2008]]
* [[Santa María (Rio Grande do Sul)|Santa Maria]]: [[Centru de Ciencies Naturais y Exatas]], abiertu en [[1971]]
* [[São Cristóvão (Rio de Janeiro)|São Cristóvão]]: [[Planetariu do MAST - Museu de Astronomia y Ciencies Afins]], abiertu en [[1986]]
* [[Santu André (São Paulo)|Santu André]]: Planetariu, abiertu en [[2010]]
* [[São José do Rio Preto]]: [[Centru Integráu de Ciencies y Cultura]], abiertu en [[1997]]
* [[São Paulo]]: [[Planetarium do Carmo]], abiertu en [[2005]]
* [[São Paulo]]: [[Planetariu do Ibirapuera - Planetariu Prof. Aristoteles Orsini]], abiertu en [[1957]]
* [[São Paulo]]: [[Planetariu Mundu Estelar]], abiertu en [[1998]]
* [[São Paulo]]: [[Planetariu Parque de Ciencia y Tecnologia da USP]], abiertu en [[2010]]
* [[Sobral (Ceará)|Sobral]]: Planetariu, abiertu en [[2010]]
* [[Tatuí]]: [[Planetariu de Tatui]], abiertu en [[2000]]
* [[Trés Rios (Rio de Janeiro)|Trés Rios]]: Planetariu, abiertu en [[2003]]
* [[Vitória (Espírito Santo)|Vitória]]: [[Planetariu de Vitoria]], abiertu en [[1995]]
* [[Tambauzinho]]: [[Planetariu da Funesc - Fundacao Espaco Cultural da Paraiba]], abiertu en [[1982]]

==== {{bandera2|Chile}} ====
* [[Santiago de Chile]], [[Planetario Chile]], abiertu en [[1970]]
* [[La Serena (Chile)|La Serena]]: [[Observatoriu Cuetu Mamalluca]]
* La Serena: Planetariu móvil - Observatorio Inter-americanu Cuetu Tololo
* La Serena: Planetarios Móviles Gémini
* [[Valparaíso]], [[Serviciu Hidrográficu y Oceanográficu]]
* Santiago de Chile, Planetariu del Pabellón d'Astronomía del [[Institutu Nacional General José Miguel Carrera|Instituto Nacional de Chile]], Foi construyíu en 1963 pero nunca llogró habilitase. Güei ye conocíu como Sala la Cúpula nel últimu nivel del actual Sector 2.

==== {{bandera2|Colombia}} ====
[[Ficheru:Planetario-Medellin.JPG|thumb |300px|Medellín: Planetariu Jesús Emilio Ramírez González, abiertu en 1984.]]
* [[Cali]]: [[Escuela Militar d'Aviación Marco Fidel Suárez]], abiertu en [[1972]].
* [[Cartagena de Indias]]: [[Escuela Naval de Cadetes Almirante Padilla]], abiertu en [[1968]].
* [[Bogotá]]: [[Maloka]], abiertu en [[2006]].
* [[Bogotá]]: [[Planetariu de Bogotá]], abiertu en [[1969]].
* [[Bogotá]]: [[Universidad Sergio Arbolea]], abiertu en [[2001]].
* [[Bucaramanga]]: [[Universidá Industrial de Santander]], abiertu en [[2012]].
* [[Medellín (Colombia)|Medellín]]: [[Planetariu de Medellín|Planetariu Jesús Emilio Ramírez González]], abiertu en [[1984]].
* [[Risaralda]]: [[Universidá Teunolóxica de Pereira]], abiertu en [[1988]].

==== {{bandera2|Ecuador}} ====
* [[Ciudá Metá del Mundu]]: [[Planetariu - Conseyu Provincial de Pichincha]]
* [[Cuenca (Équateur)|Cuenca]]: [[Planetariu municipal]], abiertu en [[1987]]
* [[Guayaquil]]: [[Institutu Oceanográficu de l'Armada - Inocar]], abiertu en [[1984]]
* [[Quitu]]: [[Institutu Xeográficu Militar (Ecuador)Institutu Xeográficu Militar]], abiertu en [[1988]]
* [[Quitu]]: [[Planetariu Mundu Xuvenil]], abiertu en [[1972]]

==== {{bandera2|Paraguái}} ====
* [[Asunción]]:[[Planetariu Padre Buenaventura Suárez S.J]], abiertu en [[2001]]

==== {{bandera2|Perú}} ====
* [[Arequipa]]: [[Planetarium UAP Arequipa - Universidad Ales Peruanes]], abiertu en [[2010]]
* [[Chiclayo]]: [[Planetarium Universidad Ales Peruanes Chiclayo]], abiertu en [[2011]]
* [[Colca]]: [[Planetarium María Reiche]], abiertu en [[2002]]
* [[Cusco]]: [[Planetariu María Reiche - Sacred Valley of the Inques, Cusco]], abiertu en [[2007]]
* [[Ica]]: [[Planetarium María Reiche]], abiertu en [[2002]]
* [[Lima]]: [[Planetariu Morru Solar]], abiertu en [[1960]]
[[Ficheru:Planetarios de Venezuela.jpg|thumb |300px|Venezuela: Planetariu Muséu de los Neños de Caraques, Planetariu Humboldt y Planetariu Simón Bolívar.]]
* [[Lima]]: [[Planetariu nacional Mutsumi Ishitsuka - Institutu Geofisico de Perú]], abiertu en [[2008]]
* [[ Naza (ville)|Naza]]: [[New Planetarium (Hotel)]], abiertu en [[2008]]
* [[ Naza (ville)|Naza]]: [[Planetarium María Reiche]], abiertu en [[2000]]

==== {{bandera2|Uruguái}} ====
* [[Montevidéu]]: [[Planetariu Municipal Agrimensor Germán Barbato]]; abiertu en [[1955]], primer planetariu de Llatinoamérica.[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Planetariu_Municipal_Agrimensor_Germ%C3%A1n_Barbato._Montevideo,_Uruguái.JPG]

==== {{bandera2|Venezuela}} ====
* [[Caraques]]: [[Planetariu Humboldt]], abiertu en [[1961]]
* [[Caraques]]: [[Planetariu Muséu de los Neños de Caraques]], abiertu en [[1993]]
* [[Maracaibo]]: [[Planetariu Simón Bolívar]]
* [[Punta de Piedres]]: [[Planetariu Fundación la Salle de Ciencies Naturales La Salle]]

=== Planetarios n'[[Asia]] ===
==== {{bandera2|Xapón}} ====
* [[Nagoya]], [[Prefeutura de Aichi|Aichi]] : [[Nagoya City Science Museum]], abiertu en [[1962]] : 35 metros. ( Carl Zeiss typo UNIVERSARIUM Modelu IX )
* [[Yokote]], [[Prefeutura de Akita|Akita]] : [[Akita home village - Kamakuland]], abiertu en [[1994]] : 23 metros.
* [[Chiba (Chiba)|Chiba]], [[Prefeutura de Chiba|Chiba]] : [[Chiba City Museum of Science]], abiertu en [[2007]] : 23 metros.
* [[Matsuyama]], [[Ehime]] : [[Matsuyama Multi-Purpose Community Center]], abiertu en [[1987]] : 23 metros.
* [[Niihama]], [[Ehime]] : [[Ehime Prefeutural Science Museum]], abiertu en [[1994]] : 30 metros. ( Goto Super-Mancáivos híbridu )
* [[Sakai (Fukui)|Sakai]], [[prefeutura de Fukui|Fukui]] : [[Angel Land Fukui]], abiertu en [[1999]] : 23 metros.
* [[Kitakyūshū]], [[Prefeutura de Fukuoka|Fukuoka]] : [[Kitakyushu Culture & Science Museum for Youth]], abiertu en [[1970]] : 20 metros.
* [[Kurume]], [[Prefeutura de Fukuoka|Fukuoka]] : [[Fukuoka Science Museum]], abiertu en [[1990]] : 23 metros.
* [[Koriyama]], [[Prefeutura de Fukushima|Fukushima]] : [[Koriyama City Fureai Science Center]], abiertu en [[2001]] : 23 metros.
* [[Gifu (Gifu)|Gifu]], [[Prefeutura de Gifu|Gifu]] : [[Gifu City science Museum]], abiertu en [[1988]] : 20 metros.
* Takasaki, [[Gunma]] : [[Takasaki Youth Science Center]], abiertu en [[1984]] : 20 metros.
* [[Tatebayashi]], [[Gunma]] : [[Mukai Chiaki Children's Science Museum]], abiertu en [[1991]] : 23 metros.
* [[Hiroshima]], [[Prefeutura d'Hiroshima|Hiroshima]] : [[Hiroshima Children's Museum]], abiertu en [[1980]] : 20 metros.
* [[Akashi (Hyōgo)|Akashi]], [[Hyogo]] : [[Akashi Municipal Planetarium]], abiertu en [[1960]] : 20 metros. ( Carl Zeiss Jena Universal 23/3 )
* [[Kōbe]], [[Hyogo]] : [[Kobe Science Museum]], abiertu en [[1984]] : 20 metros.
* [[Himeji]], [[Hyogo]] : [[Himeji City Science Museum]], abiertu en [[1993]] : 27 metros. ( [[Konica Minolta]] Geministar IV )
* Hitachi, [[Prefeutura d'Ibaraki|Ibaraki]] : [[Hitachi Civic Center]], abiertu en [[1990]] : 22 metros. 
* [[Tsukuba]], [[Prefeutura d'Ibaraki|Ibaraki]] : [[Tsukuba Expo Center]], abiertu en [[1985]] : 25,6 metros. ( Konica Minolta Geministar III )
* [[Takamatsu]], [[Kagawa]] : [[Sanuki Kodomonokuni]], abiertu en [[1995]] : 20 metros.
* [[Kagoshima]], [[Prefeutura de Kagoshima|Kagoshima]] : [[Kagoshima Municipal Science Hall]], abiertu en [[1980]] : 23 metros.
* [[Fujisawa]], [[Kanagawa]] : [[Shonandai Culture Centre Children's Museum]], abiertu en [[1989]] : 20 metros.
* [[Sagamihara]], [[Kanagawa]] : [[Sagamihara City Museum]], abiertu en [[1995]] : 23 metros.
* [[Yokohama]], [[Kanagawa]] : [[Yokohama Science Center]], abiertu en [[1984]] : 23 metros.
* [[Jōyō (Kioto)|Jōyō]], [[Prefeutura de Kioto|Kioto]] : [[Joyo city Cultural Planetarium]], abiertu en [[1989]] : 23 metros.
* [[Matsusaka]], [[Mie]] : [[Mie Adventure Park (MAP)]], abiertu en [[1989]] : 22 metros.
* [[Sendai]], [[Miyagi]] : [[Sendai Astronomical Observatory]], abiertu en [[2008]] : 25 metros. ( Goto CHIRON híbridu )
* [[Miyazaki (Miyazaki)|Miyazaki]], [[Prefeutura de Miyazaki|Miyazaki]] : [[Miyazaki Science Center]], abiertu en [[1987]] : 27 metros. ( Goto Super-Mancáivos híbridu )
* [[Nagasaki]], [[Prefeutura de Nagasaki|Nagasaki]] : [[Nagasaki Science Museum]], abiertu en [[1997]] : 23 metros.
* [[Kurashiki]], [[Prefeutura de Okayama|Okayama]] : [[Kurashiki Science Center]], abiertu en [[1993]] : 21 metros.
* [[Osaka]] : [[Osaka Science Museum]], abiertu en [[1989]] : 26,5 metros. ( Konica Minolta INFINIUM-L-Osaka )
* [[Higashiosaka]], [[Prefeutura de Osaka|Osaka]] : [[Dream 21 - Higashi Osaka municipal child cultural sport center]], abiertu en [[1991]] : 20 metros.
* [[Tondabayashi]], [[Prefeutura de Osaka|Osaka]] : [[Subaru Hall]], abiertu en [[1991]] : 20 metros.
* [[Kawaguchi]], [[Prefeutura de Saitama|Saitama]] : [[Kawaguchi Science Museum]], abiertu en [[2003]] : 20 metros.
* [[Saitama (Saitama)|Saitama]], [[Prefeutura de Saitama|Saitama]] : [[Saitama City Space Theater]], abiertu en [[1987]] : 23 metros.
* [[Saitama (Saitama)|Saitama]], [[Prefeutura de Saitama|Saitama]] : [[Saitama Municipal Youth Astronomical Museum]], abiertu en [[1988]] : 23 metros.
* [[Ōda]], [[Prefeutura de Shimane|Shimane]] : [[The Shimane Nature Museum of Mt Sanbe - Sahimel]], abiertu en [[1991]] : 20 metros.
* [[Hamamatsu]], [[Prefeutura de Shizuoka|Shizuoka]] : [[Hamamatsu Science Museum]], abiertu en [[1986]] : 20 metros.
* [[Utsunomiya]], [[Tochigi]] : [[Waku Waku Grandy Science Land]], abiertu en [[1988]] : 20 metros.
* [[Tokushima]], [[Prefeutura de Tokushima|Tokushima]] : [[Asutamuland Tokushima]], abiertu en [[2001]] : 20 metros.
* [[Tokiu]] : [[Galaxcity]], abiertu en [[1994]] : 23 metros.
* [[Tokiu]] : [[Miraikan]], abiertu en [[2001]] : 23 metros.
* [[Fuchū (Tokio)|Fuchū]], [[Tokiu]] : [[Fuchu municipal Museum]], abiertu en [[1982]] : 23 metros.
* [[Hachiōji]], [[Tokiu]] : [[Science dome Hachiozi]], abiertu en [[1993]] : 21 metros.
* [[Nishitōkyō (Tokio)|Nishitōkyō]], [[Tokiu]] : [[Tamarokuto Science Center]], abiertu en [[1994]] : 27,5 metros. ( Goto CHIRON II )
* [[Toyama]], [[Prefeutura de Toyama|Toyama]] : [[Kurobe Yoshida Science Museum]], abiertu en [[1986]] : 20 metros.
* [[Kofu]], [[Yamanashi]] : [[Yamanashi Prefeutural Science Center]], abiertu en [[1998]] : 20 metros.

=== Planetarios n'[[Oceanía]] ===
==== {{bandera2|Australia}} ====
* [[Adelaide (Australia)|Adelaide]]: [[Adelaide Planetarium]], abiertu en [[1972]]
* [[Bendigo]]: [[Discovery Centre]], abiertu en [[2007]]
* [[Brisbane]]: [[Sir Thomas Brisbane Planetarium]], abiertu en [[1978]]
* [[Camberra]]: [[Canberra Space Dome & Observatory]], abiertu en [[1998]]
* [[Clayton (Victoria)|Clayton]]: [[Monash University]], abiertu en [[1976]]
* [[Gingin]]: [[Gravity Discovery Centre''En '']]
* [[Launceston (Tasmania)|Launceston]]: [[Queen Victoria Museum & Art Gallery]], abiertu en [[1968]]
* [[Melbourne]]: [[Melbourne Planetarium - Scienceworks Museum]], abiertu en [[1965]]
* [[Sydney]]: [[Sydney Observatory - Powerhouse Museum]], abiertu en [[1994]]
* [[Wentworthville]]: [[Toongabbie East Public School]], abiertu en [[2005]]
* [[West Perth]]: [[Horizon Planetarium]], abiertu en [[1987]]
* [[Wollongong]]: [[Wollongong Science Centre and Planetarium]]: abiertu en [[1994]]

==== {{bandera2|Guam}} ====
* [[Mangilao]]: [[Planetarium UOG Station]], abiertu en [[1969]]

==== {{bandera2|Nueva Zelanda}} ====
* [[Monte Cook|Aoraki/Mont Cook Ville]]: [[Sir Edmund Hillary Alpine Center]], abiertu en [[2008]]
* [[Auckland]]: [[Stardome Observatory]], abiertu en [[1997]]
* [[Napier (Nueva Zelanda)|Napier]]: [[Hawke's Bay Holt Planetarium - Napier Boys' High School]], abiertu en [[1962]]
* [[Wellington (Nueva Zelanda)|Wellington]]: [[Pelorus Trust Planetarium - Carter Observatory]], abiertu en [[1993]]

== Planetarios informáticos ==


Dellos programes d'ordenador dexen asemeyar la posición nel cielu de les estrelles y planetes. Ente los más conocíos atópense los programes de [[códigu llibre]]: [[Celestia]], [[Stellarium]] y [[NightShade]]; non-llibre pero igualmente gratuitu [[Winstars]]; y de pagu [[Starry Night]].

== Ver tamién ==
* [[Cielu nocherniegu]]
* [[Planisferiu celeste|Planisferiu]]
* [[Planetariu de Montreal]] {{CAN}}
* [[Planetariu de Madrid]] {{ESP}}
* [[Planetariu de Pamplona]] {{ESP}}
* [[L'Hemisfèric]] de [[Valencia]] {{ESP}}
* [[Planetariu Alfa]] {{MEX}}
* [[Planetariu Joaquín Gallu de SAM]] {{MEX}}
* [[Planetariu Luis Enrique Erro]] {{MEX}}
* [[Planetarios de Venezuela]] {{VEN}}

== Referencies ==
{{llistaref}}

== Enllaces esternos ==
{{commons|Planetarium}}
* [https://planetariums-database.org/ Worldwide Planetariums Database (WPD)]


{{Tradubot|Planetario}}

{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Planetarios|Planetarios]]