Zafiru

Zafiru
Xeneral
Categoría	variedad mineral (es)
Subclase de	corindón (es) , xema, material y piedra preciosa (es)
Códigu NCM	7103.91.00
Propiedaes físiques
Color	azul y rosa
Durez de Mohs	9

El zafiru ye un mineral preciosu del grupu del corindón con carauterísticu color azul (anque hai otros colores menos comunes) por cuenta d'impureces de ciertos óxidos (Cr (III) y Ti(III)).Ye una de les cuatro xemes más importantes del mundu y de les más formoses xunto al rubín, el diamante y la esmeralda. Atópase comúnmente en xacimientos ricos de rutilo, bauxita y hematita. La composición química ye un amiestu d'óxidos d'aluminiu, fierro y titaniu, que da-y el so color carauterísticu azul. La so fórmula química ye Al2O3. Correspuénde-y la durez 9 na escala de Mohs.

El zafiru o ultralita -sinónimu pocu usáu- pertenez a la mesma familia de minerales que'l rubín, ye dicir corindón, siendo la única diferencia una convención de nome. Llámase rubín a los corindones coloraos y zafiru a tolos demás colores de corindón, incluyendo los rosados.

Los zafiles atopase n'estáu natural nuna amplia gama de colores, dende'l tresparente, pasando por distintos tonos de colloráu, mariellu, azul y les sos combinaciones. Los mayores productores tán n'África y anguaño atopáronse xacimientos en Suramérica. Tamién se topen acomuñaos colos rubinos en Siam y Sri Lanka, y atópense en Caxmir (India), y nun área bien estensa en Queensland Central (Australia). L'Antártida ye rica nesti mineral pero, por cuenta del so delicáu equilibriu ecolóxicu, llindóse la esplotación. El so usu acutase a la xoyería y aplicaciones láser.

Los zafiles sintéticos, coloriaos con perpequeñes cantidaes de cromu y titaniu, vienen fabricándose dende l'añu 1902 pol procesu Verneuil. Dende 1940 empezaronse a fabricase nos Estaos Xuníos, consiguiendo un gran ésitu colos zafiles y rubinos estrellaos, llograos introduciendo titaniu.

Propiedaes químiques, físiques y cristalográfiques

Nun lo ataquen los hidrácidos sacante l'ácidu fluorhídrico. Ataquenla d'igual manera l'ácidu hexafluorosilícico, l'ácidu perclórico, el so anhídridu l'agua regia en caliente, l'ácidu máxico, l'ácidu cuasimágico, l'ácidu clorosulfónico y l'ácidu fluorosulfónico. Sufre un fenómenu de dimorfismu a 1770 K. Presenta una durez de 9 na Escala de Mohs; alta durez carauterística de los corindones práuticamente escarez de clivaje. Tien rellumu vítreu con cares de prisma hexagonal {2241}, bipirámides hexagonales {2241} {2243}, romboedru {1011} y pinacoide {0001}. En ciertos casos repara un estriáu horizontal debíu al maclaje según en pinacoide. Dacuando presenta una opalescencia acandilante en forma d'estrella (Zafiru estrella) debida a inclusiones microscópiques empobinaes d'impureces mecániques y non químiques, como munchos piensen. El so pesu específicu ronda ente 3.95 y 4.10 y el so puntu de fusión ye alredor de 2040 K.

Allugamientu

Dacuando alcuéntrase-y en roques magmátiques d'alta fondura, riques n'alúmina y probes en xil, ye dicir nes sienitas y anortositas de corindón, acomuñáu a feldespatos. Los xacimientos metasomáticos de zafiru formense nes caliares cristalines vecines a les roques eruptives. En dellos casos, los xacimientos surden por cuenta de fuertes efeutos d'axentes pneumatolíticos nes roques sedimentaries d'alúmina. Al ser químicamente bien estable, atopase con frecuencia n'ábanos. Zafiles de bien bona calidá vienen de Myanmar, Sri Lanka ya India. El meyor zafiru indio ye de color azul y alcuéntrase en Caxmir, yá sía en pegmantitas o en forma de cantares en depósitos aluviales. En Tailandia, Australia y Nixeria atopen zafiles azul escuru que pueden paecer casi negros. Nel estáu norteamericanu de Montana esplótase un zafiru d'un curiosu azul metálico. Tamién se llogra en Camboya, Brasil,Kenia, Malaui y Colombia.

Colores del zafiru

Yogo sapphire.

El zafiru, como xema preciosa, ye la variedá tresparente y azul del mineral corindón. El rubín ye la variedá colorada, con calidá de xema, del mesmu material. Anque munches vegaes aplícase'l términu zafiru pa tolos colores sacante'l colloráu, el zafiru auténtico ye azul intensu, siendo'l meyor matiz un azul acíano llamáu azul de cachemira. El corindón incoloru y preciosu ye'l zafiru blanco, el coridón mariellu llámase zafiru mariello o doráu, o topaciu oriental, les piedres roses maciu son los zafiles roses. Los distintos colores del zafiru débense a pequeñes cantidaes d'impureces, como cromu, fierro o titaniu nel óxidu d'aluminiu, componente principal del mineral.

Variedaes

Zafiru d'Agua: ye la variedá azul de la cordierita o dicroíta.
Zafiru blanco: corindón cristalizáu, incoloru y tresparente.
Zafiru falso: variedá del cuarzu cristalizáu que presenta la coloración azul debida a inclusiones de pequeños individuos de crocidolita.
Zafiru oriental: zafiru bien apreciáu pol so rellumu o oriente.

Aplicaciones industriales

El zafiru sintético utilizase na fabricación del cristal de zafiru. Esti material tresparente presenta una gran resistencia al rayáu y utilízase, por casu, como cristal nos relós de pulsera.

Otres acepciones

Heráldica: ye unu de les maneres de denominar al azur, nome que se da el color azul.
Zooloxía: ave apodiforme, de la familia de les troquilidas. Ye un colibrí, con picu curtiu y rectu, amarellentáu (la punta negra); plumaxe verde doráu nel llombu, azul vivo nel pechu y verde puercu nel banduyu, cola curtia y acoloratada. Mide unos 9 cm y vive nes Guayanes y norte de Brasil. Tamién llamáu Colibrí Zafiru (Hylocharis sapphirus).

Ver tamién

Zafiru (color)