Wikipedia

Diferencies ente revisiones de «Imhotep»

Navegar l'historial de mou interactivu
← Edición más antigua
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualTestu wiki
m Iguo testu: -"pág." +"páx."
Recuperando 0 referencia(es) y marcando 1 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5
 
(Nun s'amuesen 32 revisiones intermedies de 5 usuarios)
Llinia 1:
{{persona |}}
'''Imhotep''' (en griegu ''Ἰμούθης''; pronunciación n'españolasturianu: Im-joḥo-tep) o '''Imutes''', foi un eruditu exipciu que merez ser consideráu un arquetipu históricu de [[polimatía]]; sabiu, [[médicu]], [[astrónomu]], y el primeraprimer [[arquiteutu]] conocíu na hestoriahistoria (aprox. [[sieglu XXVII e.C.|2690 - 2610 ae. C.]]).▼
nome = Imhotep
| imaxe = Louvres-anitiquites-egyptiennes-p1010873 d.jpg
| pie d'imaxe = Estauína en bronce de Imhotep. [[Muséu del Louvre]]
| fecha de nacencia= [[Sieglu XXVII e.C.|2650–2600 a. C]]
| llugar de nacencia= [[Antiguu Exiptu]]
| llugar de fallecimientu= [[Antiguu Exiptu]]
| residencia = [[Antiguu Exiptu]]
| área = [[Medicina]], [[Astronomía]], [[Arquiteutura]]
}}
 
{{otros usos|Imhotep (chaty de Tutmosis I)}}
▲'''Imhotep''' (en griegu ''Ἰμούθης''; pronunciación n'español: Im-jo-tep) o '''Imutes''', foi un eruditu exipciu que merez ser consideráu un arquetipu históricu de [[polimatía]]; sabiu, [[médicu]], [[astrónomu]], y el primera [[arquiteutu]] conocíu na hestoria (aprox. [[sieglu XXVII e.C.|2690 - 2610 a. C.]]).
<ref>Asimov, Isaac: Enciclopedia biográfica de ciencia y teunoloxía (1987) , Madrid, páx. 1.</ref>
 
Sumu sacerdote de [[Heliópolis]], foi [[chaty|chati]] del [[faraón]] Necherjet Dyeser ([[Zoser]]), y diseñó la [[Pirámide gradiada de Saqqara]], mientres la [[Dinastía III d'Exiptu|dinastía III]]. El significáu de la pallabra ''Imhotep'' ye «el que vien en paz».<ref>Orlando Mejía Rivera [httphttps://books.google.es/books?id=ikY1LVtuDWwC Introducción crítica a la hestoriahistoria de la Medicina]. Universidá de Caldas, 1999; páx. 447. ISBN 958-8041-19-8.</ref>
 
Ye'l primeraprimer ''científicu'' que'l so nome llegó. Non yá yera médicu, tamién yera arquitectuarquiteutu y astrónomu: esto indica que tenía les conocencies operatives de d'[[aritmética]] y [[xeometría]] necesarios pa remanar aquelles disciplines.
 
Los títulos honoríficos atribuyíos a Imhotep son: {{cita|Tesoreru del rei del [[SoBaxu Exiptu]], Primero dempués del rei del [[Alto Exiptu]], Alministrador del Gran Palaciu, Señor hereditariu, Sumu sacerdote de [[Heliópolis]], Imhotep el constructor, escultor, facedor de vasíes de piedra...|Inscripción na base de la estatua de Dyeser (Zoser) topada en Saqqara.}}
 
Antes d'él, naide tuviera'l so nome inscritu al llau del d'un faraón, y nos sos títulos nun se menta'l de médicu, pero sí'l de productor de recipientes: quiciabes namái consten los qu'usó pa la construcción{{ensin referencies}}.
Línea 25 ⟶ 14:
{{AP|Medicina nel Antiguu Exiptu}}
 
[[ArchivuFicheru:Imhotep-Louvre.JPG|left|thumb|150px|Estauína de Imhotep, [[Muséu del Louvre]].]]
La importancia de la medicina exipcia traducir na figura de Imhotep, consideráu como'l fundador de la [[Medicina nel Antiguu Exiptu|medicina exipcia]], y autor del [[papiru Edwin Smith]] alrodiu de sanamientos, dolencies y observaciones anatómiques (anque esti testu probablemente foi escritu alredor del [[1700 e.C.|1700&nbsp;ae.&nbsp;C.]], con agregos d'otros médicos).<ref name=djoser /> La concepción míticu-relixosa de la enfermedá, nel Exiptu de Imhotep, conducía a un enfoque máxicu-relixosu y empíricu a la terapia médica. Esto ye, una combinación de ritos, práutiques quirúrxiques y un estensu [[vademécum|recetario]] farmacolóxicu. Tamién se rexistren dellos intentos de racionalización, como los que s'aprecien nel papiru Smith, que describe 48 casos clínicos ensin mentar causes nin tratamientos máxicos y apurriendo un enfoque racional sobre'l tratamientu de ciertes enfermedaes y les feríesfiríes.<ref name=djoser />
 
Nesti testu Imhotep encamienta l'usu de vahos d'[[opiu|opiáceos]] como anestésicu. Describe observaciones anatómiques, l'exame, diagnósticu, tratamientu y pronósticu de numberoses feríesfiríes con tou detalle. Los tratamientos son racionales, y nun namái casu recurrir a remedios máxicos. El papiru contién les primeres descripciones de sutures craniales, de la meninxe, la superficie esterna del celebru, del [[líquidu cefalorraquídeo]], y de les pulsaciones intracraneanas. Según un grabáu d'una llosa sepulcral en [[Saqqara]], Imhotep preconizaba l'aplicación de presión nes [[arteria carótida|arteries carótidas]] p'aselar el [[Cefalea|dolor de cabeza]], al menguar el fluxu de sangre al [[celebru]]. Imhotep afirmaba quque'ell [[pulsu]] yera un índiz del corazón y de les condiciones del enfermu.<ref>Juan Surós Batlló, Juan Surós Forns. [httphttps://books.google.es/books?id=weny_PBNun0C Semioloxía médica y técnicatéunica exploratoria]. [[Elsevier]] España, 2001; páx. 234. ISBN 84-458-1080-4.</ref>
 
Ye citáu nel [[Cantar del arpista]], composición lliteraria datada nel [[Imperiu Mediu]]:
{{cita|Oyí sentencies de Imutes (Imhotep) y de [[Dyedefhor]], que se citen como proverbios... <br />
Faite per tantutanto'l día dichosu, y non te canses nunca d'esto.|Cantar del Arpista.}}
</p>
 
== Arquiteutu ==
Imhotep foi l'autor del complexu funerariu de la "Pirámide Gradiada" de Saqqara, cerca de [[Menfis (Exiptu)|Menfis]].<ref>Ibid ref. 1.</ref> en tiempos del rei [[Zoser|Dyeser]] ([[2650 e.C.|2650&nbsp;ae.&nbsp;C.]]).<ref name="djoser">Fernando Lamata Cotanda, Fernando Lamata, José María Segovia de Arana [httphttps://books.google.es/books?id=seYYA8x4XewC Manual d'alministración y xestión sanitaria]. Edición Díaz de Santos, 1998; páx. 11. ISBN 84-7978-346-X.</ref> La pirámide precisó la estracción, tresporte y montaxe de miles de tonelaes de piedra [[caliar]], desafíu notable yá que tal material nunca s'utilizara en grandes construcciones, pa les que s'usaben lladriyos de d'[[adobe]], fáciles de faer y baratos.▼
 
[[ArchivuFicheru:Sakkara 02.jpg|thumb|250px|Complexu funerariu de [[Saqqarah]].]]▼
▲Imhotep foi l'autor del complexu funerariu de la "Pirámide Gradiada" de Saqqara, cerca de [[Menfis (Exiptu)|Menfis]].<ref>Ibid ref. 1.</ref> en tiempos del rei [[Zoser|Dyeser]] ([[2650 e.C.|2650&nbsp;a.&nbsp;C.]]).<ref name="djoser">Fernando Lamata Cotanda, Fernando Lamata, José María Segovia de Arana [http://books.google.es/books?id=seYYA8x4XewC Manual d'alministración y xestión sanitaria]. Edición Díaz de Santos, 1998; páx. 11. ISBN 84-7978-346-X.</ref> La pirámide precisó la estracción, tresporte y montaxe de miles de tonelaes de piedra [[caliar]], desafíu notable yá que tal material nunca s'utilizara en grandes construcciones, pa les que s'usaben lladriyos de [[adobe]], fáciles de faer y baratos.
 
Un gran problema técnicutéunicu yera'l pesu de la piedra: Imhotep solucionar en parte usando bloques relativamente pequeños, más fáciles de tresportar y remanar. Per otra parte, les [[Columna (arquiteutura)|columnes]] son decoratives o tán adosaes a los murios, ensin sofitar enforma pesu. hai que tener en cuenta que nesta [[Edá del Cobre|dómina]] el metal utilizáu en ferramientes yera'l [[cobre]], poco fayadizu pa estos trabayos.▼
▲[[Archivu:Sakkara 02.jpg|thumb|250px|Complexu funerariu de [[Saqqarah]].]]
 
▲Un gran problema técnicu yera'l pesu de la piedra: Imhotep solucionar en parte usando bloques relativamente pequeños, más fáciles de tresportar y remanar. Per otra parte, les [[Columna (arquiteutura)|columnes]] son decoratives o tán adosaes a los murios, ensin sofitar enforma pesu. hai que tener en cuenta que nesta [[Edá del Cobre|dómina]] el metal utilizáu en ferramientes yera'l [[cobre]], poco fayadizu pa estos trabayos.
 
Tuvo qu'entamar tol procesu de construcción, controlar el trabayu de cientos d'obreros, y realizar la primer ciudá funeraria: arrodiada por una muralla d'unos mil quinientos metros de perímetru, construyó diverses edificaciones como decoráu, y escontra el centru alzó una pirámide de seis graes con un altor de sesenta metros. De la mesma, escavar na roca del terrén, so la pirámide, la que sería la tumba de [[Dyeser]] (Zoser) y un conxuntu de galeríes p'almacenar miles de vasíes funeraries, munches grabaes colos nomes de los sos predecesores.
 
== Imhotep como dios ==
Mientres sieglos, los exipcios consideraron a Imhotep como'l [[Mitoloxía exipcia|divosdios]] de la medicina y la sabiduría y represéntase-y sentáu, como a les escribes, con un [[papiru]] esplegáu sobre les sos rodíes, tocáu con un casquete. Verdaderamente, na dómina de Tolomeo foi alzáu a rangu de dios.<ref> Ibid, ref. 1.</ref>▼
 
Nel [[Imperiu Nuevu]] foi veneráu como patrón de los [[Escriba nel Antiguu Exiptu|escribas]] y divinizáu nel [[periodu tardíu d'Exiptu]], pa lo cual foi identificáu con [[Nefertum]], fíu de [[Ptah]] y [[Nut]] (o [[Sejmet]]). Darréu venceyóse-y al dios [[Thot]] –una práutica común nel [[Antiguu Exiptu]]-.La so veneración como protectorproteutor de les escribes deber a una de les sos grandes innovaciones rellacionada con ''meyora de la escritura gracies a l'usu d'una tinta más eficaz fecha a partir d'afumar l'agua, procedimientu que foi incorporáu por otres cultures y civilizaciones posteriores<ref>{{cita publicación |apellido1=CoronáuCoronado|nome1=Martí P.|títulu=IMHOTEP, EL GRAN MAGU D'EXIPTU|publicación=Revista Más allá de la Ciencia.|fecha=Xunu de 2017|númberu=339|páxines=70-78}}</ref>''.▼
▲Mientres sieglos, los exipcios consideraron a Imhotep como'l [[Mitoloxía exipcia|divos]] de la medicina y la sabiduría y represéntase-y sentáu, como a les escribes, con un [[papiru]] esplegáu sobre les sos rodíes, tocáu con un casquete. Verdaderamente, na dómina de Tolomeo foi alzáu a rangu de dios.<ref> Ibid, ref. 1.</ref>
 
El so cultu principal taba en [[Menfis (Exiptu)|Menfis]]. Tamién foi veneráu en [[Tebas (Exiptu)|Tebas]], [[File]] y [[Deir el-Medina]] na dómina [[ptolemaica]] xunto a [[Hathor]], [[Maat]], y [[Amenhotep (fíu de Hapu)]], otru inxenieru divinizáu. El so prestíu yera tan grande, que la so fama llegó hasta los [[Antigua Grecia|griegos]], que lo conocíen como '''Imutes''' y asimiláron-y al so dios [[Asclepio]], el [[Esculapio]] romanu.<ref>Manuel B. Cossío, José Pijoán, Jean Roger Rivière. [httphttps://books.google.es/books?id=NGL7SIeRii4C&pgis=1 Summa Artis, hestoriahistoria xeneral del arte]. Espasa-Calpe, 1931; páx. 69. Procedente de la [[Universidá de Michigan]]. Digitalizado el 25 de xineru de 2007.</ref>▼
▲Nel [[Imperiu Nuevu]] foi veneráu como patrón de los [[Escriba nel Antiguu Exiptu|escribas]] y divinizáu nel [[periodu tardíu d'Exiptu]], pa lo cual foi identificáu con [[Nefertum]], fíu de [[Ptah]] y [[Nut]] (o [[Sejmet]]). Darréu venceyóse-y al dios [[Thot]] –una práutica común nel [[Antiguu Exiptu]]-.La so veneración como protector de les escribes deber a una de les sos grandes innovaciones rellacionada con ''meyora de la escritura gracies a l'usu d'una tinta más eficaz fecha a partir d'afumar l'agua, procedimientu que foi incorporáu por otres cultures y civilizaciones posteriores<ref>{{cita publicación|apellido1=Coronáu|nome1=Martí P.|títulu=IMHOTEP, EL GRAN MAGU D'EXIPTU|publicación=Revista Más allá de la Ciencia.|fecha=Xunu de 2017|númberu=339|páxines=70-78}}</ref>''.
[[ArchivuFicheru:Imhotep JE 49889.png|220px|right]]▼
 
▲El so cultu principal taba en [[Menfis (Exiptu)|Menfis]]. Tamién foi veneráu en [[Tebas (Exiptu)|Tebas]], [[File]] y [[Deir el-Medina]] na dómina [[ptolemaica]] xunto a [[Hathor]], [[Maat]], y [[Amenhotep (fíu de Hapu)]], otru inxenieru divinizáu. El so prestíu yera tan grande, que la so fama llegó hasta los [[Antigua Grecia|griegos]], que lo conocíen como '''Imutes''' y asimiláron-y al so dios [[Asclepio]], el [[Esculapio]] romanu.<ref>Manuel B. Cossío, José Pijoán, Jean Roger Rivière. [http://books.google.es/books?id=NGL7SIeRii4C&pgis=1 Summa Artis, hestoria xeneral del arte]. Espasa-Calpe, 1931; páx. 69. Procedente de la [[Universidá de Michigan]]. Digitalizado el 25 de xineru de 2007.</ref>
▲[[Archivu:Imhotep JE 49889.png|220px|right]]
{{Xeroglíficu |horizontal= sí|Imhotep|<hiero>-M18-G17-R4:X1*Q3-.-.-M18-G17-R4-.-.-M17-M17-G17-R4-</hiero>}}
 
== Agradecimientu a Imhotep ==
"Te saludo querida divinidá ¡Imhotep, fíu de Ptah!(...) Los homes te aplauden y les muyeres te adoren. Toos aponderen la to bondá por que los cures(..) Te traen ufriendes y regalos. Te profieren allabancies(..) Qu'inxeras cerveza colos tos hermanos los vieyos dioses, y alimenta depués a los espíritosespíritus rectos." '''Inscripción atopada nel templu de [[Kamak]].'''▼
 
▲"Te saludo querida divinidá ¡Imhotep, fíu de Ptah!(...) Los homes te aplauden y les muyeres te adoren. Toos aponderen la to bondá por que los cures(..) Te traen ufriendes y regalos. Te profieren allabancies(..) Qu'inxeras cerveza colos tos hermanos los vieyos dioses, y alimenta depués a los espíritos rectos." '''Inscripción atopada nel templu de [[Kamak]].'''
 
== Imhotep na cultura popular ==
 
Imhotep inspiró diversos personaxes de la cultura popular, anque na mayoría de casos tan solo foi utilizáu'l so nome y l'orixe exipciu, desvirtuando la so personalidá real y llogros.
* ''Imhotep'' ye un personaxe de ficción interpretáu por [[Boris Karloff]] na película [[LaThe momiaMummy (película de 1932)|LaThe momiaMummy]] ([[1932]]).
* El sacerdote ''Imhotep'' ye un personaxe de ficción interpretáu por [[Arnold Vosloo]] na película de [[LaThe momiaMummy (película de 1999)|LaThe momiaMummy]] ([[1999]]).
* El nome ''Imhotep'' yera usáu por un [[Goa'uld]] menor nel episodiu El Guerrero, de la serie [[Stargate SG-1]].
* ''Imhotep'' ye'l nome del sacerdote de la novela ''[[Death Comes as the End]]'', de d'[[Agatha Christie]].
* ''Imhotep'' ye'l protagonista de ''Lladrones de Atlántida'', primer novela de José Ángel Muriel.
* ''Imhotep'' ye la deidá adorada polos enemigos del nuevu [[Sherlock Holmes]] na película ''El secretu de la pirámide''.
Línea 98 ⟶ 83:
== Enllaces esternos ==
{{commonscat|Imhotep}}
* [{{Enllaz rotu|1={title}|2={url}|date={timestamp:%B %Y}|bot=InternetArchiveBot|1=Elisa Castel: ''Gran Diccionariu de Mitoloxía Exipcia'', en egiptologia.com |2=http://www.egiptologia.com/religion-(-mitologia/62-diccionarios-de-dioses-y-dioses.html Elisa|date=August Castel:2024 ''Gran|bot=InternetArchiveBot Diccionariu de Mitoloxía Exipcia'', en egiptologia.com]}}
* http://sisbib.unmsm.edu.pe/BVrevistas/Paediatrica/v05_n1/medicina.htm
* httphttps://es.scribd.com/doc/14997668/La Medicina-en-El-Antiguu-Exiptu *
httphttps://es.scribd.com/doc/63751361/Imhotep-Maestru-de-Obra-El Creador-de-la Eternidá
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
{{Tradubot|Imhotep}}
 
{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Polímatas]]▼
[[Categoría:Dioses exipciosPolímates]]
▲[[Categoría:PolímatasDioses d'Exiptu]]
[[Categoría:Dinastía III]]
[[Categoría:Dioses de la conocencia]]
[[Categoría:Dioses de la salú]]
[[Categoría:Arquiteutos y arquiteutes del Antiguu Exiptu]]
[[Categoría:Arquiteutos y arquiteutes del sieglu XXVII e.C.]]
[[Categoría:Chatys d'Exiptu]]
[[Categoría:Historia de la medicina]]
[[Categoría:Inxenieros yya inxenieres d'Exiptu]]
[[Categoría:Antiguos exipcios del sieglu XXVII e.C.]]
[[Categoría:Maestros primordiales]]
[[Categoría:ArquiteuturaWikipedia:Mantenimientu:Persones n'Exiptuensin delplantía sieglu XXVII e.C.NF]]
[[Categoría:Wikipedia:RevisarMantenimientu:Persones traducciónensin plantía nym]]
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/wiki/Imhotep»