Quälltext vu Venezuela aaluege

{{Infobox Staat
|NAME = <span style="font-size:1.4em">'''República Bolivariana de Venezuela'''</span><br />
Bolivarischi Republik Venezuela
|BILD-FLAGGE = Flag of Venezuela.svg
|BILD-WAPPEN =Coat of arms of Venezuela.svg
|BILD-WAPPEN-BREITE = 100px
|TEXT-FLAGGE = Fahne vo Venezuela
|TEXT-WAPPEN = Wappe vo Venezuela
|WAHLSPRUCH =
|AMTSSPRACHE = [[Spanische Sprache|Spanisch]], die [[Indigene amerikanische Sprachen|indigene Sproche]] si as Amtssproche für die [[indigene Völker]] au zueglo.
|HAUPTSTADT = [[Caracas]]
|STAATSFORM = [[Präsidialrepublik]]
|STAATSOBERHAUPT = {{#property:P35}}
|REGIERUNGSCHEF = 
|FLÄCHE = 916.445
|EINWOHNER = 28.834.000 (Stand 2011)
|BEV-DICHTE = 30
|BIP/EINWOHNER = 4820 [[US-$]] <small>(2004)</small>
|WÄHRUNG = Bolívar [[Venezolanischer Bolívar|Bs.]] oder [[Bolívar Fuerte|Bs. F]] = 100 céntimos (VEF)
|UNABHÄNGIGKEIT = vo [[Spanien|Spanie]] am 5. Juli 1811 erklärt, 1821 anerkennt
|NATIONALHYMNE = ''[[Gloria al bravo pueblo]]''
|NATIONALFEIERTAG = [[5. Juli]] - Freiheitserklärig
|ZEITZONE = [[Koordinierte Weltzeit|UTC]]-4
|KFZ-KENNZEICHEN = YV
|INTERNET-TLD =.ve
|TELEFON-VORWAHL = +58
|BILD-LAGE = LocationVenezuela.svg
|BILD1 = Venezuela_rel93.jpg
}}
'''Venezuela''' (amtlig ''Bolivarischi Republik Venezuela'', spanisch ''República Bolivariana de Venezuela'') isch e [[Südamerika|südamerikanische]] Staat an der [[Karibik]]küste. D [[Staat]]e [[Brasilien|Brasilie]], [[Kolumbien|Kolumbie]] und [[Guyana]] gränze an s Land.

== Der Name Venezuela ==
Über ä Ursprung vom Name „Venezuela“ git s zwei Theorie: Mänggi schriibe en em [[Amerigo Vespucci]] zue,<ref>Venezuelan Boundary Commission, United States, ''Report and Accompanying Papers of the Commission Appointed by the President'', 1896, Vol. 1-4 published also as Senate doc. no. 91, 55th Cong., 2d sess.</ref> wo zsämme mit em [[Alonso de Ojeda]] 1499 än Expedition der nordwestlige Küste noch (hüt bekannt as der [[Golf von Venezuela|Golf vo Venezuela]]) gfüehrt het. Wo si zur [[Guajira-Halbinsel]] cho si, het d Mannschaft die Pfahlbaute (palafitos) gseh, wo die Iigeborene [[Añu]] über em Wasser baut gha hai. Die hai dr Vespucci an d Stadt Venedig erimmeret und dorum het er odr dr Ojeda dr Region Venezuela gsait, was sovil wie „Chlii-Venedig“ bedütet.<ref>William Fisher Markwick, William Alexander Smith, ''The South American Republics'', 1901, Silver, Burdett and Company, S.57</ref> Die anderi Theorii isch, ass der spanisch [[Conquistador]] und Geograph [[Martín Fernández de Enciso]], ä Mitgliid vo der gliiche Mannschaft, in siiner Schrift „Summa de Geografía“ gschriibe het, ass d Bevölkerig vo dere Region uf emä flache Felse gwohnt und mä rä „Veneciuela“ gsait haig.<ref>Ramón Armando Rodríguez, ''Diccionario biográfico, geográfico e histórico de Venezuela'', 1957, S.519</ref>

== Geografy ==
[[Datei:Bosque de El Valle, Mérida.jpg|mini|El Valle, Mérida]]

Venezuela het e rund 2800&nbsp;km langi Kischte. Vu dr Gsamtflechi sin rund 39 % mi Wald deckt, 20 % mit Matte un Waide, 4 % sin Äckerfälder.

S Land gränzt an drei Staate: im Oschte an [[Guyana]] mit 743&nbsp;km Gränze, im Siden an [[Brasilien|Brasilie]] mit 1819&nbsp;km Gränze un im Weschte an [[Kolumbien|Kolumbie]] mit 2050&nbsp;km Gränze. Di gsamt Lengi vu dr Landesgränze vu Venezuela lyt bi 4612 Kilometer.

Mer cha Venezuela in fimf geografischi Großryym yydaile: d [[Anden|Ande]], wu in eme braite Oscht-Wescht-Boge vu dr kolumbianische Gränze am Karibische Meer lang no Oschte gehn; d Orinoco-Ebene (Llanos) im Zäntrum; d Maracaibo-Diefländer um dr dertig Brackwassersee im Nordweschte un s Hochland vu Guayana im Sidoschte. Derzue cheme di venezolanische [[Karibik]]insle. Venezuela isch s sechschtgrescht Land z Sidamerika. S isch landschaftl seli vylfältig; dr sterkscht Kontrascht bilde d Dinelandschafte am [[Isthmus (Geographie)|Isthmus]] vu Coro un d Simpf vum Delta Amacuro, oder di schneedeckte Bärg vu dr Cordillera de Mérida un di wyte Ebene im Härz vum Land.

Im Land het s insgsamt 43 Nationalpark vu dr Kischte bis ins Hochgebirg. Dr Nationalpark Canaima isch [[UNESCO-Welterbe|UNESCO-Wältärb]].

=== Naturryym ===

==== Ande ====
D Gipfel vu dr venezolanische Ande gehn ufe bis uf fascht 5000&nbsp;m Hechi. In dr fruchtbare [[Tal|Däler]] zwische dr Bärg läbt e große Dail vu dr Yywohner vu Venezuela un au d Induschtry un d Landwirtschaft sin do kunzäntriert. Di chluusige Bäärg an dr kolumbianische Gränze sin dergege dr am dinschte bsidlet Dail vu däre Region.

Sidli vum Maracaibo-See hebt si im Andeboge dr hegscht Bärg vu Venezuela, dr Pico Bolívar mit {{Höhe|4981}}. E Dail Gipfel in däre Region sin s ganz Johr iber schneedeckt. E brait Dal dräänt där Gebirgszug vun eme andere, wu an dr Kischte lang lyt. In däm Dal lyt au d Hauptstadt Caracas. Dää verhältnismäßig chlai Beraich isch di am dichtschte bsidlet Region vum Land. Do wird am intänsivschte buurt un s Verchehrsnetz isch am dichtschte uusböue.

==== Orinoco-Ebeni ====
Sidli vu dr Bärg lige di große Ebene vu dr ''Llanos''. Si dehne si vu dr karibische Kischte im Oschte bis an di kolumbianisch Gränze uus. Dr Orinoco bildet di sidli Gränze. Em Feschtland vorglageret isch d Inlse Margarita.

Näb dr [[Grasland|Grasländer]] umfasst die Region au [[Sumpf]]biet im Orinoco-Delta un an dr kolumbianische Gränze. D Hebige in dr Llanos styge nit iber d 200-Meter-March.

==== S Maracaibo-Diefland ====
[[Datei:Maracaibo Basin.png|mini|Lag vum Maracaibo-Diefland]]
S Maracaibo-Diefland isch umgee vu Gebirgschettene, uusgnuu dodervu isch nume dr Norde. Do gränzt s an s Karibisch Meer. Die Region isch seli flach un stygt nume lycht aa in Richtig vu dr Bärg drumume. Dr 13.000&nbsp;km² groß un bis zue 50&nbsp;m dief Maracaibo-See nimmt e Großdail vu dr niderer glägene Biet yy. Är isch dur di ugfehr 75&nbsp;km lang Meerängi Canal de San Carlos mit em Golf vu Venezuela verbunde. Unter em Oschtstade vum Sees lagere di rychschte Ärdeelvorreet vu Venezuela.

Di grescht Stadt in dr Region isch d Hafestadt Maracaibo am glychnamige See.

==== Hochland vu Guayana ====
[[Datei:Roraima vistaBase.JPG|mini|links|Dafelbärg Roraima, Nationalpark Canaima]]
[[Datei:Salto Angel from Raton.JPG|mini|Salto Ángel, Nationalpark Canaima]]

S Hochland vu Guayana hebt si sideschtli vum Orinoco un isch aini vu dr eltschte Landschafte z Sidamerika. Des Hochland, wu vu Platoo un Näbefliss vum Orinoco bregt isch, nimmt iber d Helfti vu dr Landesflechi vu Venezuela yy. 

Di uffelligscht Formation dvu däre Region isch d Gran Sabana, e großi, stark erodierti Hochebeni. Im Lauf vu Johrmillione sin d Sandschtaimassene abdrait wore un ibrig sin chluusigi Däler un gwaltigi massivi Dafelbärg (Tepui). Ihre Alter wird uf 70 Millione Johr gschetzt. Di 115 verschidene Tepui in däm Biet zaichne si uus dur e ainzigartigi un aigedimligi Flora un Fauna uf ihrene Hochplatoo, wel si wäg dr Isolation e Hufe [[Endemit|endemischi]] Arte entwicklet hän.

Vu de Dafelbärg abe stirze di heschte Wasserfäll vu dr Wält, wie zem Byschpel dr Salto Ángel mit ere Fallhechi vu 978&nbsp;Meter im Nationalpark Canaima, dr hegscht Wasserfall vu dr Wält.

=== Gwässer ===
Dr [[Orinoco]] isch mit ere Lengi vu 2.574&nbsp;km dr greescht un wichtigscht vu dr iber döuser –Fliss vum Land. No anne 1958 het s uf syre ganze Lengi kai ainzigi Bruck driber gee. Sy Quälle lyt im Gränzbiet zwische Venezuela un Brasilien an aire vu dr greeschte Wasserschaide z Latynamerika. Dr Wasserstand vum Orinoco schwankt je no Johreszyt dytli. Di hegschte Ständ ch mer im Augschte mässe un lige iber sibe Meter iber dr Diefschtständ im Merz un April.<ref>''Vom Orinoco zu den Anden (Humboldt-Gedächtnis-Expedition 1958)''. Von Karl Mägdefrau., München, Buchdruckerei Gebr. Fretz, 1960, Seite 53</ref> Dr Großdail vum Flussbett wyst nume ne gring Gfäll uf.

Unterhalb vu dr Oberlaif het s e wältwyt sälte geofisch Phänomen: dr Fluss spaltet si in zwee Ärm uf, e sognännt [[Flussbifurkation|Bifurkation]]. Dr Brazo Casiquiare (wertli: Casiquiare-Arm), e natyrlige Kanal, verbindet di beede unabhängige Flusssischtem vum Orinoco un vum [[Amazonas]] mitenander. Doderyb fließt e Drittel vum Wasser iber dr Rio Negro in Amazonas, dr Räscht fließt wyter in Hauptkanal vum Orinoco. Die Passage macht s Schiff mit niderem Diefgang megli, vum Orinoco in s Flusssischtem vum Amazonas z wächsle. Doderdur bilde di riisige Biet zwische Orinoco, Amazonas un Atlantik e Insle.

Di maischte Fliss, wu us dr nerdlige Gebirg cheme, fließe in sideschtliger Richtig zum Río Apure, eme Näbeflss vum Orinoco. Dr Apure fließt dur d Llanos in eschtliger Richtig. Im niderschlagsarme Biet sidli vum Apure git s kaini große Quällbiet.

En andere wichtige Fluss isch dr Río Caroní, wu si vor allem dur syni hoch Fließgschwindigkait uuszaichnet. Är chunt us em Hochland vu Guyana un mindet uf dr Hechi vu Ciudad Guayana in Orinoco. Dr Caroní aignet si bsundersch guet fir dr Böu vu Wasserchraftwärch un drait eso zimli zur Energyversorgig vu Venezuela by.

=== Klima ===
{| class="wikitable float-right"
! style="text-align:center;"| [[Datei:Klimadiagramm-metrisch-deutsch-Caracas.Venezuela.png|rahmenlos]]<br />Caracas
! style="text-align:center;"| [[Datei:Klimadiagramm-metrisch-deutsch-Maracaibo.Venezuela.png|rahmenlos]]<br />Maracaibo
! style="text-align:center;"| [[Datei:Klimadiagramm-metrisch-deutsch-Ciudad Bolivar.Venezuela.png|rahmenlos]]<br />Ciudad Bolívar
|-
! style="text-align:center;"| [[Datei:Klimadiagramm-metrisch-deutsch-Barcelona.Venezuela.png|rahmenlos]]<br />Barcelona
! style="text-align:center;"| [[Datei:Klimadiagramm-metrisch-deutsch-Santa Elena.Venezuela.png|rahmenlos]]<br />Santa Elena de Uairén
! style="text-align:center;"| [[Datei:Klimadiagramm-metrisch-deutsch-Puerto Ayacucho.Venezuela.png|rahmenlos]]<br />Puerto Ayacucho
|}

Drotz ass Venezuela zmitts in dr tropische Klimazone lyt, findet mer, abhängig vu dr Hechelag, dr Topografy un dr Richtig un Intensitet vu dr Wind, wu vorherrsche, alli Klimatype vum tropisch fychte bis zum alpine Klima. Johreszytligi Schwankige unterschaide si weniger dur d Tämperatur wie dur di unterschidlge Niderschlagsmängine. Im Großdail vum Land herrscht vu Mai bis Oktober Rägezyt.

S Land dailt si in vier Tämperaturzone, wu zum greeschte Dail uf d Hechelag zruckgehn:
* In dr tropische Zone (unterhalb vu 800&nbsp;m) herrsche im Johresdurschnitt Tämperaturen zwische 26&nbsp;°C un 28&nbsp;°C.
* Di gmäßigt Zone mit Durschnittstämperature vu 12&nbsp;°C bis 25&nbsp;°C lyt zwische 800 un {{Höhe|2000}} Meereshechi. Do lige di maischte Stedt vu Venezuela, au d Hauptstadt Caracas. 
* Chelteri Bedingige mit Tämperature vu 9&nbsp;°C bis 11&nbsp;°C findet mer in dr chiele Zone zwische 2000 un 3000&nbsp;m. 
* Waide brege d Landschaft im Hochgebirg (ab 3.000&nbsp;m Hechi) un iber 4000 Meter git s duurhafti Schneefälder. Do lige d Tämperature im Johresdurschnitt unter 8&nbsp;°C.

Di jehrlige Niderschleg gehn vu 430&nbsp;mm in dr halb-[[Arides Klima|aride]] Diefländer un Ebene im weschtlige Dail vu dr Karibikkischte bis zue 1000&nbsp;mm im Orinoco-Dreieck. In dr Gebirgsregione schwanke d Niderschlagsmängine zimli, wel in dr Sänk het s weniger Räge wie an dr Bärgflanke, wu dr Nordoschtwind uusgsetzt sin. Z Caracas fallt vu Juni bis Augschte mit 750&nbsp;mm d Helfti vum dertige jehrlige Niderschlag.

Di mittler Hegschttämperatur im Land lyt zwische 30&nbsp;°C un 31&nbsp;°C. D Tämperatur cha aber an ainzelne Ort vu däne Durschnittswärt abwyche, s het nit sälte au Hegschttämperature um d 40&nbsp;°C. Di mittler Minimaltämperatur lyt je no Monet zwische 7&nbsp;°C un 12&nbsp;°C, vu April bis Novämber gheit si chuum unter 10&nbsp;°C. Vu Juli bis Jänner rägnet s zum Dail e halbe Monet lang, in dr andere Monet git s dergege nume ain bis sibe Rägedäg im Monet.

=== Zytzone ===
Anne 1964 isch z Venezuela d Zytzone noch em 60. Lengegrad nei grichtet wore ([[UTC-4]], vorhär [[UTC-4:30]]). Am 9. Dezämber 2007 sin d Uhre um e halbi Stund zruggstellt wore, un s wider d Zytzone UTC-4:30 (VST – Venezuelan Standard Time) gulte. Syt em 1. Mai 2016 giltet wider d Zyt ''UTC-4'', des unter anderem in dr Hoffnig, ass eso dr Stromverbruuch cha reduziert wäre.<ref>[http://www.nzz.ch/international/amerika/duerre-und-misswirtschaft-kein-strom-und-kein-bier-in-venezuela-ld.15492 Kein Strom und kein Bier in Venezuela], NZZ, 22. April 2016</ref>

=== Wichtigi Stedt ===
<gallery>
Caracas (Venezuela) - Los barios.jpg|Armeviertel (Barrios), Caracas
ChacaoAltamiraView2004-8.jpg|Skyline vum Stadtdail Chacao, Caracas
</gallery>
D Hauptstadt Caracas isch di zwootgreescht Stadt un dr greescht Balligsruum vum Land.
{| class="wikitable"
|+ Wichtigi Stedt z Venezuela
|- class="hintergrundfarbe5"
! Stadt !! Yywohner 2017<ref>{{Internetquelle |url=http://www.citypopulation.de/Venezuela-Cities_d.html |titel=Venezuela: Bundesstaaten & Städte – Einwohnerzahlen in Karten und Tabellen |zugriff=2018-04-15 |sprache=de}}</ref>
|-
| [[Maracaibo]] || style="text-align:right;" | 2.198.200
|-
| [[Caracas]] || style="text-align:right;" | 2.084.500
|-
| [[Valencia (Venezuela)|Valencia]] || style="text-align:right;" | 1.557.000
|-
| [[Barquisimeto]] || style="text-align:right;" | 1.070.600
|-
| [[Ciudad Guayana]] || style="text-align:right;" | 865.200
|-
| [[Maturín]] || style="text-align:right;" | 496.900
|-
|[[Maracay]]
| style="text-align:right;"|457.200
|-
| [[Barcelona (Venezuela)|Barcelona]] || style="text-align:right;" | 441.800
|}

== Bevelkerig ==
{| class="wikitable float-right" style="text-align:right"
|+ Bevelkerigsentwicklig z Venezuela<ref>Quelle: UN: {{Internetquelle |url=https://esa.un.org/unpd/wpp/DataQuery/ |titel=World Population Prospects – Population Division – United Nations |zugriff=2017-07-24 |archiv-url=https://web.archive.org/web/20160919061238/https://esa.un.org/unpd/wpp/DataQuery/ |archiv-datum=2016-09-19 }}</ref>
!Johr
!Yywohnerzahl
|-
|1950
|5.482.000
|-
|1960
|8.147.000
|-
|1970
|11.588.000
|-
|1980
|15.344.000
|-
|1990
|19.862.000
|-
|2000
|24.488.000
|-
|2010
|29.028.000
|-
|2017
|31.977.000
|}

[[Datei:Venezuela population density 2011 v2.png|mini|links|Bevelkerigsdichti vu Venezuela 2010]]
[[Datei:Bevölkerungspyramide Venezuela 2016.png|mini|links|Bevelkerigspiramid vu Venezuela, 2016]]

Venezuela het rund 31&nbsp;Millione Yywohner. Dodervu sin 51,6 % [[Mestize|Meschtize]]. 43,6 % vu dr Venezolaner sin [[Europa|europäischer]], 3,6 % [[Schwarzafrikaner|schwarzafrikanischer]] un 2,8 % [[Indianer|indianischer]] Abstammig. S Bevelkerigswachstum lyt bi 1,3 % im Johr (2016).<ref>[http://www.ine.gob.ve/documentos/Demografia/CensodePoblacionyVivienda/pdf/nacional.pdf]</ref>

D Geburteroot lyt bi 19,2 (pro 1000 Yywohner, Stand 2016). Durschnittli bringt e jedi Frau 2,35 Chinder uf d Wält (Stand 2016), d Chinderstärbligkait lyt bi 12,5 (pro 1000 Geburte, Stand 2000). D Dodesroot lyt mit 5,2 (pro 1000 Yywohner, Stand 2016) dytli unter dr Geburteroot. S Median-Alter isch 2016 bi 28 Johr gläge.<ref>{{Internetquelle |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ve.html |titel=The World Factbook — Central Intelligence Agency |sprache=en |zugriff=2017-07-24}}</ref>

Uugfehr 85 % vu dr Bevelkerig lääbe in dr stedtische Biet im Borde vum Land. Im Biet sidli vum Orinoco, wu fascht d Helfti vu dr Landesflechi yynimmt, lääbe nume 5 % vu dr Yywohner, dodriunter indigeni Volksgruppe mit traditionäller Lääbeswyys wie d Waika.

Di 2 % [[Ureinwohner|Uryywohner]] gheere rund 24 unterschidlige Gruppe aa. Di greeschte indigene Velker sin d Wayúu (Guajiro) nerdli vu Maracaibo, d De’áruwa (Piaroa), d Wayapopihíwi (Guajibo), d Ye’kuana un d Yanomami in dr Amazonasregion, d Warao im Orinoco-Delta un d Pemón im Sidoschte vu Guayana.<ref name="Spiegel Almanach 2008">Spiegel Almanach 2008</ref>

=== Sproche ===
Artikel 9 vu dr Verfassig vu 1999 bstimmt as Amtssproche zum aine [[Kastilische Sprache|Kastilisch]] un fir di indigene Velker di indigene Sproche. Die „mien im gsamte Territorium vu dr Republik reschpektiert wäre, wel si ne kulturälle Rychdum vu dr Nation un dr Mänschhait darstelle.“

Di 35 verschidene indigene Gruppe vu Venezuela ghere zue dr große Sprochgruppe vu dr Arahuaca (Araguaca), Karibe (karibischi Sproche), Chibcha un Tupí-Guaraní. Eppe ne Dutzed vu dr Sproche, wu z Venezuela gschwätzt wär, cha mer kaire greßere Gruppe zueorne. Mer chännt dodervu vor allem Wayúu, Pemón un Warao.

=== Religion ===
96 % vu dr Bevelkerig sin [[Römisch-katholische Kirche|remisch-kadolisch]], zwai Brozänt [[Protestantismus|broteschtantisch]].<ref name="AA">[https://www.auswaertiges-amt.de/de/aussenpolitik/laender/venezuela-node Uuswärtigs Amt]</ref> Chlaineri Minderhaite sin [[Zeugen Jehovas|Zyyge vu Jehova]], neiaposchtolischi Chrischte, Muslim, Jude oder au Aahänger vu [[Indigene Religionen Südamerikas|indigene sidamerikanische Religione]].

== Gschicht ==
=== Indigeni Bevelkerig ===
Z Venezuela hän in vorkolumbianischer Zyt indianischi Gruppe as nomadischi Jeeger un Sammler un as Fischer un Buure gläbt..

Archäologe hän Bewys fir frijeri Yywohner im venezolanische Ruum in Form vu bletterartige Staiwärchzyg am Pedregalfluss im Weschte vu Venezuela gfunde.<ref name="Kipfer_2000_91">{{cite book|last=Kipfer|first=Barbara Ann|year=2000|title=Encyclopedic Dictionary of archaeology|publisher=Kluwer Academic/Plenum|location=New York|isbn=0-306-46158-7|page=91}}</ref> Jagdwärchzyg wie Speer sin au im Nordweschte, z ''El Jobo'', entdeckt wore. Die Wärchzyg stamme noch ere Radiochohlestoffdatierig us dr Zyt 13000 bis 7000 v. Chr.<ref name="Kipfer_2000_172">Kipfer 2000, S. 172.</ref>

Taima-Taima, Muaco un El Jobo im Bundesstaat Falcón ghere zue dr Biet, wu mer Fund us sällere Zyt gmacht het.<ref>Silverman, Helaine; Isbell, William (Eds.) (2008): Handbook of South American Archaeology 1st ed. 2008. Corr. 2nd printing, XXVI, 1192 p. 430 .ISBN 978-0-387-74906-8. Pg 433-434</ref> Die Gruppe hän zuen ere Zyt gläbt, wu Megafauna-Arte wie [[Megatherium|Megatherie]], [[Glyptodontidae|Glyptodonte]] un [[Toxodon|Todoxone]] vorgherrscht hän.

Am untere Orinoco isch d Saladoidkultur entstande, wu bis in s 6. Johrhundert e Großdail vu dr karibische Inselwält umfasst ghaa het.<ref name="carib">[http://www.nps.gov/seac/research/fp/fp00012/caribpre.htm ''Prehistory of the Caribbean Culture Area'', Southeast Archaeological Center, National Park Service], abgruefen am 25. Dezämber 2014.</ref>

Um d Zyt, wu di erschte Europäer in d Region chuu sin (Ändi 15./Aafangs 16. Jh.) Am hän im Zäntrum un Oschte vum hitige Venezuela u.&nbsp;a. Ethnie vu dr Carib-Sprochgruppe gläbt: ''Meregotos'' un ''Caracas'' vum Aragua-Dal bis zum Tuy-Dal, ''Palenques'' un ''Cumanagotos'' eschtli dervu bis zum Río Neverí un ''Chaimas'' un ''Parias'' uf dr Halbinsle vu Araya un Paria un sidli dervu. D Waikerí hän if dr Insle Margarita, uf Coche un au uf em Feschtland gläbt. D Warao hän im Orinocodelta gläbt.

Im Weschte vu Venezuela hän in dr Hauptsach Arawako gläbt. Im Biet vu dr hitige Bundesstaate Falcón, Yaracuy un d Lara hän unter andere d ''Caquetío'', d ''Jirajas'' un d ''Guayones'' gsildet.

=== Erschte Kontakt mit Europäer un Conquista ===
[[Datei:Columbus3.PNG|mini|Dritti Rais vum Kolumbus]]
[[Datei:Masacre de Gonzalez de Ocampo en Cumana.jpg|miniatur|Massaker z Cumana, 1521]]
[[Datei:Ruinas, Cubagua Island (7).jpg|miniatur|D Ruine vu Nueva Cádiz, uf Cubagua]]
Dr [[Christoph Kolumbus]] isch uf syre dritte Rais 1498 an di eschtli Kischte vu Venezuela chuu un isch an dr Mindig vum Orinoco an Land gange. S isch s erscht Mol gsii, ass är un sy Mannschaft e Fueß uf s amerikanisch Feschtland gsetzt hän.

Am 24. Augschte 1499 isch e Expedition vum [[Alonso de Ojeda]] un em [[Amerigo Vespucci]] chuu, wu em Land aageebli wäg dr Bfohlböu dr Name Venezuela (Chlai-Venedig) gee heebe. Die Theory stammt us em Raisebricht ''Cuatro Navegaciones'' („4 Schifffahrte“) vum Vespucci, isch aber historisch nit belait. Dr [[Martín Fernández de Enciso]], wu au bi däre Expedition derby gsii isch, het in sym Buech ''Summa de Geografia'' vu 1518 e anderi Theory bscribe: „''An ere Landzunge vum Coquibacos-Golf<ref>indianische Name fir d Maracaibo-See</ref> het s e sandbankartige, große Stai, wu ne Dorf vu dr Zapara<ref>D Zapara sin e Indianerstammt vu dert </ref> mit Name '''Veneciuela''' druf stoht.“

In dr erschte Johrzeht isch d Region zwische dr Insle Margarita un em Feschtland aini vu dr Hauptquälle fir Perle in dr Wält gsii. Vyl Indianer sin as [[Sklaverei|Sklave]] zum Perledauche zwunge wore. Doderzue schrybt dr [[Alexander von Humboldt]]<ref>[http://www.gutenberg.org/files/22492/22492-h/22492-h.html Alexander von Humboldt: Reise in die Äquinoctial-Gegenden des neuen Continents]</ref>:

{{Zitat|In der ersten Zeit der Eroberung lieferte die Insel Coche allein 1500 Mark Perlen monatlich. Der Quint, den die königlichen Beamten vom Ertrag an Perlen erhoben, belief sich auf 15,000 Dukaten, nach dem damaligen Werth der Metalle und in Betracht des starken Schmuggels eine sehr bedeutende Summe. Bis zum Jahre 1530 scheint sich der Wert der nach Europa gesendeten Perlen im Jahresdurchschnitt auf mehr als 800,000 Piaster belaufen zu haben. Um zu ermessen, von welcher Bedeutung dieser Handelszweig in Sevilla, Toledo, Antwerpen und Genua seyn mochte, muß man bedenken, dass zur selben Zeit alle Bergwerke Amerikas nicht zwei Millionen Piaster lieferten und dass die Flotte Ovandos für unermesslich reich galt, weil sie gegen 2600 Mark Silber führte.| Autor = Alexander von Humboldt| Quelle = Reise in die Äquinoctial-Gegenden des neuen Continents| ref =}}

D Franziskaner hän e Mission gschickt, wu si im zwaite Johrzeht vum sächzehte Johrhundert an dr Kischte um Cumana aagsidlet het go dert bredige. Europäischi Sklavehändler hän glychzytig versuechr, Indianer as Sklave z verschlaipfe fir ihri Plantasche uf Hispaniola oder Kuba. Um 1519 hän d Mench scho zwoo Chilche in dr Cumana-Region ghaa. Dr Donikanermench [[Bartolomé de las Casas]], wu si fir d Rächt vu dr Yyhaimische yygsetzt het, isch anne 1521 z Cumaná aachuu. Churz vor syre Aachumpft hän d Sklavejagde vu dr Conquistadores derzue gfiert, ass d Indianer alli Europäer, au d Mench, aagriffe hän.

D erscht fescht Sidlig vu dr Spanier mit Name Nueva Cádiz isch anne 1522 grindet wore.

Anne 1527 het dr Gouverneur vu Santo Domingo dr Juan Martín de Ampués uf Venezuela gschickt go em Sklavehandel an dr Kischte en Änd z mache. Dr Juan Martín un 60 Spanier sin z Coriana aachuu, e Region, wu d Caquetíos gwohnt hän. Dr Cacique Manaure het en mit 100 Indianer empfange. Si sin mit Fäderechrone, Perlenarmbänder un guldeni Ohrring gschmickt gsii. Dr Juan Martín het en Abchuu mit dr Indianer gschlosse un d Stadt Coro grindet.<ref>José de Oviedo y Baños (2004): Historia de la Conquista y Población de Venezuela. Biblioteca Ayacucho, II Edición. S. 84</ref>

=== Kolonisationsversuech dur d Welser ===
[[Datei:Welser Siebmacher207 - Augsburg.jpg|miniatur|hochkant|Welser-Woobe]]
[[Datei:La-Santa-Trinidad.png|miniatur|D Galeone ''La Santa Trinidad'', wu dr Philipp von Hutten im Ufdrag vu dr Welser im Februar 1535 uf Venezuela dermit chuu isch]]
Anne 1528 het dr Chaiser [[Karl V. (HRR)|Karl V.]], wu Gäldnoot ghaa het, em [[Augsburg|Augschburger]] Handelshuus vu dr [[Welser]] gege Bargäld s Rächt uf Kolonisation z Sidamerika gee. Im nämlige Johr no het dr [[Bartholomäus V. Welser|Bartholomäus Welser]] e Expedition uf Venezuela gschickt, wu d Rychdimer vum Land het solle uusefinde. Fascht 20 Johr lang sin im Landesinnere an dr Kischte lang Naturschetz abböue un uf Europa verfrachtet wore. 

Dr Ulmer [[Ambrosius Ehinger]] isch erschte Gouverneur vu dr Provinz vu Venezuela wore. Är isch anne 1529 z Coro aachuu un isch vu dert uus in Richtig Weschte marschiert. Bi me Stryfzug bi dr Verbidnig zwisch em Maracaibosee un dr Karibik het er dr Stamm in dr Region aagriffe un am 8. Septämber 1529 Maracaibo grindet. Vu dert uus isch dr Ehinger uf Coro retuurchuu, wel er Malaria ghaa het. Är het am 30. Juli 1530 dr [[Nikolaus Federmann]] as Verdrätter yygsetzt un isch uf Santo Domingo gfahre go si erhole.

Im Septämber 1530 het dr Federmann bschlosse, Coro z verloo un d Region z erforsche. Mit ihm sin 110 Soldate z Fueß gange, 16 Ryter un rund 100 Indianer. Si sin iber di venezolanische Llanos uf dr Suechi noch em „Sidsee“. Im Februar 1531 hän si uf Coro mieße retuurchehre. D Druppe isch chrank gsii un mied wäg dr Hufe Schlachte gege d Yywohner. Die Yywohner, wu d Welser aafangs fryndli empfange ghaa hän, sin jetz us ihre Derfer gflichtet un hän alli Vorret vernichtet, ass d Europäer si nit hän chenne bruuche.

Zwische 1529 un 1538 hän d Welser zmindescht 1005 Indianer versklavt un verchauft, drotz ass dr spanisch Chenig d Versklavig vu dr Indianer anne 1528 verbote ghaa het.<ref>Mark Häberlein, Johannes Burkhardt: ''Die Welser: Neue Forschungen zur Geschichte und Kultur des oberdeutschen Handelshauses.'' Akademie-Verlag, 2005, ISBN 3-05-003412-2.</ref> D Welser hän vor allem welle Gold finde un Sklave verchaufe, was gege d Abchuu verstoße het, wu si unterzaichnet ghaa hän. Des un wirtschaftligi Inträsse vu dr spanische Sidler hän zue ständige Händel gfiert.

; Gouverneur
* 1529–1533: [[Ambrosius Ehinger]]
* 1533–1540: [[Georg Hohermuth von Speyer]]
* 1540–1546: [[Philipp von Hutten]]

[[Datei:Ordaz.jpg|miniatur|hochkant|Diego de Ordás]]

Dr [[Diego de Ordás]] het au gheert, ass es e Dorado soll gee un het 1530 bschlosse, uf Venezuela z goo. Anne 1531 isch er am Orinocodelta aachuu. Im Juni isch er mit e baar chlainere Schiff flussufezues gfahre, bis er an dr Río Meta un d Raudales de Atures am Orinoco chuu isch. Uf däre Rais het s Händel mit dr Indianer gee. An dr Raudales de Atures isch dr Ordás schließli wäg em Druck vu dr Soldate zwunge gsii retuurzchehre. Wun er an d Kischte vu dr Karibik chuu isch, het er Stryt kriegt mit dr Sidler in dr Regionr, wun e gfange gnuu hä nun uf Santo Domingo brocht hän.<ref>Urs Bitterli: ''Die Entdeckung Amerikas.'' München, 1991, ISBN 3-406-35467-X. St. 287-288</ref> Drc Jerónimo de Ortal (oder Dortal), dr friejer Schatzmaischter vum Ordás, isch im Oktober 1534 uf d Pariahalbinsle chuu. Vu dert uus isch er zäme mit em Alonso de Herrera dr Orinoco lang gsäglet uf dr Suechi no Gold. Wel dr Ortal zerscht uf Cubagua gange isch go Unterstitzig sueche, isch dr Herrera elai wyter graist, wel nit het welle warte. Är isch an Río Meta chuu, isch aber dert vu Indianer umbrochr wore. Dr Ordal isch mit ere neie Expedition an Ort chuu, wu dr Herrera umbrocht woren isch. Wel er au dert kai Gold gfunde het, het er d Suechi ufgee. Dr Mythos vum ''[[Eldorado]]'' isch aber blibe un bstoot bis hite.

Anne 1541 het e stark [[Erdbeben|Ärdbidem]] d Stadt vu Nueva Cádiz gschlisse. Zwai Johr speter isch Cubagua vu franzesische Pirate aagriffe wore. D Yywohner hän derno d Insle verloo un sin uf Margarita oder uf s Feschtland umgsidlet.

No Stryt zwisch em spanische Hof un dr Welser hän d Spanier 1546 d Verwaltig vor Or ibernuut. Mit dr Abdankig vum Karl V. im Johr 1556 hän d Welser ändgiltig d Rächt, wu si vum Chaiser ibercuu hän, un ihre Handelsbiet z [[Spanisch-Amerika]] verlore.

=== Zwooti Phase vu dr Kolonisation dur d Spanier im 16. Johrhundert ===
[[Datei:1599 Guyana Hondius.jpg|mini|Venezuela am Änd vum 16. Johrhundert]]
[[Datei:Sir Walter Ralegh by 'H' monogrammist.jpg|mini|dr Walter Raleigh]]

D Francisco Fajardo, wu uf Margarita as Suh vun eme Spanie un ere Indianeri uf d Wält chuu isch, isch anne 1555 z [[Chuspa]] im hitige Bundesstaat Vargas glander un het welle s Dal vu Caracas erobere, isch aber bal wider retuurgange.

Dr Gouverneur vu Venezuela, dr Alonso Arias de Villasinda, het dr Alonso Díaz Moreno in d Region vum Tacariguasee gschickt go dert e Stadt grinde. Im Merz 1555 het dr Alonso Díaz Moreno derno [[Valencia (Venezuela)|Valencia]] gindet. D Spanier hän e Stadt in dr Nechi vu dr Karibik welle haa, wu nit eso uffig gsii isch fir Aagriff vu Pirate wie dr Hafen vu Borburata.

Vor allem sy dr Yyfierig vu dr Neie Indiegsetz vum [[Karl V. (HRR)|Karl V.]] isch s in dr Kolonie als furt zue Ufständvu gege di spanisch Chrone chuu. Grind derfir sin di stränge Handelsbstimmige, Staatsmonopol, Versuech, di indigen Urbevelkerig besserzstelle, di schlächt Bhandlig vu dr Sklave un Ufesetzige vu dr Styyre gsii. Byschpel sin d Rebellion vum karibische Kazike Guaicaipuro ab 1561/1562 gsii oder dr Sklaveufstand unter em Miguel 1552 im hitige Yaracuy.<ref>Araujo, S.&nbsp;136.</ref>

Anne 1560 isch dr Francisco Fajardo vu Margarita wider uf Mittel-Venezuela chuu. Är isch z Caruao glandet un vu dert uus uf Valencia marschiert un derno ins Tuy-Dal. Am Stade vum Guairohet er e Dorf un e Viihacienda grindet, wu aber wäg em Widerstand vu dr Indianer bal wider het mieße ufgee wäre.

Di hitig Hauptstadt [[Caracas]] isch anne 1567 grindet wore.

Anne 1569 isch dr Pedro Malaver de Silva mit 600 Soldate, wu 100 dervu ihri Fraue un Chinder mitgnuu hän, 300 Sklave, 200 Ross, 500 Chie, 1000 Schof un 200 Sei un Gaiße in Richig Richtig Venezuela gsälglet. Di maischte sin wie dr Malaver us dr [[Extremadura]] chuu. D Sidler sin im Mai 1569 uf Margarita aachuu. Dert sin rund 100 vun ene blibe. Dr Malaver isch mit dr ibrige wyter uf Borburata graist un vu dert uus vúf Valencia.<ref> {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.hordern.com/hh/pdf/publications/CorrigendaAndAddenda021006.pdf |wayback=20140219035422 |archiv-bot=2018-04-12 05:42:45 InternetArchiveBot}} Encyclopaedia of Exploration. Addenda and Corrigenda.</ref> Uf em Wäg uf Valencia hän di maischte Sidler dr Zug verloo un hän si schließli in dr ganze Zäntralregion nidergloo.<ref>Maduro, Jesús María: (1982) Anales de Carabobo: Apuntes. Fundación del Libro Carabobeño. Seiten 41–42</ref>

Im Oktober 1569 isch dr Diego Fernández de la Serpa z Margarita aachuu. Am 13. Oktober 1569 isch er mit 280 Soldate un ihre Familie z Cumaná glandetun het Nueva Córdoba nei grindet.

Zwische 1579 un 1580 het dr Garci González de Silva e baar Stryfzig gege d Cumanagoto in dr Tuydäler gfiert.

Am Änd vum 16. Johrhundert isch s Dal vu Caracas zue me Zäntrum fir dr Aaböu vu [[Weizen|Waise]] wore. Gsaait het mer im Septämber un Oktober un gäärnt im Merz un Aafangs April. Dr Waise isch im Mai gmaale un zum Hafe vu La Guaira transportiert wore, wu ne d Schiff uf Cartagena de Indias un anderi Stedt vu dr Karibik broocht hän.<ref>Ferry, Robert: The colonial elite of early Caracas: formation and crisis, 1567–1767. Pág. 16</ref> S Gschäft mit em Waise isch e baar Johrzehnt lang gange, derno hän aber Klimaveränderige un d Kunkerränz dur anderi Regione derzue gfiert, ass dr Waise dur anderi Produkt wie Kakao uusduscht woren isch. Ainewäg het dr Waise ghulfe dr Handel zwische Venezuela un dr Region z etabliere un d Entwicklig vu Caracas z ferdere.

Im letschte Johrzehnt hän d Spanier aagfange, s Encomienda-Sischtem in dr Däler vu Aragua z etabliere un Sidlige in dr Llanos z grinde. Doderby hän d Sidler großi Landgieter mitsamt dr indigene Yywohner iberchuu. D Indianer hän zue Arbet uf em Guet chenne zunge wäre, hän aber mieße zahlt wäre im Unterschid zue dr Sklaverei. Anne 1591 het e Gruppe portugiesischi Sidler s Dorf v Guanare im higtige Bundesstaat Portuguesa. 1595 hän Spanier us em Caracasdal San Juan de los Morros grindet un dert Indianer in s Encomienda-Sischtem zwunge. D Spanier sin wyter im Weschte in s Biet vu dr Palenques un Cumanagotos yydrunge. 1594 hän si s Dorf Clarines grindet.

Im April 1595 isch dr [[Walter Raleigh]] uf Trinidad chuu, wu dodmol in spanischem Bsitz gsii isch. Är isch mit hundert Soldate dert glandet, het s erscht Dorf, San José de Oruña, bsetzt un dr Gouverneur feschtguu. Dert het er si ne Basis etabliert. Ände Mai im nämlige Johr isch e Gruppe vu syne Soldate dur s Orinoco-Delta uf dr Suechi no El Dorado gfahre. Si hän Waar mit dr Yyhaimis duscht un si Gfächt mit d Spanier gliferet.<ref>Marley, David (1998): Wars of the Americas: A Chronology of Armed Conflict in the New World. 1492 to the Present. Pág. 85</ref> Im Juni 1595 hän di britische Pirate Preston un Somers [[La Guaira]] aagrife. Si hän d Stadt niderbrunne un si wider verloo.

D [[Republik der Sieben Vereinigten Provinzen|Niderländer]] hän anne 1598 unter em Nicolaes De Haen e Expedition iber dr Orinoco unternuu. Si sin mit zwai Schiff, dr Zeeridder un dr Jonas, am 27. Juli an dr Orinocomindig aachuu.<ref>[http://dare.uva.nl/document/147380 Hulsman, L. (2009): De Nederlandse Verkenning van Guiana (en neerlandés)]</ref> 22 Däg speter sin si uf Santo Tomé de Guayana chuu. Si hän au dr Esequibofluss aafange erforsche.<ref>Raleigh, Walter, Whitehead, Neil (1997): The discoverie of the large, rich and bewtiful empyre of Guiana. Pág 50.</ref> Sytdäre Zyt hän d Niderländer versuecht, z Guayana Fueß z fasse.

=== S Reschiim vom Hugo Chávez ===
Dr sozialistisch Populist [[Hugo Chávez]] isch 1998 in demokratische Waale an d Macht cho und isch denn dreimol vom Volk im Amt bestäätigt worde. Er het dr Riichdum vom Ärdöölverchauf iigsetzt zum d Bildig und s Chrankewääse im Land z verbessere und het au fründlige Reschiim wie däm z Kuba wirtschaftlig ghulfe. Er het dr gsellschaftlig Riichdum gliichmässiger verdäilt, het aber d Korrupzioon und d Vetterliwirtschaft nid in Griff überchoo. D Infrastruktuur isch verchoo und s Land isch abhängig vom Öölbriis bliibe. D Freihäit vo de Medie isch stark iigschränggt worde, und ussepolitisch het Venezuela sich de Find vo de Veräinigte Staate gnööcheret wie em Iran,  Vietnam, Sürie und bis zum Joor 2011 au Libye.  2013 isch dr Chavez an Chräbs gstorbe und si designiert Noochfolger Nicolás Maduro het dr Boste vom Interimbresidänt übernoo.

== Verwaltig ==
S Land isch in 23 Bundesstaate iidäilt und es git e Hauptstadtdistrikt. Die mäiste Bundesgebiet si Insle.
{|border=1 cellspacing=1 cellpadding=1|
|bgcolor=lightblue| Staate
|bgcolor=lightblue|  Hauptstadt
|bgcolor=lightblue| Bevelkerig
|bgcolor=lightblue| Gouverneur
|-
|Aragua
|Maracay
|align=right|1'629'433
|Rafael Isea
|-
|Carabobo
|Valencia
|align=right|2'227'000
|Henrique Salas Feo
|-
|Delta Amacuro
|Tucupita
|align=right|149'427
|Lizeta Hernández
|-
|Miranda
|Los Teques
|align=right|2'789'073
|[[Henrique Capriles Radonski]]
|-
|Zulia
|[[Maracaibo]]
|align=right|3'553'354
|Pablo Perez
|-
|}

== Lueg au ==
* [[Colonia Tovar]] & [[Alemán Coloniero]]

== Literatur ==
* Netzwerk Venezuela und Botschaft der Bolivarischen Republik Venezuela in der Bundesrepublik Deutschland (Hrsg.): ''Verfassung der Bolivarischen Republik Venezuela vom 24. März 2000.'' 1. deutschsprachige Auflage. Neue Impulse Verlag, Essen 2005, ISBN 3-910080-48-0.
* Michael Zeuske: ''Von Bolívar zu Chávez. Die Geschichte Venezuelas.'' Rotpunktverlag, Zürich 2008, ISBN 3-85869-313-8.
* Michael Zeuske: ''Kleine Geschichte Venezuelas.'' Beck, München 2007, ISBN 978-3-406-54772-0.

== Weblingg ==
{{commonscat}}
* [http://www.diplo.de/Venezuela Länderinformatione vum Uuswärtige Amt zue Venezuela]
* [https://web.archive.org/web/20010625100419/http://www.gobiernoenlinea.ve/ Regierig vu dr Bolivarische Republik Venezuela]
* [http://www.botschaft-venezuela.de/ Botschaft vu dr Bolivarische Republik Venezuela z Dytschland]

== Quelle ==
<references />

{{Koordinate Artikel|7_40_N_65_13_W_type:country_region:VE|1°-12° N, 60°-73° W}}

{{NaviBlock
|Navigationsleiste Staaten in Südamerika
|Navigationsleiste Union Südamerikanischer Nationen
|Navigationsleiste Mitgliedstaaten der OAS
|Navigationsleiste OPEC
}}

[[Kategorie:Venezuela| ]]
[[Kategorie:Staat in Südamerika]]
[[Kategorie:Land]]
[[Kategorie:Mitgliid i der UNO]]