Staufer: Unterschid zwische dr Versione

[[BildDatei:Hohenstaufen-1905.jpg|thumb|200px|Hohestaufe uf ere Asichtscharte vo 1905]]

D '''Staufer''' (früehner het men e au fälschligerwiis<ref>Lexikon des Mittelalters, Verlag J.B. Metzler, Vol. 8, Col. 76-79.</ref> hüfig ''Hohenstaufe'' hüfig gsait) si e [[Schwaben|schwäbischs]] [[Adel]]sgschlächt gsi, wo im 12. und 13. Johrhundert mehreri [[Liste der römisch-deutschen Herrscher#Staufer|dütschi König und Kaiser]] gstellt het.

S erste Datum in dr Familiegschicht, wo me exakt cha nochwiise und won e wichdigi Station für d Staufer gsi isch, isch s Johr 1079, wo dr [[Friedrich I. (Schwaben)|Friedrich I.]] vom [[Salier|salische]] [[Kaiser]] [[Heinrich IV. (HRR)|Heinrich IV.]] zum [[Herzogtum Schwaben|Herzog vo Schwabe]] ernennt worden isch und däm si Dochter. d Agnes ghürotet het. Dr Friedrich I. het au d Burg Stauf baut und 1002 s Chloster Lorch as Huuschloster vo dr Familie gstiftet. Är und siini Söhn, dr [[Friedrich II. (Schwaben)|Friedrich II.]] und dr [[Konrad III. (HRR)|Konrad]] hai dr Bsitz vo dr Familie vergrösseret. Gliichziitig si d Staufer wichtigi Verbündeti vom [[Salier|salische]] Kaiserhuus im Südweste vom Riich worde.

Nochdäm d Salier 1125 usgstorbe si, hai dr Friedrich II. vo Schwabe und dr spöter König [[Konrad III. (HRR)|Konrad III.]] as Söhn vo dr letzte Saliere d Königswürde beasprucht. Dr Friedrich II. het sich 1125 zur Wahl gstellt. Es isch aber dr [[Lothar III. (HRR)|Lothar vo Supplinburg]] (1075-1137), wo d Armee gfüehrt het, wo dr letzt Salier [[Heinrich_VHeinrich V._ (HRR)|Heinrich V.]] vernichtend gschlage het, gwehlt worde. Churz druf het s Chrieg ge zwüschen em neue König und de Staufer wägem Huusguet, wo de Salier ghört gha het und wo d Staufer für sich beasprucht hai. Im Johr 1127 hai d Staufer dr Konrad as Gegekönig ufgstellt. Er het sich aber 1135 em Kaiser Lothar III. müesse underwärfe.

=== Konrad III. ===

Nochdäm dr Lothar 1137 gstorben isch, isch 1138 dr Konrad III. zum dütsche König gewehlt worde. Er het sich gege dr [[Welfen|Welf]] [[Heinrich X. (Bayern)|Heinrich dr Stolzi]] duregsetzt und das het dr Komflikt zwüsche de beide Familie, wo scho vorhär bestande het, no verscherft. No im Johr vo siiner Chrönig het dr Konrad vom Heinrich verlangt, ass er uf eins vo siine beide Herzogtümer, [[Bayern|Bayre]] (wo sit 1070 in welfische Händ gsi isch) oder [[Stammesherzogtum Sachsen|Sachse]] (wo noch em Dod vom Lothar vo Supplingburg an däm si Schwiigersohn Heinrich gangen isch) wurd verzichde. Dr Heinrich het sich gweigeret, isch uf eme Hofdag z [[Würzburg]] gächtet worde und me het ihm beidi Herzogtümer eweggnoh. Bayre isch em [[Babenberger|Babebärger]] [[Leopold IV. (Bayern)|Leopold IV. vo Östriich]], eme Halbbrueder vom Konrad, ge worde. Sachse het dr [[Askanier]] [[Albrecht I. (Brandenburg)|Albrecht dr Bär]] übercho. Dr Heinrich dr Stolz het aber bis zu siim Dod 1139 si Machtposition z Sachse chönne halte und s Land siim Sohn [[Heinrich der Löwe|Heinrich em Leu]], wo denn no unmündig gsi isch, chönne vererbe. Im Johr 1142 isch dr Heinrich dr Leu vom Konrad III. as Herzog vo Sachse anerkennt worde, und s Herzogtum isch wider vo Rächt us in welfischer Hand gsi.

Dr Komflikt mit de Welfe het im Konrad si ganzi Regierigsziit überschattet und het au e früehje Italiezug zur Kaiserchrönig verhinderet. In sälle Johr hai sich europawiite Koalitione bildet. Dr Konrad het e Bündnis mit [[Byzantinisches Reich|Byzanz]] abgschlosse, wo gege die [[Normannen|normannische]] König vo Sizilie und gege d Welfe grichtet gsi isch und het d Berta vo Sulzbach, e Verwandti vo siiner Frau, mit em byzantinische Kaiser Manuel I. Komnenos verhürotet. Das Bündnis het aber weder z Dütschland no z Italie zu Erfolg gfüehrt. Im Konrad si Chrönig zum Kaiser isch wägen em [[Kreuzzüge|Zweite Chrüzzug]], won er 1147-49 mitgmacht het, und wäge de innepolitische Usenandersetzige mit de Welfe, nit z Stand cho. Er isch zwar nie zum Kaiser gchrönt worde, het aber doch dr Kaisertitel drait, vermuetlig zum z bedone, ass er dr gliich Rang wie dr byzantinisch Kaiser haig. Bevor er mit em Chrüzzug agfange het, het er si eltist Sohn, dr [[Heinrich (VI.)|Heinrich]], zum dütsche König lo wehle. Dä isch aber scho 1150 as 13-Jöhrige gstorbe. Si zweit Sohn, dr [[Friedrich von Rothenburg|Friedrich]], isch 1152 erst sächs Johr alt gsi. Dorum haig dr Konrad churz vor siim Dod si Neveu Friedrich, dr Sohn vo siim eltere Brueder em Herzog [[Friedrich II. (Schwaben)|Friedrich II. vo Schwabe]], zu siim Nochfolger bestimmt. Dä isch spöter as [[Friedrich I. (HRR)|Friedrich Barbarossa]] Kaiser worde. Dr FriiedrichFriedrich vo Schwabe het zum Usgliich dr jung Sohn vo siim Brueder, dr Friedrich, zu siim eigene Nochfolger im Herzogtum Schwabe ernennt.

Näbe der Usenandersetzig mit de Welfe, wo sich wiiter verscherft het, isch dr Konrad vor allem mit em Usbau vo dr staufische [[Hausmacht|Huusmacht]] im Gebiet vo sine zwei Fraue ([[Comburg]] und [[Rothenburg ob der Tauber|Rotheburg]]) und em Abschluss vo Bündnis mit vile Territorialherrscher (Askanier, Babebärger) beschäfdigt gsi. Drbii si d Staufer allerdings schnäll bis an die territoriale Gränze vo andere Herrschaftsgebiet gstosse.

[[BildDatei:Friedrich-barbarossa-und-soehne-welfenchronik_1-1000x1540.jpg|thumb|left|200px|Friedrich Barbarossa und sini Söhne – Miniatur us dr Welfechronik]]

Noch em Dod vom Konrad 1152 isch mit em [[Friedrich I. (HRR)|Friedrich I.]], „Barbarossa“, e König gwehlt worde, wo men em en Usgliich zwüsche de [[Welfen|Welfe]], mit wele er müeterligersiits verwandt gsi isch, und de Staufer zuedraut het. Es isch denn datsächlich 1156 zun ere Einigung mit em [[Heinrich der Löwe|Heinrich em Leu]] cho, wo jetzt Doppelherzog vo Sachse und Bayre gsi isch. Usserdäm hai d Welfe im Norde vom Riich en Interässesphäre übercho, wo praktisch eigenständigeigeständig gsi isch. Erst wo dr Welf nüme barat gsi isch, die ambitionierti Italiepolitik vo siim Cousin Barbarossa ohni Gegeleistig z understütze, isch s zum Bruch und 1180 zur Absetzig vom mächtige Welfeherzog cho. Dr Nutzniesser isch aber nit dr Barbarossa sälber gsi, sondern die Fürste, wo sich dr zerschlageni Herrschaftskomplex vo de Welfe ageignet hai.

Dr Barbarossa het uf siim erste Italiezug 1154/55 e grossi Restaurationspolitik z Italie (Riichstag vo [[Roncaglia]]) agfange, won er drmit de Stedt viile früehneri kaiserligi Rächt ([[Regalien|Regalie]]) wider het welle ewägnehwägneh. Drbi isch dr Komflikt zwüschen em Kaiser und em Papst immer dütliger worde. Dr Barbarossa het e baar Italiezüg gmacht, het aber nume wenig Erfolg gha mit ene. Zu dere Ziit isch s au zum sogenannte alexandrinische Papst[[Schisma|schisma]] cho, wil sich dr Kaiser gegen e Papst Alexander III. gstellt het, wo vo dr Mehrheit vom [[Kardinalskollegium]] gwehlt worden isch und wo as kaiserfindlich gulte het, gstellt het. Im Machtkampf druf het dr Alexander III. Unterstützig bi de oberitaliänische Stedt gfunde, wo Autonomii hai welle und sich 1167 zum [[Lombardenbund|Lombardebund]] zsämmegschlosse hai. Dr Barbarossa, wo mehreri [[Gegenpapst|Gegepäpst]] het lo erhebe, het siini Ziil militärisch nit chönne duresetze: d Stedt si nid underworfe worde und dr PapsrPapst het uf keini vo siine Rächt zum Kaiser siine Gunste verzichdet, was däm meh Unabhängikeit vom Papstdum ge häthätti. 1177 het er im Friide vo Venedig dr Alexander III. anerkennt und churz druf au Friide mit de lombardische Stedt gschlosse. Es isch im Friedrich aber glunge, d Hürot vo siim zweiteltiste Sohn [[Heinrich VI. (HRR)|Heinrich]] mit dr Normanneprinzessin Konstanze vo Sizilie z arrangiere.

Mit siiner Huusmachtpolitik het dr Barbarossa e baar Erfolg gha. So isch 1156 d Pfalzgrafschaft bi Rhii under siim Halbbrueder [[Konrad der Staufer|Konrad]] (bis 1195) staufisch worde und im [[Elsass]] und in [[Schwaben|Schwobe]], wo sit 1167 im Friedrich si dritteltist Sohn [[Friedrich V. (Schwaben)|Friedrich V. vo Schwabe]] regiert het, isch s staufische Huusguet zentralisiert verwaltet worde. Es isch im Barbarossa sogar glunge, s welfische Huusguet in Schwobe vom [[Welf VI.]] z chaufe. Noch 1167, em Johr vo dr Malariakatastrophe vor Rom, isch s im Barbarossa glunge, e bar Güeter in Schwobe überzcho vo Grafehüüser, wo ihm verpflichtet gsi si, und mit dene und mit sine alte Bsitztümer het er e relativ gschlossens Verwaltigsgebiet in Schwobe chönne ufbaue. 1190 isch dr Kaiser aber uf em [[Kreuzzüge|Dritte Chrüzzug]] in [[Kleinasien|Chliiasie]] gstorbe.

[[BildDatei:Heinrich VI - Konstanze von Sizilien.jpg|thumb|Dr Kaiser Heinrich VI. und d Konstanze vo Sizilie (us em ''Liber ad honorem Augusti'' vom Petrus de Ebulo, 1196)]]

Im Friedrich si Sohn und Nochfolger, dr [[Heinrich VI. (HRR)|Heinrich VI.]], het e Politik gmacht, wo d Vereinigung vom Imperium mit em süditaliänische Normanneriich as Ziil gha het (''Unio regni ad imperium''). Noch e baar Rückschleg het er das im Johr 1194 fertig brocht. S staufische Imperium het sich vo dr Nord- und [[Ostsee]] bis noch [[Sizilien]] usdehnt. Won er [[Richard Löwenherz|Richard Leuehärz]] het chönne gfangeneh, isch Ängland in e Lehnsabhängigkeit cho. Allerdings isch dr [[Erbreichsplan|Erbriichplan]], won er entworfe het, nit glunge. Dr Heinrich VI. het nur ei Sohn gha, was e dütligi Verängig vom Stammbaum vo dr staufische Hauptlinie usgmacht het.

=== Dr Dronkampf ===

[[Friedrich II. (HRR)|Friedrich II.]], won em Ziitgenosse spöter ''stupor mundi'' (s Stuune vo der Wält) gsait hai, gültet as s Wunderwäse under de römisch-dütsche Kaiser im Mittelalter. Er isch hochgebildet gsi, het mehreri Sproche gschwätzt und het sich s Läbe lang für en [[Islam]] intressiert, was in nit drvo abghalte het, christligi [[Häretiker|Heretiker]] mit aller Scherfi z verfolge. Er isch under unsichere Bedingige im [[Königreich Sizilien|Königriich Sizilie]], won er so gärn gha het, ufgwachse. 1212 isch er noch Dütschland zoge. Dr staufisch Südweste isch ihm schnäll zuegfalle und dr Otto IV. het sich noch Norde müesse zruggziehe. D Entscheidig zu Gunste vom Friedrich isch aber nit z Dütschland, sondern z [[Frankreich|Frankriich]] gfalle, wo in der [[Schlacht von Bouvines|Schlacht vo Bouvines]] dr Otto, wo mit em änglische König verbündet gsi isch gegen e Verbündet vom Friedrich, dr französisch König [[Philipp II. (Frankreich)|Philipp II.]], verlore het. Bald druf isch dr Otto gstorbe und dr Friedrich isch uneingeschränkt römisch-dütsche König worde.

D Johr druf si prägt gsi vom Kampf zwüschen em [[Imperium]] (Kaiser) und em [[Sacerdotium]] (Papst), und beidi Siite hai nit nume militärischi, sondern immer meh au propagandistischi Mittel igsetzt und sich gegesiitig in Rundschriibe schweri Vorwürf gmacht. Dr Friedrich isch als [[Antichrist]] bezeichnet worde, währed dr Kaiser em Papst vorgworfe het, Machtpolitik z bedriibe und ihn siinersiits zum Antichrist erklärt het. Im Friedrich siini Ahänger hai dr Kaiser mänggisch sogar as [[Messias]] apostrophiert. Au im Gregor si Nochfolger, wo eigetlig e [[Ghibellinen und Guelfen|Ghibellin]] gsi isch (e Begriff wo z dere Ziit ufcho isch für die Kaiserdreue), und wo d Wahl von em dr Friedrich zerts understützt het, het mit dr herte Linie wiitergmacht. Dr Papst Innozenz IV. het im Friedrich 1245 d Kaiserwürde wäggnoh – was no nie vorcho isch und z Europa, wo vom Katholizismus beherrscht gsi isch, überwiegend negativ ufgno worden isch. Z Dütschland het s aber doch zur Wahl von e baar Gegekönig gfüehrt, wo zsämme mit dr päpstlige Bestächigspolitik die staufischi Position mit dr Ziit gschwecht hai.

Dr Friedrich isch überraschend am 13. Dezember 1250 gstorbe. Zwar isch er immer no bannt gsi, aber si Testamänt macht s dütlig, dass er sich e Verständigung mit em Papsttum vo Herze gwünscht het. EsS istisch au typisch, ass er nie e [[Gegenpapst|Gegepabst]] erhobe het. Dr Friedrich II. isch drotz alle sine Fähigkeite aber kei modärne [[Renaissance]]fürst gsi, sondern e mittelalterlige Monarch, wo de Ideal vom ene universale christlige Kaisertum zdiefst verpflichtet gsi isch.

[[BildDatei:Konradin.jpg|thumb|Dr Konradin vo Staufe im [[Codex Manesse]], Afang 14. Johrhundert]]

Noch em Dod vom Friedrich II. isch die staufischi Machtstellig zsämmebroche, zerst z Dütschland, e chli spöter au z Italie. Dr Konrad IV. isch dorum 1251 noch Italie zoge, won er 1254 gstorben isch. Z Sizilie het si Halbbrueder, dr [[Manfred (Sizilien)| Manfred]], no bis zur [[Schlacht bei Benevent|Schlacht bi Benevent]] 1266 s staufische Königtum chönne sichere. Dr letzt männlig Staufer in diräkter Linie, im Konrad si Sohn [[Konradin]], isch 1268 z [[Neapel]] under em Beieli vom Hänker vom [[Karl I. (Neapel)|Karl vo Anjou]] gstorbe. Z Dütschland het s [[Interregnum (HRR)|Interregnum]] agfange und das het dr Dodesstoss für s universale Kaisertum bedütet, au wenn s denn im Spot[[mittelalter]] zu zaghafte Restaurationsversuech cho isch. Noch em Interregnum hai sich d [[Habsburg]]er mit em [[Rudolf I. (HRR)|Rudolf vo Habsburg]] as neui Königsdynastii etabliert, nochdäm vom früehje 14. bis ins früehje 15. Johrhundert d [[Luxemburger|Luxeburger]] mit ene konkurriert hai.

* [[Konrad III. (HRR)|Konrad III.]], König 1138–1152

* [[Friedrich I. (HRR)|Friedrich I. Barbarossa]], König 1152–1190, Kaiser ab 1155

* [[Konrad der Staufer|Konrad dr Staufer]], Pfalzgraf bi Rhii 1156–1195

* [[Heinrich VI. (HRR)|Heinrich VI.]], König 1169–1197, Kaiser ab 1191

* [[Philipp von Schwaben|Philipp vo Schwobe]], König 1198–1208

* [[Friedrich II. (HRR)|Friedrich II.]], König 1212–1250, Kaiser ab 1220

* [[Konrad IV. (HRR)|Konrad IV.]], König 1237–1254

* [[Manfred (Sizilien)|Manfred]], König vo Sizilie 1254–1266

* [[Knut Görich]]: ''Die Staufer. Herrscher und Reich''. Münche 2006, ISBN 34065359333-406-53593-3.

* Werner Hechberger: ''Staufer und Welfen 1125 - 1190. Zur Verwendung von Theorien in der Geschichtswissenschaft'' (Passauer historische Forschungen 10). Köln, u.&nbsp;a. 1996, ISBN 34121689553-412-16895-5 (Wo d Theorii vom ene grundlegende staufisch-welfische Gegesatz brobiert z widerlege).

== WeblinggWeblink ==

* [https://web.archive.org/web/20061008224412/http://www.phil.uni-erlangen.de/~p1ges/netzvorl/staufer.html#I Stichwortliste mit Literatur, vom Prof. Jenks, Uni Erlange]

* [https://web.archive.org/web/20080202123946/http://www.genealogie-mittelalter.de/staufer.htm Materialsammlig]

* [https://web.archive.org/web/20141023000237/http://www.staufer2010.de/ "Die Staufer und Italien"] - AusstelligUusstellig vo de Länder [[Baden-Württemberg|Bade-Württebärg]], [[Rheinland-Pfalz|Rhiiland-Pfalz]] und [[Hessen|Hesse]] 2010]