Rooi
| #FF0000 |
Rooi is 'n kleur wat lê by die laagste frekwensies van lig wat deur die menslike oog onderskei kan word. Rooi lig het 'n golflengte van ongeveer 700 nanometer. Rooi, wat die langste golflengte het, word die minste gebreek (refraksie of ligbreking) en violet die meeste.
Suurstofhoudende bloed is rooi weens die hemoglobien wat daarin bevat is. Rooi lig word eerste deur seewater geabsorbeer, sodat baie visse en ander ongewerwelde seediere wat helderrooi vir mense voorkom, in werklikheid swart in hulle natuurlike omgewing voorkom.
Rooi is 'n toevoegende primêre kleur, komplementêr tot siaan. Dit was eers beskou as 'n aftrekkende primêre kleur, en word steeds soms so beskryf in nie-wetenskaplike literatuur. Dit is wel nou bekend dat die kleure siaan, magenta en geel nader aan die ware primêre kleure is wat deur die oog onderskei kan word, en word in moderne kleurdrukwerk gebruik. In die RGB-kleurmodel wat deur TV-stelle en rekenaarskerms gebruik word is rooi een van die drie kanale, genaamd R.
Laer frekwensies word infrarooi, of verre rooi, genoem.
'n Rooi filter wat in swart-en-wit fotografie gebruik word, verskerp die kontras in meeste tonele. Byvoorbeeld, wanneer dit saam met 'n polariseerder gebruik word, kan dit die lug swart maak. Filmtipes wat die effek van infrarooifilm naboots (soos Ilford se SFX 200), doen dit deur baie meer sensitief te wees vir rooi as die ander kleure.
Gebruik, simboliek, volksmond-uitdrukkings
[wysig | wysig bron]
- Rooi gryp mense se aandag, en word gereeld as 'n teken van gevaar gesien: daarom word dit in waarskuwingstekens gebruik.
- Die kleur van bloed het gelei tot die verbintenis van rooi met die god van oorlog, Mars, en daarom is die rooierige planeet Mars ook na hom vernoem.
- Rooi word gebruik om "stop" in verkeerstekens en -seine aan te dui.
- In motorwedrenne word 'n rooi vlag gebruik om alle motors onmiddellik tot stilstand te bring.
- Rooi, tesame met geel en oranje, word geag dat dit honger aanvuur, en daarom die gebruik daarvan in die kentekens van baie voedselmakers.
- Rooi is die kleur van liefde, beide in die rooi harte van 'n valentyn, en in 'n "rooiliggebied".
- Rooi is een van die Kersfeeskleure.
- Sedert die Revolusie van 1848 is "Sosialistiese" rooi gebruik as 'n kleur van Europese opstandiges, soos Giuseppe Garibaldi se camicie rosse ("rooihemde") in die Italiaanse "Risorgimento", en is gedra deur die linkse en algemeen radikale groepe.
- Die Russiese Burgeroorlog (1917 tot 1922) en die Burgeroorlog in Finland is geveg tussen die "Rooies" en die "Wittes".
- Die vereenselwiging van Kommunisme met "Sosialistiese" rooi (en met rooi as die hoofkleur van die Sowjetunie-vlag) het gelei tot Koue Oorlogse uitdrukkings soos "die Rooi Bedreiging" en "Rooi China" (wat onderskei was van "Vrye China", oftewel Taiwan).
- In Chinese simboliek is rooi die kleur van goeie geluk, en word gebruik vir versiering en trouklere. Geld in Chinese samelewings word tradisioneel in rooi pakkies gegee. Mao Zedong was ook soms verwys na as 'n "rooi son".
- Rooi ink word ook gebruik om skuld aan te dui, asook verliese op 'n balansstaat; vandaar die frase om "in die rooi" te wees by die bank.
- In Noord-Amerikaanse aandelemarkte word rooi gebruik om 'n val in aandelepryse aan te dui. In Oos-Asië is die teenoorgestelde gebruiklik, rooi dui hier 'n styging in aandelepryse aan.
Kleurkoördinate
[wysig | wysig bron]Volgens verskeie kleurskemas word rooi as volg voorgestel:
| Model | Koördinate |
|---|---|
| Heksadesimale kode | #FF0000 |
| RGB-kleurmodel | (255, 0, 0) |
| CMYK | (0, 255, 255, 0) |
| HSV | (0°, 100%, 100%) |
Variasies
[wysig | wysig bron]- Skarlaken – 'n rooi wat na rooi-oranje neig, en geen blou bevat nie.
- Vermiljoen – 'n vurige rooi wat na effe meer na rooi-oranje neig as skarlaken, en wat van sinnaber, die kunsmatige rooi kwiksulfied wat as pigment gebruik word, voorberei word.
- Karmosyn – 'n rooi wat geen geel bevat nie, en na rooi-violet neig.
- Venesiaanse Rooi (ook bekend as Indiese Rooi en Indiaanse Rooi) – 'n bruinerige rooi wat van ystersulfied voorberei word.
- Brandweerwarooi – 'n helderrooi wat gereeld op noodvoertuie gebruik word.
- Roos is 'n reeks kleure aan die blou kant van rooi.
- Perske is 'n reeks kleure aan die geel kant van rooi wat algemeen na 'n ligte skakering neig.
Sien ook
[wysig | wysig bron]Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir rooi.
