Genoom
’n Genoom is die genetiese materiaal van ’n organisme. Dit bestaan uit die DNS (of RNS in RNS-virusse) en sluit beide die gene (die koderingstreke) en die niekoderings-DNS in,[1] sowel as die genetiese materiaal van die mitochondria[2] en chloroplaste.
Nietegniese oorsig
[wysig | wysig bron]’n Genoom is al die genetiese inligting van ’n organisme. Die menslike genoom kan vergelyk word met die aanwysings in ’n resepteboek. Nes laasgenoemde die aanwysings verskaf wat nodig is om ’n reeks geregte te maak, insluitende ’n vakansiefeesmaal of somerpiekniek, bevat die menslike genoom al die aanwysings wat nodig is om die hele reeks menslike selle te maak, insluitende die spierselle of neurone.
- Die boek (genoom) sal 23 hoofstukke (chromosome) bevat;
- Elke hoofstuk bevat 48 tot 250 miljoen letters (A,C,G,T) sonder spasies;
- Die boek bevat dus altesaam meer as 3,2 miljard letters;
- Die boek bevat sowat 20 000 verskillende resepte (gene), wat altesaam minder as 2% van die letters in die boek uitmaak.
- Die boek pas in ’n selkern so groot soos ’n stippel;
- In meiose word die genetiese materiaal van gamete in die helfte gedeel om eier- en spermselle te maak, wat net een kopie van die boek het.[3]
Volgordebepaling en kartering
[wysig | wysig bron]
| Deel van 'n reeks oor |
| Genetika |
|---|
 |
| Inleiding tot die genetika |
| Geneties gemanipuleerde organismes |
| Geskiedenis en regulering |
| Prosese |
|
| Toepassings |
| Twispunte |
’n Genoomvolgorde is die volledige lys van die nukleotiede (A, C, G en T vir DNS-genome) wat al die chromosome van ’n individu of spesie uitmaak. Binne ’n spesies is die oorgrote meerderheid nukleotiede identies tussen die individue, maar die volgordebepaling van verskeie individue is nodig om die genetiese diversiteit te verstaan.
Die eerste volledige nukleotiedvolgorde van ’n virale RNS-genoom is in 1976 bepaal. Die volgende jaar is die eerste DNS-genoom se volgorde bepaal.[4] Die eerste volledige genoomvolgordebepaling onder al drie domeins van die lewe is in die middel 1990's kort na mekaar vrygestel. Die eerste bakteriese genoom waarvan die volgorde bepaal is, was dié van Haemophilus influenzae, in 1995. ’n Paar maande later is die eerste eukariootgenoom voltooi, dié van Saccharomyces cerevisiae. Die eerste genoomvolgorde vir ’n Archaea, Methanococcus jannaschii, is in 1996 voltooi.
Die ontwikkeling van nuwe tegnologie het die volgordebepaling van genome aansienlik goedkoper en makliker gemaak, en die getal voltooide volgordebepalings groei vinnig. Die Amerikaanse nasionale gesondheidsinstitute onderhou een van verskeie omvattende databasisse van genoominligting.[5] Die duisende voltooide bepalingsprojekte van genoomvolgordes sluit in dié van rys, muise en die bakterie E. coli. In Desember 2013 het wetenskaplikes die volgorde van die volledige genoom van ’n Neanderdaller, ’n uitgestorwe spesie, bepaal. Die genoom is onttrek uit die toonbeen van ’n 130 000 jaar oue Neanderdaller wat in ’n Siberiese grot ontdek is.[6][7]
Waar ’n genoomvolgorde die volgorde van elke DNS-basis in ’n genoom lys, identifiseer ’n genoomkaart die landmerke. ’n Genoomkaart bevat minder besonderhede as ’n genoomvolgorde en help met die navigasie om die genoom. Die Menslikegenoomprojek is aangepak om die menslike genoom se volgorde te bepaal en dit te karteer. ’n Basiese stap in die projek was om ’n gedetailleerde genoomkaart uit te reik deur ’n span by die Genoscope in Parys.[8][9]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Brosius, J (2009), "The Fragmented Gene", Annals of the New York Academy of Sciences 1178: 186–193, doi:10.1111/j.1749-6632.2009.05004.x
- ↑ Ridley, M. (2006), Genome: the autobiography of a species in 23 chapters, New York: Harper Perennial, ISBN 0-06-019497-9, archived from the original on 24 Oktober 2018, https://web.archive.org/web/20181024231945/http://bioinformaticsinstitute.ru/sites/default/files/genome_the_autobiography_of_a_species_in_23_chapters_-_matt_ridley.pdf, besoek op 20 Januarie 2018
- ↑ Griffiths JF; Gelbart WM; Lewontin RC; Wessler SR; Suzuki DT; Miller JH (2005). Introduction to Genetic Analysis. New York: W.H. Freeman and Co. pp. 34–40, 473–476, 626–629. ISBN 0-7167-4939-4.
- ↑ [1]
- ↑ "Genome Home" (in Engels). 8 Desember 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 April 2011. Besoek op 27 Januarie 2011.
- ↑ Zimmer, Carl (18 Desember 2013). "Toe Fossil Provides Complete Neanderthal Genome". New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Februarie 2020. Besoek op 18 Desember 2013.
- ↑ Prüfer, Kay; Racimo, Fernando; Patterson, Nick; Jay, Flora; Sankararaman, Sriram; Sawyer, Susanna; Heinze, Anja; Renaud, Gabriel; Sudmant, Peter H.; De Filippo, Cesare; Li, Heng; Mallick, Swapan; Dannemann, Michael; Fu, Qiaomei; Kircher, Martin; Kuhlwilm, Martin; Lachmann, Michael; Meyer, Matthias; Ongyerth, Matthias; Siebauer, Michael; Theunert, Christoph; Tandon, Arti; Moorjani, Priya; Pickrell, Joseph; Mullikin, James C.; Vohr, Samuel H.; Green, Richard E.; Hellmann, Ines; Johnson, Philip L. F.; et al. (18 Desember 2013). "The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains". Nature. 505 (7481): 43–49. Bibcode:2014Natur.505...43P. doi:10.1038/nature12886. PMC 4031459. PMID 24352235. Besoek op 18 Desember 2013.
- ↑ "What's a Genome?" (in Engels). Genomenewsnetwork.org. 15 Januarie 2003. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2020. Besoek op 27 Januarie 2011.
- ↑ NCBI_user_services (29 Maart 2004). "Mapping Factsheet" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Augustus 2013. Besoek op 27 Januarie 2011.
{{cite web}}:|author=has generic name (hulp)
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Sien genoom in Wiktionary, die vrye woordeboek. |
- UCSC Genome Browser, die genome van 80 organismes.
- Bou van ’n DNS-molekule Geargiveer 9 Junie 2010 op Wayback Machine
- DNA Interactive: The History of DNA Science
- GOLD:Genomes OnLine Database
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
